Propozycja zmiany modelu finansowania nadzoru nad rynkiem kapitałowym

Propozycja zmiany modelu finansowania nadzoru nad rynkiem kapitałowym I. Synteza W dyskusji o opłatach między Giełdą Papierów Wartościowych w Warszawie (GPW) a domami maklerskimi pojawia się kwestia nierównego i nieproporcjonalnego obciążenia poszczególnych kategorii podmiotów prowadzących działalność na rynku kapitałowym obowiązkiem ponoszenia kosztów nadzoru. Podzielając taką ocenę, Urząd Komisji Nadzoru Finansowego (UKNF) przyspieszył prace nad zmianą modelu finansowania nadzoru nad rynkiem kapitałowym. Propozycja UKNF może być punktem wyjścia do znalezienia kompromisu. Obecnie obowiązująca konstrukcja finansowania nadzoru nad rynkiem kapitałowym została stworzona prawie dziesięć lat temu, w innych warunkach rynkowych. Dotychczasowy model nie jest spójny z modelami obowiązującymi w pozostałych sektorach rynku finansowego (bankowym, ubezpieczeniowym, emerytalnym), a jego podstawowym mankamentem jest to, że nie obejmuje części kategorii podmiotów prowadzących działalność na rynku kapitałowym oraz nierówno rozkłada koszty między poszczególne grupy podmiotów. W około 87% koszty nadzoru są obecnie pokrywane z opłat wnoszonych przez GPW i Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych (KDPW). Elementem propozycji zmiany modelu jest zmniejszenie opłat dotychczas ponoszonych przez podmioty rynku kapitałowego poprzez uwzględnienie w kosztach nadzoru nad rynkiem kapitałowym kosztów nadzoru nad bankami depozytariuszami, bankami powierniczymi i bankami prowadzącymi działalność maklerską. Banki depozytariusze oraz banki prowadzące działalność maklerską i powierniczą nie finansowałyby odrębnie nadzoru nad rynkiem kapitałowym. Przykładowo, w 2012 r. oznaczałoby to zmniejszenie przewidywanych obciążeń podmiotów rynku kapitałowego z około 39 mln złotych do około 36,5 mln złotych. 1

Proponuje się objęcie bezpośrednimi opłatami na nadzór nad rynkiem kapitałowym: domów maklerskich i towarowych domów maklerskich, towarzystw funduszy inwestycyjnych, spółek publicznych, spółek prowadzących pozagiełdowy rynek regulowany, ASO, podmiotów organizujących obrót towarami giełdowymi i giełdę towarową, izb rozliczeniowych, izb rozrachunkowych, giełdowych izb rozrachunkowych i podmiotów pełniących funkcję giełdowych izb rozrachunkowych. W przypadku GPW (spółka prowadząca rynek regulowany giełdowy) i KDPW zostałby utrzymany aktualny model wpłat zaliczkowych, z tym że zaliczka zostałaby obniżona z 4% do 3% planowanych kosztów działalności w zakresie zadań związanych z wykonywaniem nadzoru nad rynkiem kapitałowym. Dodatkowo zostałaby zmniejszona ustawowa graniczna wartość opłat GPW i KDPW z 0,03% do 0,015% wartości umów przenoszących prawa zawieranych na rynku regulowanym. Proponowany model wychodzi naprzeciw aktualnej strukturze rynku w porównaniu ze stanem obecnym jest bardziej sprawiedliwy, bardziej przejrzysty i bardziej adekwatny do skali działalności poszczególnych grup podmiotów na rynku. Będą nim objęte podmioty, które obecnie nie ponoszą realnych kosztów nadzoru, a powinny je ponosić, m.in. domy maklerskie nie działające na GPW, organizujące internetowe platformy transakcyjne forex. UKNF oczekuje, że ograniczenie opłat ponoszonych na pokrycie kosztów nadzoru przez GPW i KDPW znajdzie trwałe odzwierciedlenie w wysokości opłat ponoszonych na rzecz GPW i KDPW przez podmioty działające na rynku kapitałowym, w szczególności przez domy maklerskie. W dalszej kolejności zmiana daje też możliwość obniżek prowizji pobieranych przez domy maklerskie od inwestorów giełdowych, zarówno instytucjonalnych, jak i indywidualnych. Proponowana zmiana modelu wymaga zmian przepisów prawa zarówno na poziomie ustawowym, jak i przepisów poszczególnych rozporządzeń. W ciągu dwóch tygodni można zgłaszać uwagi do propozycji UKNF. Po konsultacjach zostanie przygotowany projekt odpowiednich zmian w przepisach prawa i w uzgodnieniu z Ministerstwem Finansów podjęte zostaną działania legislacyjne. 2

II. Dotychczasowy model UKNF jest jednostką budżetową, co oznacza, że koszty funkcjonowania KNF i UKNF ponosi budżet państwa. Zgodnie z art. 19 ust. 1 ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym, wydatki budżetu państwa związane z kosztami funkcjonowania KNF i UKNF są pokrywane z wpłat wnoszonych przez podmioty nadzorowane. Zasady na jakich wnoszone są te wpłaty określają poszczególne ustawy sektorowe, regulujące zasady prowadzenia działalności przez poszczególne kategorie podmiotów. Przepisy ustawowe określają maksymalne stawki wpłat wnoszonych na pokrycie kosztów nadzoru, natomiast przepisy wykonawcze określają, w granicach ustawowego maksimum, rzeczywistą stawkę wpłat oraz tryb i sposób ich wnoszenia. Wysokość wydatków na pokrycie kosztów funkcjonowania KNF i UKNF jest corocznie określana w ustawie budżetowej. Wpłaty podmiotów nadzorowanych na pokrycie tych kosztów dokonywane są najczęściej w formie zaliczek w trakcie danego roku budżetowego, a następnie podlegają rozliczeniu w oparciu o rzeczywiście poniesione koszty nadzoru ustalane po zakończeniu danego roku budżetowego. Nadpłaty podlegają zwrotowi albo są zaliczane na poczet wpłat za kolejny rok budżetowy. Wydatki UKNF są dokonywane w ramach realizacji budżetu zadaniowy, opartego na podziale zadań na poszczególne sektory nadzorowanego rynku finansowego. Poszczególne sektory rynku finansowego rozliczane są odrębnie, z uwzględnieniem rzeczywistych kosztów nadzoru nad danym sektorem. Wykonanie budżetu UKNF jest co roku kontrolowane przez Najwyższą Izbę Kontroli (NIK) wszystkie kontrole zakończyły się wynikiem pozytywnym, żadna nie stwierdziła nieprawidłowości w zakresie pobierania i rozliczania wpłat z tytułu kosztów nadzoru. W sektorach bankowym, ubezpieczeniowym i emerytalnym pobór zaliczek odbywa się na następujących zasadach: banki wnoszą kwartalne zaliczki w wysokości 0,00525% sumy aktywów bilansowych w ostatnim miesiącu poprzedniego kwartału, zakłady ubezpieczeń wnoszą miesięczne zaliczki w wysokości 0,0665% sumy składek przypisanych brutto w poprzednim miesiącu, powszechne towarzystwa emerytalne wnoszą kwartalne zaliczki w wysokości 0,0025% wartości aktywów otwartego funduszu emerytalnego w ostatnim dniu roboczym poprzedniego kwartału. Na rynku kapitałowym model jest odmienny 1. Od GPW, jako spółki prowadzącej giełdowy rynek regulowany oraz od KDPW pobiera się opłaty z tytułu nadzoru w łącznej wysokości nie większej niż 0,03% wartości umów przenoszących prawa zawieranych na rynku regulowanym. 1 Określony Rozporządzeniem Ministra Finansów z dnia 16 marca 2010 r. w sprawie opłat wnoszonych na rzecz Komisji Nadzoru Finansowego przez podmioty nadzorowane prowadzące działalność na rynku kapitałowym. 3

Wysokość opłat pobieranych od GPW i KDPW stanowi różnicę pomiędzy kosztami działalności UKNF w zakresie zadań związanych z wykonywaniem nadzoru nad rynkiem kapitałowym poniesionymi w danym roku, a sumą pozostałych opłat i wpływów wskazanych poniżej. Opłaty z tytułu nadzoru nad rynkiem kapitałowym pobiera się też od: spółek prowadzących giełdy towarowe opłata od każdej transakcji zawieranej na giełdzie, w łącznej wysokości nie większej niż 0,015% wartości transakcji, spółek prowadzących rynki pozagiełdowe opłaty w łącznej wysokości 0,01% wartości umów przenoszących prawa zawieranych na rynku, z zastrzeżeniem opłaty w wysokości 0,001% wartości umów przenoszących prawa, których przedmiotem są papiery wartościowe o charakterze nie udziałowym lub instrumenty finansowe niebędące papierami wartościowymi, podmiotów organizujących alternatywny system obrotu opłata w łącznej wysokości nie większej niż 0,03% wartości umów przenoszących prawa w ramach tego systemu, z wyłączeniem umów, których przedmiotem są papiery wartościowe emitowane przez Skarb Państwa lub Narodowy Bank Polski lub opiewające na zbywalne prawa majątkowe wynikające z tych papierów, firm inwestycyjnych zawierających umowy sprzedaży akcji dopuszczonych do obrotu na rynku regulowanym na własny rachunek z klientem dającym zlecenie opłaty w łącznej wysokości nie większej niż 0,015% wartości umów przenoszących prawa, firm inwestycyjnych zawierających umowy sprzedaży na własny rachunek z klientem dającym zlecenie, w przypadku gdy przedmiotem zlecenia jest nabycie lub zbycie instrumentów finansowych niebędących papierami wartościowymi dopuszczonymi do obrotu zorganizowanego opłaty w łącznej wysokości nie większej niż 0,015% wartości umów przenoszących prawa. Dodatkowo przewidziane są opłaty za: zezwolenia i zgody udzielane przez KNF na podstawie ustawy o obrocie instrumentami finansowymi, ustawy o ofercie publicznej i spółkach publicznych, ustawy o funduszach inwestycyjnych i ustawy o giełdach towarowych; dokonanie wpisu do ewidencji papierów wartościowych będących przedmiotem oferty publicznej i papierów wartościowych oraz instrumentów finansowych niebędących papierami wartościowymi, dopuszczonych do obrotu na rynku regulowanym lub wprowadzonych do alternatywnego systemu obrotu oraz dokonanie wpisu do rejestru funduszy zagranicznych. Rozliczenia kosztów za poprzednie lata wskazują, że opłaty wnoszone za pośrednictwem GPW i KDPW pokrywają około 87% kosztów nadzoru nad rynkiem kapitałowym (planowane koszty nadzoru nad rynkiem kapitałowym w 2012 r. wynoszą około 39 mln złotych, co stanowi około 19% planu wydatków UKNF). 4

Pośrednio są to środki pochodzące od uczestników rynku dokonujących operacji w relacji z GPW i KDPW. Powoduje to, że w pokrywaniu kosztów nadzoru nad rynkiem kapitałowym nie uczestniczą obecnie w istotnym zakresie podmioty nie działające na rynku giełdowym, np. domy maklerskie organizujące internetowe platformy transakcyjne forex. III. Propozycja regulacyjna Proponuje się objęcie bezpośrednimi opłatami na nadzór nad rynkiem kapitałowym: domów maklerskich i towarowych domów maklerskich (podstawą obliczenia wysokości opłat byłyby przychody ogółem 2 ), towarzystw funduszy inwestycyjnych (podstawą obliczenia wysokości opłat byłaby wartość aktywów zarządzanych przez TFI funduszy inwestycyjnych, wartość aktywów zbiorczych portfeli papierów wartościowych oraz wartość portfeli, w skład których wchodzi jeden lub większa liczba instrumentów finansowych), spółek publicznych (podstawą obliczenia wysokości opłat byłyby kapitały własne), spółek prowadzących pozagiełdowy rynek regulowany, ASO, podmiotów organizujących obrót towarami giełdowymi i giełdę towarową (podstawą obliczenia wysokości opłat byłaby wartość umów przenoszących prawa, zawieranych na danym rynku wartość obrotów), izb rozliczeniowych, izb rozrachunkowych, giełdowych izb rozrachunkowych i podmiotów pełniących funkcję giełdowych izb rozrachunkowych (podstawą obliczenia wysokości opłat byłaby wartość transakcji będącej przedmiotem rozrachunku/rozliczenia). Propozycja UKNF zakłada, że opłaty na koszty nadzoru nad rynkiem kapitałowym byłyby wnoszone generalnie co miesiąc. Po osiągnięciu przewidzianej na dany rok wysokości wpłat od danej grupy podmiotów, opłaty nie byłyby pobierane. Dla poszczególnych segmentów rynku kapitałowego określony byłby w rozporządzeniu procentowy udział ponoszonych kosztów nadzoru nad rynkiem kapitałowym. Wnoszenie opłat za zgody, ewidencje, zezwolenia itd. pozostałoby, co do zasady, bez zmian. Uwzględniono jedynie powinność uiszczania opłat za czynności analogiczne do zgód zatwierdzanie regulaminów podmiotów infrastruktury rynku kapitałowego i zmian do tych regulaminów. 2 Stanowiące sumę następujących pozycji rachunku zysków i strat domu maklerskiego: przychody z działalności maklerskiej, przychody z instrumentów finansowych przeznaczonych do obrotu, przychody z instrumentów finansowych utrzymywanych do terminu zapadalności, przychody z instrumentów finansowych dostępnych do sprzedaży, pozostałe przychody operacyjne, przychody finansowe. 5

Poniżej znajdują się szczegóły propozycji dla poszczególnych grup podmiotów nadzorowanych z rynku kapitałowego. 1. Domy maklerskie - podstawa naliczenia opłaty: wielkość przychodów ogółem, które stanowią sumę następujących pozycji rachunku zysków i strat domu maklerskiego: a) przychody z działalności maklerskiej b) przychody z instrumentów finansowych przeznaczonych do obrotu c) przychody z instrumentów finansowych utrzymywanych do terminu zapadalności d) przychody z instrumentów finansowych dostępnych do sprzedaży e) pozostałe przychody operacyjne f) przychody finansowe wyliczana na podstawie przekazanego przez dom maklerski sprawozdania miesięcznego 3, - maksymalna stawka ustalona na poziomie ustawowym, jako 0,25% w skali roku, natomiast na poziomie rozporządzenia planowane jest przyjęcie stawki 0,19% (w wyliczeniu propozycji do aktu wykonawczego uwzględniono przychody domów maklerskich z ostatnich 5 lat), - minimalna wysokość opłaty od danego domu maklerskiego ustalona w kwocie 3 tys. złotych w skali roku (w przypadku prowadzenia przez dom maklerski ASO patrz pkt 4), - opłaty pobierane miesięcznie, - wstrzymanie pobierania opłat począwszy od miesiąca następującego po miesiącu, w którym łączna kwota dokonanych wpłat przekroczy planowane koszty nadzoru nad rynkiem kapitałowym przypadające na nadzór nad domami maklerskimi. 2. Towarzystwa funduszy inwestycyjnych - podstawa naliczenia opłaty: suma wartości aktywów funduszy inwestycyjnych, wartości aktywów zbiorczych portfeli papierów wartościowych oraz wartości portfeli, w skład których wchodzi jeden lub większa liczba instrumentów finansowych, - maksymalna stawka ustalona na poziomie ustawowym jako 0,014% w skali roku, natomiast na poziomie rozporządzenia jako 0,008% w skali roku (ustalona według 3 Na podstawie przepisów rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 5 lutego 2010 r. w sprawie zakresu, trybu i formy oraz terminów przekazywania informacji przez firmy inwestycyjne, banki, o których mowa w art. 70 ust. 2 ustawy o obrocie instrumentami finansowymi, i banki powiernicze (Dz.U. z 2010 r. Nr 25, poz. 129, z późn. zm.) (sprawozdanie miesięczne MRF wraz z informacjami o wybranych danych finansowych). 6

najniższego poziomu wartości aktywów zarządzanych przez towarzystwa funduszy inwestycyjnych w okresie ostatnich 5 lat), - minimalna wysokość opłaty od danego towarzystwa funduszy inwestycyjnych ustalona w kwocie 3 tys. złotych w skali roku, przy czym w przypadku towarzystw funduszy inwestycyjnych, które w danym roku uzyskały zezwolenie Komisji na prowadzenie działalności, opłata z tytułu nadzoru pobierana jest po raz pierwszy za pierwszy pełny miesiąc prowadzenia działalności, - opłaty pobierane miesięcznie, jako 1/12 stawki rocznej, - wstrzymanie pobierania opłat począwszy od miesiąca następującego po miesiącu, w którym łączna kwota dokonanych wpłat przekroczy planowane koszty nadzoru nad rynkiem kapitałowym przypadające na nadzór nad segmentem funduszy inwestycyjnych. 3. Spółki publiczne - podstawa naliczenia opłaty: wskazana w ostatnio opublikowanym rocznym sprawozdaniu finansowym wartość kapitału własnego spółki publicznej, dla której Rzeczpospolita Polska jest państwem macierzystym; wartość opłaty, obliczona w dniu 1 stycznia danego roku, będzie obowiązywała od 1 stycznia do 31 grudnia danego roku, - wysokość opłaty: opłata roczna ustalona jest według stawki określonej w ustawie na poziomie 0,006% kapitałów własnych, natomiast w rozporządzeniu stawka ta zostanie zmniejszona do 0,004%; przewidziane jest wprowadzenie minimalnej wysokość opłaty rocznej na poziomie 3 tys. złotych oraz maksymalnej wysokości na poziomie 60 tys. złotych, - sposób poboru: opłaty są pobierane miesięcznie, jako 1/12 stawki rocznej, - wyłączenie: przewidziane jest wyłączenie z ponoszenia opłat przez spółki publiczne, których akcje nie są notowane na rynku regulowanym (notowane wyłącznie w Alternatywnym Systemie Obrotu lub nie notowane na żadnym rynku), - opłata od spółek nowych: w przypadku spółki publicznej, której akcje zostały dopuszczone do obrotu na rynku regulowanym w danym roku, opłata z tytułu nadzoru pobierana jest po raz pierwszy w następnym roku kalendarzowym, - wstrzymanie pobierania opłat począwszy od miesiąca następującego po miesiącu, w którym łączna kwota dokonanych wpłat przekroczy planowane koszty nadzoru nad rynkiem kapitałowym przypadające na nadzór nad segmentem spółek publicznych. 7

4. Spółki prowadzące rynek regulowany (w tym ASO i obrót towarami giełdowymi) i spółki prowadzące giełdę towarową - podstawa naliczenia opłaty: wartość umów przenoszących prawa, zawieranych w danym miejscu obrotu, - maksymalna stawka ustalona na poziomie ustawowym, jako 0,015% w skali roku, natomiast na poziomie rozporządzenia, jako 0,004%, - minimalna wysokość opłaty od danego segmentu ustalona w kwocie 100 tys. złotych w skali roku, - opłaty pobierane miesięcznie, - wstrzymanie pobierania opłat począwszy od miesiąca następującego po miesiącu, w którym łączna kwota dokonanych wpłat przekroczy planowane koszty nadzoru nad rynkiem kapitałowym przypadające na nadzór nad spółkami prowadzącymi rynek regulowany i giełdę towarową, - uwzględnienie w zakresie partycypacji systemowej roli GPW. 5. KDPW, izby rozliczeniowe, izby rozrachunkowe, giełdowe izby rozrachunkowe - podstawa naliczenia opłaty: od wartości transakcji będącej przedmiotem rozrachunku/rozliczenia, - maksymalna stawka ustalona na poziomie ustawowym, jako 0,015% w skali roku, natomiast na poziomie rozporządzenia, jako 0,0005%, - minimalna wysokość opłaty od danej izby ustalona w kwocie 100 tys. złotych w skali roku, - opłaty pobierane miesięcznie, - wstrzymanie pobierania opłat począwszy od miesiąca następującego po miesiącu, w którym łączna kwota dokonanych wpłat przekroczy planowane koszty nadzoru nad rynkiem kapitałowym przypadające na nadzór nad KDPW i izbami rozliczeniowymi i rozrachunkowymi, - uwzględnienie w zakresie partycypacji systemowej roli KDPW. IV. Symulacja finansowa Symulacja przeprowadzana dla planu wydatków związanych z nadzorem nad rynkiem kapitałowym na 2012 r. na poziomie 39 077 tys. złotych. Opłaty od banków depozytariuszy, prowadzących działalność maklerską i banków powierniczych zmniejszałyby po 50% opłaty od GPW i KDPW 8

Lp. 1 Hipotetyczny rozkład Plan 2012 opłat na rynek kapitałowy Rynek w 2012 r. w tys. zł udział % w tys. zł udział % Rynek kapitałowy 39 077,00 100,00 39 077,00 100,0% w tym: opłaty od GPW 1 (w tym New Connect i GPW POEE) 17 350,00 44,40 7 921,24 20,3% opłaty od spółek prowadzących giełdy towarowe 2 692,00 1,77 629,48 1,6% opłaty od spółek prowadzących rynek regulowany pozagiełdowy 2 100,00 3,00 0,01 0,3% opłaty od spółek organizujących ASO 2, - 100,00 0,3% Opłaty związane z organizacją rynku zorganizowanego i giełd towarowych 18 045,00 46,18 8 750,72 22,4% opłaty od KDPW 1 17 350,00 44,40 7 921,24 20,3% opłaty od izb rozliczeniowych 2, - 2 440,04 6,2% opłaty od izb rozrachunkowych 2, - - 0,0% opłaty od giełdowych izb rozrachunkowych 2, - 100,00 0,3% Opłaty od KDPW i izb rozrachunkowych/rozliczeniowych 17 350,00 44,40 10 461,28 26,8% opłaty od banków depozytariuszy 2-1 200,00 3,1% opłaty od banków prow.dział.maklerską 2-1 040,00 2,7% opłaty od banków powierniczych 2-240,00 0,6% Opłaty od banków - przesunięcie z sektora bankowego 2 480,00 6,3% opłaty od spółek publicznych 2-5 080,00 13,0% opłaty od domów maklerskich 2, - 5 080,00 13,0% opłaty od TFI 2-5 080,00 13,0% Opłaty od pozostałych podmiotów rynku kapitałowego - 15 240,00 39,0% opłaty za zezwolenia 2 2 797,00 7,16 opłaty ewidencyjne 2 200,00 0,51 1 460,00 3,7% opłaty egzaminacyjne 2 685,00 1,75 685,00 1,8% Opłaty pozostałe 3 682,00 9,42 2 145,00 5,5% 1 - Podlega rozliczeniu rocznemu. GPW jest organizatorem rynków, a KDPW także izbą rozrachunkową, ale ze względu na specyficzną funkcję, ponoszą opłatę na innych zasadach. 2 - Nie podlega rozliczeniu rocznemu, a wpływa na zmniejszenie opłat wnoszonych na koszty nadzoru nad rynkiem kapitałowym przez GPW i KDPW (po 50%). 9

Wysokość rocznych opłat dla największych i najmniejszych podmiotów z poszczególnych grup podmiotów nadzorowanych (zgodnie z powyższą symulacją): 1. Domy maklerskie W poniższym zestawieniu zostały podane maksymalne roczne wpłaty w złotych, wyliczone (wg stawki % proponowanej do rozporządzenia) na podstawie przychodów zaczerpniętych z MRF sporządzonych za okres od stycznia do grudnia 2011 r. wysokość opłaty rocznej dla pięciu największych domów maklerskich: 1 688,9 tys. złotych, 934,6 tys. złotych, 403,0 tys. złotych, 360,5 tys. złotych, 322,6 tys. złotych. opłata minimalna (3 tys. złotych) 10 domów maklerskich. 2. Towarzystwa funduszy inwestycyjnych Zaprezentowane poniżej wartości zostały wyliczone przy zastosowaniu stawki na proponowanym poziomie równym 0,008% w skali roku, na podstawie wartości aktywów zarządzanych przez towarzystwa funduszy inwestycyjnych w 2011 r. wysokość opłaty rocznej dla towarzystw funduszy inwestycyjnych zarządzających aktywami o najwyższej wartości: 771,3 tys. złotych, 543,1 tys. złotych, 492,5 tys. złotych, 470,6 tys. złotych, 421,0 tys. złotych. opłata minimalna (3 tys. złotych) 11 towarzystw funduszy inwestycyjnych. 3. Spółki publiczne opłata maksymalna (60 tys. złotych) 33 spółki publiczne, opłata minimalna (3 tys. złotych) 159 spółek publicznych. 10