LKA 4111-02-04/2013 K/13/006 WYSTĄPIENIE POKONTROLNE

LKA 4111-02-04/2013 K/13/006 WYSTĄPIENIE POKONTROLNE

I. Dane identyfikacyjne kontroli Numer i tytuł kontroli Jednostka przeprowadzająca kontrolę Kontrolerzy Jednostka kontrolowana Kierownik jednostki kontrolowanej K/13/006 Usuwanie przez przedsiębiorców górniczych szkód wywołanych ruchem zakładu górniczego Najwyższa Izba Kontroli Delegatura w Katowicach Janina Balas, główny specjalista k.p., upoważnienie do kontroli nr 87477 z dnia 2 grudnia 2013 r. Aleksander Górniak, główny specjalista k.p., upoważnienie do kontroli nr 87476 z dnia 3 grudnia 2013 r. [Dowód: akta kontroli str. 1-4] Kompania Węglowa S.A. Oddział KWK Sośnica-Makoszowy, ul. Makoszowska 24 41-800 Zabrze, Regon: 003473087 1 Zarząd Spółki w składzie: Brejdak Krzysztof - Wiceprezes Zarządu Uszko Marek - Wiceprezes Zarządu Rykala Piotr - Wiceprezes Zarządu Nowak Jacek - Wiceprezes Zarządu [Dowód: akta kontroli str.5-10] ogólna Uzasadnienie oceny ogólnej II. kontrolowanej działalności Najwyższa Izba Kontroli ocenia pozytywnie działalność skontrolowanej jednostki Kopalnia podjęła działania celem realizacji wniosku pokontrolnego zawartego w wystąpieniu pokontrolnym NIK z dnia 18 listopada 2011 r. 2 NIK pozytywnie oceniła przyjętą przez Zarząd Kompanii Węglowej S.A. koncepcję eksploatacji węgla kamiennego na lata 2013-2015 na terenie Gminy Gierałtowice w aspekcie uwarunkowań ochrony powierzchni i prawa miejscowego. Zawarte w planie ruchu zakładu górniczego rozwiązania techniczne w zakresie profilaktyki górniczej, budowlanej, prac hydrotechnicznych oraz monitoringu deformacji powierzchni, w ocenie NIK, mogą przyczynić się do ograniczenia negatywnych skutków eksploatacji górniczej. 1 Zwana dalej Kopalnią 2 nr LKA-4101-08-01/2011, P/11/132 2

Opis stanu faktycznego II. Opis ustalonego stanu faktycznego 1. Wykonanie wniosku pokontrolnego zawartego w wystąpieniu pokontrolnym po przeprowadzonej w 2011 r. kontroli P/11/132 Usuwanie przez przedsiębiorców górniczych szkód wywołanych ruchem zakładu górniczego. W wystąpieniu pokontrolnym LKA-4101-08-01/2011, P/11/132 z dnia 18 listopada 2011 r. NIK wnosiła o zaprzestanie eksploatacji naruszającej warunki posiadanych koncesji na wydobywanie węgla kamiennego. Zgodnie z posiadanymi koncesjami Kopalnia zobowiązana była m.in. do wydobywania kopaliny zgodnie z wymaganiami ochrony środowiska określonymi w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego 3, w sposób nienaruszający określonego tymi planami przeznaczenia terenów oraz stosowania systemów eksploatacji ograniczających powstawanie szkód górniczych. W trakcie ww. kontroli ustalono, że w ośmiu rejonach gminy Gierałtowice wpływy dokonanej eksploatacji skutkowały przekroczeniem prognozowanych w mpzp izolinii osiadań w granicach 0,10-1,30 m, co było niezgodne z postanowieniami pkt. 5 koncesji. [Dowód: akta kontroli str. 11-15] W okresie objętym niniejszą kontrolą Kopalnia prowadziła eksploatację węgla kamiennego na podstawie planów ruch na lata 2010 2012 i 2013 2015. Przed sporządzeniem dodatku nr 70 do części szczegółowej planu ruchu na lata 2010-2012, Kopalnia zleciła Głównemu Instytutowi Górnictwa w Katowicach 4 opracowanie opinii dotyczącej sprawdzenia warunków eksploatacji ściany i60 w pokładzie 405/2 w aspekcie ochrony powierzchni, przy uwzględnieniu zapisów mpzp Gminy Gierałtowice. We wnioskach z ww. opracowania zapisano m.in., że prognozowane przyrosty obniżeń nie przekroczą wartości dopuszczalnych zawartych w mpzp dla tej Gminy. W oparciu o wyniki ww. opracowania Dyrektor Okręgowego Urzędu Górniczego w Gliwicach 5 zezwolił na eksploatację ściany i60. [Dowód: akta kontroli str. 16-54] Dokonana w trakcie kontroli analiza rzeczywistych obniżeń terenu spowodowana eksploatacją ściany i60 w pokładzie 405/2 z prognozowanymi osiadaniami przedstawionymi w opracowaniu GIG wykazała, że nie zostały przekroczone maksymalne dopuszczalne osiadania terenu wynikające z ustaleń mpzp. Jedynie w jednym miejscu, tj. w rejonie ul. Gliwickiej 66 zrównały się z nimi. 6 [Dowód: akta kontroli str. 33, 55-60] W dniu 24 grudnia 2012 r. Dyrektor OUG zatwierdził plan ruchu Kopalni na lata 2013 2015. Podstawą pozytywnej decyzji Dyrektora OUG były m.in. wnioski zawarte w opracowaniu wykonanym przez GIG pn. możliwości i warunków eksploatacji Oddziału KWK»Sośnica Makoszowy«w ramach planu ruchu na lata 2013 2015 w aspekcie ochrony powierzchni przy uwzględnieniu zapisów Miejscowego Planu Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Gierałtowice 3 zwany dalej mpzp. 4 Zwany dalej GIG. 5 Zwany dalej Dyrektorem OUG. 6 Dopuszczalne osiadania określone w mpzp wynosiły 3,00 m, rzeczywiste osiadania będące efektem eksploatacji wyniosły 3,01 m. Błąd pomiaru został wyznaczony na poziomie +/-0,03 m 3

uchwalonego w dniu 28 kwietnia 2005 r. oraz pozytywna opinia Komisji do spraw Ochrony Powierzchni przy WUG z 31 sierpnia 2012 r. Z wniosków zawartych w ww. dokumentach wynikało, że prognozowane przyrosty obniżeń nie przekroczą wartości dopuszczalnych, zawartych w mpzp dla Gminy Gierałtowice. [Dowód: akta kontroli str. 63-165] Powyższe ustalenia wskazują, że Kopalnia podjęła działania celem realizacji wniosku pokontrolnego zawartego w wystąpieniu pokontrolnym NIK. cząstkowa Najwyższa Izba Kontroli ocenia pozytywnie działalność kontrolowanej jednostki 2. Wywiązywanie się Kopalni z niektórych warunków zawartych w koncesjach na prowadzenia eksploatacji podziemnej węgla kamiennego Opis stanu faktycznego Kopalnia prowadziła działalność gospodarczą na podstawie posiadanych koncesji na wydobywanie węgla kamiennego nr 59/94 7 i 115/94 8 wydanych przez Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa w 1994 r., ważnych do 2020 r. Jednym z warunków zawartym w ww. koncesjach (pkt 5b) było zobowiązanie Kopalni do ponoszenia kosztów prac związanych z rekultywacją, usuwaniem szkód górniczych, składowaniem odpadów, zapobieganiem szkodliwemu oddziaływaniu eksploatacji na środowisko oraz usuwaniem jej ewentualnych skutków. [Dowód: akta kontroli str. 166-181] W okresie objętym kontrolą w Kopalni została wprowadzona Instrukcja w sprawie trybu i zasad postępowania przy usuwaniu i zapobieganiu szkodom wyrządzonym ruchem zakładu górniczego 9, przyjęta Uchwałą Zarządu Nr 20/2012 z dnia 5 stycznia 2012 r. Szczegółowa analiza czterech wniosków o naprawę szkód w obiektach budowalnych, złożonych w badanym okresie wykazała, że Kopalnia przy rozpatrywaniu ww. wniosków każdorazowo stosowała procedury opisane w przyjętej Instrukcji [Dowód: akta kontroli str. 182-185, 219-220] W ramach profilaktyki budowlanej Kopalnia w maju 2012 r. zleciła 10 wykonanie inwentaryzacji obiektów budowlanych zlokalizowanych w terenie górniczym KWK Sośnica-Makoszowy, podlegających wpływom eksploatacji górniczej projektowanej w planie ruchu Kopalni na lata 2013-2015. Łącznie zinwentaryzowano 2561 obiektów budowlanych, w tym 1324 budynki mieszkalne. Kopalnia prowadziła Książkę obserwacji obiektów kubaturowych, która zawierała szczegółowy opis 63 obiektów, których odporność statyczna była niższa od projektowanych wpływów eksploatacji górniczej. Ww. obiekty poddawane były bieżącej obserwacji. Informacje i wpisy na temat prowadzonej obserwacji, stanu technicznego oraz prowadzonych remontów w obserwowanych obiektach budowlanych, zawarte w ww. książce były na bieżąco aktualizowane przez inspektorów Działu szkód górniczych Kopalni. [Dowód: akta kontroli str. 186-211] 7 Koncesja z dnia 21 kwietnia 1994 r. na wydobywanie węgla kamiennego ze złoża Sośnica 8 Koncesja z dnia 27 lipca 1994 r. na wydobywanie węgla kamiennego ze złoża Makoszowy 9 Zwana dalej Instrukcją 10 Umowa nr 5/2012 z dnia 7 maja 2012 r. zawarta pomiędzy MGGP Aero Sp. z o.o. z siedzibą w Tarnowie, a CADbud Usługi Inżynierskie Szymon Dawczyński z siedzibą w Pszczynie. 4

Kopalnia realizowała warunki zawarte w postanowieniach Wójta gminy Gierałtowice, pozytywnie opiniujących plan ruchu na lata 2010-2012. Jednym z warunków pozytywnego zaopiniowania ww. planu było wprowadzenie do niego zobowiązań wynikających z porozumienia w sprawie warunków techniczno organizacyjnych i społecznych prowadzenia eksploatacji na terenie gminy Gierałtowice 11. Analiza zobowiązań ujętych w porozumieniu z 2009 r. wykazała, że były one umieszczone w planie ruchu i zrealizowane, bądź były w trakcie realizacji. Jedynym zadaniem, którego nie zrealizowano była regulacja potoku Chudowskiego w ramach likwidacji zagrożenia powodziowego. Główną przeszkodą w realizacji tego zadania były trudności w pozyskiwaniu przez Kopalnię praw do dysponowania gruntami znajdującymi się wzdłuż cieku, które były własnością osób fizycznych. [Dowód: akta kontroli str. 186-211] W trakcie czynności kontrolnych dokonano oględzin prowadzonej przez Kopalnię inwestycji hydrotechnicznej, likwidującej skutki obniżeń terenu wywołanych prowadzoną dotychczas eksploatacją węgla kamiennego. Inwestycja pn. Przebudowa przeciwpowodziowej infrastruktury technicznej w rejonie zbiornika»sośnica I«i terenów przyległych z uwzględnieniem dotychczasowej funkcji zbiornika, w aspekcie projektowanej, docelowej eksploatacji górniczej KWK»Sośnica Makoszowy«na obszarze sołectwa Przyszowice, na dzień przeprowadzenia oględzin zrealizowana była w 12%. [Dowód: akta kontroli str. 221-225] cząstkowa Prawo zgłoszenia zastrzeżeń Najwyższa Izba Kontroli ocenia pozytywnie działalność kontrolowanej jednostki IV. Pozostałe informacje i pouczenia Wystąpienie pokontrolne zostało sporządzone w dwóch egzemplarzach; jeden dla kierownika jednostki kontrolowanej, drugi do akt kontroli. Zgodnie z art. 54 ustawy z dnia 23 grudnia 1994 r. o Najwyższej Izbie Kontroli 12, kierownikowi jednostki kontrolowanej przysługuje prawo zgłoszenia na piśmie umotywowanych zastrzeżeń do wystąpienia pokontrolnego, w terminie 21 dni od dnia jego przekazania. Zastrzeżenia zgłasza się do Dyrektora Delegatury NIK w Katowicach. Katowice, dnia 5 marca 2014 r. Kontroler Aleksander Górniak Główny specjalista kontroli państwowej Najwyższa Izba Kontroli Delegatura w Katowicach Wicedyrektor...... Podpis Podpis 11 Porozumienia nr 1/2009/S-M z dnia 10 grudnia 2009 r. zawarte pomiędzy Wójtem Gminy Gierałtowice a KWK Sośnica Makoszowy. 12 Dz. U. z 2012 r., poz. 82 ze zm., zwana dalej ustawą o NIK. 5