Biuro Studiów i Pomiarów Proekologicznych EKOMETRIA Sp. z o.o. 80-299 Gdańsk, ul. Orfeusza 2 tel. (058) 301-42-53, fax (058) 301-42-52 Informacje uzupełniające do PROGRAMÓW OCHRONY POWIETRZA dla stref województwa mazowieckiego TOM II Radom miasto na prawach powiatu Gdańsk, październik 2008r.
1. Ilościowy podział źródeł zanieczyszczeń w Radomiu Ilościowy podział źródeł zanieczyszczeń w strefie miasto powiat Radom został wyznaczony na podstawie wyników z modelowania. Obliczenia zostały wykonane modelem CALPUFF - modelem obłoku ostatniej generacji uwzględniającym rzeźbę terenu oraz czasową i przestrzenną zmienność warunków meteorologicznych w trzech wymiarach. Model CALPUFF umoŝliwia przeprowadzenie obliczeń oddzielnie dla kaŝdego rodzaju emisji, co w konsekwencji pozwala na proste wyznaczenie udziałów procentowych poszczególnych typów emisji w imisji całkowitej pyłu zawieszonego PM 10 na danym obszarze. Konstruując program naprawczy dla danej strefy wzięto pod uwagę ładunki emisji ze wszystkich moŝliwych źródeł, równieŝ tych zlokalizowanych poza obszarem strefy. Ze względu na rodzaj i zasięg wpływu oraz na wykonywane obliczenia modelowe emisje w Radomiu podzielono na następujące typy: punktową pochodzącą ze źródeł przemysłowych technologicznych i energetycznych, powierzchniową niską emisję z palenisk domowych, liniową emisję związaną z komunikacją. Wpływ emisji powierzchniowej i komunikacyjnej oraz niskiej emisji punktowej (o wysokości emitora do 30 m), a co za tym idzie zasięg imisji od nich pochodzących, ogranicza się do kilku, kilkunastu kilometrów od źródła. Z tego względu emisję ze wszystkich typów źródeł analizowano wewnątrz strefy oraz w pasie 30 km wokół stref. Poza tym pasem brano pod uwagę wpływ emisji punktowej z emitorów o wysokości powyŝej 30 m - z terenu województwa mazowieckiego. Dla potrzeb programu ochrony powietrza dla strefy miasto powiat Radom model CALPUFF skonfigurowano włączając przemiany chemiczne z uwzględnieniem zmienności ozonu (na podstawie pomiarów automatycznych) i tła amoniaku oraz depozycje suchą i mokrą. Jest to podstawowy warunek prawidłowego wyznaczenia stęŝeń pyłu zawieszonego PM 10. Napływ zanieczyszczeń spoza obszaru obliczeniowego uwzględniono włączając w modelu CALPUFF moduł stęŝeń brzegowych, dzięki czemu wprowadza się czasową i przestrzenną zmienność tła. Warunki brzegowe, dla wszystkich substancji pierwotnych i wtórnych (azotany i siarczany) oraz amoniaku wyznaczono zgodnie z procedurą, według której w polach pasa zewnętrznego pola meteorologicznego określa się wartości średnioroczne substancji oraz ich comiesięczną zmienność. Od jakości dostępnej informacji zaleŝy jej zróŝnicowanie: maksymalnie moŝna uwzględnić tyle róŝnych wartości stęŝeń ile jest pól w pasie zewnętrznym. Do wyznaczenia wartości w polu zewnętrznym wykorzystano wyniki ze stacji pomiarowych systemu EMEP lub modelu EMEP. Na tej samej podstawie wyznaczono udział tła transgranicznego, napływającego na województwo mazowieckie. Na obszar Polski nałoŝono ramkę składającą się z pól o wymiarach 5x5km, w których wyznaczono wartości stęŝeń pyłu zawieszonego PM 10 pierwotnego oraz aerozoli wtórnych. Wyznaczone poziomy stęŝeń pyłu zawieszonego PM 10 wykazały, Ŝe około 85% całkowitego tła napływającego na obszar województwa mazowieckiego stanowi tło transgraniczne. Na podstawie wyników obliczeń modelowych stęŝeń pyłu zawieszonego PM 10 dla kaŝdego rodzaju emisji, wyznaczono udziały procentowe poszczególnych typów emisji w imisji całkowitej w Radomiu, co przedstawiono w poniŝszej tabeli. 2
Tabela 1 Udziały procentowe poszczególnych typów emisji w imisji całkowitej pyłu zawieszonego PM 10 w obszarach przekroczeń poziomu dopuszczalnego pyłu zawieszonego PM 10 w powiecie radomskim Kod sytuacji przekroczenia Mz04RadPM10d01 Szacunkowy podział dla regionalnej wartości tła dla PM 10 Z państwa członkowskiego 6,7 6,72 6,5 6,8 6,98 Źródła transgraniczne 14,45 14,5 7,3 14,7 15,06 Razem 21,15 21,22 20,5 21,5 22,04 Szacunkowy podział dla przyrostu wartości tła (miejskiego) dla PM 10 Ruch drogowy 2,2 2,22 2,14 2,25 2,31 Przemysł, w tym wytwarzanie ciepła i energii elektrycznej 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 Źródła związane z handlem i mieszkalnictwem 5,2 5,22 5,0 5,3 5,43 Razem 7,3 7,55 7,3 7,66 7,85 Szacunkowy podział dla lokalnego przyrostu komponentu PM 10 Ruch drogowy 31,74 42,72 34,6 26,25 44,2 Przemysł, w tym wytwarzanie ciepła i energii elektrycznej 0,4 0,9 0,67 8,28 0,54 Źródła związane z handlem i mieszkalnictwem 39,2 27,6 37,1 36,33 25,4 Razem 71,3 71,2 72,3 70,84 70,1 Mz04RadPM10d02 Mz04RadPM10d03 Mz04RadPM10d04 Mz04RadPM10d05 3
2. Przyczyny niezgodności dla PM 10 Tabela 2 Analiza sytuacji przekroczeń stęŝeń pyłu zawieszonego PM 10 w Radomiu na stacji przy ul. Tochtermana 1 w 2004 r. Termin przekroczenia Prędkość PM10 Temperatura Kierunek wiatru [ug/m3] [st. C] wiatru [m/s] 2004-01-04 53.1-10.7 E 0.59 2004-01-05 63.9-9.6 W 0.11 2004-01-09 102.4-9.8 S 0.98 2004-01-10 114.7-4.1 N 0.67 2004-01-11 75.5-4.6 S 1.97 2004-01-13 51.7 0.3 S 2.18 2004-01-15 53.3 1.5 W 0.46 2004-01-25 95.3-8.5 SE 0.69 2004-01-26 58.2-5.8 SE 1.26 2004-01-27 86.4-6.3 SE 0.78 2004-01-28 173.9-4.8 S 0.45 2004-01-29 130.4-3.7 S 1.63 2004-02-13 64.4-6.3 N 0.21 2004-02-14 52.5-0.8 NW 1.28 2004-02-20 96.8-6.9 SE 1.12 2004-02-21 63.4-3.6 S 2.17 2004-02-22 53.4 0 S 1.46 2004-02-23 53.1 0.4 N 1.43 2004-02-25 61.5-2.6 SW 1.59 2004-02-26 85.5-0.3 SE 0.74 2004-02-27 90.8-1.4 N 1.32 2004-02-28 154.5-1.7 SW 0.26 2004-03-05 79.9-6 SW 0.47 2004-03-06 71.3-4.8 S 1.44 2004-03-07 71.2-1.8 S 1.28 2004-03-08 93.3 0 N 1.43 2004-03-13 62.5 2.9 SE 1.38 2004-03-14 85.5 4.8 SW 0.60 2004-03-15 70.4 8.2 SW 1.22 2004-03-18 123.3 12.8 W 0.07 2004-03-19 134 13.4 SW 1.54 2004-03-24 59.5 9.6 N 1.50 2004-03-30 83.3 7 S 0.39 2004-03-31 98.7 7.3 NE 0.71 2004-04-01 80.8 6.8 NE 1.65 2004-04-03 57.7 4 SE 1.56 2004-04-04 96.4 8.4 S 0.88 2004-04-10 73.9 6.5 SW 0.25 2004-04-11 63.7 5.7 SW 0.54 2004-04-15 58.7 10 SE 0.88 2004-04-16 64.4 11.8 S 1.30 2004-04-21 58.8 14.3 N 0.92 4
2004-04-22 55.1 13.7 NE 1.03 2004-04-27 73.1 9.7 E 0.74 2004-04-28 65.2 10.1 NE 0.82 2004-04-29 68.2 11.3 E 0.99 2004-07-09 52.9 22.3 SW 0.94 2004-07-21 50.8 23 SE 0.13 2004-08-09 50.7 20.4 W 0.25 2004-08-12 68.7 22 SE 0.30 2004-08-17 50.7 22.2 S 0.89 2004-08-18 64.3 23.7 S 0.38 2004-08-19 67.2 25.8 S 0.76 2004-08-20 72.1 22.5 SE 0.26 2004-09-02 53.3 16.5 N 0.57 2004-09-06 58 17.9 S 0.38 2004-09-07 61.8 18.3 NE 0.24 2004-09-11 55.5 15.8 S 1.13 2004-09-14 55.2 19.4 S 1.00 2004-09-20 67.1 16.3 S 0.98 2004-09-25 51.7 10.5 S 0.33 2004-10-03 52 12.6 SW 0.22 2004-10-04 59.5 11.8 SE 0.61 2004-10-06 56.1 16.4 S 0.80 2004-10-07 59.7 15 W 0.30 2004-10-20 51.4 8.2 SE 0.61 2004-10-22 52.7 11 S 0.64 2004-10-26 125.3 12.1 S 0.08 2004-10-27 79.5 10.3 N 1.45 2004-10-28 53.9 10.7 SE 1.19 2004-10-29 67.3 15.7 S 0.93 2004-10-30 52.3 16.3 SW 0.70 Analiza sytuacji przekroczeń stęŝeń pyłu zawieszonego PM 10 o okresie uśredniania wyników pomiarów 24 godziny na stacji przy ul. Tochtermana 1 w Radomiu wskazuje, Ŝe większość przekroczeń występuje w sytuacji cisz atmosferycznych. Analizy wykazały, Ŝe 89% przypadków przekroczeń poziomu dopuszczalnego pyłu zawieszonego PM 10 wystąpiło w dniach ze średnią prędkością wiatru w zakresie 0-1,5 m/s. Średnia prędkość wiatru dla wszystkich dni z przekroczeniami wynosi 0,88 m/s. Za przekroczenia stęŝeń poziomu dopuszczalnego pyłu zawieszonego PM 10 o okresie uśredniania wyników pomiarów 24 godziny w strefie miasto powiat Radom odpowiedzialne są emisja ze źródeł powierzchniowych oraz emisja komunikacyjna. Przeprowadzone analizy wykazały, Ŝe ponadnormatywnym stęŝeniom pyłu towarzyszą szczególnie niekorzystne warunki meteorologiczne. Rozprzestrzenianie się zanieczyszczeń powietrza w przyziemnej warstwie atmosfery uwarunkowane jest szeregiem czynników meteorologicznych, do których naleŝą między innymi prędkość oraz kierunek wiatru. Cisze wiatrowe i małe prędkości wiatru pogarszają poziomą wentylację powietrza, co przyczynia się do wzrostu lokalnych stęŝeń zanieczyszczeń. W 2004 roku w Radomiu zdecydowana większość sytuacji przekroczeń stęŝeń pyłu 5
zawieszonego PM 10 występowała podczas cisz atmosferycznych, co było główną przyczyną braku dyspersji tego zanieczyszczenia. 3. Działania mające na celu poprawę jakości powietrza w Radomiu PoniŜej w tabelach zamieszczono wykaz dodatkowych działań w mieście Radomiu mających wpływ na poprawę jakości powietrza. 6
1. Działania w zakresie ograniczenia zanieczyszczeń komunikacyjnych Lp. Rodzaj działania Zakres działania Lokalizacja działania 1 Budowa obwodnic drogowych miasta, kierowanie ruchu tranzytowego z ominięciem miasta lub jego części centralnej i części najbardziej zanieczyszczonych 2 Tworzenie systemów ścieŝek rowerowych 3 Wprowadzenie ograniczeń prędkości na drogach o pylącej nawierzchni 4 Modernizacja i utwardzanie 5 Modernizacja i utwardzanie 6 Modernizacja i utwardzanie Przebudowa drogi krajowej nr 9 (ul. śółkiewskiego) na odcinku od ul. Chrobrego do ul. Kozienickiej, w tym budowa wiaduktu Opracowanie programu ścieŝek rowerowych Przebudowa ul. Starokrakowskiej i ul. Krychnowickiej Etap II od ul. Potkanowskiej do granic miasta Przebudowa ulic Przebudowa ulic Termin rozpoczęcia Termin zakończenia Koszt realizacji działania [tys. PLN] Źródło finansowania ul. śółkiewskiego 2005 2008 15 500 Gmina Miasta ; Środki funduszy UE Opracowanie programu ścieŝek rowerowych wraz z niezbędnym zapleczem na obszarze gminy Wykonanie progów zwalniających ul. Mariacka i ul. Młodzianowicka na odcinku od ul. Ks. Sedlaka do ul. Gdyńskiej wraz z budową dwupoziomowego skrzyŝowania ul. 1905 roku i ul. Młodzianowskiej ul. śeromskiego (pasaŝ) od Pl. Konstytucji do Pl. Kazimierza 2005 2006 40 Gmina Miasta 2005 2008 Brak danych Gmina Miasta 2005 2005 9 200 Gmina Miasta ; Środki funduszy UE 2005 2008 5 150 Gmina Miasta 2005 2006 3 100 Gmina Miasta Kod działania B1 B2 B3
7 Modernizacja i utwardzanie 8 Modernizacja i utwardzanie 9 Modernizacja i utwardzanie 10 Modernizacja i utwardzanie 11 Modernizacja i utwardzanie 12 Modernizacja i utwardzanie 13 Modernizacja i utwardzanie Kładka dla pieszych ul. Jana Pawła II Budowa ulicy MałcuŜyńskiego Przebudowa wiaduktu w ul. śeromskiego nad torami PKP Budowa sygnalizacji świetlnych Przebudowa ul. Warszawskiej na odcinku od ul. Malczewskiego do ul. śółkiewskiego Przebudowa ul. Kelles Krauza na odcinku od ul. Struga do ul. 25 Czerwca Przebudowa ul. Głównej ul. Jana Pawła II 2005 2005 200 Gmina Miasta ul. MałcuŜyńskiego 2005 2006 1 850 Gmina Miasta ul. śeromskiego nad torami PKP Bzowskiego /Wodna i Wierzbicka/, Renesansowa ul. Malczewskiego do ul. śółkiewskiego ul. Struga do ul. 25 Czerwca 2005 2008 4 200 Gmina Miasta 2005 2006 Brak danych Gmina Miasta 2005 2006 4 000 Gmina Miasta 2005 2006 1 100 Gmina Miasta ul. Główna 2005 2006 2 100 Gmina Miasta 8
14 Modernizacja i utwardzanie 15 Modernizacja i utwardzanie 16 Modernizacja i utwardzanie 17 Modernizacja i utwardzanie 18 Modernizacja i utwardzanie 19 Modernizacja i utwardzanie 20 Modernizacja i utwardzanie 21 Modernizacja i utwardzanie Budowa zatok autobusowych Budowa pętli autobusowych Przebudowa ulic Budowa drogi dojazdowej do Muzeum Wsi Radomskiej Przebudowa drogi krajowej nr 12 Przebudowa przejścia podziemnego w ul. Grzecznarowskiego Przebudowa ulic - ul. Grzecznarowskiego Remont wiaduktu w ul. Gonczarowskiego ul. Struga 2005 2008 Brak danych Gmina Miasta Przy ul. Wośnickiej, przy ul. Skaryszewskiej, przy ul. Hermanowicz, przy ul. Słowackiego / Grota Roweckiego ul. Moniuszki i budowa chodnika w ul. Sienkiewicza 2005 2008 Brak danych Gmina Miasta 2005 2005 1 200 Gmina Miasta ul. Nadrzeczna 2005 2005 800 Gmina Miasta Od drogi krajowej nr 7 do wiaduktu w ul. Grzecznarowskiego 2005 2008 11 800 Gmina Miasta ; Środki funduszy UE ul. Grzecznarowskiego 2005 2005 600 Gmina Miasta ul. Grzecznarowskiego na odcinku od ul. Białej do ul. Osiedlowej 2005 2005 2 000 Gmina Miasta ul. Gonczarowskiego 2005 2006 Brak danych Gmina Miasta 9
22 Modernizacja i utwardzanie 23 Modernizacja i utwardzanie 24 Modernizacja i utwardzanie Przebudowa ulicy Limanowskiego Przebudowa ulicy wjazdowej Przebudowa skrzyŝowania ulic ul. Limanowskiego 2005 2008 150 Gmina Miasta ul. Wjazdowa 2005 2008 150 Gmina Miasta ul. Wierzbicka, ul. Wjazdowa 2005 2005 2 200 Gmina Miasta Ministerstwo Infrastruktury 2. Działania w zakresie ograniczenia emisji z istotnych źródeł punktowych (energetyczne spalanie paliw, źródła technologiczne na terenie miasta, niska emisja komunalno-bytowa) Lp. Rodzaj działania Zakres działania Lokalizacja działania 1 Zmniejszenie strat przesyłu energii 2 Zmniejszenie strat przesyłu energii 3 Termomodernizacja budynków-zmniejszenie zapotrzebowania na energię cieplną przez ograniczenie strat Modernizacja sieci węzłów c.o. Wymiana tradycyjnej sieci kanałowej na nowoczesną sieć preizolowaną Termomodernizacja budynku PSP nr 9 przy ul. Sandomierskiej Wymiana zniszczonych odcinków sieci ciepłowniczej, modernizacja istniejących węzłów cieplnych Budynek PSP nr 9 przy ul. Sandomierskiej Termin rozpoczęcia Termin zakończenia Koszt realizacji działania [tys. PLN] Źródło finansowania 2005 2008 11 100 Gmina Miasta z dzierŝawy sieci c.o. 2005 2008 Brak dabych Gmina Miasta, Fundusze strukturalne, UE, NFOŚiGW, WFOŚiGW 2005 2006 1 450 Gmina Miasta PoŜyczka WFOŚiGW Kod działania A1 A1 A2 10
ciepła 4 Termomodernizacja budynków-zmniejszenie zapotrzebowania na energię cieplną przez ograniczenie strat ciepła 5 Termomodernizacja budynków-zmniejszenie zapotrzebowania na energię cieplną przez ograniczenie strat ciepła 6 Zmiana paliwa na inne o mniejszej zawartości popiołu 7 Zmiana paliwa na inne o mniejszej zawartości popiołu Termomodernizacja budynku PG nr 12 przy ul. Kruczej Termomodernizacja obiektów będących w gestii miasta Kontynuacja gazyfikacji osiedli Modernizacja kotłowni węglowych 8 Likwidacja źródeł emisji Inwentaryzacja źródeł zorganizowanej i rozproszonej emisji zanieczyszczeń do atmosfery 9 Likwidacja źródeł emisji Utworzenie i prowadzenie komputerowej bazy danych dotyczącej źródeł zorganizowanej i rozproszonej emisji Budynek PG nr 12 przy ul. Kruczej 2005 2006 1 800 Gmina Miasta PoŜyczka WFOŚiGW 2005 2008 Brak danych Gmina Miasta Środki funduszy UE 2005 2008 Brak danych Gmina Miasta, fundusze ekologiczne, środki inwestorów prywatnych 2005 2008 Brak danych Gmina Miasta, fundusze ekologiczne, środki przedsiębiorców, środki spółdzielni mieszkaniowych Teren miasta 2005 2006 20 Gmina Miasta, fundusze ekologiczne 2005 2006 15 Gmina Miasta, fundusze ekologiczne A2 A2 A3 A3 11
zanieczyszczeń do atmosfery 10 Likwidacja źródeł emisji Opracowanie miejskiego planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczna i gaz 2005 2006 100 Gmina Miasta, fundusze ekologiczne 12