INSPEKCJA OCHRONY ŚRODOWISKA WOJEWÓDZKI INSPEKTORAT OCHRONY ŚRODOWISKA W BIAŁYMSTOKU 16-400 Suwałki, ul. Piaskowa 5 tel. 87-5632490, tel/fax 87-5632480 e-mail: suwalki@wios.bialystok.pl www.wios.bialystok.pl Informacja Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska o stanie środowiska na terenie powiatu augustowskiego w 2013 r. SUWAŁKI grudzień 2014
Spis treści WSTĘP 3 PODSTAWOWE INFORMACJE O POWIECIE 3 DZIAŁALNOŚĆ INSPEKCYJNO-KONTROLNA I BADAWCZA 4 ZAKRES DZIAŁALNOŚCI INSPEKCYJNO-KONTROLNEJ 4 MONITORING ŚRODOWISKA 5 POWIETRZE 5 PRESJE emisja zanieczyszczeń do powietrza 5 STAN ocena jakości powietrza 6 PRZECIWDZIAŁANIA działalność kontrolna 8 STAN CZYSTOŚCI WÓD POWIERZCHNIOWYCH 10 PRESJE źródła zanieczyszczeń wód 10 STAN ocena jakości wód powierzchniowych 11 KLASYFIKACJA WÓD 12 OMÓWIENIE WYNIKÓW BADAŃ 13 RZEKI 13 JEZIORA 21 PRZECIWDZIAŁANIA działalność kontrolna 26 KONTROLE PROBLEMOWE Z ZAKRESU GOSPODARKI WODNO-ŚCIEKOWEJ 26 WODY PODZIEMNE 28 PRESJE 28 STAN ocena jakości wód podziemnych 28 KLASYFIKACJA WÓD PODZIEMNYCH 28 GOSPODARKA ODPADAMI 29 PRESJE 29 ODPADY PRZEMYSŁOWE 29 ODPADY KOMUNALNE 30 STAN 31 SKŁADOWISKA 31 PRZECIWDZIAŁANIA kontrole składowisk i zakładów przemysłowych 32 HAŁAS KOMUNIKACYJNY I PRZEMYSŁOWY 32 PRESJE źródła hałasu 32 STAN pomiary hałasu 33 HAŁAS KOMUNIKACYJNY 33 PRZECIWDZIAŁANIA 34 HAŁAS KOMUNIKACYJNY 34 HAŁAS PRZEMYSŁOWY działalność kontrolna 35 POLA ELEKTROMAGNETYCZNE 36 PRESJE źródła promieniowania elektromagnetycznego 36 STAN pomiary monitoringowe 36 PRZESTRZEGANIE WYMAGAŃ OCHRONY ŚRODOWISKA W ROLNICTWIE 37 Kontrole gospodarstw rolnych 37 PRZESTRZEGANIE WYMAGAŃ OCHRONY ŚRODOWISKA W TURYSTYCE 37 Kontrole obiektów turystycznych 37 OCHRONA ŚRODOWISKA PRZED AWARIAMI 38 NIEBEZPIECZNE SUBSTANCJE CHEMICZNE W ZAKŁADACH PRZEMYSŁOWYCH 38 TRANSPORT 38 Kontrole problemowe i interwencyjne 38 2
WSTĘP PODSTAWOWE INFORMACJE O POWIECIE Położenie Powiat augustowski położony jest w północno-wschodniej części województwa podlaskiego, na obszarze zaliczanym do Zielonych Płuc Polski. Ukształtowanie terenu charakteryzują polodowcowe, lekko faliste obszary sandrowe Równiny Augustowskiej z obszarami pagórkowatymi oraz równinne, bagienne obszary Kotliny Biebrzańskiej w południowej części powiatu. Pod względem zajmowanej powierzchni powiat augustowski zajmuje 3 miejsce w województwie podlaskim. Jego obszar wynosi 1659,4 km 2. Wschodnią i centralną część powiatu zajmuje Puszcza Augustowska, a południowy skraj powiatu znajduje się w Biebrzańskim Parku Narodowym. Przez region przebiegają ważne szlaki komunikacyjne droga krajowa nr 8 (E 67) granica państwa (Republika Czeska) Kudowa Zdrój Kłodzko Wrocław Warszawa Białystok Augustów Budzisko granica państwa (Republika Litewska), droga krajowa nr 16 Dolna Grupa Olsztyn Augustów Ogrodniki granica państwa (Republika Litewska), droga krajowa nr 61 Warszawa Ostrołęka Łomża Grajewo Augustów, droga wojewódzka nr 664 Raczki Augustów Lipsk granica państwa (Republika Białorusi) oraz linia kolejowa relacji Warszawa Białystok Augustów Suwałki. Struktura administracyjna i ludność Powiat augustowski zamieszkuje 59.558 osoby (stan: 31.XII.2013 r.) i jest 6 pod względem liczby ludności w województwie podlaskim. Gęstość zaludnienia wynosi około 36 os./km 2. Na terenie powiatu znajduje się jedna gmina miejska (Augustów), jedna gmina miejsko-wiejska (Lipsk nad Biebrzą) oraz 5 gmin wiejskich (Augustów, Bargłów Kościelny, Nowinka, Płaska, Sztabin). Sieć osadnicza składa się z 230 miejscowości, w tym 2 miast, zorganizowanych w 176 sołectw. Jednostki samorządowe powiatu augustowskiego Powierzchnia [km 2 ] Ludność [mieszk.] Gęstość zaludnienia [os./km 2 ] Powiat augustowski 1.659,4 59.558 36 Gminy miejskie: Augustów 80,9 30.610 378 Gminy miejsko-wiejskie: Lipsk 184,2 5.419 29 Gminy wiejskie: Augustów 266,6 6.949 26 Bargłów Kościelny 187,8 5.736 31 Nowinka 204,1 2.957 14 Płaska 372,7 2.634 7 Sztabin 363,1 5.253 14 Gospodarka Powiat ma charakter głównie rolniczo-przemysłowy. Pod koniec 2013 r. w powiecie zarejestrowanych było 4.258 podmiotów gospodarczych, z czego 206 należało do sektora publicznego, reszta stanowiła własność prywatną. Głównym centrum gospodarczym jest Augustów, gdzie zlokalizowanych jest najwięcej przedsiębiorstw 2.766 podmiotów, w tym największe w powiecie. Rozwijającymi się dziedzinami przemysłu w regionie są: przetwórstwo rolno-spożywcze, obróbka drewna, budownictwo, turystyka. 3
Walory przyrodnicze powiatu Tereny o szczególnych walorach przyrodniczych zajmują aż 66,9 % powierzchni powiatu (110971,1 ha). Na parki narodowe (Wigierski i Biebrzański) przypada 9503,4 ha, rezerwaty przyrody 3570,5 ha, obszary chronionego krajobrazu 101380,0 ha, użytki ekologiczne 37,2 ha, zespoły przyrodniczo-krajobrazowe 83,2 ha. W powiecie zlokalizowanych jest 62 pomniki przyrody. Obszary leśne zajmują łącznie 78251,27 ha, w tym lasy 76317,84 ha. Lesistość sięga 46 % powierzchni powiatu, przy czym najbardziej zalesione są gminy Płaska (82,3 %) i Nowinka (61,7 %). Szczególnie cenne obszary są objęte siecią Natura 2000, za które uznaje się tereny najważniejsze dla zachowania zagrożonych lub bardzo rzadkich gatunków roślin, zwierząt czy charakterystycznych siedlisk przyrodniczych, mających znaczenie dla ochrony wartości przyrodniczych Europy. Na terenie powiatu sieć Natura 2000 tworzą: obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO) Puszcza Augustowska (PLB200002) i Ostoja Biebrzańska (PLB200006) oraz specjalne obszary ochrony siedlisk (SOO) Ostoja Augustowska (PLH200005), Ostoja Wigierska (PLH200004), Dolina Biebrzy (PLH200008). Według Katalogu jezior Polski w obrębie powiatu augustowskiego znajduje się około 42 jezior (o powierzchni powyżej 1 ha) o łącznej powierzchni powyżej 42 km 2 oraz fragment jeziora Wigry. Powierzchnia jezior powiatu jest zróżnicowana największymi zbiornikami tego obszaru są jeziora: Sajno 522,5 ha, Białe Augustowskie 476,6 ha, Serwy 460,3 ha oraz Wigry 2118,3 ha (z tego około 300 ha w granicach powiatu augustowskiego). Wśród zbiorników występuje 13 jezior o powierzchni powyżej 100 ha i 14 jezior o powierzchni 50 100 ha. Większość akwenów nie jest głęboka jedynie 5 jezior ma głębokość przekraczającą 30 m, a 6 jezior ma głębokość w zakresie 20 30 m. Głębokość maksymalną w powiecie osiąga jezioro Busznica 48 m (jezioro Wigry jest głębsze, ale głęboczek znajduje się na terenie powiatu suwalskiego). Spośród jezior powiatu augustowskiego Rada Powiatu Uchwałą Nr 68/XI/07 z dnia 11 września 2007 objęła 22 zbiorniki zakazem używania obiektów pływających wyposażonych w silniki spalinowe w okresie od 15 czerwca do 15 września każdego roku. DZIAŁALNOŚĆ INSPEKCYJNO-KONTROLNA I BADAWCZA Prawne podstawy funkcjonowania Inspekcji Ochrony Środowiska określono w ustawie z dnia 20 lipca 1991 r., która nałożyła na nią obowiązek: kontrolowania przestrzegania przepisów prawa o ochronie środowiska przez podmioty gospodarcze, prowadzenia badania stanu środowiska, informowania społeczeństwa o wynikach tych badań. Cele działalności inspekcyjno-kontrolnej WIOŚ są corocznie ustalane w planach pracy, tworzonych na podstawie wytycznych Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska, analizy wyników dotychczasowej działalności, propozycji przekazanych przez Marszałka, Wojewodę oraz propozycji zgłaszanych przez organy samorządowe. ZAKRES DZIAŁALNOŚCI INSPEKCYJNO-KONTROLNEJ Podstawowym celem kontroli jest wymuszenie na jednostkach organizacyjnych podejmowania działań, które w konsekwencji mają spowodować zmniejszenie ich negatywnego wpływu na środowisko. Inspekcja Ochrony Środowiska zgodnie z przysługującymi kompetencjami może zastosować różnego rodzaju środki dyscyplinujące, między innymi: wydać zarządzenie pokontrolne, wydać decyzję wyznaczającą termin usunięcia zaniedbań, a w przypadku stwierdzenia zagrożenia życia lub zdrowia, a także znacznych szkód w środowisku, decyzję wstrzymującą działalność zakładu, 4
wymierzyć karę pieniężną za naruszanie warunków korzystania ze środowiska, skierować wystąpienia do innych organów administracji państwowej, rządowej i samorządu terytorialnego z wnioskiem o podjęcie działań związanych z ich właściwością, zastosować karę grzywny (mandat karny), skierować wniosek do sądu i organów ścigania. W tym miejscu należy zwrócić uwagę na możliwości prawnych działań samorządów, zbieżnych z kompetencjami lub celami działań przypisanymi Inspekcji Ochrony Środowiska, które pozwalają przeciwdziałać negatywnemu oddziaływaniu na środowisko, a także minimalizować problemy środowiskowe. W 2013 r. na terenie powiatu przeprowadzono 43 kontrole i czynności kontrolne, w tym 15 kontroli pozaplanowych, w najbardziej uciążliwych podmiotach i obiektach, przeprowadzając 6 pomiarów emisji zanieczyszczeń do środowiska. Podczas 31 kontroli stwierdzono nieprawidłowości, wobec czego zastosowano następujące sankcje: - wydano 31 zarządzeń pokontrolnych, zawierających 66 obowiązków, - skierowano 12 wystąpień do innych organów administracji państwowej i samorządowej, - nałożono 5 kar finansowych za niedotrzymanie warunków środowiskowych, - nałożono 7 kar grzywny na łączną kwotę 2.700 złotych, - w 15 przypadkach zastosowano pouczenia, a w 41 przypadkach instruktaż. MONITORING ŚRODOWISKA W ramach działalności badawczej, główny zakres prac prowadzony jest w oparciu o Program Państwowego Monitoringu Środowiska (PMŚ), którego koordynatorem jest Główny Inspektorat Ochrony Środowiska w Warszawie. System PMŚ składa się z trzech głównych bloków zagadnień: presja (emisja), stan (jakość środowiska), ocena/prognoza. Zadania PMŚ realizowane są głównie przez Wojewódzkie Inspektoraty Ochrony Środowiska. Stanowią one również wojewódzką bazę informacji o stanie środowiska. Program badawczy realizowany przez WIOŚ obejmuje następujące komponenty środowiska: monitoring powietrza atmosferycznego, monitoring wód powierzchniowych płynących i stojących, monitoring wód podziemnych, monitoring hałasu, monitoring pól elektromagnetycznych, monitoring odpadów niebezpiecznych. W każdym podsystemie na potrzeby wykonywanych ocen wyszczególniono 3 elementy: presje, stan i przeciwdziałanie. Aktualne wyniki kontroli i badań stanu środowiska na terenie powiatu przedstawiono poniżej. POWIETRZE PRESJE emisje zanieczyszczeń do powietrza Do substancji mających największy udział w emisji zanieczyszczeń, pochodzących głównie z procesów spalania energetycznego należą: dwutlenek siarki, tlenki azotu, tlenek węgla i pyły. Pozostałe rodzaje zanieczyszczeń emitowane z zakładów przemysłowych zlokalizowanych na terenie województwa to: węglowodory aromatyczne i alifatyczne, alkohole, octan etylu i ksylen oraz inne zanieczyszczenia. 5
Głównymi źródłami zanieczyszczeń atmosfery na terenie województwa podlaskiego są ciepłownie miejskie, przemysłowe oraz rozproszone źródła emisji z sektora komunalno-bytowego, a także zanieczyszczenia komunikacyjne. Według danych GUS w 2013 r. emisja zanieczyszczeń pyłowych z terenu powiatu augustowskiego wyniosła 28 Mg (ton) i w stosunku do lat poprzednich wykazała znaczny spadek. Emisja zanieczyszczeń gazowych ogółem w 2013 r. wynosiła 40.745 Mg. Porównując wyniki emisji do danych z poprzedniego roku zauważyć można lekki wzrost. Emisję z powiatu na tle województwa przedstawiono w poniższej tabeli. EMISJA ZANIECZYSZCZEŃ POWIETRZA Z ZAKŁADÓW SZCZEGÓLNIE UCIĄŻLIWYCH j.m. 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Emisja zanieczyszczeń pyłowych woj. podlaskie ogółem t/r 2 004 1 740 1 748 1 324 1 146 1096 977 919 874 powiat augustowski ogółem t/r 44 51 28 43 67 67 36 31 28 ze spalania paliw t/r 21 32 19 35 58 57 26 20 16 węglowo-grafitowe, sadza t/r 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Emisja zanieczyszczeń gazowych woj. podlaskie ogółem t/r 1 799 787 1 703 946 1 716 244 1 602 796 1 597 587 1 616 560 1 646 078 1 480 002 1 974 984 powiat augustowski ogółem t/r 40 182 44 375 36 679 36 610 39 677 44 380 40 069 40 563 40 745 ogółem (bez CO2) t/r 265 288 230 277 337 305 168 242 328 dwutlenek siarki t/r 134 127 118 132 119 102 60 94 127 tlenki azotu t/r 85 82 74 80 76 76 57 64 69 tlenek węgla t/r 46 79 38 53 142 127 51 84 132 dwutlenek węgla t/r 39 917 44 087 36 449 36 333 39 340 44 075 39 901 40 321 40 417 ZANIECZYSZCZENIA ZATRZYMANE LUB ZNEUTRALIZOWANE W URZĄDZENIACH DO REDUKCJI woj. podlaskie pyłowe t/r 118 417 116 765 117 089 83 472 68 884 86 589 98 981 84 857 85 518 gazowe t/r 1 574 1 138 1 467 686 814 1 427 1 458 1 175 1 348 powiat augustowski pyłowe t/r 1 528 881 1 171 1 680 1 144 1 158 1 216 1 211 1 374 gazowe t/r 0 0 0 0 0 0 0 0 0 dane: GUS STAN ocena jakości powietrza Podstawową oceną jakości powietrza służącą do stwierdzenia zachowania norm jakości, a w przypadku ich niedotrzymania, wdrożenia działań naprawczych, jest coroczna ocena wykonywana na podstawie art. 89 Ustawy Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r. Ocena stopnia zanieczyszczenia powietrza na terenie województwa podlaskiego dokonywana jest w oparciu o pomiary kontrolne głównych zanieczyszczeń bezpośrednio emitowanych do atmosfery (emisja) oraz badania monitoringowe substancji powstających w atmosferze (imisja). Oceny jakości powietrza wykonywane są w odniesieniu do obszaru strefy. W założeniach do projektu ustawy o zmianie ustawy prawo ochrony środowiska oraz niektórych innych ustaw (przygotowanych w związku z planowaną transpozycją, do prawa polskiego, Dyrektywy 2008/50/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 maja 2008 r. w sprawie jakości powietrza i czystszego powietrza dla Europy) przyjęto, że od stycznia 2011 r. dla wszystkich zanieczyszczeń uwzględnianych w ocenach jakości powietrza obowiązuje nowy podział kraju na strefy. W nowym układzie, dla wszystkich zanieczyszczeń uwzględnionych w ocenie, tj.: dwutlenku siarki (SO 2 ), tlenków azotu (NO 2, NOx), tlenku węgla (CO), benzenu (C 6 H 6 ), ozonu (O 3 ), pyłu zawieszonego PM10, pyłu zawieszonego PM2,5 oraz zawartości w pyle zawieszonym PM10: ołowiu (Pb), arsenu (As), kadmu (Cd), niklu (Ni) i benzo(a)pirenu (B(a)P), strefę stanowią: - aglomeracja o liczbie mieszkańców powyżej 250 tys., 6
- miasto (niebędące aglomeracją) o liczbie mieszkańców powyżej 100 tys., - pozostały obszar województwa, niewchodzący w skład aglomeracji i miast powyżej 100 tys. mieszkańców. Mając powyższe na uwadze, w województwie podlaskim, występują dwie strefy: aglomeracja białostocka (kod PL2001), stanowiącą obszar powiatu miasta Białystok oraz strefa podlaska (kod PL2002), obejmującą pozostałe powiaty województwa (m. in.: powiat augustowski). Oceny jakości powietrza według kryteriów ochrony zdrowia i ochrony roślin dokonano na podstawie ocen wyników pomiarów poszczególnych zanieczyszczeń ze stacji: w Suwałkach (automatyczny pomiar pyłu PM 10 na stacji tła miejskiego) cel ochrona zdrowia, 4 pozostałych stacji stacjonarnych z terenu województwa podlaskiego (SO 2, NO 2, Pb, Ni, As, Cd, benzo(a)piren, O 3, CO, benzen, pył zawieszony PM10 i PM2,5): aglomeracja białostocka (2 stacje tła miejskiego i 1 stacja tła podmiejskiego), miasto Łomża (1 stacja tła miejskiego) cel ochrona zdrowia, we wsi Borsukowizna, gmina Krynki (SO 2, NO x, O 3 1 stacja tła wiejskiego reprezentatywna dla całego województwa) cel ochrona roślin. Badania zanieczyszczeń powietrza uzupełniono o obiektywne metody szacowania emisji. W klasyfikacji stref w 2013 roku uwzględniono również wyniki pomiarów wskaźników wykonanych w latach poprzednich (metoda pasywna, pomiary laboratorium mobilnym). Kryteriami klasyfikacji stref są: - dopuszczalny poziom substancji w powietrzu (z uwzględnieniem dozwolonej liczby przekroczeń poziomu dopuszczalnego, określonego dla niektórych zanieczyszczeń), - dopuszczalny poziom substancji w powietrzu powiększony o margines tolerancji, - poziomy docelowe dla niektórych substancji, - poziomy celów długoterminowych (dla ozonu). Wartość poszczególnych marginesów tolerancji (określonych dla SO 2, NO 2, PM10, Pb, CO, benzenu) w ostatnich latach była stopniowo zmniejszana aż do osiągnięcia poziomu stężeń dopuszczalnych. Zanieczyszczeniem, dla którego będzie uwzględniany margines tolerancji jest pył PM2,5. Wykonywana corocznie Ocena poziomów substancji w powietrzu i klasyfikacja stref województwa podlaskiego wykazała za 2013 rok przekroczenie poziomu docelowego benzo(a)pirenu w aglomeracji białostockiej oraz pyłu zawieszonego PM2,5 w strefie podlaskiej z uwagi na kryterium ochrony zdrowia. Obszarami przekroczeń w strefach jest Białystok (benzo(a)piren) oraz Łomża (pył PM2,5). W ocenie poziomów dopuszczalnych strefa podlaska została zaliczona do klasy C ze względu na stężenie pyłu zawieszonego PM2,5. Wymaganym działaniem dla tej strefy jest opracowanie dla niej programu ochrony powietrza (POP). Strefa aglomeracji białostockiej została zaliczona do klasy A w ocenie poziomu dopuszczalnego pyłu zawieszonego PM2,5. Poziomy stężeń pozostałych badanych wskaźników (SO 2, NO 2, PM10, Pb, Ni, As, Cd,O 3, CO, benzen) na terenie strefy podlaskiej nie przekraczały poziomów dopuszczalnych dla poszczególnych zanieczyszczeń pod względem wymaganych celów (ochrona zdrowia, ochrona roślin). Ocena zachowania poziomu docelowego pyłu zawieszonego PM2,5 wykazała przekroczenie w strefie podlaskiej pod względem ochrony zdrowia. Ocena zachowania poziomu docelowego benzo(a)pirenu wykazała przekroczenie w strefie aglomeracji białostockiej dla kryterium ochrony zdrowia. W przypadku pozostałych zanieczyszczeń nie zanotowano przekroczeń poziomów docelowych. Ocena zachowania poziomu celu długoterminowego ozonu wykazała przekroczenia pod względem kryteriów ochrony zdrowia i ochrony roślin w obu strefach. Osiągnięcie poziomu celu długoterminowego jest jednym z zadań wojewódzkich planów ochrony środowiska. 7
Pełne informacje dotyczące klasyfikacji stref zawiera Ocena poziomów substancji w powietrzu i klasyfikacja stref województwa podlaskiego w 2013 r. zamieszczona na stronie internetowej www.wios.bialystok.pl. PRZECIWDZIAŁANIA działalność kontrolna Na terenie powiatu największa emisja zanieczyszczeń powietrza pochodzi z miast, gdzie głównymi źródłami zanieczyszczeń są ciepłownie miejskie i kotłownie osiedlowe oraz zakłady przemysłowe w większości zlokalizowane w Augustowie. W ewidencji Delegatury WIOŚ w Suwałkach znajduje się 19 podmiotów z omawianego obszaru, posiadających pozwolenia na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza. Są to głównie zakłady eksploatujące kotłownie emitujące zanieczyszczenia powstałe w wyniku spalania paliw: węgla, oleju opałowego i drewna oraz podmioty produkujące łodzie, jachty na bazie żywic poliestrowo-szklanych. Podstawowym zanieczyszczeniem emitowanym przez te zakłady w procesie laminowania jest styren, natomiast w procesie czyszczenia kadłubów są aceton i toluen pochodzące ze stosowanego rozpuszczalnika. W celu ograniczenia emisji stosowane są żywice zawierające antyparowacze styrenu, a także katalityczne spalarki węglowodorów. Największe zakłady emitujące zanieczyszczenia do powietrza to: Miejskie Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej GIGA Sp. z o.o. w Augustowie, British American Tobacco Polska S.A. w Augustowie, Pracowniczy Ośrodek Maszynowy Sp. z o.o. w Augustowie. Zakłady produkujące łodzie: Mazurskie Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Budowlane ŚLEPSK w Augustowie (dwa zakłady) BALT YACHT s.j. A. i B Kozłowscy w Augustowie, MIRAGE BOATS Zając & Bychto w Augustowie, SEA LIFE Sp. z o.o. w Augustowie, DAREKCO PHUP Dariusz Paszkiewicz w Augustowie W 2013 r. w ramach celów kontrolnych, m.in.: Ograniczenie emisji zanieczyszczeń wprowadzanych do powietrza ze źródeł energetycznych i technologicznych, zlokalizowanych w pobliżu obszarów NATURA 2000; Poprawa jakości danych dostarczanych przez prowadzących instalacje w ramach Krajowego Rejestru Uwalniania i Transferu Zanieczyszczeń; Sprawdzenie przestrzegania przepisów dotyczących ochrony powietrza przez prowadzących instalacje energetycznego spalania paliw określonych w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 22 kwietnia 2011 r. w sprawie standardów emisyjnych; przeprowadzono łącznie 8 kontroli, w tym 1 kontrolę pozaplanową i 3 kontrole interwencyjne. Podczas 1 kontroli przeprowadzono pomiary emisji. W 6 przypadkach stwierdzono nieprawidłowości, wobec czego wydano 6 zarządzeń pokontrolnych zawierających łącznie 18 obowiązków, w 8 przypadkach zastosowano instruktaż, a w 4 pouczenie. Miejskie Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej GIGA Sp. z o.o. w Augustowie MPEC GIGA Sp. z o.o. eksploatuje Ciepłownię Miejską w Augustowie o wydajności cieplnej 60,72 MW. Jest ona wyposażona w 3 kotły wodne opalane miałem węglowym oraz dwa kotły olejowe: - Kotłownia węglowa o łącznej wydajności cieplnej 42,44 MW wyposażona w 2 zmodernizowane kotły WR-10 o pojedynczej wydajności 17,5 MW oraz 1 zmodernizowany kocioł WR-5 o wydajności 7,44 MW; kotły wyposażone są w urządzenia ochronne, tzw. dwustopniowy system odpylania, w którym I stopień stanowią multicyklony typu MOS 22 lub MOS 15 oraz baterie bicyklonów typy CS 8x800 i CS 4x630; zakładana całkowita skuteczność odpylania 92%, 8
- Kotłownia opalana olejem opałowym lekkim o wydajności cieplnej 18,28 MW wyposażona w 1 kocioł typu KD-10 o mocy cieplnej 10,75 MW oraz 1 kocioł typu KOG-7 o mocy 7,53 MW. MPEC GIGA ze względu na wielkość kotłowni należy do przedsiębiorstw uczestniczących w systemie handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych. W 2011 r. zakład uzyskał pozwolenie zintegrowane na prowadzenie instalacji o mocy powyżej 50 MW. British American Tobacco Polska S.A. w Augustowie Źródła emisji zanieczyszczeń do powietrza: - kotłownia parowa wysokociśnieniowa opalana gazem ziemnym i olejem opałowym dostarczająca ciepło do instalacji technologicznych, centralnego ogrzewania, ciepłej wody i klimatyzacji kotłownia wyposażona jest w 3 kotły stalowe typu UL-S 1200 x 13 bar firmy LOOS z palnikami gazowo-olejowymi typu SKVG-A 82-22 firmy Saacke o wydajności cieplnej 8,3MW każdy; w okresie szczytowym pracują dwa kotły, jeden kocioł stanowi rezerwę, - instalacja do produkcji papierosów emisja pochodzi przede wszystkim z działu produkcji krajanek (przygotowanie tytoniu do produkcji papierosów) oraz działu produkcji papierosów (formowanie, zawijanie i pakowanie papierosów); podczas produkcji wyrobów tytoniowych do powietrza emitowane są następujące zanieczyszczenia: pył tytoniowy, alkohol etylowy, substancje odoroczynne; zanieczyszczenia usuwane są w cyklonach oraz filtrze wodnym dwustopniowym (pył oraz substancje odoroczynne), - w 2009 r. rozbudowano zakład o nową linię technologiczną, służącą do suszenia tytoniu (na linii produkcyjnej zamontowano dwa nowe emitory pierwszy o średnicy 1,2 m, wysokości 23 m z odpylania nowej suszarki gazowej AIR DRYER o mocy 4,8 MW i z odpylania linii przerobu pyłu tytoniowego FIBEX oraz z odpylania i chłodzenia krajanki, drugi o wysokości 24 m i średnicy 0,8 m odprowadzający spaliny ze spalania gazu GZ-50 w suszarni bębnowej). British-American Tobacco Polska S.A. w Augustowie ze względu na wielkość kotłowni należy do przedsiębiorstw uczestniczących w systemie handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych. W związku z modernizacją zakład odnowił w latach 2009-2012 komplet pozwoleń na wprowadzanie substancji do powietrza, pobór wody, odprowadzania ścieków do kanalizacji i gospodarki odpadami. Podstawowym paliwem stał się gaz ziemny, olej opałowy stanowi paliwo rezerwowe. STAN CZYSTOŚCI WÓD POWIERZCHNIOWYCH PRESJE źródła zanieczyszczeń wód Wielkość presji na wody prezentuje stopień wyposażenia w infrastrukturę obsługującą gospodarkę wodno-ściekową. Długość czynnej sieci wodociągowej w 2013 roku w powiecie augustowskim wynosiła 1021,2 km. W 2013 roku około 84 % ludności korzystało z sieci wodociągowej, najwięcej w gminie miejskiej Augustów 93,0 % (choć wyższy wskaźnik posiada miasto Lipsk 95,1 %), najmniej na obszarze gminy wiejskiej Lipsk jedynie 36,6 %. Ludność korzystająca z sieci wodociągowej w % ogółu ludności Jednostka terytorialna 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Powiat augustowski 81,2 81,4 81,9 82,1 82,3 82,8 84,1 83,8 83,9 Augustów gmina miejska 92,2 92,2 92,6 93,0 93,1 93,1 93,2 92,8 93,0 Lipsk gmina miejsko-wiejska 51,5 51,9 52,1 52,0 52,1 55,3 59,9 61,0 61,3 Augustów gmina wiejska 79,4 79,5 80,1 80,1 80,1 80,1 80,2 80,1 80,5 Bargłów Kościelny 87,4 87,4 87,7 87,9 88,0 88,3 88,3 88,8 88,9 Nowinka 51,6 51,8 51,8 52,0 52,5 54,1 69,5 70,3 70,4 Płaska 86,5 86,5 86,5 88,3 88,3 88,3 89,8 89,1 89,1 Sztabin 60,5 60,6 61,0 61,2 61,6 62,2 62,8 58,8 59,1 dane: GUS 9
Długość czynnej sieci kanalizacyjnej w 2013 roku w powiecie augustowskim wynosiła 166,8 km. W 2013 roku 55,6 % ludności powiatu korzystało z sieci kanalizacyjnej, najwięcej w gminie miejskiej Augustów 90,3 %, natomiast w gminie Płaska nie istnieje komunalna sieć kanalizacyjna. Ludność korzystająca z sieci kanalizacyjnej w % ogółu ludności Jednostka terytorialna 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Powiat augustowski 51,9 52,4 52,7 52,9 52,9 53,2 54,8 55,1 55,6 Augustów gmina miejska 89,2 89,3 89,4 89,6 89,7 89,8 90,0 89,9 90,3 Lipsk gmina miejsko-wiejska 35,4 35,7 36,0 35,9 35,9 36,2 36,4 36,6 36,6 Augustów gmina wiejska 4,9 5,3 5,4 5,6 5,6 5,6 5,6 5,5 9,3 Bargłów Kościelny 10,3 10,4 10,8 11,2 11,4 11,5 11,8 12,3 12,3 Nowinka 5,1 5,1 5,1 5,2 5,2 7,0 34,4 34,4 36,6 Płaska 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Sztabin 14,7 14,8 14,9 15,0 15,0 15,7 19,8 19,5 19,6 dane: GUS W 2013 roku prawie 59 % mieszkańców korzystało z oczyszczalni ścieków. Wskaźnik ten jest niższy w porównaniu do stopnia zwodociągowania powiatu (83,9 %). Ludność korzystająca z oczyszczalni ścieków w % ogólnej liczby ludności (dane: GUS) Jednostka terytorialna 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Powiat augustowski 54,33 54,69 55,04 55,12 55,24 55,3 56,9 58,4 58,8 Ogólna liczba mieszkańców obsługiwana przez komunalne oczyszczalnie ścieków dane GUS Jednostka terytorialna 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Powiat augustowski 32 051 32 255 32 399 32 448 32 458 32452 33340 34951 35014 Augustów gmina miejska 28 100 28 176 28 288 28 304 28 304 28304 29070 29070 28920 Lipsk gmina miejsko-wiejska 2 159 2 165 2 165 2 167 2 165 2155 2150 2220 2200 Augustów gmina wiejska 320 424 428 432 432 432 432 386 560 Bargłów Kościelny 664 670 693 712 720 724 732 739 739 Nowinka 165 165 165 169 169 169 236 983 1005 Płaska 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Sztabin 643 655 660 664 668 668 720 1553 1590 dane: GUS W powiecie w 2012 roku działało 5 komunalnych oczyszczalni ścieków o łącznej wielkości 46.146 RLM 1, z tego 4 oczyszczalni było zaopatrzonych w system podwyższonego usuwania biogenów. Komunalne i przemysłowe oczyszczalnie ścieków ogółem ilość obiektów Jednostka terytorialna 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Powiat augustowski 5 6 6 6 6 6 6 6 5 Augustów gmina miejska 1 1 1 1 1 1 1 1 1 Lipsk gmina miejsko-wiejska 1 1 1 1 1 1 1 1 1 Augustów gmina wiejska 0 1 1 1 1 1 1 1 0 1 Równoważna Liczba Mieszkańców liczba wyrażająca wielokrotność ładunku zanieczyszczeń w odprowadzanych ściekach w stosunku do jednostkowego ładunku zanieczyszczeń w ściekach z gospodarstw domowych, odprowadzanych od jednego mieszkańca w ciągu doby; w Polsce przyjęto ładunek BZT 5 pochodzący od 1 mieszkańca równy 60 g O 2 /dobę. 10
Komunalne i przemysłowe oczyszczalnie ścieków ogółem ilość obiektów Jednostka terytorialna 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Bargłów Kościelny 1 1 1 1 1 1 1 1 1 Nowinka 1 1 1 1 1 1 1 1 1 Płaska 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Sztabin 1 1 1 1 1 1 1 1 1 dane: GUS W uzupełnieniu danych dotyczących gospodarki wodnościekowej należy wspomnieć, że w 2013 r. w powiecie augustowskim znajdowało się 3.089 zarejestrowanych zbiorników bezodpływowych, tzw. szamb, przeznaczonych do gromadzenia ścieków i 1.930 oczyszczalni przydomowych, których liczba w ostatnim roku wzrosła znacznie (w 2012 r. 1532). STAN ocena jakości wód powierzchniowych Zasady monitoringu wód uwzględniają badanie i ocenę jakości wód w sposób odpowiedni do celów jej użytkowania i prowadzonej działalności na obszarze zlewni. Badania objęły: monitoring wód dla celów ogólnej oceny jakości wody, w tym stopnia eutrofizacji poprzez badania stężeń związków azotu i fosforu (głównie pochodzących ze źródeł komunalnych) oraz w celu określenia odcinków wód wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych, monitoring jakości wód przeznaczonych do bytowania ryb, skorupiaków i mięczaków w warunkach naturalnych, monitoring wód prowadzony w ujęciach zaopatrujących ludność w wodę do spożycia oraz w obszarach ochronnych zbiorników wód śródlądowych, monitoring jakości wód granicznych. KLASYFIKACJA WÓD POWIERZCHNIOWYCH W związku z wprowadzeniem przepisów prawnych mających na celu dostosowanie prawodawstwa polskiego do wymogów Unii Europejskiej, zasady badań i oceny jakości wód powierzchniowych uległy istotnej zmianie. W 2014 roku wprowadzono nowe rozporządzenie służące ocenie stanu wód. Ogólna ocena jakości wód stan wód. Podstawę oceny stanowi Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 22 października 2014 roku w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych (Dz. U. z 2014 r. poz. 1482). Dokument szczegółowo określa sposób klasyfikacji jednolitych części wód powierzchniowych w ciekach naturalnych, jeziorach lub innych zbiornikach naturalnych, wodach przejściowych i przybrzeżnych oraz sztucznych jednolitych części wód powierzchniowych i silnie zmienionych jednolitych części wód powierzchniowych. Punkty monitoringowe zlokalizowane są na zamknięciach zlewni tzw. jednolitych części wód (JCW), wyznaczonych przez Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej. Monitoring prowadzi się w sposób umożliwiający ocenę ich stanu oraz ilościowe ujęcie czasowej i przestrzennej zmienności parametrów biologicznych, hydromorfologicznych, fizykochemicznych i chemicznych. Stan wód określa się, porównując wyniki klasyfikacji cząstkowych tj.: oceny stanu ekologicznego dla wód naturalnych lub oceny potencjału ekologicznego dla wód sztucznych i silnie zmienionych z wynikami stanu chemicznego. Stan ekologiczny jednolitych części wód (JCW) powierzchniowych w ciekach naturalnych, jeziorach lub innych zbiornikach naturalnych, wodach przejściowych oraz przybrzeżnych klasyfikuje się na podstawie wyników klasyfikacji elementów biologicznych, fizykochemicznych, chemicznych, w tym grupa substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego, i 11
hydromorfologicznych. Elementy te klasyfikuje się na podstawie kryteriów wyrażonych jako wartości graniczne poszczególnych wskaźników jakości wód z uwzględnieniem typów wód powierzchniowych. Stan ekologiczny jest definiowany dla wód naturalnych jako: o bardzo dobry dla wód o niezmienionych warunkach przyrodniczych lub zmienionych tylko w bardzo niewielkim stopniu, o dobry gdy zmiany warunków przyrodniczych w porównaniu do warunków niezakłóconych działalnością człowieka są niewielkie, o umiarkowany obejmujący wody przekształcone w średnim stopniu, o słaby wody o znacznie zmienionych warunkach przyrodniczych (biologicznych, fizykochemicznych, morfologicznych), gdzie gatunki roślin i zwierząt znacznie różnią się od tych, które zwykle towarzyszą danemu typowi jednolitej części wód, o zły wody o poważnie zmienionych warunkach przyrodniczych, w których nie występują typowe dla danego rodzaju wód gatunki. Potencjał ekologiczny jednolitych części wód powierzchniowych sztucznych i silnie zmienionych klasyfikuje się na podstawie wyników klasyfikacji elementów fizykochemicznych, biologicznych i hydromorfologicznych. Potencjał ekologiczny jest definiowany jako: maksymalny, dobry, umiarkowany, słaby oraz zły. Stan chemiczny jednolitych części wód powierzchniowych klasyfikuje się na podstawie chemicznych wskaźników jakości wód (substancji priorytetowych i innych zanieczyszczeń). Stan chemiczny jest definiowany jako dobry oraz poniżej stanu dobrego. Stan wód w zależności od stanu / potencjału ekologicznego oraz stanu chemicznego stan wód naturalnych, sztucznych i silnie zmienionych może być: dobry lub zły. Stan wód ocenia się jako dobry, jeśli stan ekologiczny / potencjał ekologiczny osiąga stan dobry lub powyżej dobrego i stan chemiczny wód także jest na poziomie dobrym. Ocena przydatności do bytowania ryb. Podstawę oceny stanowi Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 4 października 2002 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody śródlądowe będące środowiskiem życia ryb w warunkach naturalnych (Dz.U. Nr 176, poz. 1455). Ocena w obszarach chronionych wrażliwych na eutrofizację. Podstawę oceny stanowi Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 22 października 2014 roku w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych (Dz.U. z 2014 r. poz. 1482) oraz Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie kryteriów wyznaczania wód wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych (Dz.U. Nr 241 poz. 2093). OMÓWIENIE WYNIKÓW BADAŃ WÓD POWIERZCHNIOWYCH RZEKI W latach 2010-2013 roku na terenie powiatu augustowskiego w ramach programu monitoringu wód płynących przeprowadzono badania rzek: Biebrza (dopływ Narwi) w profilu Lipsk, Turówka (dopływ Netty) w profilu Białobrzegi, Lebiedzianka (dopływ Biebrzy) w profilu Krasnybór, Rospuda-Netta (dopływ Biebrzy) w profilu Kozia Szyja, Netta (dopływ Biebrzy) w profilu Polkowo-Zwierzyniec, następnie w profilu Jaziewo, Zelwianka / Zalewianka (dopływ Netty) w profilu Mazurki, Słuczka w profilu Barszcze, 12
Czarna Hańcza (dopływ Niemna) w profilu śluza Kudrynki, Kanał Augustowski w profilach Klonownica, śluza Sosnówka (Sosnówek), Bargłówka w profilu Kolonia Tajenko. Badania prowadzono w programach monitoringów diagnostycznego i operacyjnego, które umożliwiły dokonanie ocen: stanu ekologicznego, stanu chemicznego i stanu JCW oraz ocenę w obszarach wrażliwych na eutrofizację wywołaną zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł komunalnych. Przeprowadzono również badania w ramach monitoringu badawczego. Biebrza jest prawostronnym dopływem Narwi o długości 155,3 km. Biebrza posiada charakter rzeki nizinnej z licznymi meandrami i starorzeczami. Kotlina Biebrzańska jest największym w Polsce kompleksem stosunkowo mało zmienionych przez człowieka torfowisk niskich z fragmentami torfowisk wysokich i przejściowych, mineralnych wysoczyzn, grądów śródbagiennych i nizinnych, meandrujących dopływów Biebrzy z licznymi starorzeczami. Utworzony w 1993 roku Biebrzański Park Narodowy obejmuje Kotlinę Biebrzy wraz z fragmentami jej dopływów. Główne dopływy to: Nurka, Niedźwiedzica, Sidra, Kropiwna, Kamienna, Lebiedzianka z Jastrzębianką, Rospuda-Netta wraz z Kanałem Augustowskim, Brzozówka, Kopytkówka, Lega-Jegrznia, Biebła, Boberka, Czarna Struga, Ełk, Klimaszewnica, Kosódka, Wissa. Rzeka Biebrza stanowi atrakcyjny szlak turystyki wodnej. Rzeka jest bezpośrednim i pośrednim odbiornikiem ścieków komunalnych z Różanegostoku, Lipska, Dąbrowy Białostockiej, Sztabina, Suchowoli, Augustowa, Dolistowa, Osowca, Grajewa, Goniądza, Trzciannego. W 2011 r. na terenie powiatu augustowskiego przeprowadzono badania w profilu Lipsk, przy moście na drodze Lipsk Dąbrowa Białostocka. Ocena jakości wód rzeki Biebrzy w profilu Lipsk Ocena stanu ekologicznego na podstawie wskaźnika biologicznego (makrofitowego indeksu rzecznego MIR) wskazano dobry stan biologiczny wód w JCW (II klasa). Spośród badanych stężeń wskaźników fizykochemicznych nie wykazano przekroczeń ponad normatywy określone dla stanu dobrego, w związku z tym stan ekologiczny w JCW zakwalifikowano do stanu dobrego (II klasa). W 2013 r. ocenę stanu ekologicznego JCW odziedziczono z 2011 r. Ocena stanu chemicznego w 2011 roku stan chemiczny nie był oceniany. Ocena w obszarach chronionych wrażliwych na eutrofizację wywołaną zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł komunalnych wykazała, iż w wodach Jednolitej Części Wód o kodzie PLRW200023262151 Biebrza od źródeł do Kropiwnej nie stwierdzono przyspieszonej eutrofizacji pochodzącej ze źródeł antropogenicznych. Ocena stanu JCW ze względu na dobry stan ekologiczny i brak oceny stanu chemicznego nie była możliwa ocena stanu jednolitej części wód. Turówka jest prawostronnym dopływem Kanału Augustowskiego i Netty o długości około 13,0 km. Rzeka zbiera wody ze zlewni użytkowanej głównie rolniczo z dużym udziałem podmokłych łąk, obszary leśne pokrywają dolną część doliny cieku. Rzeka w znacznej części uregulowana, a w zlewni znajduje się zamknięte składowisko odpadów miasta Augustów. Głównym dopływem rzeki jest Żarnówka. W 2013 r. przeprowadzono badania w profilu ujściowym w m. Białobrzegi. Ocena jakości wód rzeki Turówki w profilu Białobrzegi Ocena stanu ekologicznego na podstawie wskaźników biologicznych - wielometrycznego wskaźnika makrozoobentosowego MMI oraz makrofitowego indeksu rzecznego MIR (odziedziczony z 2011 r.) wskazano umiarkowany stan biologiczny w JCW (III klasa). Spośród badanych stężeń wskaźników fizyko-chemicznych wykazano przekroczenie wartości ogólnego węgla organicznego, w związku z tym stan ekologiczny w JCW zakwalifikowano do stanu umiarkowanego (III klasa). Ocena stanu chemicznego w 2013 roku stan chemiczny nie był oceniany. 13
Ocena w obszarach chronionych wrażliwych na eutrofizację wywołaną zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł komunalnych wykazała, iż w wodach Jednolitej Części Wód o kodzie PLRW20001826229829 stwierdzono przyspieszoną eutrofizację pochodzącą ze źródeł antropogenicznych z uwagi na przekroczenie zawartości ogólnego węgla organicznego. Ocena stanu JCW stan ekologiczny w JCW o kodzie PLRW20001826229829 Turówka nie osiągnął stanu dobrego lub powyżej dobrego, w związku z tym stan wód oceniono jako zły. Lebiedzianka jest prawostronnym dopływem Biebrzy o długości 15,8 km. Około 2 km przed ujściem do Lebiedzianki uchodzi Jastrzębianka o długości 7,7 km, na której zlokalizowany jest wodowskaz Jastrzębna. Rzeka jest uregulowana, odwadnia podmokłą zlewnię leśno-rolniczą z użytkami zielonymi. Punkt pomiarowo-kontrolny został zlokalizowany przed ujściem Jastrzębianki, w m. Krasnybór. Ocena jakości wód rzeki Lebiedzianki w profilu Krasnybór Ocena stanu ekologicznego na podstawie wskaźnika biologicznego (makrofitowego indeksu rzecznego MIR) wykazano dobry stan biologiczny wód w JCW (II klasa). Spośród badanych stężeń wskaźników fizykochemicznych wykazano przekroczenie zawartości ogólnego węgla organicznego, jednak parametr nie został uwzględniony w ocenie z uwagi na podwyższenie wartości stężeń wynikające z przyczyn naturalnych. Wartości pozostałych badanych wskaźników nie przekraczały normatywów określonych dla stanu dobrego, w związku z tym stan ekologiczny w JCW zakwalifikowano jako stan dobry (II klasa). Ocenę stanu ekologicznego JCW odziedziczono do 2013 r. Ocena stanu chemicznego w 2011 roku stan chemiczny nie był oceniany. Ocena w obszarach chronionych wrażliwych na eutrofizację wywołaną zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł komunalnych wykazała, iż w wodach Jednolitej Części Wód o kodzie PLRW200023262169 Lebiedzianka nie stwierdzono przyspieszonej eutrofizacji pochodzącej ze źródeł antropogenicznych. Ocena stanu JCW ze względu na dobry stan ekologiczny i brak oceny stanu chemicznego nie była możliwa ocena stanu jednolitej części wód. Netta jest prawostronnym dopływem Biebrzy o długości 102,5 km. Rzeka Netta, zwana w górnym odcinku Rospudą, płynie w kierunku południowym i południowo-wschodnim mijając szereg jezior (Czarne, Rospuda Filipowska, Kamienne, Długie Filipowskie, Garbaś, Głębokie, Sumowo, Okrągłe Bakałarzewskie, Bolesty) i uchodzi do jeziora Rospuda Augustowska połączonego z jeziorem Necko. Z jeziora Necko wspólnym szlakiem z Kanałem Augustowskim, a później jako Kanał Bystry płynie do jeziora Sajno. Z jeziora Sajno, jako Netta, płynie zasilając w wodę położony obok Kanał Augustowski, łącząc się z nim ostatecznie w okolicy wsi Sosnowo i uchodzi przez jaz piętrzący do Biebrzy obok śluzy w Dębowie. Główne dopływy Rospudy-Netty na terenie powiatu augustowskiego to: Blizna ze Szczeberką, Zalewianka (Kamienny Bród), Turówka, Kolniczanka, Olszanka, Bargłówka. Wzdłuż Netty przebiega Kanał Augustowski. Rzeka na obszarze powiatu augustowskiego stanowi atrakcyjny szlak turystyki wodnej i jest odbiornikiem ścieków komunalnych z Augustowa oraz pośrednio z Bargłowa Kościelnego. W 2011 r. przeprowadzono badania w profilu Polkowo-Zwierzyniec, a w 2012 r. przeprowadzono badania w profilu uroczysko Kozia Szyja. W 2013 r. wykonano badania di(2-etyloheksyl)ftalanu (DEHP) w profilu Jaziewo jest to przesunięty ze względów metodycznych profil Polkowo- Zwierzyniec, pozostałe oceny odziedziczono z lat poprzednich. Ocena jakości wód rzeki Netty (Rospudy) w profilu Kozia Szyja Ocena stanu ekologicznego na podstawie wskaźnika biologicznego (makrofitowego indeksu rzecznego MIR) wykazano dobry stan wód w JCW (II klasa). Spośród badanych stężeń wskaźników fizykochemicznych nie wykazano przekroczeń wartości określonych dla stanu dobrego, w związku z tym stan ekologiczny w JCW zakwalifikowano do stanu dobrego (II klasa). Ocenę stanu ekologicznego odziedziczono do 2013 r. Ocena stanu chemicznego stan chemiczny nie był oceniany. 14
Ocena przydatności do bytowania ryb badania wykazały, że wody spełniają kryteria bytowania ryb w warunkach naturalnych. Ocena w obszarach chronionych wrażliwych na eutrofizację wywołaną zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł komunalnych wykazała, iż w wodach Jednolitej Części Wód nie stwierdzono przyspieszonej eutrofizacji pochodzącej ze źródeł antropogenicznych. Ocena stanu JCW ze względu na dobry stan ekologiczny i brak oceny stanu chemicznego nie była możliwa ocena stanu jednolitej części wód. Ocena jakości wód rzeki Netty w profilu Polkowo-Zwierzyniec (aktualnie profil Jaziewo) Ocena potencjału ekologicznego ocena elementu biologicznego na podstawie wskaźnika IFPL (wskaźnika fitoplanktonowego) wykazała stan bardzo dobry (I klasa). Spośród badanych stężeń wskaźników fizykochemicznych oraz substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego nie wykazano przekroczeń wartości określonych dla II klasy, w związku z tym potencjał ekologiczny w JCW zakwalifikowano do dobrego (II klasa). Ocenę odziedziczono do 2013 r. Ocena stanu chemicznego na podstawie wybranych wskaźników chemicznych wskazała przekroczenie norm dopuszczalnych zawartości di(2-etyloheksyl)ftalanu (DEHP) i zaklasyfikowano go do stanu poniżej dobrego wód w JCW. W wyniku weryfikacji oceny ostatecznie stan chemiczny zakwalifikowano do stanu dobrego. W 2013 r. powtórzono badania zawartości di(2- etyloheksyl)ftalanu (DEHP) w profilu Jaziewo i nie wykazano przekroczeń. Ocena w obszarach chronionych wrażliwych na eutrofizację wywołaną zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł komunalnych wykazała, iż w wodach Jednolitej Części Wód o kodzie PLRW200002622989 nie stwierdzono przyspieszonej eutrofizacji pochodzącej ze źródeł antropogenicznych. Ocena stanu JCW na podstawie oceny potencjału ekologicznego i stanu chemicznego wykazała, że stan wód w Jednolitej Części Wód o kodzie PLRW200002622989 Netta (Rospuda) od wypływu z jez. Necko do połączenia z Kanałem Augustowskim bez jez. Sajno jest dobry. Zalewianka (Kamienny Bród) jest dopływem jeziora Necko o długości około 23,5 km. W 2012 r. w ramach monitoringu operacyjnego przeprowadzono badania w profilu w m. Mazurki przed ujściem do jeziora Necko. Ocena jakości wód rzeki Zalewianki w profilu Mazurki Ocena stanu ekologicznego na podstawie wskaźników biologicznych (makrofitowego indeksu rzecznego MIR, fitobentosu indeksu okrzemkowego IO) wykazano umiarkowany stan biologiczny w JCW (III klasa), w związku z tym stan ekologiczny w JCW zakwalifikowano do stanu umiarkowanego (III klasa). Spośród badanych stężeń wskaźników fizykochemicznych wykazano przekroczenia wartości ogólnego węgla organicznego określonego dla stanu dobrego. Ocenę stanu ekologicznego odziedziczono do 2013 r. Ocena stanu chemicznego stan chemiczny nie był oceniany. Ocena w obszarach chronionych wrażliwych na eutrofizację wywołaną zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł komunalnych wykazała, iż w wodach Jednolitej Części Wód stwierdzono przekroczenie wartości węgla organicznego, co może wskazywać na przyspieszoną eutrofizację pochodzącą ze źródeł antropogenicznych. Ocena stanu JCW stan ekologiczny w JCW o kodzie PLRW2000182622729 Zelwianka nie osiągnął stanu dobrego, w związku z tym stan wód oceniono jako zły. Ocenę stanu odziedziczono do 2013 r. Jegrznia (Lega) jest prawobrzeżnym dopływem Biebrzy, o długości 110,6 km. Powierzchnia zlewni całkowitej Legi Jegrzni wynosi 1011,1 km 2. Ciek od źródeł do jeziora Selmęt Wielki nosi nazwę Lega, następnie jako Małkiń, od Jeziora Rajgrodzkiego Jegrznia. Lega - Jegrznia przepływa przez szereg jezior: Oleckie Wielkie, Oleckie Małe, Selmęt Wielki, Rajgrodzkie, Dręstwo. Za główny ciąg dolnego biegu rzeki uznano Kanał Woźnawiejski, omijający dużą część starego koryta Jegrzni i Ełku, 15
a ujściowy odcinek Jegrzni stanowi część starego koryta Ełku. Główne dopływy to: Możanka, Czarna, Golubka, Pietraszka, Przepiórka, Słuczka. Jegrznia (wraz z dopływem Słuczka) wchodzi w skład jednolitej części wód Jegrznia (Lega) od wpływu do jez. Selmęt Wielki do wypływu z jez. Dręstwo o kodzie PLRW2000252626939. W 2012 r. zbadano w ramach monitoringu badawczego Słuczkę w profilu Barszcze, natomiast w 2013 r. w ramach monitoringu operacyjnego przeprowadzono badania (w profilu reprezentatywnym dla JCW) Jegrznia Rybczyzna przed ujściem do jeziora Dręstwo. Ocena jakości wód rzeki Słuczki w profilu Barszcze Ocena stanu ekologicznego na podstawie wskaźników biologicznych (makrofitowego indeksu rzecznego MIR, fitobentosu indeksu okrzemkowego IO) wykazano umiarkowany stan biologiczny w JCW (III klasa), w związku z tym stan ekologiczny w JCW zakwalifikowano do stanu umiarkowanego (III klasa). Spośród badanych stężeń wskaźników fizykochemicznych wykazano przekroczenia wartości ogólnego węgla organicznego określonego dla stanu dobrego. Ocena stanu chemicznego w 2012 roku stan chemiczny nie był oceniany. Ocena jakości wód rzeki Jegrzni w profilu Rybczyzna - punkt położony jest w powiecie grajewskim, ale jest to punkt reprezentatywny do oceny jednolitej części wód Jegrznia (Lega) od wpływu do jez. Selmęt Wielki do wypływu z jez. Dręstwo o kodzie PLRW2000252626939 Ocena stanu ekologicznego w 2013 r. na podstawie wskaźników biologicznych (makrofitowego indeksu rzecznego MIR, wskaźnika fitoplanktonowego IFPL oraz odziedziczonego z 2012 r. fitobentosu indeksu okrzemkowego IO) wykazano dobry stan biologiczny w JCW (II klasa), Spośród badanych stężeń wskaźników fizykochemicznych jedynie wartości stężeń ogólnego węgla organicznego zaliczono do II klasy, pozostałe wskaźniki mieściły się w granicach I klasy. W związku z tym stan ekologiczny w tym punkcie oraz w JCW zakwalifikowano do stanu dobrego (II klasa). Ocena stanu chemicznego stan chemiczny nie był oceniany. Ocena w obszarach chronionych wrażliwych na eutrofizację wywołaną zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł komunalnych wykazała, że w wodach Jednolitej Części Wód nie stwierdzono przekroczeń wskaźników wskazujących na przyspieszoną eutrofizację pochodzenia antropogenicznego. Ocena stanu wód JCW stan ogólny JCW nie był oceniany. Czarna Hańcza jest dopływem Niemna o długości 141,7 km (w tym 107,8 km w granicach Polski). Rzeka przepływa przez jeziora: Jegliniszki, Hańczę i Wigry. Malownicze fragmenty zlewni rzeki i jej okolic zostały objęte ochroną w ramach Suwalskiego Parku Krajobrazowego i Wigierskiego Parku Narodowego. Główne dopływy Czarnej Hańczy to: Wiatrołuża, Pawłówka, Wierśnianka, Marycha, Kalna, Kanał Augustowski, Maleszówka, Wołkuszanka. Dolny odcinek rzeki jest uregulowany biegnie nim trasa Kanału Augustowskiego. Rzeka jest odbiornikiem ścieków z Suwałk. W 2011 r. w profilu śluza Kudrynki przeprowadzono badania w ramach monitoringu diagnostycznego, a w latach 2010 i 2012 prowadzono badania w ramach współpracy polsko-białoruskiej. Ocena jakości wód rzeki Czarnej Hańczy w profilu śluza Kudrynki Ocena stanu ekologicznego na podstawie wskaźnika biologicznego makrofitowego indeksu rzecznego w 2012 r. wykazały dobry stan biologiczny (II klasa), ocenę wskaźnika biologicznego odziedziczono do 2013 r. Stężenia badanych w 2013 r. wskaźników fizykochemicznych mieściły się w I klasie nie wykazano przekroczeń wartości określonych dla stanu dobrego, więc ostatecznie stan ekologiczny w JCW zakwalifikowano do stanu dobrego (II klasa). Ocena stanu chemicznego w 2011 r. na podstawie wskaźników chemicznych stan chemiczny sklasyfikowano jako stan dobry, w 2013 r. ocenę odziedziczono. Ocena w obszarach chronionych wrażliwych na eutrofizację wywołaną zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł komunalnych wykazała, że w profilu śluza Kudrynki na Czarnej Hańczy nie stwierdzono przyspieszonej eutrofizacji pochodzącej ze źródeł antropogenicznych. 16
Ocena stanu JCW na podstawie wypadkowej oceny potencjału ekologicznego i stanu chemicznego wykazała, że stan wód Jednolitej Części Wód o kodzie PLRW80002064739 Czarna Hańcza od Gremzdówki do granicy państwa jest dobry. Kanał Augustowski droga wodna łącząca dorzecze Wisły (poprzez Biebrzę) z dorzeczem Niemna (poprzez Czarną Hańczę), długości ok. 101 km, w tym 82 km w granicach Polski, zbudowany w latach 1824-39, wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO. W skład drogi wodnej oprócz 18 śluz wchodzą rzeki Netta i Czarna Hańcza oraz szereg jezior augustowskich (Białe, Necko z Rospudą, Studzieniczne, Orle, Paniewo, Mikaszewo). W 2013 r. wykonano badania Jednolitej Części Wód o kodzie PLRW200002622749 Kanał Augustowski od stanowiska szczytowego do jeziora Necko z jez. Studzienicznym i Białym Augustowskim w przekroju pomiarowym Klonownica. Jezioro Białe łączy się poprzez Klonownicę odcinek Kanału Augustowskiego o długości ok. 750 m z jeziorem Necko. Kolejną badaną w 2013 r. Jednolitą Częścią Wód o kodzie PLRW800006469 jest JCW Kanał Augustowski od stanowiska szczytowego i Serwianki do połączenia z Czarną Hańczą z jez. Mikaszewo w przekroju pomiarowym śluza Sosnówka. Ocena jakości wód Kanału Augustowskiego w profilu Klonownica Ocena potencjału ekologicznego na podstawie wskaźnika biologicznego wielometrycznego wskaźnika makrozoobentosowego MMI w 2013 r. wykazały dobry potencjał biologiczny (II klasa). Stężenia badanych w 2013 r. wskaźników fizykochemicznych mieściły się w granicach maksymalnego potencjału (I klasa). Potencjał ekologiczny w JCW zakwalifikowano do dobrego (II klasa). Ocena stanu chemicznego w 2013 r. nie wykonywano badań wskaźników chemicznych. Ocena stanu JCW w 2013 r. oceny nie wykonywano. Ocena jakości wód Kanału Augustowskiego w profilu śluza Sosnówka (Sosnówek) Ocena potencjału ekologicznego na podstawie klasyfikacji wskaźników biologicznych wskaźnika fitoplanktonowego IFPL (II klasa) oraz wielometrycznego wskaźnika makrozoobentosowego MMI (III klasa) w 2013 r. uzyskano umiarkowany potencjał biologiczny (III klasa). Stężenia badanych w 2013 r. wskaźników fizykochemicznych mieściły się w granicach maksymalnego potencjału (I klasa). Potencjał ekologiczny w punkcie pomiarowokontrolnym, jak i w JCW zakwalifikowano do umiarkowanego (III klasa). Ocena stanu chemicznego w 2013 r. nie wykonywano badań wskaźników chemicznych. Ocena stanu JCW w 2013 r. ogólny stan JCW Kanał Augustowski od stanowiska szczytowego i Serwianki do połączenia z Czarną Hańczą z jez. Mikaszewo (PLRW800006469) oceniono jako zły. Bargłówka jest prawostronnym dopływem Kanału Augustowskiego i Netty o długości około 22,8 km. Zbiera wody ze zlewni przede wszystkim użytkowanej rolniczo z dużym udziałem łąk, obszary leśne pokrywają środkową i dolną część doliny cieku. Rzeka jest w dolnej części uregulowana, pośrednio poprzez dopływ z Nowin Bargłowskich odbiera ścieki z Bargłowa. Głównym dopływem rzeki jest dopływ spod Rafałówki. W 2013 r. przeprowadzono badania w profilu ujściowym Kolonia Tajenko. Ocena jakości wód rzeki Bargłówki w profilu Kolonia Tajenko Ocena stanu ekologicznego na podstawie wskaźników biologicznych - wielometrycznego wskaźnika makrozoobentosowego MMI (III klasa) oraz indeksu fitobentosowego IO (II klasa) oceniono stan biologiczny w JCW jako umiarkowany. Spośród badanych stężeń wskaźników fizykochemicznych wykazano przekroczenia wartości: ogólnego węgla organicznego, azotu Kjeldahla, fosforanów. Stan ekologiczny w JCW zakwalifikowano do stanu umiarkowanego (III klasa). Ocena stanu chemicznego w 2013 roku stan chemiczny nie był oceniany. Ocena stanu JCW stan ekologiczny w JCW o kodzie PLRW20001726229869 Bargłówka nie osiągnął stanu dobrego, w związku z tym stan wód oceniono jako zły. 17
ZESTAWIENIE TABELARYCZNE KLASYFIKACJI STANU EKOLOGICZNEGO I CHEMICZNEGO RZEK W JEDNOLITYCH CZĘŚCIACH WÓD NA TERENIE POWIATU AUGUSTOWSKIEGO W LATACH 2010-2013. Lp Nazwa jcw, której ocenie służy ppk Kod jcw, której ocenie służy ppk Nazwa punktu pomiarowokontrolnego STAN / POTENCJAŁ EKOLOGICZNY 1 Biebrza od źródeł do Kropiwnej PLRW200023262151 Biebrza - Lipsk DOBRY STAN CHEMICZNY 2 Turówka PLRW20001826229829 Turówka - Białobrzegi UMIARKOWANY ZŁY 3 Lebiedzianka PLRW200023262169 Lebiedzianka - Krasnybór DOBRY 4 5 Netta (Rospuda) od wypływu z jez. Bolesty do wypływu z jez. Necko ze Szczeberką od Blizny Netta (Rospuda) od wypływu z jez. Necko do połaczenia z Kanałem August. bez jez. Sajno PLRW200020262279 Netta - Kozia Szyja DOBRY PLRW200002622989 Netta - Polkowo-Zwierzyniec, Netta - Jaziewo STAN JCW DOBRY DOBRY DOBRY 6 Zelwianka PLRW2000182622729 Zalewianka - Mazurki UMIARKOWANY ZŁY 7 8 9 10 Jegrznia (Lega) od wpływu do jez. Selmęt Wielki do wypływu z jez. Dręstwo Czarna Hańcza od Gremzdówki do granicy państwa Kanał Augustowski od stanowiska szczytowego do jeziora Necko z jez. Studzienicznym i Białym Augustowskim Kanał Augustowski od stanowiska szczytowego i Serwianki do połączenia z Czarną Hańczą z jez. Mikaszewo PLRW2000252626939 Jegrznia - Rybczyzna DOBRY PLRW80002064739 Czarna Hańcza - profil graniczny śluza Kudrynki PLRW200002622749 Kanał Augustowski - Klonownica DOBRY PLRW800006469 Kanał Augustowski śluza Sosnówka DOBRY DOBRY DOBRY UMIARKOWANY 11 Bargłówka PLRW20001726229869 Bargłówka Kolonia Tajenko UMIARKOWANY ZŁY Źródło danych: Państwowy Monitoring Środowiska stan ekologiczny stan / potencjał ekologiczny objaśnienia potencjał ekologiczny (jcw sztuczne) potencjał ekologiczny (jcw silnie zmienione) DOBRY stan bardzo dobry / BARDZO DOBRY PSD_sr potencjał maks. MAKSYMALNY LUB MAKSYMALNY LUB DOBRY DOBRY DOBRY stan / potencjał dobry PSD_max UMIARKOWANY stan / potencjał umiarkowany UMIARKOWANY UMIARKOWANY PSD stan chemiczny poniżej stanu dobrego SŁABY stan / potencjał słaby SŁABY SŁABY stan jednolitej części wód ZŁY stan / potencjał zły ZŁY ZŁY DOBRY stan dobry ZŁY stan zły stan dobry ZŁY przekroczone stężenia średnioroczne przekroczone stężenia maksymalne przekroczone stężenia średnioroczne i maksymalne 18
19
JEZIORA Do 2007 roku badania jezior prowadzono według metodyki znanej jako System Oceny Jakości Jezior, opracowanej przez Instytut Ochrony Środowiska i stosowanej powszechnie do oceny stanu czystości jezior w Wojewódzkich Inspektoratach Ochrony Środowiska. Klasyfikacja uwzględniała wskaźniki fizykochemiczne i biologiczne, a wynik punktacji był przypisywany danej klasie wód (I, II, III lub poza klasą). Badania jezior umożliwiające ocenę według tego systemu przeprowadzono jeszcze w 2008 roku, a pojedynczych jezior także w późniejszych latach. Wykonano podsumowanie klasyfikacji według tego systemu za lata 1981-2008. Do 2008 r. w ramach monitoringu wód powierzchniowych na terenie powiatu augustowskiego zostało przebadanych 30 zbiorników przez WIOŚ Białystok. Klasyfikacja jezior powiatu augustowskiego wg Systemu Oceny Jakości Jezior badanych przez WIOŚ (do 2008 r.) Lp. Nazwa jeziora Powierzchnia [ha] Jeziora Wigierskie Głębokość maks. [m] Lata badań Kategoria podatności na degradację Klasa czystości 1. Wigry (fragment) 2118,3 73,0 1984-86, 2004 2 2 2. Czarne k. Bryzgla 7,8 32,0 1987-2 3. Mulaczysko 18,3 20,5 1987-2 4. Krusznik 26,8 18,0 1987-2 Jeziora rzeki Rospudy-Netty i Blizny 5. Rospuda August. 104,0 10,5 1989, 2002 3 3 6. Necko 400,0 25,0 1989, 2002 2 2 7. Staw Sajenek 35,8 12,6 1989, 2000 3 3 8. Jeziorko (Sajenko) 68,2 26,0 1989, 2000 2 2 9. Sajno 522,5 27,0 1989, 2002 2 2 10. Kolno (rezerwat) 265,6 2,0 1996, 2002 NON 2 11. Tajno 235,6 6,6 1993, 2006 3 3 12. Tobołowo 87,0 9,5 1991-2 13. Kopanica 40,0 6,0 1991-3 14. Blizienko 38,8 16,8 1991, (2001 TT) 2 2 15. Blizno 238,5 28,8 1991, 2001, 2007 2 2 16. Busznica 49,4 48,0 1991, 2002 2 1 17. Kalejty (Długie August. - rezerwat) Jeziora Kanału Augustowskiego 159,7 12,0 1991,1995, 2004 2 2 18. Białe Augustowskie 476,6 30,0 1988, 2002 2 2 19. Staw Wojciech 22,6 3,1 1988-1 20. Studzieniczne 250,1 30,5 1988, 2002 2 2 21. Serwy 460,3 41,5 1988, 2006-1 22. Gorczyckie 22,1 3,5 1988-2 20
Lp. Nazwa jeziora Powierzchnia [ha] Głębokość maks. [m] Lata badań Kategoria podatności na degradację Klasa czystości 23. Orle 25,2 4,7 1988-2 24. Pobojno 23,6 6,2 1988-3 25. Paniewo 39,8 12,5 1988-2 26. Kruglak 8,3 4,2 1988-2 27. Krzywe 21,6 6,0 1988-2 28. Mikaszówek 17,3 4,7 1988-2 29. Mikaszewo 126,0 15,0 1988, 2006-2 Pozostałe jeziora 1970, 1993, 1996, 30. Dręstwo 504,2 25,0 2000 Uwaga: parametry jakości dotyczą ostatniego roku badań danego jeziora (2000 TT) pomiary jedynie profili termiczno-tlenowych bez oceny jeziora 2 3 Ogólny stan czystości większości jezior powiatu augustowskiego, badanych przez WIOŚ (według Systemu Oceny Jakości Jezior), odpowiadał II klasie czystości (21 jezior) jeziora średnio zanieczyszczone w granicach umiarkowanej eutrofii. Wody najwyższej jakości występowały w jeziorach: Busznica, Serwy i Staw Wojciech. Pozostałe zbiorniki charakteryzowały się nadmiernym zanieczyszczeniem stan czystości 6 akwenów mieścił się w granicach III klasy czystości. Stan sanitarny wszystkich dotychczas badanych akwenów był dobry. 30 jezior = 100% II klasa 70,0% III klasa 20,0% I klasa 10,0% NON 0,0% Od 2008 roku podstawą oceny jakości jezior było rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20 sierpnia 2008 r. w sprawie sposobu klasyfikacji jednolitych części wód powierzchniowych (Dz. U. Nr 162, poz. 1008), które zostało zastąpione przez nowe rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 listopada 2011 r. w sprawie sposobu klasyfikacji jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych (Dz. U. Nr 257, poz. 1545). Nowa klasyfikacja podobnie jak w przypadku rzek dotyczy ocen sporządzanych w jednolitych częściach wód (JCW). Ocena stanu ekologicznego uwzględnia wskaźniki biologiczne, takie jak: chlorofil a i zalecany w metodyce multimetriks PMPL (świadczące o rozwoju fitoplanktonu), wskaźnik okrzemkowy dla jezior OIJ (charakteryzujący fitobentos) oraz wskaźnik ESMI makrofitowy indeks stanu ekologicznego (charakteryzujący stan roślinności naczyniowej w jeziorze). Zakres badań 21
biologicznych zostanie w przyszłości rozszerzony o elementy charakteryzujące: makrobezkręgowce denne (indeks LMI) oraz ichtiofaunę (multimetriks LFI+). Wskaźniki biologiczne ocenia się w skali 5- stopniowej. Jeśli wybrane do badań elementy biologiczne wskazują na stan bardzo dobry lub dobry (klasa I lub II) klasyfikację weryfikuje się wskaźnikami fizykochemicznymi i hydromorfologicznymi. Równolegle przeprowadza się ocenę stanu chemicznego na podstawie chemicznych wskaźników wód (substancje priorytetowe w dziedzinie polityki wodnej i inne substancje zanieczyszczające wg KOM 2006/0129(COD)). Wynik klasyfikacji stanu chemicznego przedstawia się w skali dwustopniowej jako stan dobry lub stan zły (poniżej dobrego). Ostatecznie ocenia się stan wód jezior na podstawie wyników klasyfikacji stanu ekologicznego i stanu chemicznego. Stan wód jeziora może być dobry lub zły (poniżej dobrego). Obecnie stosowana ocena stanu jezior opiera się na zasadach wymaganych przez Ramową Dyrektywę Wodną i nie ma możliwości bezpośredniego porównania wyników klasyfikacji z poprzednimi ocenami wg Systemu Oceny Jakości Jezior. Wstępna ocena stanu ekologicznego i stanu chemicznego jezior wykonana przez WIOŚ podlega weryfikacji przez instytucję wskazaną przez GIOŚ. W 2009 roku na terenie powiatu augustowskiego przeprowadzono badania jezior: Necko, Sajno, Białe Augustowskie, Rospuda Augustowska, Kolno i Dręstwo w ramach monitoringu diagnostycznego. W 2010 r. na terenie powiatu augustowskiego nie prowadzono badań jezior, a w latach 2011-2012 przeprowadzono badania Jeziora Długiego Augustowskiego (rezerwat przyrody Jezioro Kalejty) oraz powtórzono w ramach monitoringu operacyjnego badania jezior: Białe Augustowskie, Dręstwo, Kolno, Necko, Sajno. Badania umożliwiły dokonanie ocen przeprowadzonych według nowej metodyki: stanu ekologicznego i stanu chemicznego. Poniżej przedstawiono zweryfikowane wyniki klasyfikacji stanu jezior powiatu augustowskiego w latach 2010-2012 w ramach monitoringu diagnostycznego i operacyjnego. W 2013 r. nie zostały wyznaczone do badań zbiorniki z terenu powiatu augustowskiego. ID_ KATAL Zweryfikowana ocena stanu jezior powiatu augustowskiego badanych w latach 2010-2012 (źródło: WIOŚ, PMŚ, IOŚ-PIB). DORZECZE WISŁY Nazwa jeziora Rok badań Typ monitoringu Ocena stanu ekologicznego Element decydujący o ocenie w opinii eksperckiej Ocena stanu chemic znego Element decydujący o ocenie w opinii eksperckiej Ocena stanu jeziora 30034 Białe Augustowskie 2012 MO dobry PMPL 30027 Blizno 2012 MD/MO dobry ESMI dobry dobry 30028 Busznica 2012 MD/MO bardzo dobry PMPL, ESMI, IOJ dobry dobry 30029 Długie Augustowskie (Kalejty) 2011 MD/MO umiarkowany SD, O 2 dobry zły 30060 Dręstwo 2012 MO umiarkowany O 2 zły 30038 Kolno 2012 MO bardzo dobry PMPL 30031 Necko 2012 MO umiarkowany syntet. dobry zły 30037 Sajno 2012 MO bardzo dobry PMPL dobry dobry DORZECZE NIEMNA 30616 Wigry 2011 MD/MO dobry PMPL, ESMI, IOJ dobry dobry Opracowano na podstawie: dane WIOŚ Białystok oraz opracowania: Soszka, Kolada, Pasztaleniec, Ochocka, Kutyła, Koprowska Ocena stanu jezior w latach 2010-2012 wraz z udziałem w ćwiczeniu interkalibracyjnym oraz opracowaniem metodyki oceny stanu ekologicznego jezior na podstawie makrobezkręgowców bentosowych. Etap V. Instytut Ochrony Środowiska Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa 2013. Objaśnienia: SD widzialność krążka Secchiego, O 2 natlenienie hypolimnionu lub zawartość tlenu nad dnem, syntet. specyficzne zanieczyszczenia syntetyczne i niesyntetyczne, chlorofil zawartość chlorofilu a, PMPL multimetriks fitoplanktonowy, IOJ fitobentosowy indeks okrzemkowy jezior, ESMI makrofitowy indeks stanu ekologicznego jezior, (bez ESMI, bez IOJ) ocena z wyłączeniem określonych wskaźników, MD monitoring diagnostyczny, MDR monitoring diagnostyczny w punktach reperowych, MO monitoring operacyjny, MB monitoring badawczy. 22
OCENA STANU EKOLOGICZNEGO (2010-2012) W latach 2010-2012 monitoringiem jezior objęto 9 akwenów powiatu augustowskiego w ramach różnych form monitoringu. W przypadku jezior badanych kilkukrotnie podano ostatnią, zweryfikowaną ocenę stanu ekologicznego. Weryfikacja dotyczyła głównie niskiego natlenienia wód hypolimnionu (warstwy naddennej) w okresie letnim, co jest charakterystyczną cechą niektórych jezior rynnowych województwa podlaskiego (duży wpływ wód podziemnych lub bagiennych) lub niewielkiego przekroczenia granic klas poszczególnych wskaźników. Zweryfikowana przez Instytut Ochrony Środowiska Państwowy Instytut Badawczy ocena stanu ekologicznego jezior powiatu augustowskiego badanych w latach 2010-2012 2 wykazała bardzo dobry stan ekologiczny w 3 jeziorach, 3 jeziora zaliczono do stanu dobrego oraz 3 jeziora do stanu umiarkowanego. OCENA STANU CHEMICZNEGO Niezbędny zakres oznaczeń stanu chemicznego obejmuje łącznie 45 wskaźników, z których większość wymaga zaawansowanych technik badawczych i kosztownego sprzętu analitycznego wysokiej klasy, z tego powodu badania zostały wykonane w takim zakresie, jaki był osiągalny w danym okresie. Ocenę stanu chemicznego wykonano w przypadku 6 jezior badanych w latach 2010-2012, w których stwierdzono wody o dobrym stanie chemicznym. W 1 jeziorze wystąpiły niewielkie przekroczenia WWA, nie włączono ich jednak do oceny, natomiast wskazano potrzebę powtórnego zbadania tego wskaźnika podczas przeprowadzania monitoringu operacyjnego w następnym cyklu badawczym. OCENA STANU JEZIOR BADANYCH W LATACH 2010-2012 Ocena stanu wód była możliwa do wykonania w przypadku dysponowania zarówno oceną stanu ekologicznego, jak i stanu chemicznego, lub jedną z tych ocen, w stanie poniżej dobrego. W efekcie dobry stan wód stwierdzono w 4 jeziorach, a zły stan wód stwierdzono w 3 jeziorach. EKSTRAPOLACJA OCEN STANU JEZIOR W połowie 2013 r. Instytut Ochrony Środowiska Państwowy Instytut Badawczy w ramach przeprowadzonej weryfikacji oceny stanu jezior w latach 2010-2012 3 przedstawił ekstrapolację ocen na wszystkie znaczące zbiorniki Polski (jednolite części wód jezior określone jako jeziora o powierzchni wyższej od 50 ha). Stan ekologiczny jezior przedstawiono w skali 5-stopniowej (stan: bardzo dobry, dobry, umiarkowany, słaby, zły), a w przypadku braku możliwości uszczegółowienia oceny ze względu na niedostatek danych przy zastosowanej ekstrapolacji przyjęto skalę: co najmniej dobry i poniżej dobrego. W powiecie augustowskim ocenę ekstrapolowano na 16 wyznaczonych jednolitych części wód, spośród których 10 otrzymało ocenę pozytywną (3 stan bardzo dobry, 5 stan dobry, 2 stan co najmniej dobry), a 6 jezior ocenę negatywną (5 stan umiarkowany, 1 stan poniżej dobrego). Poniżej przedstawiono mapę oraz wykaz jezior powiatu augustowskiego dla których przedstawiono ekstrapolowaną ocenę. 2 Soszka, Kolada, Pasztaleniec, Ochocka, Kutyła, Koprowska Ocena stanu jezior w latach 2010-2012 wraz z udziałem w ćwiczeniu interkalibracyjnym oraz opracowaniem metodyki oceny stanu ekologicznego jezior na podstawie makrobezkręgowców bentosowych. Etap V. Instytut Ochrony Środowiska Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa 2013. 3 Soszka, Kolada, Pasztaleniec, Ochocka, Kutyła, Koprowska op. cit. 23
Stan ekologiczny jezior powiatu augustowskiego (ocena jezior badanych w latach 2010-2012 uzupełniona oceną ekstrapolowaną na pozostałe jednolite części wód jezior). 24
Dorzecze Stan ekologiczny jednolitych części wód jezior powiatu augustowskiego (źródło: IOŚ-PIB, PMŚ). Kod JCW Nazwa JCW Stan ekologiczny Podstawa oceny Wisła 30024 Tobołowo poniżej dobrego ocena ekspercka Wisła 30027 Blizno dobry dane monitoringowe Wisła 30029 Długie August. (Kalejty) umiarkowany dane monitoringowe Wisła 30030 Rospuda Augustowska dobry dane monitoringowe Wisła 30031 Necko umiarkowany dane monitoringowe Wisła 30032 Studzieniczne co najmniej dobry ocena ekspercka Wisła 30034 Białe Augustowskie dobry dane monitoringowe Wisła 30036 Jeziorko Sajenko umiarkowany ocena ekspercka Wisła 30037 Sajno bardzo dobry dane monitoringowe Wisła 30038 Kolno bardzo dobry dane monitoringowe Wisła 30039 Tajno umiarkowany ocena ekspercka Wisła 30060 Dręstwo umiarkowany dane monitoringowe Niemen 30616 Wigry dobry dane monitoringowe Niemen 30652 Serwy bardzo dobry ocena ekspercka Niemen 30658 Mikaszewo dobry ocena ekspercka Niemen 30687 Szlamy co najmniej dobry ocena ekspercka Opracowano na podstawie: Soszka, Kolada, Pasztaleniec, Ochocka, Kutyła, Koprowska Ocena stanu jezior w latach 2010-2012 wraz z udziałem w ćwiczeniu interkalibracyjnym oraz opracowaniem metodyki oceny stanu ekologicznego jezior na podstawie makrobezkręgowców bentosowych. Etap V. Instytut Ochrony Środowiska Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa 2013. PRZECIWDZIAŁANIE działalność kontrolna KONTROLE PROBLEMOWE Z ZAKRESU GOSPODARKI WODNO-ŚCIEKOWEJ W ewidencji zakładów odprowadzających ścieki do wód powierzchniowych lub do ziemi, prowadzonej w Delegaturze, na terenie powiatu augustowskiego, zarejestrowanych jest 8 oczyszczalni ścieków o przepustowości ponad 5 m 3 /d. Są to m.in.: Oczyszczalnia miejska w Augustowie Miejska oczyszczalnia ścieków w Augustowie to oczyszczalnia mechaniczno-biologiczna z podwyższonym usuwaniem biogenów. Głównymi urządzeniami oczyszczalni są: - kraty i piaskownik pionowo-wirowy, - trzy komory denitryfikacji ścieków, - komora biologicznej defosfatacji, - dwie komory nitryfikacji, - dwa osadniki wtórne, - zagęszczacz osadu, - komora tlenowej stabilizacji osadu, - stacja mechanicznego odwadniania osadów (prasa taśmowa), - plac składowy do deponowania odwodnionych osadów, - punkt zlewny nieczystości płynnych, - instalacja do chemicznego strącania fosforu z zastosowaniem preparatu PIX. Przepustowość oczyszczalni: średnia 7500 m 3 /d, maksymalna 10.000 m 3 /d. Średnia ilość odprowadzanych ścieków wynosi około 7100 m 3 /d. Do kanalizacji miejskiej trafiają także ścieki przemysłowe, pochodzące przede wszystkim z przemysłu spożywczego (mleczarskie). Odbiornikiem ścieków oczyszczonych jest rzeka Netta. 25
Miejska oczyszczalnia ścieków w Lipsku Miejska oczyszczalnia ścieków w Lipsku to oczyszczalnia mechaniczno-biologiczna z podwyższonym usuwaniem biogenów. Główne urządzenia oczyszczalni to piaskownik o przepływie pionowym, wielofunkcyjny reaktor biologiczny z wydzielonymi komorami defosfatacji, denitryfikacji, nitryfikacji i odgazowania, osadnik wtórny pionowy. Osad nadmierny stabilizowany jest tlenowo i odwadniany na poletkach. Przepustowość maksymalna oczyszczalni 315 m 3 /d. Ilość ścieków oczyszczanych wynosi średnio 170 m 3 /d. Odbiornikiem ścieków oczyszczonych jest rzeka Biebrza. Gminna oczyszczalnia ścieków w Bargłowie Kościelnym Oczyszczalnia mechaniczno-biologiczna z podwyższonym usuwaniem biogenów typu APIS-RONDO. Główne elementy oczyszczalni stanowią: krata, piaskownik pionowy, cyrkulacyjny reaktor biologiczny typu Rondo z osadem czynnym, osadnik wtórny, laguny ze złożem hydrobotanicznym, punkt zlewny nieczystości płynnych. Do odwadniania osadów nadmiernych stosowana jest prasa filtracyjna komorowa. Odbiornikiem ścieków oczyszczonych jest rzeka Bargłówka. Przepustowość oczyszczalni 200 m 3 /d. Ilość ścieków oczyszczonych wynosi średnio 55 m 3 /d. Gminna oczyszczalnia ścieków w Sztabinie Oczyszczalnia mechaniczno-biologiczna z podwyższonym usuwaniem biogenów, której głównym elementem jest wielofunkcyjny reaktor osadu czynnego z wydzielonymi strefami: defosfatacji, denitryfikacji, nitryfikacji, odgazowania i komora tlenowej stabilizacji osadu czynnego. Przy oczyszczalni znajduje się punkt zlewny nieczystości płynnych. Osad nadmierny odwadniany jest na poletkach. Przepustowość maksymalna 200 m 3 /d, średnio odprowadzano 119 m 3 /d ścieków. Odbiornikiem ścieków oczyszczonych jest rów melioracyjny w zlewni rzeki Biebrzy. Wiejska oczyszczalnia ścieków w Bryzglu gm. Nowinka Jest to oczyszczalnia mechaniczno-biologiczna z podwyższonym usuwaniem biogenów. Główne urządzenia oczyszczalni stanowią: wielofunkcyjny bioreaktor typu Hydrocentrum, stacja dozowania koagulantu PIX (chemiczne wspomaganie usuwania związków fosforu), stacja odwadniania osadu Draimad-Teknobag. Przy oczyszczalni znajduje się punkt zlewny nieczystości płynnych. Przepustowość oczyszczalni 109 m 3 /d. Średnia ilość ścieków to około 15 m 3 /d. Ścieki oczyszczone wprowadzane są do ziemi w zlewni jeziora Wigry. Oprócz ww. oczyszczalni, w ewidencji ujęte są również: - Oczyszczalnia ścieków przy Ośrodku Sportów Wodnych SERWY w Serwach, gmina Płaska, - Oczyszczalnia ścieków przy Zespole Szkół Samorządowych w Krasnymborze gm. Sztabin. Ścieki z Gimnazjum w Janówce, gmina Augustów, poprzednio odprowadzane poprzez niewielką oczyszczalnię, zostały pod koniec 2012 r. skierowane do Oczyszczalni miejskiej w Augustowie. W 2013 r. w ramach celu działalności kontrolnej Kontrola podmiotów wprowadzających ścieki do wód lub do ziemi pod kątem sprawdzenia przestrzegania prawa i decyzji administracyjnych przeprowadzono na terenie powiatu augustowskiego 4 kontrole, w tym 1 kontrolę dotyczącą ochrony wód przed zanieczyszczeniami wprowadzanymi z wodami opadowymi z kanalizacji deszczowej. Podczas 3 kontroli stwierdzono nieprawidłowości, wobec czego wydano 3 zarządzenia pokontrolne zawierające łącznie 6 obowiązków oraz zastosowano pouczenie i instruktaż. 26
WODY PODZIEMNE PRESJE Wody podziemne należące do zasobów naturalnych, coraz bardziej zagrożone są zanieczyszczeniami z powierzchni ziemi. Konieczna jest ich szczególna ochrona, gdyż są to zasoby nieodnawialne. W szczególności niezbędna jest ochrona znacznych obszarów, pod którymi znajdują się Główne Zbiorniki Wód Podziemnych. W Polsce jest ich około 180, a obszar obejmuje ponad 52 % powierzchni naszego kraju. Wody podziemne zanieczyszczone są rozmaitymi substancjami chemicznymi, najczęściej są to: azotany, fosforany, substancje ropopochodne, chlorki, siarczany i inne. Najpowszechniej występującymi przyczynami zanieczyszczeń wód podziemnych są wycieki z nieizolowanych wysypisk odpadów, z baz paliwowych i stacji sprzedaży paliw do pojazdów samochodowych. Zanieczyszczenia siarczanami występują przede wszystkim na terenach uprzemysłowionych, azotanami i fosforanami na terenach rolniczych (są one także przyczyną degradacji zbiorników wodnych). STAN ocena jakości wód podziemnych KLASYFIKACJA WÓD PODZIEMNYCH Podstawę oceny stanowi rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 lipca 2008 roku w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych (Dz.U. Nr 143, poz. 896). Klasyfikacja elementów fizykochemicznych stanu wód podziemnych obejmuje pięć klas jakości wód podziemnych: Klasa I wody bardzo dobrej jakości, w których: a) wartości elementów fizykochemicznych są kształtowane wyłącznie w efekcie naturalnych procesów zachodzących w wodach podziemnych i mieszczą się w zakresie wartości stężeń charakterystycznych dla badanych wód podziemnych (tła hydrogeochemicznego), b) wartości elementów fizykochemicznych nie wskazują na wpływ działalności człowieka. Klasa II wody dobrej jakości, w których: a) wartości niektórych elementów fizykochemicznych są podwyższone w wyniku naturalnych procesów zachodzących w wodach podziemnych, b) wartości elementów fizykochemicznych nie wskazują na wpływ działalności człowieka albo jest to wpływ bardzo słaby. Klasa III wody zadowalającej jakości, w których wartości elementów fizykochemicznych są podwyższone w wyniku naturalnych procesów zachodzących w wodach podziemnych lub słabego wpływu działalności człowieka. Klasa IV wody niezadowalającej jakości, w których wartości elementów fizykochemicznych są podwyższone w wyniku naturalnych procesów zachodzących w wodach podziemnych oraz wyraźnego wpływu działalności człowieka. Klasa V wody złej jakości, w których wartości elementów fizykochemicznych potwierdzają znaczący wpływ działalności człowieka. Powyższa klasyfikacja jest podstawą do oceny stanu chemicznego, gdzie woda klas I-III oznacza dobry stan chemiczny, a woda klas IV-V oznacza zły stan chemiczny. Na terenie powiatu do 2007 r. (przed modernizacją sieci pomiarowej) zlokalizowane były łącznie 4 studnie sieci monitoringu wód podziemnych (w 1 studni wody wgłębne, a w 3 wody gruntowe), które były opomiarowane przez Państwowy Instytut Geologiczny. W 2007 r. przeprowadzono badania 2 studni (Kamień, Augustów). Jakość wód w obu studniach była zadowalająca (III klasa). 27
W latach 2009-2011 PIG-PIB objął badaniami jedynie Jednolite Części Wód Podziemnych (JCWPd) uznane za zagrożone niespełnieniem określonych dla nich celów środowiskowych (osiągnięcia dobrego stanu i dobrego stanu ilościowego do 2015 r., narażonych na zanieczyszczenia pochodzenia rolniczego). Na terenie województwa podlaskiego nie określono takich JCWPd. W 2012 r. w ramach monitoringu diagnostycznego Państwowy Instytut Geologiczny Państwowy Instytut Badawczy spośród 43 punktów badanych w naszym województwie wyznaczył 1 punkt do badań z terenu powiatu augustowskiego w Kamieniu (gm. Sztabin). Jakość wód odpowiadała III klasie czystości, mieściła się zatem w granicach dobrego stanu wód podziemnych. W 2013 r. nie prowadzono badań wód podziemnych na terenie powiatu augustowskiego. Nr Miejscowość / Gmina Głębokość stropu (m) Użytkowanie terenu (dominujące w promieniu 500 m) JCWPd Klasa wód 2007 2012 748 Kamień / Sztabin [sw] 20,1 Lasy 34 III III 1671 Augustów / Augustów [sw] 18,1 Lasy 34 III źródło:pig OBJAŚNIENIA DO TABELI Klasyfikacja wód: Rodzaj studni: [sk] studnia kopana; [sw] studnia wiercona kolor zielony stan dobry JCWPd numer jednolitej części wód podziemnych kolor czerwony stan zły Należy podkreślić, że przedstawiona klasyfikacja wód podziemnych skierowana jest na ocenę stopnia zanieczyszczenia wód i nie obejmuje oceny stanu sanitarnego oraz badań pod kątem przydatności wody do picia (po uzdatnieniu). Oceny te wykonuje Państwowa Inspekcja Sanitarna. GOSPODARKA ODPADAMI PRESJE ODPADY PRZEMYSŁOWE Ilość odpadów wytworzonych (z wyłączeniem odpadów komunalnych), na terenie powiatu augustowskiego w 2012 r. wyniosła 13,5 tys. Mg, co stanowiło niecały 1 % odpadów wytworzonych na terenie całego województwa podlaskiego. Odpady wytworzone (z wyłączeniem odpadów komunalnych) w ciągu roku Jednostka terytorialna 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 [tys. Mg] Powiat augustowski 5,3 5,5 8,6 15,5 7,7 8,8 16,1 16,5 13,5 Województwo podlaskie 887,4 927,9 957,4 1057,2 838,3 737,9 713,5 707,6 1467,5 źródło:gus Korzystne jest, że ilość odpadów (z wyłączeniem odpadów komunalnych) poddawanych procesom odzysku bliska jest ilości odpadów wytwarzanych. Udział odpadów poddanych odzyskowi w ilości odpadów wytworzonych (z wyłączeniem odpadów komunalnych) w ciągu roku Jednostka terytorialna 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Powiat augustowski 88,7 87,3 89,5 91,6 87,0 84,1 80,7 90,3 100,0 źródło:gus [%] 28
ODPADY KOMUNALNE W latach 2005-2013 roczna ilość zebranych odpadów komunalnych na terenie powiatu podlegała nieznacznym wahaniom. W 2013 r. zebrano 15251,79 Mg odpadów, co w przeliczeniu na jednego mieszkańca wyniosło 255 kg/rok 4. Należy zauważyć, że w takiej ilości odpadów duży udział mają osoby przyjezdne (turyści, wczasowicze, pensjonariusze domów sanatoryjnych). Ilość odpadów z gospodarstw domowych przypadająca na 1 mieszkańca wynosiła 217 kg/rok. Głównymi źródłami wytwarzania odpadów komunalnych są gospodarstwa domowe, obiekty handlowo-usługowe, szkoły, przedszkola, obiekty turystyczne i targowiska. Podstawowym sposobem unieszkodliwiania odpadów komunalnych jest ich składowanie na składowiskach. Zgodnie z nowelizacją ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (obowiązującą od początku 2012 r.) na gminach spoczywa zadanie zapewnienia odpowiedniego i właściwego zagospodarowania wszystkich odpadów komunalnych z możliwością selektywnego zbierania. Zmieszane odpady komunalne, czy pozostałości po sortowaniu tych odpadów przeznaczone do składowania, powinny być kierowane do regionalnych instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych RIPOK, tak by były zagospodarowane w regionie swego powstania. W przypadku braku RIPOK lub podczas awarii odpady mogą być kierowane do instalacji zastępczych, wyznaczonych w Wojewódzkim Programie Gospodarki Odpadami. Odpady powinny odbierać od mieszkańców firmy, wyłonione w drodze przetargu, a za odbiór odpadów mieszkańcy uiszczą jednolitą stawkę, z możliwością obniżki dzięki stosowaniu segregowania odpadów u źródła ich powstawania. 4 Masa odpadów w przeliczeniu na mieszkańca zależy od poziomu życia, struktury zabudowy, poziomu obsługi oraz sposobu ogrzewania budynków 29