Encyklopedia najmłodszych

Encyklopedia najmłodszych Czy wiesz...

Tytuł oryginalny Series: Ask me Titles: Dinosaurs and Prehistoric Animals, Mammals, Human Body, Planet Earth, Science, Plants Zdjęcie na s. 158: Umberto Shtanzman/Shutterstock.com Copyright Miles Kelly 2005 Copyright by SBM Sp. z o.o., Warszawa 2013 ul. Sułkowskiego 2/2 01-602 Warszawa Wydanie IV Tłumaczenie: Piotr Rosikoń Redakcja: Joanna Dziejowska, Elżbieta Wójcik Korekta: Marta Rydz Skład: Wojciech Górski Przygotowanie do druku: Daniel Potęga Przygotowanie okładki: Renata Ulanowska Wydrukowano w Polsce www.wydawnictwo-sbm.pl

Encyklopedia najmłodszych Czy wiesz...

Spis treści DINOZAURY Kto zamieszkiwał Ziemię? 12 Czym jest trylobit? 14 Czy ryby były naprawdę wielkie? 16 Jak duże były owady? 18 Kto miał na ciele grzejnik? 20 Kto kolekcjonuje stare kości? 22 Czy dinozaury były uzbrojone? 24 Czy dinozaury opiekowały się swoimi młodymi? 26 Które zwierzęta latały w przestworzach? 28 Czy potwory morskie naprawdę istniały? 30 Kto posiadał ostre jak brzytwa kły? 32 Kto przejął panowanie nad lądami? 34 Kto miał włochate futro? 36 Kto należał do wagi ciężkiej? 38 4

Spis treści SSAKI Czym są ssaki? 42 Kto ma specjalne kieszenie? 44 Kto lubi zajadać się mrówkami? 46 Kto ma trąbę zamiast nosa? 48 Kto walczy na rogi? 50 Kto nosi ze sobą zapas pożywienia? 52 Kto tworzy jeziora? 54 Kto lubi wisieć? 56 Kto wyje w nocy? 58 Które niedźwiedzie łowią ryby? 60 Czy słoń morski jest duży? 62 Które ssaki śpiewają? 64 Kto posiada chwytny ogon? 66 Po co ssakom narzędzia? 68 5

Spis treści CIAŁO CZŁOWIEKA Dlaczego się drapię, kiedy swędzi? 72 Co by było, gdybym nie obcinał włosów? 74 Czy moje kości są giętkie? 76 Dlaczego się trzęsę, kiedy jest mi zimno? 78 Jak działa moje oko? 80 Czy uszy pomagają zachować równowagę? 82 Co dostaje się do mojego nosa? 84 Co robi mój mózg? 86 Czy mógłbym zapomnieć o oddychaniu? 88 Gdzie trafia jedzenie? 90 Jaka jest rola serca? 92 Dlaczego chce mi się pić, kiedy jest gorąco? 94 Czy to prawda, że mogę latać? 96 Kiedy byłem mały jak literka o? 98 6

Spis treści PLANETA ZIEMIA Co znajduje się we wnętrzu Ziemi? 102 Czym są kontynenty? 104 Co znajduje się pod oceanem? 106 Jak wysoko możemy się wspiąć? 108 Dlaczego wulkany są czerwone? 110 Kiedy źródło robi się gorące? 112 Czy rzeki się gdzieś kończą? 114 Jak wysokie jest niebo? 116 Kiedy na niebie pojawiają się rozbłyski? 118 Czym jest tornado? 120 Jak powstają jaskinie? 122 Gdzie nie pada deszcz? 124 Dlaczego lasy tropikalne są wilgotne? 126 Gdzie jest nieustannie zimno? 128 7

Spis treści NAUKA Czym jest nauka? 132 Dlaczego ześlizgujemy się w dół? 134 Jak zatrzymać rower? 136 Czy gorące mleko może roztopić kubek? 138 Dlaczego miód jest lejący? 140 Do czego potrzebujemy powietrza? 142 Dlaczego lody się topią? 144 Czy świeczki mogą wyznaczać czas? 146 Czy możemy zabrać kulę śniegową do domu? 148 Czym jest cień? 150 Jak powstaje tęcza? 152 Kto ma duże uszy? 154 Dlaczego lampka się świeci? 156 Czy komputery potrafią myśleć? 158 8

Spis treści ROŚ Ś LINY Czy drzewa są roślinami? 162 Czy rośliny potrzebują liści? 164 Jaką rolę odgrywają korzenie? 166 Jaka jest rola kwiatów? 168 Czy żołądź jest drzewem? 170 Dlaczego liście się zmieniają? 172 Czy rośliny żywią się mięsem? 174 Czy grzyby są roślinami? 176 Dlaczego rośliny parzą? 178 Czy istnieje żabia roślina? 180 Czy kaktusy potrzebują wody? 182 Jak rośliny się ogrzewają? 184 Czy wodorost jest rośliną? 186 Z jakiego drzewa wytwarza się papier? 188 Indeks 190 9

Kto zamieszkiwał Ziemię? Czym jest trylobit? Czy ryby były naprawdę wielkie? Jak duże były owady? Kto miał na ciele grzejnik? Kto kolekcjonuje stare kości? Czy dinozaury były uzbrojone? Czy dinozaury opiekowały się swoimi młodymi? Które zwierzęta latały w przestworzach? Czy potwory morskie naprawdę istniały? Kto posiadał ostre jak brzytwa kły? Kto przejął panowanie nad lądami? Kto miał włochate futro? Kto należał do wagi ciężkiej?

DINOZAURY

Kto zamieszkiwał Ziemię? Bardzo wiele lat temu naszą planetę zamieszkiwały zwierzęta, które nagle zniknęły. Do tej pory nikt nie jest pewien, dlaczego tak się stało. Być może padły one ofiarą innych zwierząt. Możliwe też, że zmienił się klimat na Ziemi. Istnieją również przypuszczenia, że w Ziemię uderzył meteoryt lub zalała ją powódź, która doprowadziła do wyginięcia prehistorycznych stworzeń. Teratornis Ichtiornis W powietrzu Drapieżne stworzenia latały w przestworzach. Były one o wiele większe od współcześnie żyjących ptaków. Ramforynch Apatozaur Na lądzie Grupa gadów nazwanych dinozaurami zamieszkiwała środowisko lądowe. Niektóre z nich były małe, rozmiarem przypominające kurczaka, inne zaś były ogromne. Spinozaur Moschops 12

Elasmozaur Plezjozaur W morzu Wiele zwierząt zamieszkiwało morskie głębiny. Pośród nich były pierwsze gatunki delfinów oraz ryb. Bazylozaur Łodzik Czy muszle poruszały się w wodzie? Tak. Małe żyjątka posiadające muszle, takie jak łodziki, zamieszkują oceany. Poruszają się one, wytryskując strumienie wody z muszli. Dzięki temu wydają się one latać w wodzie jak odrzutowce. Co sprawia, że zwierzęta zmieniają się w kamień? Błoto i czas. Dawno temu martwe zwierzęta wpadały do morza, gdzie zasypane były warstwami błota. Z czasem błoto zmieniało się w skałę, wewnątrz której wciąż znajdował się szkielet zwierzęcia. Następnie szczątki zwierząt również przekształcały się w kamień. Kamienie te zwane są skamielinami. Czy wiesz? 1. Czy wiadomo, dlaczego niektóre zwierzęta wyginęły? 2. Czy zwierzę może się zamienić w kamień? Odpowiedzi: 1. Nie, nie jest to pewne. 2.Tak. Nazywamy je wtedy skamieliną. 13

Czym jest trylobit? Trylobity przypominały swoim wyglądem stonogi. Wiele lat temu te malutkie żyjątka pływały, pełzały oraz biegały po dnie morskim. Ich ciała zbudowane były z licznych segmentów oraz kończyn. Gdy trylobity rosły, zrzucały swoje stare skorupy, a na ich miejscu wyrastały większe. Zarówno stare pancerze, jak i martwe zwierzęta często zmieniają się w skamieniałości, które możemy znaleźć nawet w dzisiejszych czasach. 14 Ciekawostka Szkielet trylobitów znajdował się na zewnątrz ich ciała. Twardy pancerz tych stworzeń chronił je przed atakami wrogów.

Łodygi i rurki Liliowce posiadały koronę macek, których używały do chwytania pożywienia. Lilie miały również długie łodygi, za pomocą których przytwierdzały się do dna morskiego. Prawda czy fałsz? Prehistoryczne potwory morskie żywiły się meduzami. Prawda. Meduzy żyją na Ziemi od bardzo wielu lat. Na początku nie miały naturalnych wrogów, jednak z biegiem czasu pojawiły się duże ryby oraz gady morskie, które zaczęły się nimi żywić. Czy kreda może się z nami porozumiewać? Nie, lecz gdyby mogła, miałaby nam wiele do przekazania! Klify zbudowane z kredy są bardzo stare. Są one złożone z malutkich, pokruszonych skorupek i szkieletów morskich stworzeń, które lata temu zamieszkiwały Ziemię. Czy moja gąbka żyje? Kiedyś żyła. Gąbki pochodzą z oceanu. Wyglądają one jak rośliny, ale w rzeczywistości są zwierzętami bez głów, kończyn i wnętrzności. Gąbki żyją na dnie morskim. 15

Czy ryby były naprawdę wielkie? Niektóre ryby były wielkości autobusu. Wczesne ryby posiadały twarde, kostne łuski przypominające pancerz. Niektóre z nich były nawet zaopatrzone w grube tarcze, przypominające wyglądem hełm. Inne posiadały kostne płetwy. Olbrzymia ryba z rodzaju Dunkleosteus miała głowę wielkości samochodu! Jej szczęki były wypełnione płytami kostnymi, wyglądającymi jak bardzo ostre zęby. Parzący atak Meduzy żyją na Ziemi od bardzo wielu lat. Mają one długie, parzące macki, służące do chwytania pożywienia oraz obrony przed drapieżnikami. Przerażające Olbrzymi Dunkleosteus zamieszkiwał morza. Kiedy na jego drodze pojawiała się ryba, chwytał ją w swe ogromne szczęki. 16

Jakie ryby nigdy nie opuszczają swojego domu? Żyjące w oceanach osłonice. Małe osłonice mają płetwy i pływają jak kijanki. Kiedy odrzucają one swoje ogony, osiedlają się w domu na skale, krabie lub łodzi i mieszkają tam do końca swojego życia! Czy wiesz? 1. Czy niektóre ryby używały swoich płetw do pełzania po dnie morskim? 2. Czy meduzy parzą? Odpowiedzi: 1.Tak. 2.Tak, meduzy posiadają długie, parzące macki. Czy ryby mogą pełzać? Niektórzy naukowcy uważają, że dawno temu ryby używały swoich płetw do pełzania po dnie oceanu. Ryby te nosiły nazwę latimerii. Naukowcy uważali, że latimerie całkowicie wyginęły, jednak w 1938 roku znaleziono jednego osobnika. Latimeria 17

Jak duże były owady? Niektóre owady były wielkości ptaków. Wiele wczesnych owadów było o wiele większych od owadów żyjących współcześnie. Możemy zmierzyć skrzydła skamieliny ważki. Były one tak długie jak skrzydła mewy. Te olbrzymie ważki latały ponad podmokłymi lasami, żywiąc się in- Stonoga nymi owadami. Robaki Wiele owadów, które widzimy na co dzień, zamieszkiwało naszą planetę również przed wielu laty. Zaliczają się do nich koniki polne, stonogi oraz karaluchy. Konik polny 18