LOL 4114-002-07/2014 I/14/006 WYSTĄPIENIE POKONTROLNE

LOL 4114-002-07/2014 I/14/006 WYSTĄPIENIE POKONTROLNE

I. Dane identyfikacyjne kontroli Numer i tytuł kontroli Jednostka przeprowadzająca kontrolę Kontroler Jednostka kontrolowana I/14/006 Wykorzystanie przez Lokalne Grupy Rybackie środków finansowych w ramach Programu Operacyjnego Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich 2007-2013. Najwyższa Izba Kontroli Delegatura w Olsztynie. Marian Staszewski, główny specjalista kontroli państwowej, upoważnienie do kontroli Nr 90949 z dnia 29 grudnia 2014 r. Urząd Miejski w Biskupcu, Al. Niepodległości 2, 11-300 Biskupiec (dalej: Beneficjent lub Urząd ). Kierownik jednostki kontrolowanej Mieczysław Kozłowski, Burmistrz Biskupca. (Dowód: akta kontroli str. 1-4) Ocena ogólna II. Ocena kontrolowanej działalności Najwyższa Izba Kontroli pozytywnie ocenia podjęcie przez Samorząd Biskupca działania mającego na celu przywrócenie do właściwego stanu ekologicznego, znajdującego się w obrębie miasta, jeziora Kraks Mały 1. Działaniu temu służyć miała realizacja projektu Rekultywacja jeziora Kraks Mały w Biskupcu (dalej: Projekt ), w ramach Programu Operacyjnego Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich 2007-2013 (dalej: PO Ryby ). Jednocześnie negatywnie należy ocenić przygotowanie do realizacji tej inicjatywy. Kompletując bowiem dokumentację do złożenia wniosku o dofinansowanie nie zlecono wykonania specjalistycznych analiz, które jednoznacznie rozstrzygnęłyby, która metoda oczyszczenia jeziora jest najkorzystniejsza z punktu widzenia ekonomicznego i ochrony środowiska. Brak takich analiz spowodował, iż o wstępnym wyborze metody mechanicznej rekultywacji, zaakceptowanym następnie przez Burmistrza, zdecydowali pracownicy Urzędu, nie posiadający ku temu odpowiednich kwalifikacji. Skutkiem tego we wniosku o dofinansowanie wskazano na tę metodę, dostosowując do jej założeń harmonogram rzeczowofinansowy. Tak przygotowany wniosek stał się też podstawą do zawarcia z Samorządem Województwa Warmińsko-Mazurskiego (dalej: SW ) umowy o dofinansowanie Projektu. W konsekwencji, gdy uzyskano wiedzę o alternatywnej metodzie oczyszczania jeziora (biologicznej), nie można było już aneksować umowy o dofinansowanie poprzez zmianę zakresu rzeczowo-finansowego Projektu. Taka zmiana wymuszałaby bowiem procedurę ponownej, formalno-merytorycznej oceny wniosku o dofinansowanie, która w ramach przeprowadzonego konkursu już się zakończyła. Wskazać należy także, że ponad roczne starania Samorządu Biskupca o zmianę umowy doprowadziły do niezrealizowania celu dofinansowanego zadania. Naraziło to też Gminę na niepotrzebne koszty związane z zawarciem ugody sądowej 1 Najwyższa Izba Kontroli stosuje 3-stopniową skalę ocen: pozytywna, pozytywna mimo stwierdzonych nieprawidłowości, negatywna. Jeżeli sformułowanie oceny ogólnej według proponowanej skali byłoby nadmiernie utrudnione, albo taka ocena nie dawałaby prawdziwego obrazu funkcjonowania kontrolowanej jednostki w zakresie objętym kontrolą, stosuje się ocenę opisową, bądź uzupełnia ocenę ogólną o dodatkowe objaśnienie. 2

w kwocie 30 tys. zł, a w związku z wypowiedzeniem umowy, skutkowało koniecznością zwrotu otrzymanych zaliczkowo środków (400 tys. zł), które nie mogły zostać wykorzystana przez innego beneficjenta. Opis stanu faktycznego III. Opis ustalonego stanu faktycznego 1.1. Gmina Biskupiec została członkiem Lokalnej Grupy Rybackiej Pojezierze Olsztyńskie (dalej: LGR ) w dniu 26 marca 2010 r. O możliwości uzyskania dofinansowania projektów w ramach PO Ryby pracownicy Urzędu dowiedzieli się ze strony internetowej LGR, na której zmieszczono informację o konkursie w ramach środka 4.1. PO Ryby - Rozwój obszarów zależnych od rybactwa. (Dowód: akta kontroli str. 5-22) 1.2. Wniosek o dofinansowanie Projektu w ramach ww. konkursu Gmina złożyła do LGR w dniu 11 października 2012 r. Zapisano w nim, że celem głównym przedsięwzięcia jest przywrócenie pierwotnych wartości użytkowych i przyrodniczych ekosystemu jeziornego zdewastowanego i zdegradowanego przez działalność człowieka. Efektem końcowym przedsięwzięcia miało być uzyskanie wielofunkcyjnego zbiornika wodnego dla wszystkich mieszkańców miasta, będącego atrakcyjnym terenem dla wędkarzy i turystów. Wniosek dotyczył rekultywacji wód, które pozostawały w trwałym zarządzie Marszałka Województwa Warmińsko- Mazurskiego. Do ww. wniosku dołączono m.in. następujące załączniki: - kopię dokumentu stwierdzającego prawo do dysponowania nieruchomością na cel związany z realizacją operacji, - szczegółowy opis operacji, z podaniem specyfikacji kosztów jej realizacji oraz wskazaniem źródeł jej finansowania, - studium wykonalności, - dokumenty potwierdzające planowane koszty operacji, w tym kosztorys inwestorski z przedmiarem robót, - dokumenty niezbędne do oceny operacji pod kątem jej zgodności z kryteriami wyboru określonymi w Lokalnej Strategii Rozwoju Obszarów Rybackich (dalej: LSROR ). Wniosek o dofinansowanie był zgodny z 24 rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z 15 października 2009 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania, wypłaty i zwracania pomocy finansowej na realizację środków objętych osią priorytetową 4 - Zrównoważony rozwój obszarów zależnych od rybactwa, zawartą w programie operacyjnym Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich 2007-2013 (dalej: rozporządzenie wykonawcze ) 2. Dołączono do niego również wszystkie wymagane załączniki, w tym zestawienie rzeczowo-finansowe Projektu oraz określono zakres operacji wraz ze szczegółowym jej opisem. Koszt całkowity realizacji Projektu wynieść miał 607.765,56 zł, w tym uporządkowanie dna jeziora - 531.879,60 zł, usunięcie z litoralu nadmiernej roślinności - 43.911 zł, koszty przygotowania i prowadzenia inwestycji - 31.974,96 zł. Wnioskowano o dofinansowanie w kwocie 420 tys. zł oraz o udzielenie zaliczki w kwocie 400 tys. zł. Technologia wykonania podstawowych robót oczyszczania jeziora, opisana została w studium wykonalności sporządzonym przez pracowników Urzędu. Przewidywała 2 Dz.U. z 2009 r. Nr 177, poz. 1371, ze zm. 3

ona m.in. wybranie nieczystości (namułów) z dna jeziora przy pomocy refulera - pływającego urządzenia ssącego, przetransportowanie urobku rurami na pływakach na brzeg jeziora oraz odwadnianiu i frakcjonowaniu urobku. W studium nie przeprowadzono porównania zaproponowanej metody mechanicznego wydobycia namułów z innymi, alternatywnymi metodami oczyszczenia jeziora. W kosztorysie inwestorskim, sporządzonym w dniu 27.02.2013 r. przez pracownika Urzędu, podstawowymi pozycjami wyceny (netto) były m.in.: uporządkowanie dna jeziora refulerem - 432,4 tys. zł, usunięcie z litoralu nadmiernej roślinności - 37,6 tys. zł i przygotowanie dokumentacji projektowej - 24,1 tys. zł. Razem całość zadania kosztować miała 608,0 tys. zł brutto, a wartości ujęte w kosztorysie znalazły odzwierciedlenie w zestawieniu rzeczowo-finansowym operacji, dołączonym do wniosku o dofinansowanie. Według wyjaśnienia Burmistrza, studium wykonalności opracowane zostało przez pracowników Urzędu w celu oszczędności. Decyzję o zastosowaniu metody mechanicznej rekultywacji jeziora podjął Burmistrz w oparciu o materiały przygotowane przez pracowników Urzędu. Została ona podjęta przed złożeniem wniosku o dofinansowanie, w przekonaniu, że jest to jedyna, racjonalna i najskuteczniejsza metoda poprawy stanu jeziora Kraks Mały. Wskazał on również, że Urząd nie dysponuje kadrą wyspecjalizowaną w rekultywacji jezior, a założenia Projektu zostały skonsultowane z Zarządem Melioracji i Urządzeń Wodnych w Olsztynie. (Dowód: akta kontroli str. 22-31, 50-71, 207-208, 248-250, 262-269) 1.3. W dniu 25 października 2012 r. Beneficjent otrzymał pismo LGR z informacją o zakończeniu procedury oceny wniosków złożonych w ramach ogłoszonego konkursu. Wniosek Gminy uzyskał 31 punktów oraz pozytywną ocenę Komitetu LGR (wniosek zajął 3 miejsce na liście rankingowej). Według LGR był on zgodny z LSROR i mieścił się w limicie dostępnych środków finansowych. Został on za pośrednictwem LGR przekazany do SW w dniu 26.11.2012 roku. Wniosek Gminy uzupełniany był zgodnie z wymogami Urzędu Marszałkowskiego. W dniu 28 lutego 2013 r. Gmina złożyła poprawiony wniosek, do którego dołączono m.in. dokumenty potwierdzające dysponowanie terenem niezbędnym do wykonania rekultywacji jeziora, opis przyjętej metody rekultywacji, kosztorys inwestorski z przedmiarem robót oraz studium wykonalności. W zakresie przyjętej metody oczyszczenia poprawiony dokument nie różnił się od wersji złożonej w LGR. Nieznacznie skorygowano w nim natomiast koszt całkowity Projektu, szacując go na kwotę 608.070,49 zł, przy czym koszt uporządkowania dna jeziora refulerem pozostał na tym samym poziomie, tj. 531.879,60 zł. W dalszym ciągu wnioskowano o 420 tys. zł dofinansowania i 400 tys. zł zaliczki. W dniu 29.05.2013 r. w związku z procedurą weryfikacji wniosku Urząd dostarczył do SW dwie opinie: Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Olsztynie i Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego (sporządzoną przez prof. D. Kucharczyka i dotyczącą porównania dwóch metod rekultywacji jeziora Kraks Mały). Według opinii RDOŚ, na czynności zaplanowane w ramach projektu nie było wymagane uzyskanie pozwolenia wodno-prawnego, a projekt ten zasługiwał na uznanie ze względu na fakt, że w przypadku jego realizacji ekosystem jeziora Kraks Mały miał szansę odzyskać właściwy stan ekologiczny. (Dowód: akta kontroli str. 32-71, 113-119, 121, 260-261) 1.4. Umowa o dofinansowanie Projektu pomiędzy Gminą, a Samorządem Województwa Warmińsko-Mazurskiego została zawarta 26 czerwca 2013 r. Jej 4

przedmiotem była realizacja operacji pt.: Rekultywacja jeziora Kraks Mały w Biskupcu w zakresie uporządkowania dna jeziora refulerem i usunięcia z litoralu nadmiernej roślinności. W wyniku realizacji tej operacji zostać miał osiągnięty cel - Przywrócenie pierwotnych wartości użytkowych i przyrodniczych ekosystemu jeziornego zdewastowanego i zdegradowanego przez działalność człowieka. Całkowity koszt Projektu oszacowano na 608,1 tys. zł, w tym koszty kwalifikowalne na 494,1 tys. zł. Dofinansowanie wynieść miało 420,0 tys. zł, z tego 315,0 tys. zł ze środków Europejskiego Funduszu Rybackiego. W umowie przewidziano wypłatę zaliczki w kwocie 400,0 tys. zł, a Gmina zobowiązała się do przedstawienia wniosku o płatność po zakończeniu realizacji całości operacji, w terminie do 30 czerwca 2014 r. Inwestycja miała być zrealizowana w jednym etapie. Zgodnie z 7 umowy, w związku z tym, iż beneficjent był zobligowany do stosowania ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych 3, przedłożyć miał on SW informację o zakończonym postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego prowadzonego w ramach operacji, wraz ze wszystkimi wymaganymi dokumentami związanymi z tym postępowaniem. Umowa o dofinansowanie zawierała wszystkie wymagane elementy określone w art. 15 ustawy z dnia 3 kwietnia 2009 r. o wspieraniu zrównoważonego rozwoju sektora rybackiego 4 oraz w 39 rozporządzenia wykonawczego, w tym m.in. określenie warunków, terminu i miejsca realizacji przedmiotu umowy, wysokości pomocy, warunków rozwiązania umowy, ustalenia warunków i terminów wypłaty środków finansowych, a także warunków i sposobu ich zwrotu, w przypadku, gdy pomoc jest nienależna lub została wykorzystana niezgodnie z przeznaczeniem. Według 11 ust. 1 pkt 1 i 2 umowy mogła być ona wypowiedziana w sytuacji, gdyby beneficjent nie rozpoczął realizacji operacji do końca terminu do złożenia wniosku o płatność lub niezłożenia wniosku o płatność w wyznaczonym terminie (do 30 czerwca 2014 r.). Zgodnie natomiast z 13 umowa mogła być zmieniona na wniosek każdej ze stron, przy czym zmiana ta nie mogła powodować zwiększenia kwoty udzielonej pomocy oraz zmiany celu operacji. Załącznikiem do umowy było zestawienie rzeczowo-finansowe operacji, według którego całkowity koszt zadania wynosił 608,1 tys. zł, w tym m.in. koszt uporządkowania dna jeziora refulerem - 531,8 tys. zł, a usunięcie z litoralu nadmiernej roślinności - 46,2 tys. zł. (Dowód: akta kontroli str. 85-109) 1.5. Beneficjent nie rozpoczął prac określonych w umowie o dofinansowanie, tj. nie wyłonił wykonawcy zadania dotyczącego usunięcia metodą mechaniczną namułu z dna jeziora. W dniu 4 lipca 2013 r., tj. osiem dni po zawarciu ww. umowy, wystąpił do Urzędu Marszałkowskiego z propozycją zawarcia aneksu do umowy na podstawie 13 ust. 3 pkt 1, tj. w związku ze zmianą zakresu rzeczowego operacji. W piśmie wskazał, że ponieważ uzyskał opinię prof. D. Kucharczyka o możliwości oczyszczenia jeziora metodą biologiczną, wnosi o zmianę umowy, która uwzględniałaby tę metodę w ramach harmonogramu rzeczowo-finansowego. Wskazał, że metoda biologiczna umożliwiłaby rekultywację całego zbiornika (na powierzchni dwukrotnie większej niż zakładano pierwotnie) oraz, że ze względów ekonomicznych i ochrony środowiska rekultywacja jeziora powinna odbywać się przy zastosowaniu metody biologicznej. W proponowanym, nowym zakresie rzeczowo-finansowym operacji podał, iż jej całkowity koszt wyniesie 3 Dz.U. z 2013 r. poz. 907, ze zm. 4 Dz.U. z 2009 r. Nr 72, poz. 619, ze zm. 5

575.940 zł, w tym m.in. usunięcie namułu z części otwartej jeziora 464.940 zł i monitoring zastosowania nowej technologii - 110.700 zł. We wniosku tym, zgodnie z ww. opinią, Beneficjent uzasadniając chęć zmiany metody rekultywacji jeziora z mechanicznej na biologiczną wskazał, że sprawdziła się ona na jednym z jezior w Republice Południowej Afryki oraz w zbiorniku w Centrum Chopinowskim w Szafarni. Do wystąpienia załączył ww. opinię oraz poinformował, że zmiana metody oczyszczania jeziora z mechanicznej na biologiczną nie wpłynęłaby na zmianę oceny przez LGR wniosku o dofinansowanie tego zakresu robót (pismo LGR z 28.06.2013 r.). 6 (Dowód: akta kontroli str. 110-120) W ww. opinii prof. Kucharczyk dokonał porównania dwóch metod oczyszczenia jeziora Kraks Mały, tj. metody mechanicznej (wariant I) i biologicznej (wariant II). Wskazano w niej, że: Spośród dwóch zaproponowanych wariantów, zdecydowanie rozwiązania zawarte w wariancie II (metoda biologiczna) będą w mniejszym stopniu oddziaływać negatywnie na środowisko, będą w większym stopniu chronić żywe zasoby środowiska oraz pozwolą na rekultywację całego, a nie tylko części zbiornika. Według tej opinii, metoda biologiczna była już sprawdzana w warunkach polowych, m.in. na jeziorze Bloudam w RPA, przynosząc znakomite efekty dotyczące rekultywacji tego zbiornika. Metoda ta, wg ww. opinii, polega m.in. na zastosowaniu tabletek Eco-tabs (eko-tabletek) i Technologii Separacji Mikrodot. Za sporządzenie ww. opinii Gmina, na podstawie umowy zawartej w dniu 27 maja 2013 r., zapłaciła 4 tys. zł. W odpowiedzi na ww. wniosek w dniu 11 lipca 2013 r. Urząd Marszałkowski poinformował Gminę o jego negatywnym rozpatrzeniu. Odmowę uzasadniono tym, iż zmiana zakresu rzeczowego zadania wymagałaby ponownej weryfikacji wniosku o dofinansowanie, a proces ten zakończył się 29 maja 2013 r. Ponadto wskazano, iż zmiana metody oczyszczania jeziora nie doprowadzi do osiągnięcia założonego celu, gdyż z osadów dennych jeziora nie zostaną usunięte odpady stałe. Stwierdzono także, że zakres prac metodą mechaniczną miał odzwierciedlenie w dołączonym do wniosku kosztorysie inwestorskim oraz w zestawieniu rzeczowofinansowym operacji, stanowiącym załącznik do umowy. Dążąc do zawarcia aneksu do umowy, Gmina uzyskała pisemne stanowisko Dyrektora Departamentu Rybołówstwa Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi, że możliwe jest zawarcie takiego aneksu, pomimo istotnych zmian zakresu rzeczowofinansowego operacji. Stała również na stanowisku, posiłkując się stosownymi opiniami, iż na zastosowanie metody biologicznej nie jest wymagane pozwolenie wodno-prawne (np. opinia Departamentu Ochrony Środowiska Urzędu Marszałkowskiego w Olsztynie i Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej w Warszawie), a którego uzyskania wymagał Urząd Marszałkowski. Opinie te zostały przekazane do SW. Na przykład w piśmie z 15.01.2014 r. Burmistrz Biskupca podała m.in. ( ) że metoda biologiczna jest skuteczna, nowoczesna i dotychczas niestosowana w Polsce na większą skalę ( ). Ponadto przekazała m.in. szczegółowy opis technologii rekultywacji jeziora metodą biologiczną (czynności monitorujących związanych z rekultywacją), opracowany przez pracownika naukowego Wydziału Biologii Uniwersytetu Warszawskiego i opis technologiczny rekultywacji jeziora sporządzony przez firmę ECO LIFE SYSTEM Sp. z o.o. z Mrągowa, wyłącznego dystrybutora produktów Eco-tabs w Polsce. W badanym okresie Gmina (poza pierwszym wnioskiem o aneks z 4 lipca 2013 r.) jeszcze kilkakrotnie występowała do SW z wnioskiem o sporządzenie aneksu do

umowy, w każdym przypadku dołączając opis technologiczny rekultywacji jeziora sporządzony przez ww. firmę. (Dowód: akta kontroli str. 113-119, 121-182, 251-259, 270) Gmina otrzymała z Urzędu Marszałkowskiego odpowiedzi o negatywnym rozpatrzeniu wniosków o aneksowanie umowy z uwagi na konieczność uzyskania pozwolenia wodno-prawnego oraz m.in.: - brak badań uzasadniających zmianę metody mechanicznej na biologiczną (19 marca 2014 r.), - zmiany celu robót (operacji) w związku z usunięciem z ich zakresu wycinki roślinności (28 kwietnia 2014 r., 12 czerwca 2014 r.). W piśmie z dnia 03.04.2014. Gmina została poinformowana przez SW, iż po ponownym rozpatrzeniu sprawy Departament Ochrony Środowiska Urzędu Marszałkowskiego wydał opinię, według której Gmina powinna uzyskać pozwolenie wodnoprawne na inwestycję polegającą na rekultywacji jeziora Kraks Mały (w zakresie wycinki roślinności i wydobywania osadów dennych z jeziora). W piśmie z 28 kwietnia 2014 r., w uzasadnieniu odmowy zawarcia aneksu Urząd Marszałkowski podał m.in., że zaproponowana przez Gminę metoda biologicznej rekultywacji naturalnego zbiornika nie została udokumentowana w żadnym z liczących się i wiarygodnych periodyków naukowych i do dnia dzisiejszego nie przedstawiono szczegółowych badań, które potwierdziłby długofalowe, pozytywne i zarazem bezpieczne dla środowiska efekty. Wskazano także, że Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych - instytucja działająca w imieniu Marszalka Województwa wykonującego prawa właścicielskie w stosunku do wód publicznych jeziora Kraks Mały - wydał opinię, z której jednoznacznie wynika, iż rekultywacja wód jeziora bez względu na wybór metody wymaga uzyskania pozwolenia wodnoprawnego. Ponieważ wnioski Gminy dotyczące zawarcia aneksu do umowy o dofinansowanie nie zostały przez SW pozytywnie załatwione, w dniu 16 października 2014 r. złożyła ona do Sądu Rejonowego w Olsztynie wniosek o zawezwanie Samorządu Województwa do próby ugodowej w sprawie zawarcia aneksu. Przygotowanie ww. wniosku Gmina zleciła kancelarii adwokacko-radcowskiej z siedzibą w Warszawie, na podstawie umowy z 20 października 2014 r. na kwotę 25.000 zł (netto). Ponieważ przedmiot umowy został zrealizowany, Gmina w dniu 17 listopada 2014 r. zapłaciła ww. kancelarii kwotę 30.075 zł tytułem wynagrodzenia za wykonaną usługę adwokacką. Na posiedzeniu Sądu w dniu 22 grudnia 2014 r. w ww. sprawie nie stawił się przedstawiciel Samorządu Województwa, wobec czego ugoda nie została zawarta. Na pytanie dlaczego Gmina zleciła prowadzenie tej sprawy kancelarii adwokackoradcowskiej, skoro w Urzędzie zatrudniony był radca prawny, Burmistrz wyjaśnił, iż radca prawny zapewnia obsługę prawną spraw prowadzonych w Urzędzie tylko przez 2 dni w tygodniu, a ponadto złożoność sprawy aneksu do umowy o dofinansowanie zadecydowała o jej zleceniu ww. firmie zewnętrznej. (Dowód: akta kontroli str. 72-84, 183-198, 271-276) W dniu 17 listopada 2014 r. Gmina otrzymała pismo Samorządu Województwa z 5 listopada 2014 r. z informacją, że umowa z 26 czerwca 2013 r. została skutecznie wypowiedziana na podstawie 11 ust. 1 pkt 1, tj. z powodu nierozpoczęcia przez Beneficjenta realizacji operacji do końca terminu do złożenia wniosku o płatność (tj. do 30 czerwca 2014 r.). 7

Ustalone nieprawidłowości Beneficjent, pismem z dnia 25 listopada 2014 r., wystąpił do SW o ponowne rozpatrzenie sprawy aneksu do umowy z uwagi na starania o realizację Projektu według innej metody, wskazując jednocześnie, iż wypowiedzenie umowy jest bezskuteczne. W odpowiedzi Gmina otrzymała pismo SW z 16 grudnia 2014 r. z informacją, że strony nie łączy już umowa, gdyż została ona skutecznie wypowiedziana pismem z 5 listopada 2014 r., doręczonym w dniu 17.11.2014 r. (Dowód: akta kontroli str. 199-206) 1.6. Na potrzeby realizacji Projektu Gmina posiadała wyodrębniony rachunek bankowy, na który w dniu 29 lipca 2013 r. wpłynęła zaliczka w kwocie 400,0 tys. zł (300,0 tys. zł z Ministerstwa Finansów i 100,0 tys. zł z Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa). W związku z niezrealizowaniem Projektu Beneficjent zwrócił zaliczkę w całości w dniu 25 lipca 2014 r. wraz z odsetkami z tytułu oprocentowania rachunku, na którym zaliczka ta była zdeponowana (w umowie o dofinansowanie znajdował się zapis, iż pomoc jest pomniejszana o wartość odsetek bankowych zgromadzonych na rachunku służącym do obsługi zaliczki). (Dowód: akta kontroli str. 209) 1.7. Wniosek o płatność oraz sprawozdanie końcowe z realizacji zadania (poprawione i uzupełnione 24 września 2014 r.) Beneficjent złożył do Urzędu Marszałkowskiego w dniu 25 lipca 2014 r. W dokumentach tych podał, że wykorzystanie środków finansowych w ramach Projektu wyniosło 0,00 zł. Zamieścił w nim również informację o przyczynach niezrealizowania umowy o dofinansowanie. (Dowód: akta kontroli str. 210-241) 1.8. Realizacja Projektu nie była kontrolowana przez SW ani inne uprawnione do tego podmioty zewnętrzne. W badanym okresie, poza kontrolowanym Projektem, Beneficjent nie uzyskał dofinansowania ze środków PO Ryby na realizację innych projektów, a w ramach Projektu nie wystąpiło podwójne dofinansowanie z innych programów operacyjnych. (Dowód: akta kontroli str. 242-247) W działalności kontrolowanej jednostki w przedstawionym wyżej zakresie stwierdzono następujące nieprawidłowości: 1. Gmina niewłaściwie przygotowała się do realizacji Projektu i na etapie przygotowywania wniosku o dofinansowanie nie zleciła przeprowadzenia stosownych analiz dotyczących wyboru najskuteczniejszej metody rekultywacji jeziora. W konsekwencji, z chwilą kiedy uzyskała wiedzę o innej metodzie rekultywacji, niż ta którą zaproponowano we wniosku o dofinansowanie, wystąpiła do SW o zawarcie aneksu do umowy o dofinasowanie, co miało miejsce zaledwie 8 dni po podpisaniu tej umowy. Świadczy to o nierzetelnym przygotowaniu Gminy do realizacji inwestycji, gdyż staranność postępowania zakłada uzyskanie wszelkich analiz i dokumentacji przed przystąpieniem do realizacji danego projektu. Na pytanie dlaczego Beneficjent nie rozpoznał metod rekultywacji jeziora i we wniosku o dofinansowanie przewidział metodę mechaniczną, a po zawarciu umowy z SW zaproponował zmianę jej na metodę biologiczną Burmistrz odpowiedział, że złożono wniosek o dofinansowanie oczyszczenia jeziora Kraks Mały metodą mechaniczną uznając ją za najskuteczniejszą. Wybór metody skonsultowano z Zarządem Melioracji i Urządzeń Wodnych w Olsztynie, uzyskując zgodę na realizację przedmiotowego zadania. Według wyjaśnień Burmistrza, w czasie oceny wniosku, Urząd uzyskał informację o skuteczniejszej 8

metodzie rekultywacji, gwarantującej w ramach wnioskowanego dofinansowania oczyszczenie całej misy jeziora. Rezultatem niewłaściwego przygotowania się do wykonania Projektu były ponad roczne starania Gminy o zawarcie aneksu do umowy o dofinansowanie i w konsekwencji niewykonanie robót związanych z oczyszczeniem jeziora Kraks Mały w Biskupcu z zastosowaniem żadnej z metod. Doprowadziło to do wypowiedzenia przez SW umowy (gdyż nie zrealizowano celu operacji określonego w umowie), zwrotu środków i poniesienia wysokich kosztów obsługi prawnej sprawy sądowej o zawarcie ugody z SW. (Dowód: akta kontroli str. 35-71, 85-119, 207-208, 249-259, 276) 2. Wniosek o płatność oraz sprawozdanie końcowe z realizacji zadania Beneficjent przedstawił SW w dniu 25 lipca 2014 r., tj. z opóźnieniem 24 dni w stosunku do terminu określonego w umowie. Według 8 pkt 1 umowy, Beneficjent powinien przedstawić wniosek o płatność wraz ze sprawozdaniem końcowym w terminie do 30 czerwca 2014 r. (wniosek ten Urząd przedłożył dopiero po wezwaniu ze strony Urzędu Marszałkowskiego). Na pytanie o przyczynę złożenia wniosku o płatność i sprawozdania z opóźnieniem, Burmistrz odpowiedział, że Gmina wystąpiła cztery razy o aneksowanie umowy o dofinansowanie (pismami z 04.07.2013 r., 15.01.2014 r., 29.05.2014 r. i 07.07.2014 r.). Ostatnia próba aneksowania umowy nie przyniosła skutku, a przesłane odpowiedzi nie wyjaśniały rzetelnie powodów odmowy. W lipcu 2014 r. Urząd Marszałkowski udzielił negatywnej odpowiedzi w sprawie aneksowania umowy, toteż operacja nie została zrealizowana, a zaliczka zwrócona. Tym samym nie było podstaw do rozliczenia inwestycji. (Dowód: akta kontroli str. 210-241, 249-250) Wnioski pokontrolne Prawo zgłoszenia zastrzeżeń Obowiązek poinformowania NIK o sposobie wykorzystania uwag i wykonania wniosków IV. Wnioski Przedstawiając powyższe oceny i uwagi wynikające z ustaleń kontroli, Najwyższa Izba Kontroli, na podstawie art. 53 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 23 grudnia 1994 r. o Najwyższej Izbie Kontroli 5, wnosi o: 1. Podjęcie działań zapewniających rzetelne przygotowanie zadań inwestycyjnych projektów realizowanych z udziałem środków UE, w tym głównie w zakresie sporządzenia wszelkich niezbędnych analiz. V. Pozostałe informacje i pouczenia Wystąpienie pokontrolne zostało sporządzone w dwóch egzemplarzach; jeden dla kierownika jednostki kontrolowanej, drugi do akt kontroli. Zgodnie z art. 54 ustawy o NIK kierownikowi jednostki kontrolowanej przysługuje prawo zgłoszenia na piśmie umotywowanych zastrzeżeń do wystąpienia pokontrolnego, w terminie 21 dni od dnia jego przekazania. Zastrzeżenia zgłasza się do dyrektora Delegatury NIK w Olsztynie. Zgodnie z art. 62 ustawy o NIK proszę o poinformowanie Najwyższej Izby Kontroli, w terminie 21 dni od otrzymania wystąpienia pokontrolnego, o sposobie wykorzystania uwag i wykonania wniosku pokontrolnego oraz o podjętych działaniach lub przyczynach niepodjęcia tych działań. 5 Dz.U. z 2012 r., poz.82 9

W przypadku wniesienia zastrzeżeń do wystąpienia pokontrolnego, termin przedstawienia informacji liczy się od dnia otrzymania uchwały o oddaleniu zastrzeżeń w całości lub zmienionego wystąpienia pokontrolnego. Olsztyn, dnia 4 lutego 2015 r. Kontroler Marian Staszewski Główny specjalista kontroli państwowej Najwyższa Izba Kontroli Delegatura w Olsztynie Dyrektor Andrzej Zyśk...... podpis podpis 10