Woda ogrzewana ciepłem sieciowym

Woda ogrzewana ciepłem sieciowym Program kompleksowego wykorzystania ciepła z miejskiej sieci ciepłowniczej Kraków, sierpień 2013 Pod Patronatem: Partnerzy Programu: www.cieplodlakrakowa.pl

Spis treści Wstęp Autorzy programu EDF Polska S.A. Elektrownia Skawina S.A. Miejskie Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej S.A. w Krakowie Opis programu charakterystyka projektów Przebieg projektu Uczestnicy Rola i zadania uczestników projektu Inwestor EDF Polska S.A., Elektrownia Skawina S.A. Miejskie Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej S.A. w Krakowie Etapy realizacji projektu Harmonogram Rozwiązania techniczne Węzeł cieplny Instalacja rozprowadzenia i cyrkulacji ciepłej wody użytkowej Okresowa dezynfekcja instalacji Wewnętrzna instalacja ciepłej wody w mieszkaniu użytkownika Koszt projektu Kalkulacja kosztów, analiza opłacalności Finansowanie Środki własne Pożyczki preferencyjne Kredyty komercyjne Fundusz termomodernizacyjny Białe certyfikaty Formuła ESCO Oferta Osiem powodów, dla których warto przystąpić do projektu Bezpieczeństwo Właściwa i stała temperatura wody Wysoka wydajność systemu Niższe koszty i stabilne ceny Pewność dostaw, niezawodność systemu Komfort użytkowania, łatwość obsługi urządzeń Sprawność i dostępność służb serwisowych Korzystniejsze świadectwa charakterystyki energetycznej Referencje Spis ilustracji 3 4 4 4 5 6 7 7 7 7 8 9 20 20 20 22 23 23 23 23 24 24 24 25 25 26 28

Wstęp Ciepło z miejskiej sieci ciepłowniczej to produkt powszechnie znany. Tak przynajmniej uważa większość mieszkańców Krakowa ogrzewających swoje mieszkania ciepłem sieciowym. Czy rzeczywiście wiemy wszystko na temat możliwości wykorzystania ciepła sieciowego w gospodarstwie domowym? Zdecydowana większość użytkowników tego produktu zaspokaja przy jego pomocy jedynie potrzeby grzewcze. Odbiorcy ci korzystają z ciepła sieciowego przez kilka miesięcy w roku, nie zdając sobie sprawy z możliwości odbioru i wykorzystania produktu poza sezonem grzewczym. Sytuacja taka wynika z zaszłości historycznych. Pierwotne plany zaopatrzenia Krakowa w ciepło sieciowe nie przewidywały dostaw produktu w okresie letnim. Efektem tamtych założeń było zastosowanie w budownictwie wielorodzinnym indywidualnych gazowych podgrzewaczy jako całorocznego źródła taniej ciepłej wody użytkowej. Warunki się zmieniają. Ceny nośników energii, w tym gazu ziemnego, ulegają dynamicznym zmianom. Miejskie Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej S.A. w Krakowie dostarcza ciepło przez cały rok, a mieszkańcy coraz częściej szukają tańszych, bezpiecznych i bardziej komfortowych rozwiązań w budownictwie. W nowych budynkach wielorodzinnych, wykorzystujących ciepło sieciowe do celów grzewczych, standardem jest centralnie przygotowywana ciepła woda użytkowa otrzymywana w wyniku podgrzania wody wodociągowej ciepłem sieciowym. Pozostała kwestia budynków wielorodzinnych, wybudowanych w drugiej połowie XX wieku, w których ciepłą wodę otrzymuje się podgrzewając wodę w indywidualnych podgrzewaczach gazowych. Dlaczego dziś rozwiązania te stanowią problem? Dlaczego tego problemu nie było przed laty? Podstawowa przyczyna dotyczy bezpieczeństwa użytkowników. Przed laty prawidłową wentylację w budynkach korzystających z gazowych podgrzewaczy wody zapewniały nieszczelne okna. Wymiana okien, podyktowana dążeniem do zwiększenia efektywności energetycznej oraz względami estetycznymi, zakłóciła pracę systemów wentylacji grawitacyjnej. W okresie zimowym, a często również późną jesienią i wczesną wiosną, kiedy okna w mieszkaniach są szczelnie zamknięte, zaczyna brakować powietrza niezbędnego do całkowitego spalenia gazu. Brak ciągu kominowego powoduje, że produkty spalania, wśród nich tlenek węgla, pozostają w mieszkaniu. O tym, że tlenek węgla zabija, nie trzeba dziś nikogo przekonywać. Można próbować zmniejszyć zagrożenie. Montując w oknach nawiewniki okienne (20 400 zł/sztuka + koszt montażu) czy kupując czujnik czadu (70 200 zł), zmniejszamy prawdopodobieństwo zatrucia tlenkiem węgla. Musimy jednak pamiętać, że wszystkie urządzenia techniczne wymagają regularnych przeglądów i serwisowania. Nie możemy zapomnieć, że w mieszkaniu mamy gazowy podgrzewacz wody, którego niewłaściwa eksploatacja może spowodować poważne następstwa. Innym źródłem zagrożenia dla mieszkańców osiedli mieszkaniowych wybudowanych w drugiej połowie XX wieku są włókna azbestu. Azbest stosowany był w budownictwie wszędzie tam, gdzie potrzebna była podwyższona odporność ogniowa i zabezpieczenia ogniochronne elementów narażonych lub potencjalnie narażonych na wysoką temperaturę. Większość przewodów kominowych odprowadzających spaliny z gazowych urządzeń grzejnych zbudowana została z materiałów zawierających ten minerał. Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z 23 października 2003 roku wyroby zawierające azbest muszą zniknąć z naszego otoczenia do końca 2032 roku. Już dziś musimy jednak odizolować lub usunąć te prefabrykaty, które bezpośrednio zagrażają życiu lub zdrowiu. Usuwanie azbestu z przewodów kominowych zlokalizowanych w ścianach konstrukcyjnych budynków wielorodzinnych wiąże się z wysokimi kosztami i szeregiem poważnych utrudnień dla mieszkańców. Zdecydowanie prostszym rozwiązaniem jest zamknięcie przestrzeni, w której znajdują się wyroby azbestowe, tak aby włókna tego minerału nie mogły wydostać się na zewnątrz. To jednak wiąże się z koniecznością zastąpienia dotychczasowych gazowych źródeł ciepłej wody innymi, niewytwarzającymi spalin, bądź z potrzebą remontu/budowy nowych ciągów spalinowych. Przyczyną niechęci do urządzeń spalających gaz jest również brak stabilności cen tego surowca. Od 2005 roku gaz ziemny, sprzedawany w taryfie W-2, zmieniał swoją cenę aż 15 razy. W efekcie podrożał o ponad 80%. Taka dynamika wzrostu cen wywołuje niepokój. Do tego dochodzi brak wystarczającej ilości rodzimego surowca i mamy już komplet powodów, aby szukać innych, tańszych i bezpieczniejszych sposobów pozyskiwania ciepłej wody. Rozwiązaniem problemów może być ciepło z miejskiej sieci ciepłowniczej. Wystarczy wykorzystać dostarczane do budynku ciepło i z jego udziałem przygotować ciepłą wodę użytkową. Proste techniki instalacyjne umożliwiają dostarczenie centralnie przygotowanej wody o stałej temperaturze do wszystkich punków czerpalnych w budynku bez konieczności przeprowadzenia gruntownych remontów czy pozbawiania mieszkańców ciepłej wody na okres kilku dni, tygodni czy miesięcy. Dla podjęcia decyzji o wyborze oferowanego rozwiązania konieczne jest posiadanie pełnej wiedzy o wszystkich aspektach tej możliwości. Celem niniejszej broszury informacyjnej jest prezentacja programu zastąpienia indywidualnych gazowych podgrzewaczy wody (w budynkach wielorodzinnych korzystających z ciepła sieciowego dla potrzeb grzewczych) instalacją centralnej ciepłej wody użytkowej. 3

Autorzy programu Partnerami programu kompleksowego wykorzystania ciepła z miejskiej sieci ciepłowniczej są: EDF Polska S.A., Elektrownia Skawina S.A. i Miejskie Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej S.A. w Krakowie. Woda technologiczna 0,83% 100 zł Ciepła woda użytkowa 80 zł 60 zł 40 zł 20 zł 0 zł EDF Polska S.A. Elektrociepłownia getyki Cieplnej S.A. w Krakowie oraz ścisła współpraca z władzami samorządowymi pozwalają spółce wspierać EDF Polska S.A. to jedno z wiodących przedsiębiorstw inwestorów w zakresie przyłączeń do miejskiej sieci energetycznych w naszym kraju. Podmioty wchodzące ciepłowniczej i wdrażania programu kompleksowego w skład Grupy EDF mają obecnie 10-proc. udział w rynku energii elektrycznej i 15-proc. udział w rynku ciepła wykorzystania ciepła sieciowego. Na życzenie klienta pracownicy EDF Polska S.A. uzyskują informacje dotyczące możliwości i warunków przyłączenia, przygoto- sieciowego w Polsce. Pierwszy Oddział Spółki powstał w Krakowie. Elektrociepłownia w krakowskim Łęgu, wują analizy techniczno-ekonomiczne przedsięwzięć dawniej Elektrociepłownia KRAKÓW S.A., a obecnie EDF Polska S.A. Oddział nr 1 w Krakowie, to jeden i udzielają wsparcia merytorycznego w trakcie realizacji inwestycji. z trzech dostawców (największy) ciepła do miejskiego systemu ciepłowniczego Miasta Krakowa. Poza wytwarzaniem ciepła firma zajmuje się produkcją energii Elektrownia Skawina S.A. Centralne elektrycznej. ogrzewanie Elektrociepłownia wytwarza ciepło i energię elektryczną w jednym procesie technologicznym, przemysłowych w Skawinie i jedną z większych w regionie. Elektrownia Skawina S.A. jest jedną z największych firm 82,87% 1,56% zwanym skojarzeniem lub kogeneracją. W porównaniu Spółka zasila Wytwarzanie w ciepło Miasto Skawina Wytwarzanie 100 oraz południowo- Para z oddzielnym wytwarzaniem ciepła w ciepłowni i energii elektrycznej w elektrowni kondensacyjnej proces w krakowskim 100 rynku ciepła sieciowego przekracza 20%. w kogeneracji rozdzielne zachodnią część Krakowa. Udział ciepła z elektrowni gospodarki skojarzonej daje duże oszczędności paliw Dostawy ciepła do systemu ciepłowniczego Miasta Krakowa rozpoczęły się w latach 35 80. ubiegłego energetycznych. Dzięki gospodarce skojarzonej, z uwagi na mniejsze zużycie surowców, uzyskuje się efekt Elektrownia wieku, kiedy to Elektro- Elektrownia Skawina elektryczna S.A. przestała być typową Energia ekologiczny w postaci ograniczenia emisji szkodliwych elektrownią ciepłownia kondensacyjną. W wyniku zrealizowanych zanieczyszczeń do atmosfery. Surowcem do produkcji inwestycji rozpoczęto produkcję ciepła w procesie 9,51% ciepła i energii elektrycznej w krakowskiej elektrociepłowni jest węgiel kamienny. oraz znacznie obniżyło emisję szkodliwych substancji 50 Ciepłownia skojarzonym, co przyczyniło Ciepłosię do oszczędności paliw do atmosfery. W 15trosce o środowisko naturalne 57 przeprowadzono szereg dalszych inwestycji 6 proekologicznych. Klimatyzacja 0,06% Wentylacja 5,17% 100 100 Największą Straty z nich była budowa instalacji odsiarczania spalin, której realizacja pozwoliła na zwiększenie skuteczności redukcji emisji dwutlenku siarki do 92%. W celu ograniczenia emisji pyłów wykonano moderni- Straty Wytwarzanie w kogeneracji 14,59-14,98 16,62-17,62 17,37-19,77 15 Rys. 1 6-88,49 Porównanie efektywności wytwarzania energii elektrycznej i ciepła 90% 80% w elektrociepłowni z efektywnością wytwarzania energii elektrycznej w elektrowni kondensacyjnej i ciepła w ciepłowni. 70% Elektrownia Energia 60% Paliwo 100 SKAWINA 36 elektryczna 50% przed modernizacją 40% 30% 20% 10% 0% 2005 2006 2007 2008 Energia 2009Elektrownia 2010 2011 2012 34 elektryczna 2013 35 Energia elektryczna 50 40,71 Ciepło Odbiorcami ciepła z tego źródła są mieszkańcy miasta oraz firmy i instytucje, Straty których 64 siedziby zlokalizowane są w obszarze zasilania z miejskiej sieci ciepłowniczej, z wyłączeniem terenów w południowo-zachodniej części miasta i niewielkiego obszaru Nowej Huty. Partnerskie Paliwo relacje 100 SKAWINA z Miejskim Przedsiębiorstwem Ener- po modernizacji Wytwarzanie rozdzielne 15 63 Elektrownia 27,96-88,49 148 Ciepłownia 57 6 18 Ciepło 92 56 Paliwo Rys. 2 Paliwo 100 100 15 63 Elektrownia SKAWINA przed modernizacją Straty Elektrownia SKAWINA po modernizacji Straty 64 48 Energia elektryczna Energia elektryczna Ciepło 148 92 56 Modernizacja Elektrowni Skawina poprzez dobudowę członu ciepłowniczego. 36 34 18 2013 4 Straty 48

zację elektrofiltrów. Po jej zakończeniu skuteczność wychwytywania pyłów lotnych wzrosła do 99,9%. Poza produkcją energii elektrycznej i ciepła, elektrownia jest dostawcą pary technologicznej, wody pitnej oraz wody przemysłowej dla skawińskich przedsiębiorstw. Elektrownia Skawina S.A., we współpracy z Miejskim Przedsiębiorstwem Energetyki Cieplnej S.A. w Krakowie, wspiera inwestorów w procesie przyłączania do miejskiej sieci ciepłowniczej zarówno w zakresie ciepła na potrzeby ogrzewania, jak i na potrzeby przygotowania ciepłej wody użytkowej. Spółka wspiera klientów swoją wiedzą oraz oferuje pomoc w procesie przygotowania inwestycji. Miejskie Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej S.A. w Krakowie MPEC S.A. prowadzi działalność w zakresie wytwarzania, obrotu, przesyłania i dystrybucji ciepła na podstawie koncesji udzielonych przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki. MPEC S.A. w Krakowie zaliczane jest do najlepszych Przedsiębiorstw Energetyki Cieplnej w Polsce. Spółka swoją pozycję osiągnęła dzięki prowadzonej od początku lat 90 modernizacji systemu ciepłowniczego. wymiennikowymi, wyposażonymi w automatykę pogodową. Jako że są to bardzo kosztowne przedsięwzięcia, spółka oprócz zaangażowania własnych środków finansowych, skutecznie pozyskuje bezzwrotne dofinansowania, w tym również środki pochodzące z budżetu Unii Europejskiej. To właśnie MPEC S.A. w latach 2006-2010 zrealizowało projekt pn. System ciepłowniczy miasta Krakowa, który był pierwszym i jak dotychczas największym przedsięwzięciem w Polsce z dziedziny przesyłu ciepła współfinansowanym z Funduszu Spójności. Całkowity koszt projektu oszacowano na 75,5 mln euro, a 72% tych środków, czyli 54,4 mln euro, stanowiło dofinansowanie ze środków unijnych. Dzięki zrealizowanym przez MPEC S.A. przedsięwzięciom miejski system ciepłowniczy charakteryzuje się dużą efektywnością pracy, o czym świadczą w szczególności niskie straty energii na przesyle i niska awaryjność. Obecnie spółka pokrywa 65% zapotrzebowania na ciepło na terenie miast Krakowa i Skawiny, dostarczając energię cieplną do budynków mieszkalnych, zakładów przemysłowych, instytucji i obiektów użyteczności publicznej. Energia wykorzystywana jest nie tylko do ogrzewania i przygotowania ciepłej wody użytkowej, ale również klimatyzacji, wentylacji i specyficznych potrzeb technologicznych, jak np. podgrzewanie płyt boisk piłkarskich. Centralne ogrzewanie 82,87% Klimatyzacja Woda technologiczna 0,83% 1,56% Wytwarzanie 100 Para w kogeneracji 0,06% 100 Wentylacja 5,17% Ciepła woda użytkowa 9,51% Rys. 3 Struktura usług świadczonych przez MPEC S.A. w 2012 r. Elektrociepłownia 15 35 Energia elektryczna 50 Ciepło W 100 zł Działania te polegają na wymianie wyeksploatowanych rurociągów na nowe, preizolowane, likwidacji kotłowni i pieców 80 zł węglowych oraz zastąpieniu nieefektywnych węzłów hydroelewatorowych nowoczesnymi węzłami 60 zł Straty 15 40 zł 27,96-88,49 5 20 zł 14,59-14,98 16,62-17,62 17,37-19,77 40,71 Elektrownia

Opis programu charakterystyka projektów Program kompleksowego wykorzystania ciepła z miejskiej sieci ciepłowniczej skierowany jest do spółdzielni i wspólnot mieszkaniowych, których budynki, przyłączone do miejskiej sieci ciepłowniczej, korzystają z ciepła sieciowego do celów grzewczych, a ciepłą wodę użytkową pozyskują w oparciu o indywidualne gazowe podgrzewacze wody, podgrzewacze elektryczne lub kotłownie gazowe. Projekt polega na zastąpieniu dotychczasowego sposobu pozyskiwania ciepłej wody metodą wykorzystującą ciepło sieciowe. Realizacja i zakres projektu, w zależności od zastosowanych rozwiązań technicznych, mogą mieć różny przebieg. W przypadku budynków przyłączonych bezpośrednio do miejskiej sieci ciepłowniczej (indywidualny węzeł cieplny zasilany ciepłem sieciowym o tzw. wysokich parametrach temperatura, ciśnienie), zadanie sprowadza się do zastąpienia jednofunkcyjnego węzła c.o. kompaktowym węzłem dwufunkcyjnym c.o. i c.w.u. lub do rozbudowy węzła jednofunkcyjnego o moduł odpowiedzialny za podgrzewanie wody, budowy instalacji doprowadzającej ciepłą wodę z centralnej wymiennikowni do mieszkań użytkowników i likwidacji (demontażu) indywidualnych podgrzewaczy wody. W budynkach wyposażonych w węzły cieplne zasilane ciepłem sieciowym o wysokich parametrach, korzystających z centralnie przygotowywanej ciepłej wody w lokalnych kotłowniach gazowych, realizacja projektów jest zdecydowanie prostsza. Polega ona na zastąpieniu jednofunkcyjnego węzła c.o. kompaktowym węzłem dwufunkcyjnym c.o. i c.w.u. lub na rozbudowie węzła jednofunkcyjnego o moduł odpowiedzialny za podgrzewanie wody, przyłączeniu węzła do istniejącej instalacji ciepłej wody użytkowej i likwidacji kotłowni gazowej. W opisanych przypadkach, jeśli istniejące przyłącze wysokoparametrowe (wykorzystywane do celów c.o.) jest niewystarczające, aby dostarczyć dodatkową moc cieplną (przypadki sporadyczne) niezbędną do podgrzania wody, konieczna jest jego przebudowa. Bardziej złożone są projekty, w których konieczne jest doprowadzenie do budynku ciepła sieciowego o wysokich parametrach. Dotyczy to budynków zasilanych w ciepło z węzłów grupowych. W takim przypadku konieczne staje się wybudowanie nowego, bezpośredniego przyłącza do miejskiej sieci ciepłowniczej, gwarantującego dostawę ciepła o wymaganych parametrach. Węzeł cieplny centralnego ogrzewania pozostaje niezmieniony (korzysta z ciepła dostarczanego do budynku dotychczasowym przyłączem) lub zamieniany jest na węzeł wysokoparametrowy. Dobudowywany jest moduł węzła do potrzeb ciepłej wody. Pozostałe działania sprowadzają się do zadań identycznych jak w opisanych wyżej przypadkach, w których ciepło do budynku dostarczane jest przyłączem wysokoparametrowym. płaszcz osłonowy przewody alarmowe płaszcz ochronny Rys. 5 Przekrój rury preizolowanej. wełna mineralna rura przewodowa 6

Przebieg projektu Uczestnicy Uczestnikami projektu są: Inwestor spółdzielnia lub wspólnota, EDF Polska S.A. albo Elektrownia Skawina S.A. (zależnie od położenia nieruchomości względem źródeł ciepła) i Miejskie Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej S.A. w Krakowie. Rola i zadania uczestników projektu Inwestor Do głównych zadań Inwestora należą: wykonanie dokumentacji projektowej węzła cieplnego i instalacji wewnętrznej c.w.u. uzyskanie pozwolenia na budowę adaptacja pomieszczenia węzła cieplnego na potrzeby instalacji modułu c.w.u. lub wymiany węzła cieplnego wykonanie prac instalacyjnych wewnątrz budynku W przypadku konieczności budowy nowego przyłącza wysokoparametrowego, uczestnicy projektu ustalają przypadający im zakres prac dodatkowych i sposób ich finansowania. EDF Polska S.A., Elektrownia Skawina S.A. EDF Polska S.A. lub Elektrownia Skawina S.A. 1 zwracają Inwestorowi część wydatków poniesionych na budowę wewnętrznej instalacji c.w.u. w wysokości do 15 000 zł na każde 100 kw maksymalnej mocy godzinowej dla potrzeb c.w.u. Firmy prowadzą kampanię informacyjną dotyczącą programu, przedstawiają Inwestorom oferty oraz udzielają wsparcia merytorycznego na wszystkich etapach realizacji projektu. Specjaliści zatrudnieni w spółkach prezentują koncepcje typowych wewnętrznych instalacji ciepłej wody użytkowej, pomagają oszacować koszty projektów oraz określić moc cieplną niezbędną dla właściwego funkcjonowania systemu centralnej ciepłej wody użytkowej. Na życzenie Inwestorów przygotowywane i udostępniane są materiały informacyjne. Eksperci pracujący w EDF Polska S.A. i Elektrowni Skawina S.A. spotykają się z organami Inwestorów i uczestniczą w zebraniach mieszkańców. W trakcie realizacji projektu, a także podczas odbioru wykonanych instalacji, przedstawiciele obu firm pomagają Inwestorom skompletować dokumenty niezbędne do rozliczenia inwestycji i uzyskania zwrotu części poniesionych wydatków. Miejskie Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej S.A. w Krakowie Miejskie Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej S.A. w Krakowie dostarcza i montuje węzeł ciepłowniczy (moduł węzła ciepłowniczego) oraz zapewnia dostawy ciepła sieciowego o parametrach niezbędnych do podgrzania wody wodociągowej do wymaganej temperatury. Prowadzi postępowanie związane z zawarciem umów o współpracy i angażuje się w promowanie programu poprzez prezentowanie oferty na spotkaniach z inwestorami i mieszkańcami. W przypadku konieczności budowy przyłącza wysokoparametrowego MPEC S.A. włącza się w realizację zadania na warunkach uzgodnionych każdorazowo z Inwestorem i wytwórcą ciepła. Etapy realizacji projektu Niezależne od zakresu inwestycji i formy prawnej Inwestora, podstawowe etapy realizacji projektu pozostają podobne. Zazwyczaj projekt rozpoczyna się z inicjatywy właścicieli lokali, mieszkańców, zarządców nieruchomości lub statutowych organów spółdzielni chcących zmodernizować swoje budynki. Motywacje bywają różne. Brak poczucia bezpieczeństwa, wysokie koszty przygotowania ciepłej wody użytkowej, dążenie do podniesienia komfortu czy wreszcie kłopoty związane z koniecznością codziennej obsługi i okresowego serwisowania urządzeń powodują poszukiwanie nowych atrakcyjnych sposobów pozyskiwania ciepłej wody. Czasami zamiana systemu jest następstwem wypadków spowodowanych niezachowaniem należytej ostrożności, niewłaściwą eksploatacją urządzeń lub sprzecznymi z wymogami bezpieczeństwa działaniami użytkowników. Zdarza się, że zmiany podyktowane są koniecznością realizacji nakazu inspektorów nadzoru budowlanego, kominiarzy lub służb odpowiedzialnych za przestrzeganie przepisów obowiązujących przy eksploatacji urządzeń gazowych. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Pierwszy kontakt Zainteresowanie przystąpieniem do programu Oferta Umowa trójstronna Projekt Pozwolenie na budowę Przygotowanie inwestycji Prace budowlane Uruchomienie dostawy Rys. 6 Przebieg procesu inwestycyjnego. 1 Zależy od źródła ciepła zasilającego obszar, w którym zlokalizowany jest budynek objęty projektem. 7

Zainicjowanie projektu uruchamia procedury poszukiwania najlepszych rozwiązań, gromadzenia ofert, pozyskiwania funduszy, zawierania umów, projektowania i wykonawstwa inwestycji.realizując przyjęty plan działań, zarząd spółdzielni lub zarządca nieruchomości działający w imieniu wspólnoty sprawdza dostępne na rynku oferty, poszukując rozwiązania optymalnego, spełniającego oczekiwania lokalnej społeczności. W odpowiedzi na zgłoszone zainteresowanie lub zapytanie ofertowe jeden z wytwórców wspólnie z dystrybutorem ciepła prezentują koncepcję bazującą na wykorzystaniu ciepła sieciowego do przygotowania ciepłej wody użytkowej. Zainteresowanie proponowanym rozwiązaniem powoduje opracowanie i przedstawienie przez oferenta szczegółowej propozycji rozwiązań, dopasowanej do specyfiki budynku. Dokument ten zawiera między innymi wykaz niezbędnych prac budowlanych, zobowiązanie oferentów do pokrycia części kosztów inwestycyjnych oraz szacunkowe określenie mocy cieplnej niezbędnej do zapewnienia właściwej pracy systemu. Przyjęcie oferty skutkuje podpisaniem umowy trójstronnej pomiędzy Inwestorem, wytwórcą ciepła i jego dystrybutorem. W kolejnych krokach Inwestor zleca wykonanie projektu, uzyskuje pozwolenie na budowę, ustala harmonogram prac i wybiera wykonawcę instalacji. Określany jest sposób finansowania inwestycji, podpisywane są umowy i rozpoczynają się prace budowlano-instalacyjne. Inwestor odpowiedzialny za sprawne przeprowadzenie działań może liczyć na wsparcie specjalistów zatrudnionych w EDF Polska S.A., Elektrowni Skawina S.A., a także w Miejskim Przedsiębiorstwie Energetyki Cieplnej S.A. w Krakowie. Jeśli konieczna jest budowa nowego przyłącza, uczestnicy projektu ustalają zakres prac, opracowują wstępny kosztorys i dzielą się zadaniami. W każdym przypadku Inwestor realizuje przedsięwzięcie z wybranym przez siebie wykonawcą, przedsiębiorstwa energetyczne pomagają w zakresie logistyki i organizacji, wspomagając Inwestora wiedzą oraz doświadczeniem zdobytym w trakcie realizacji podobnych przedsięwzięć. Szczegółowy harmonogram prac zależy zawsze od specyfiki przedsięwzięcia. Do zadań Inwestora należy przygotowanie nowego lub adaptacja obecnego pomieszczenia wymiennikowni w celu zabudowy dodatkowego modułu węzła cieplnego albo wymiany dotychczasowego urządzenia na nowy węzeł kompaktowy. Miejskie Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej S.A. w Krakowie dostarcza i instaluje wyposażenie wymiennikowni. Ekipy wykonawcze, działające na zlecenie Inwestora, montują systemy rozprowadzenia i cyrkulacji ciepłej wody. W następnym kroku wszystkie urządzenia i instalacje spinane są w jeden system, który w ciągu jednego dnia połączony zostaje z instalacją ciepłej wody użytkowej w mieszkaniu odbiorcy. Bezpośrednio przed przyłączeniem instalacji w lokalu użytkownika demontowany jest indywidualny podgrzewacz wody. Końcowymi działaniami są prace wykończeniowe, przywracające estetykę lokali i ciągów komunikacyjnych. Podanie ciepła na potrzeby ciepłej wody poprzedza podpisanie przez Inwestora i Miejskie Przedsiębiorstwo Energetyki Harmonogram Zadanie Postępowanie ofertowe Zapytanie Oferta Zamknięcie postępowania Ustalenie źródeł finansowania Decyzja Kontraktowanie Umowa trójstronna Projektowanie Projekt przyłącza Projekt węzła cieplnego Projekt instalacji Prace przygotowawcze Pozwolenie na budowę Wybór wykonawcy Aneks do umowy o dostawy ciepła Realizacja inwestycji Budowa przyłącza Modernizacja/rozbudowa/wymiana węzła cieplnego Wykonanie instalacji wewnętrznej Uruchomienie, regulacja, eksploatacja Zamknięcie i rozliczenie inwestycji Protokoły odbiorowe Częściowy zwrot nakładów przez EDF Polska lub Elektrownię Skawina Miesiące I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII 8 Rys. 7 Przykładowy harmonogram realizacji projektu obejmującego budowę przyłącza, modernizację węzła ciepłowniczego i budowę wewnętrznej instalacji c.w.u.

Cieplnej S.A. w Krakowie umowy lub aneksu do umowy o dostawę ciepła. Potokół odbioru prac instalacyjnych wraz z kopiami faktur stanowią podstawę do sporządzenia noty księgowej i wypłaty przez wytwórcę ciepła zadeklarowanej kwoty dofinansowania. Rozwiązania techniczne Węzeł cieplny Indywidualny węzeł cieplny to zespół urządzeń służących do transformacji i pomiaru czynnika grzewczego pochodzącego z sieci ciepłowniczej na czynnik o parametrach wymaganych przez wewnętrzne instalacje centralnego ogrzewania i ciepłej wody użytkowej. Węzeł cieplny obsługujący instalację centralnego ogrzewania oraz instalację centralnej ciepłej wody to węzeł dwufunkcyjny, a obsługujący tylko jedną z nich to węzeł jednofunkcyjny. Modernizacja jednofunkcyjnego węzła cieplnego centralnego ogrzewania, podyktowana potrzebami przystosowania tego urządzenia do potrzeb przygotowania ciepłej wody użytkowej, polega na dobudowaniu do niego nowego modułu lub dostawieniu drugiego, niezależnego jednofunkcyjnego węzła cieplnego, pracującego wyłącznie na potrzeby ciepłej wody użytkowej. Zadaniem tego elementu jest podgrzanie wody wodociągowej i dostarczenie jej do instalacji ciepłej wody użytkowej. Innym opcjonalnym rozwiązaniem, zastępującym modernizację jednofunkcyjnego węzła cieplnego, jest jego zamiana na kompaktowy węzeł dwufunkcyjny. Opisane wyżej działania są wystarczające dla budynków przyłączonych bezpośrednio do wysokoparametrowej sieci cieplnej. Jeśli jednak budynek przyłączony jest do sieci poprzez węzeł grupowy (obsługujący kilka budynków), konieczne jest wybudowanie bezpośredniego przyłącza wysokoparametrowego. Przyłącze takie zapewni dostawę do budynku czynnika grzewczego o parametrach niezbędnych do przygotowania ciepłej wody użytkowej. Obok węzła pracującego na potrzeby centralnego ogrzewania (niski parametr) konieczne będzie postawienie jednofunkcyjnego węzła pracującego na potrzeby ciepłej wody (wysoki parametr) lub (opcjonalnie) rezygnacja z czynnika niskoparametrowego oraz wykorzystującego go węzła centralnego ogrzewania i przejście tylko na czynnik wysokoparametrowy wraz z zabudową nowego dwufunkcyjnego, kompaktowego węzła cieplnego. W celu poprawy stabilności pracy węzłów cieplnych i układu regulacji c.w.u. oraz zwiększenia sprawności energetycznej węzła układ może zostać wzbogacony w zasobnik(i) ciepłej wody użytkowej. Urządzenia te montuje się opcjonalnie, na życzenie i koszt Inwestora. 1. panel sterujący 2. zawór odcinający część ciepłowniczą 3. zawór sterujący dla części ciepłowniczej 4. zawór sterujący dla części ciepłej wody 5. zawór odcinający powrót 6. zawór bezpieczeństwa 7. naczynie przeponowe 8. wymiennik ciepła potrzeby grzewcze 9. wymiennik ciepła potrzeby ciepłej wody 10. powrót, cyrkulacja 11. zimna woda 12. pompa 13. instalacja centralnego ogrzewania - zasilanie i powrót 14. układ pomiarowy Rys. 8 Kompaktowy węzeł cieplny. 9

Instalacja rozprowadzenia i cyrkulacji ciepłej wody użytkowej Instalacja ciepłej wody użytkowej w budynkach wielorodzinnych zbudowana jest z dwóch równoległych przewodów rurowych, z których jeden służy do przesyłu ciepłej wody z węzła cieplnego do punktów poboru wody w mieszkaniach użytkowników, a drugi zapewnia cyrkulację ciepłej wody, tak aby można było z niej korzystać bezpośrednio po odkręceniu kranu 2. Temperatura ciepłej wody w punktach poboru powinna być utrzymywana w przedziale 55 60ºC. W celu ograniczenia strat ciepła w trakcie przesyłu i cyrkulacji ciepłej wody, przewody rozprowadzające i cyrkulacyjne muszą posiadać odpowiednią izolację termiczną. Projektując instalacje złożone z wielu pionów, dąży się do zapewnienia jednakowej temperatury wody w każdym pionie przy jednoczesnym zróżnicowaniu przepływu wody w poszczególnych pionach. Na podstawie obliczonych przepływów dokonuje się doboru średnic przewodów cyrkulacyjnych, a następnie oblicza się stratę ciśnienia dla najniekorzystniejszego obiegu. Dla tak obliczonych wartości dobiera się odpowiednią pompę cyrkulacyjną. Projektant instalacji wybiera miejsca, którymi poprowadzone zostaną piony instalacyjne. Ich lokalizacja zależy od usytuowania punktów poboru wody. W najczęściej spotykanych rozwiązaniach piony instalacyjne zabudowuje się w specjalnie do tego celu przygotowywanych szachtach technicznych, usytuowanych w ogólnodostępnych ciągach komunikacyjnych lub w kanałach spalinowych służących wcześniej odprowadzeniu spalin z gazowych podgrzewaczy wody. Oba rozwiązania ograniczają do minimum prace monterów w mieszkaniach użytkowników. W pierwszym przypadku w ścianie korytarza (klatki schodowej) umieszczona zostaje szafka, w której montuje się odejścia od pionów ciepłej wody (do mieszkań) wyposażone w zawory odcinające, wodomierz, zawór dławiący (w przypadku budynków wysokich z jedną strefą zasilania) i mieszający zawór trójdrogowy (opcjonalnie 3 ). W drugim przypadku podobną szafkę montuje się w miejscu, które wcześniej zajmował indywidualny podgrzewacz wody. Zasilający przewód ciepłej wody użytkowej łączy się z wewnętrzną instalacją ciepłej wody w mieszkaniu. Punktem, w którym następuje spięcie tych instalacji, jest zazwyczaj dotychczasowe miejsce połączenia króćca ciepłej wody w indywidualnym podgrzewaczu z instalacją wewnętrzną. Okresowa dezynfekcja instalacji Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Infrastruktury z 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. nr 75, poz. 690 z 2002 r. z późniejszymi zmianami), instalacja wodociągowa ciepłej wody powinna zapewnić uzyskanie w punktach czerpalnych temperatury wody nie niższej niż 55 C i nie wyższej niż 60 C oraz umożliwić okresowe jej podniesienie do nie niższej niż 70 C. Bakterie Legionella w temperaturach wyższych niż 60 C nie tylko się nie namnażają, ale szybko giną. Przeciwdziałanie zagrożeniom infekcyjnym spowodowanym przez bakterie Legionella wymaga przestrzegania określonych zasad postępowania zarówno w okresie projektowania i doboru urządzeń, jak również przy ich eksploatacji. Z uwagi na ryzyko pojawienia się w trakcie eksploatacji instalacji bakterii Legionella, należy przede wszystkim zapewnić optymalne wartości temperatury pracy tych instalacji. Oznacza to, że przewody instalacji wody ciepłej należy tak projektować, aby temperatura wody nie spadła poniżej 55 C. W budynkach wielorodzinnych stosuje się instalacje cyrkulacji c.w.u. Podstawowym warunkiem ich prawidłowej pracy jest ich właściwe zrównoważenie hydrauliczne, tak aby temperatura wody w każdym punkcie nie obniżyła się poniżej 5 C w stosunku do temperatury wody wypływającej z podgrzewacza. Równoważenie hydrauliczne powinno być uzyskiwane za pomocą termostatycznych regulatorów przepływu cyrkulacyjnego. W ten sposób uwzględnione są rzeczywiste straty ciepła przewodów zależnie od stopnia ich zaizolowania i temperatury otoczenia, ale również uwzględnione są zmieniające się rozbiory wody. W efekcie straty ciepła są ograniczone, zapewniony jest możliwie najszybszy dostęp do ciepłej wody, ale także zmniejsza się ryzyko pojawienia się bakterii. Inne znane metody zwalczania bakterii Legionella polegają na: naświetlaniu promieniami UV dezynfekcja wody promieniami UV pozwala uniknąć wprowadzania do wody środków chemicznych, nie zmienia jej składu fizykochemicznego, smaku i zapachu. Nie grozi również przedawkowaniem środka dezynfekcyjnego. Działanie to polega na absorpcji promieni UV przez struktury genetyczne DNA bakterii, uniemożliwiając jego ponowne odtworzenie. Dzięki tej reakcji mikroorganizmy albo zostają zabite, albo też tracą możliwość 10 2 Zgodnie z obowiązującym Rozporządzeniem Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, każda instalacja ciepłej wody o objętości wewnątrz przewodu powyżej 3 dm 3 musi posiadać dodatkowy przewód cyrkulacyjny, zapewniający stałą wymianę wody w instalacji. 3 Zawory mieszające stosuje się w układach, w których profilaktyka zapobiegająca rozwojowi bakterii Legionella Pneumophila, prowadzona jest metodą regularnych okresowych przegrzewów ciepłej wody do temperatury ok. 70 o C. Zadaniem zaworu jest utrzymanie stałej temperatury wody na wylewce poprzez zmieszanie wody ciepłej z bieżącą wodą wodociągową.

rozmnażania się. Proces dezynfekcji przebiega w sposób ciągły. Woda dopływa do urządzenia króćcem dopływowym i po napromieniowaniu odpływa króćcem odpływowym. Kompaktowe urządzenie do dezynfekcji wody promieniami UV, o dużym stopniu skuteczności, składa się z komory napromieniowania oraz zamontowanego wewnątrz niej promiennika, który omywa woda poddawana dezynfekcji. Konstrukcja lampy zapewnia odpowiednią grubość warstwy cieczy poddawanej dezynfekcji. W celu monitorowania stanu instalacji wodnych należy przeprowadzać systematyczne badania polegające na wykrywaniu bakterii z rodzaju Legionella filtrowaniu mikrofiltry lub filtry membranowe mogą zatrzymywać bakterie, wirusy, zawiesiny i inne niepożądane składniki wody dezynfekcji roztworem podchlorynu sodu, dozowanym bezpośrednio do instalacji wodnej (w stężeniu średnio 10 mg/dm 3 wolnego chloru na punkt czerpalny) regularnej chemicznej dezynfekcji instalacji z zastosowaniem wysokiej dawki chloru (nawet do 15 mg/l) lub dwutlenku chloru (ClO 2 ) Inwestor decyduje o wyborze metody najlepiej spełniającej oczekiwania użytkowników. Wewnętrzna instalacja ciepłej wody w mieszkaniu użytkownika Projekty zastąpienia ciepłej wody z podgrzewaczy indywidualnych centralną ciepłą wodą zakładają, że instalacje wodne w mieszkaniach pozostają nienaruszone, a ingerencja w system ogranicza się do przyłączenia tych instalacji do pionów zasilających. Monterzy przebywają w mieszkaniach użytkowników przez okres niezbędny do wykonania prac instalacyjnych. Prace w mieszkaniu użytkownika zakończone zostają zazwyczaj w tym samym dniu, w którym zostały rozpoczęte. 11

Miejska sieć ciepłownicza.

Rys. 4 Obszar administracyjny Miasta Krakowa. 13

Schemat instalacji z zabudowanym węzłem dwufunkcyjnym c.o. i c.w.u.

Rys. 9 Schemat instalacji z zabudowanym węzłem jednofunkcyjnym c.o. 15

Schemat instalacji z zabudowanym indywidualnym węzłem dwufunkcyjnym. Schemat instalacji z indywidualnym węzłem dwufunkcyjnym.

Rys. 10 Schemat instalacji z zabudowanym indywidualnym węzłem jednofunkcyjnym. Rys. 11 Schemat instalacji z zabudowanym węzłem grupowym. 17

Po modernizacji układ korytarzowy i układ łazienkowy.