KATALOG BEZPIECZNYCH PRAKTYK 1
KATALOG BEZPIECZNYCH PRAKTYK Katalog powstał w ramach projektu pn. Edukacja dla bezpieczeństwa osób starszych (seniorów) w województwie śląskim w 17 r. dofinansowanego z rządowego Programu ograniczania przestępczości i aspołecznych zachowań Razem bezpieczniej im. Władysława Stasiaka na lata 1 i 17, koordynowanego przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji. Patronat Honorowy Krajowej Rady Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego
Katalog bezpiecznych praktyk zawiera wyniki przeprowadzonej w ramach projektu analizy zagrożeń i realnych potrzeb społeczności lokalnych oraz wyniki wymiany doświadczeń środowisk senioralnych i służb w woj. śląskim, w tym stosowanych metod i technik przeciwdziałania wykorzystywaniu seniorów. Uczestnicy warsztatów i spotkań realizowanych w ramach projektu, wypełniali ankiety przed i po, a także dzielili się swoimi doświadczeniami i spostrzeżeniami w rozmowach bezpośrednich. Umożliwiło to również poznanie i wymianę dobrych praktyk, które stosowane są przez lokalne środowiska senioralne. Bardzo duże znaczenie dla bezpieczeństwa osób starszych, a szerzej społeczności lokalnych mają różne organizacje, ośrodki, instytucje i służby. To często one właśnie - znając lokalne bolączki, problemy i zagrożenia - inicjują i podejmują działania dla bezpieczeństwa seniorów. Przykłady tych działań zaprezentowano w niniejszym katalogu oraz na portalu bezpiecznysenior.eu w zakładce Bezpieczne praktyki. 3
Analiza zagrożeń i realnych potrzeb społeczności lokalnych Na kolejnych stronach zaprezentowano wyniki analizy zagrożeń i realnych potrzeb społeczności lokalnych w zakresie poczucia i poprawy bezpieczeństwa. W badaniu ankietowym uczestniczyło mieszkańców woj. śląskiego, z obszarów miejskich i wiejskich, zarówno kobiet, jak i mężczyzn, z pokolenia +. 4 4% 4 3 3% 3 1 4% % % wieś miasto do mieszkańców miasto od 1 do mieszkańców miasto od 1 do mieszkańców miasto od 1 do mieszkańców Blisko połowa (4%) respondentów, jako miejsce zamieszkania wskazała wieś, natomiast pozostali (4%) obszary miejskie. Blisko jedną czwartą (4%) ankietowanych stanowili mężczyźni, a 7% kobiety. 4
% wskazań Spacery po zmroku Ankietowani zapytani zostali, czy czują się bezpiecznie spacerując w swojej okolicy po zmroku, w skali od 1 do, gdzie 1 oznacza brak poczucia bezpieczeństwa, natomiast wyraża bardzo wysokie poczucie bezpieczeństwa. 4 3 18 18 1 9 7 9 1 1 3 4 7 8 9 11 17 13 Poziom poczucia bezpieczeństwa Zarówno przed, jak i po realizacji projektu, najwięcej (bo odpowiednio % i 7%) ankietowanych swój poziom bezpieczeństwa w trakcie spacerów po zmroku, w -cio stopniowej skali, oceniło na 8 (tj. 8%). Przed realizacją projektu, średnia ocena poczucia bezpieczeństwa w trakcie spacerów po zmroku wynosiła 9,4%, natomiast po realizacji projektu średnia wyniosła 74,%, co oznacza, że nastąpił wzrost poczucia bezpieczeństwa o,1%. 7 19 Po Przed
% wskazań 4 Miejsce zamieszkania W pytaniu drugim zapytano ankietowanych, czy miejsce, w którym mieszkają, można nazwać bezpiecznym i spokojnym. Ocen podobnie dokonywano w skali od 1 do, gdzie 1 oznacza brak poczucia bezpieczeństwa, natomiast wyraża bardzo wysokie poczucie bezpieczeństwa. 4 3 3 1 1 18 7 9 9 1 1 3 4 7 8 9 Poziom poczucia bezpieczeństwa Zarówno przed, jak i po realizacji projektu, miejsce zamieszkania oceniane było dość wysoko pod względem spokoju i bezpieczeństwa przeważnie powyżej połowy skali tj. na (%) i wyżej. Przed realizacją projektu, średnia ocena miejsca zamieszkania, jako bezpiecznego i spokojnego wynosiła 73%, natomiast po realizacji projektu średnia wyniosła 79,9%, co oznacza, że nastąpił wzrost poczucia bezpieczeństwa i spokoju o,9%. 18 19 18 Po Przed
% wskazań Obawy o siebie W pytaniu trzecim zapytano ankietowanych, czy obawiają się tego, że mogą stać się ofiarami przestępstw. Ocen dokonywano w skali od 1 do, gdzie 1 oznacza brak obaw, natomiast wyraża bardzo wysoki poziom obaw. 4 4 3 3 1 31 18 Po Przed 1 1 13 1 7 7 9 9 8 1 3 4 7 8 9 Poziom obaw Zarówno przed, jak i po realizacji projektu, najwięcej ankietowanych (odpowiednio % i 8%) wyraziło swój poziom obaw w pierwszej połowie skali tj. na (%) i niżej. Przed realizacją projektu, średni poziom obaw ankietowanych w zakresie tego, że mogą stać się ofiarami przestępstw wynosił 48,3%, natomiast po realizacji projektu średnia wyniosła 3,9%, co oznacza, że nastąpił spadek obaw o 11,4%. 7
% wskazań Obawy o najbliższą rodzinę Następnie, zapytano ankietowanych, czy obawiają się tego, że ofiarami przestępstw mogą stać się osoby z ich najbliższej rodziny. Ocen dokonywano w skali od 1 do, gdzie 1 oznacza brak obaw, natomiast wyraża bardzo wysoki poziom obaw. 4, 4, 3, 3, 19,, 1,,,, 13,1 1,1,1,1, 1 1 3 4 7 8 9 Tutaj podobnie, zarówno przed, jak i po realizacji projektu, najwięcej ankietowanych (odpowiednio 9,% i 88%) wyraziło swój poziom obaw w pierwszej połowie skali tj. na (%) i niżej. Przed realizacją projektu, średni poziom obaw ankietowanych w zakresie tego, że ktoś z ich najbliższej rodziny może stać się ofiarą przestępstwa wynosił,%, natomiast po realizacji projektu średnia wyniosła 38,3%, co oznacza, że nastąpił spadek obaw o 11,9%. 3 1,1 Poziom obaw 4,1,1 1 3, 9,1 8 Po Przed
% wskazań Poziom wiedzy bezpieczne zachowania 4 W pytaniu piątym zapytano ankietowanych, jak oceniają swój poziom wiedzy na temat bezpiecznych zachowań w zakresie bezpieczeństwa i porządku publicznego. Ocen dokonywano w skali od 1 do, gdzie 1 oznacza brak wiedzy, natomiast wyraża bardzo wysoki poziom wiedzy. 4 3 3 3 1 4 7 7 Po Przed 1 19 14 1 13 1 4 3 1 3 4 7 8 9 Poziom wiedzy Przed realizacją projektu, przewaga ankietowanych (%) oceniała swój poziom wiedzy w środkowej części skali tj. w przedziale 4 (4%) do 7 (7%). Po realizacji projektu przeważały wskazania w końcowej części skali 8% ankietowanych oceniło swoją wiedzę na 7 (7%) i więcej. Przed realizacją projektu, średni poziom wiedzy wynosił,%, natomiast po realizacji projektu średnia wyniosła 74,%, co oznacza, że nastąpił wzrost wiedzy o 18,4%. 9
% wskazań Poziom wiedzy odpowiedzialność prawna 4, Następnie, zapytano ankietowanych, jak oceniają swój poziom wiedzy na temat odpowiedzialności prawnej w zakresie bezpieczeństwa i porządku publicznego. Ocen dokonywano w skali od 1 do, gdzie 1 oznacza brak wiedzy, natomiast wyraża bardzo wysoki poziom wiedzy. 4, 3, 3,,, 1 1, 8 7, 19 11, 19,4, 11, 1, 7,1 8, 4,1,1, 3,1, 1 3 4 7 8 9 Poziom wiedzy Po Przed Przed realizacją projektu, przewaga ankietowanych (,3%) oceniała swój poziom wiedzy w pierwszej części skali tj. na (%) i niżej. Po realizacji projektu przeważały wskazania w drugiej części skali 91% ankietowanych oceniło swoją wiedzę na (%) i więcej. Przed realizacją projektu, średni poziom wiedzy wynosił,1%, natomiast po realizacji projektu średnia wyniosła 7,7%, co oznacza, że nastąpił wzrost wiedzy o,%.
% wskazań 4 3 Efekty uczestnictwa w programie Razem bezpieczniej Na zakończenie realizacji projektu, ankietowanych zapytano również, czy ich zdaniem uczestnictwo w programie (projekcie lokalnym) Razem bezpieczniej miało wpływ na poziom wiedzy na temat bezpiecznych zachowań oraz odpowiedzialności prawnej w zakresie bezpieczeństwa i porządku publicznego i jeśli tak to w jakim stopniu - w skali od 1 do, gdzie 1 oznacza bardzo niski, natomiast wyraża bardzo wysoki wpływ. 3,3 14,1 34 3, 4, 1 14 1 1 7 1 1 1 3 4 7 8 9 Poziom wpływu 7,3 19, Bezpieczne zachowania Odpowiedzialność prawna Zarówno w zakresie bezpiecznych zachowań, jak i odpowiedzialności prawnej % ankietowanych wskazało, że uczestnictwo w programie Razem bezpieczniej wpłynęło na ich wzrost poziomu wiedzy. W obu zakresach znaczna przewaga ankietowanych oceniała wpływ w końcowej części skali tj. na 7 (7%) i więcej. W zakresie bezpiecznych zachowań, średni poziom wpływu na wzrost wiedzy wyniósł 8,4%, natomiast w zakresie odpowiedzialności prawnej, średni poziom wpływu na wzrost wiedzy wyniósł 8,9% 11
Razem bezpieczniej W trakcie realizacji projektu nastąpiła również wymiana doświadczeń środowisk senioralnych i służb w woj. śląskim, z których wynika m.in., że współpraca różnych podmiotów w zakresie szeroko rozumianego bezpieczeństwa i przeciwdziałania wykorzystywaniu osób starszych (ale nie tylko) jest pożądana zarówno przez uczestników, jak i organizatorów przedsięwzięć, dobrze się uzupełnia oraz wzmacnia działania indywidualne podejmowane przez poszczególne jednostki, w tym np. pozwala dotrzeć do szerszego grona odbiorców. Warto pozyskiwać partnerów osadzonych w lokalnych społecznościach, znających miejscowe problemy i potrzeby oraz podejmować wspólne działania dla bezpieczeństwa seniorów. Jako przykładowe, spośród wielu, można tu wskazać na: Organizacje senioralne, w tym działające na rzecz osób starszych i niepełnosprawnych (w tym: stowarzyszenia, fundacje, związki np. emerytów i rencistów, koła np. gospodyń wiejskich), Domy i Kluby seniora, Kluby spółdzielcze, Kluby osiedlowe, Rady seniorów, Rady sołeckie, Centra: aktywizacji, wolontariatu, pomocy, usług senioralnych, informacji, edukacji, integracji, Uniwersytety Trzeciego Wieku, Parafie, w tym grupy, wspólnoty i kluby przyparafialne, Miejskie, Gminne, Powiatowe Biblioteki Publiczne, Miejskie, Gminne Ośrodki Kultury, Urzędy Miast i Gmin, Komenda Wojewódzka Policji, Komendy Miejskie Policji, Państwowa Straż Pożarna, Ochotnicza Straż Pożarna. 1
Wspólne działania Wśród działań oraz stosowanych metod i technik przeciwdziałania wykorzystywaniu seniorów, podejmowanych zarówno przez podmioty indywidualne, jak i przy współpracy z innymi można wskazać: spotkania, pogadanki, warsztaty, szkolenia, seminaria zarówno podnoszące wiedzę, świadomość i umiejętności seniorów, a także stanowiące formę spędzania czasu wolnego i rozwijania zainteresowań seniorów, zajęcia i wyjazdy integracyjne i edukacyjne, zajęcia fizyczne i ruchowe (basen, joga, gimnastyka, samoobrona, siłownia, rower, nording walking, zajęcia taneczne i wiele innych) akcje informacyjno-edukacyjne, w tym tworzenie, publikowanie i dystrybuowanie materiałów (plakatów, broszur, ulotek, publikacji, ikonografik, artykułów, filmów, audycji i innych, również z wykorzystaniem portali i stron internetowych), wydarzenia plenerowe o charakterze edukacyjno-informacyjnym, a także pomocowym z różnorodnymi atrakcjami (w tym: pokazami, ćwiczeniami, poradami, badaniami, materiałami, stoiskami informacyjnymi, zajęciami, symulatorami), tworzenie i funkcjonowanie grup wsparcia i sieci współpracy, zapewnienie codziennej (systematycznej) opieki potrzebującym, w tym usługi opiekuńcze, opieka zdrowotna, wsparcie finansowe, dofinansowanie np. opieki, sprzętu, leków, działania prewencyjne służb i instytucji, bezpłatna pomoc prawna, obywatelska, wolontariat, banki czasu, pomoc i opieka doraźna, zbiórki pieniędzy, żywności, ubrań, środków higieny i czystości. 13
Formy współpracy Współpraca może mieć charakter bardziej lub mniej sformalizowany, w zależności od potrzeb, zakresu współpracy i procedur obowiązujących w poszczególnych podmiotach. Współpraca sformalizowana występuje przeważnie na podstawie umów, porozumień, listów intencyjnych, które zawierane są między podmiotami realizującymi zadania ze środków publicznych lub inne, szeroko rozumiane projekty dofinansowywane ze środków zewnętrznych. Umowy, porozumienia i listy intencyjne mogą być także zawierane z własnej inicjatywy partnerów np. dla zachowania przejrzystości i udokumentowania współpracy również pozafinansowej. Przykładowymi formami współpracy są: wspólne opracowywanie i składanie wniosków o dofinansowanie projektów np. edukacyjnych, informacyjnych, pomocowych i następna ich realizacja, wspólne przygotowywanie i organizowanie przedsięwzięć, w tym zapraszanie partnerów do przeprowadzenia akcji, wydarzeń plenerowych, szkoleń, warsztatów, spotkań i innych, zapraszanie przedstawicieli służb, instytucji, organizacji do udziału w działaniach prewencyjnych, profilaktycznych, edukacyjnych, prowadzenie wspólnych działań promocyjnych, w tym rozpowszechnianie informacji i treści edukacyjnych w Internecie, mediach społecznościowych, grupach i wśród uczestników, beneficjentów pomoc w dotarciu do szerszego grona odbiorców, wymiana doświadczeń i dobrych praktyk, kreowanie nowych pomysłów, inicjowanie kolejnych, wspólnych działań. 14