Warszawa, 22 maja 18 r. Informacja o zgłoszeniach agresji w Systemie Monitorowania Agresji w Ochronie Zdrowia Na stronie internetowej Rzecznika Praw Lekarza prowadzony jest System Monitorowania Agresji w Ochronie Zdrowia (MAWOZ), utworzony przez Naczelną Izbę Lekarską i Naczelną Izbę Pielęgniarek i Położnych w celu umożliwienia lekarzom i pielęgniarkom zgłaszanie przypadków agresji w miejscach pracy. Wpisu można dokonać za pośrednictwem strony www.nil.org.pl oraz www.nipip.pl. W MAWOZ od 1 roku zamieszczonych zostało łącznie 255 wpisów o zdarzeniach agresji w ochronie zdrowia. Poniżej przedstawiono podsumowanie podstawowych informacji dotyczących zgłoszeń wprowadzonych do MAWOZ w ostatnich pięciu latach, tj. dane za lata: 14, 15, 16, 17 oraz częściowe dane za 18 rok, obejmujące zgłoszenia dokonane do dnia przygotowania niniejszej informacji. W omawianym okresie, lekarze i pielęgniarki zamieścili za pośrednictwem MAWOZ łącznie 117 zgłoszeń agresji, w tym: w 14 roku 15, w 15 roku 21, w 16 roku 41, w 17 roku 25, w 18 roku dotychczas odnotowano 15 wpisów. Liczba zgłoszonych zdarzeń 45 4 35 3 25 15 1 5 15 21 41 14 15 16 17 na dzień 21 maja 18 25 15 1
Najwięcej zgłoszeń pochodzi z obszaru: Okręgowej Izby Lekarskiej w Warszawie 48, Dolnośląskiej Izby Lekarskiej we Wrocławiu 12, Wielkopolskiej Izby Lekarskiej w Poznaniu 12 i Śląskiej Izby Lekarskiej w Katowicach 1, a następnie: Okręgowej Izby Lekarskiej w Łodzi 6, Okręgowej Izby Lekarskiej w Lublinie 5, Okręgowej Izby Lekarskiej w Krakowie 4, Bydgoskiej Izby Lekarskiej w Bydgoszczy 4, Okręgowej Izby Lekarskiej w Białymstoku 3, Okręgowej Izby Lekarskiej w Gdańsku 3, Beskidzkiej Izby Lekarskiej w Bielsku-Białej 2, Warmińsko-Mazurskiej Izby Lekarskiej w Olsztynie 2, Okręgowej Izby Lekarskiej w Częstochowie 1, Świętokrzyskiej Izby Lekarskiej w Kielcach 1, Okręgowej Izby Lekarskiej w Koszalinie 1, Okręgowej Izby Lekarskiej w Płocku 1, Wojskowej Izby Lekarskiej w Warszawie 1. Zdecydowana większość zgłoszeń w MAWOZ dotyczy agresji skierowanej przeciwko lekarzowi (17 wpisów), a część zgłoszeń dotyczy również agresywnego zachowania wobec pielęgniarki (21), pracownika rejestracji (8), sanitariusza (2) i innych pracowników (6). Adresat agresji 1 17 1 8 6 4 21 Lekarz Pielęgniarka Sanitariusz Pracownik rejestracji 2 8 6 Inny pracownik Najwięcej zgłoszonych zdarzeń miało miejsce w przychodni (63 wpisy), najczęściej w gabinecie lekarskim, następnie w punkcie rejestracji pacjentów, oraz w szpitalu (33) na oddziale, w szpitalnym oddziale ratunkowym (SOR) i izbie przyjęć. Kilka zgłoszeń dotyczyło innego miejsca przebywania pacjenta oraz gabinetu prywatnego. 2
Miejsce zdarzenia 7 6 63 5 4 33 3 16 1 Przychodnia (gabinet, rejestracja) Szpital (oddział, izba przyjęć, SOR) 2 3 Miejsce wykonywania praktyki prywatnej Inne miejsce przebywania pacjenta Nie wskazano Agresywne zachowania skierowane przeciwko pracownikom ochrony zdrowia to najczęściej agresja słowna 111 zgłoszeń. Zgłaszający wskazali, że agresja miała charakter: - znieważenia (dotyczy 71 zgłoszeń), - groźby (59), - pomawiania (56), - szantażu (24), - innych zachowań (16). Wśród agresywnych zachowań wymieniono m.in. grożenie pozbawieniem życia, grożenie zrobieniem krzywdy, ubliżanie, wyzwiska i wulgaryzmy, sugerowanie łapownictwa, wymuszanie słowne udzielenia świadczenia. Zachowania agresywne miały również formę ataku fizycznego. Spośród 6 zgłoszeń agresji fizycznej 4 dotyczyły uszkodzenia ciała (jednym z przypadków było uderzenie lekarza pięścią w skroń), 1 zgłoszenie uszkodzenia ubrania, a 13 zgłoszeń innych form agresji fizycznej. Ponadto odnotowano 7 zgłoszeń, które dotyczyły wandalizmu. 3
Wśród agresywnych zachowań wymieniono m.in. zabór z biurka lekarza części dokumentacji medycznej, zamknięcie lekarza w gabinecie na klucz od zewnątrz, nagrywanie telefonem komórkowym pracowników i pracy przychodni. 4
Rodzaj agresji fizycznej 14 13 12 1 8 6 4 4 2 1 uszkodzenie ciała uszkodzenie ubrania inne Sprawcami agresji byli pacjenci (dotyczy 71 zgłoszeń), rodzina pacjenta (39) oraz inne osoby (). W przypadku 23 zdarzeń akt agresji był już kolejnym agresywnym zachowaniem ich sprawców, a w 4 kolejnych przypadkach zgłaszający wyrazili przypuszczenie, że również nie był to pierwszy akt agresji ze strony tych osób. Sprawca agresji 8 7 71 6 5 4 39 3 1 Pacjent Rodzina pacjenta Inna osoba 5
W większości przypadków sprawcami agresji byli mężczyźni (dotyczy 76 zgłoszeń), podczas gdy kobiety były sprawcami około 1/3 wszystkich zdarzeń (41). Sprawcami agresji fizycznej i wandalizmu byli częściej mężczyźni (dotyczy 21 zgłoszeń) niż kobiety (2). Wskazano, że sprawcy agresji byli (lub mogli być) pod wpływem alkoholu w 4 przypadkach, a pod wpływem narkotyków w 1 przypadku. Jako prawdopodobne czynniki agresji zgłaszający wskazali: odmowę spełnienia niezasadnych żądań 66 razy, niezadowolenie z udzielonego świadczenia 37 razy, zbyt długie oczekiwanie 15 razy. Pracownicy medyczni, którzy stali się ofiarami agresji, otrzymali pomoc od: współpracowników (39 wpisów), organów porządkowych /straż miejska i policja/ (15), innych osób (12), innych pacjentów lub osób im towarzyszących (1), ochrony obiektu (3). W reakcji na agresję zdarzenia zostały: zgłoszone współpracownikom (w 47 przypadkach), zgłoszone administracji (36), zgłoszone do organów ścigania (23). Natomiast w 46 przypadkach zdarzenia zostały pozostawione bez reakcji. 6
Wśród skutków agresji zgłaszający zdarzenia wymienili przede wszystkim: straty emocjonalne, strach, stres, poczucie zagrożenia bezpieczeństwa, lęk i towarzyszące mu objawy somatyczne, obawę, że agresja może się powtórzyć, niezdolność do pracy przez jakiś czas po zdarzeniu, wzięcie urlopu z obawy przed pójściem ponownie do pracy, niechęć do podjęcia kolejnych dyżurów przez lekarza, narażenie dobrego imienia, negatywny wizerunek, utratę wiarygodności, szkalowanie w internecie (w mediach społecznościowych), powierzchowne obrażenia ciała (jak zadrapania na przedramieniu i twarzy po uderzeniu pięścią w twarz i okulary), dezorganizację pracy, opóźnienie w wypełnianiu obowiązków, możliwość popełnienia błędu, wyłudzenie recepty z nienależną refundacją pod groźbą uniemożliwienia opuszczenia lekarzowi miejsca pracy, straty materialne. Zgłaszający agresję wskazali, że aby zapobiegać podobnym zdarzeniom w przyszłości należy przede wszystkim poprawić ochronę obiektów, poprawić współpracę z organami porządkowymi oraz przeszkolić personel. Wyrażona została m.in. potrzeba szkoleń z psychologiem, prawnikiem, policją i pracownikami ochrony, na temat, jak zareagować na agresję pacjenta i co lekarzowi wolno zrobić w takiej sytuacji. Ponadto wskazano, że należy podjąć również inne działania, w tym przede wszystkim: wprowadzić zmiany w organizacji pracy, zwiększyć ochronę prawną lekarzy, objąć wszystkich lekarzy w trakcie wykonywania obowiązków zawodowych ochroną należną funkcjonariuszowi publicznemu, reagować na publikacje bezpodstawnie szkalujące lekarzy, czy też sugerujące nieuczciwość lekarzy, wprowadzić kary dla osób naruszających porządek publiczny w placówkach ochrony zdrowia, zachęcać lekarzy do jednolitego postępowania administracyjnego, organizować w ramach samorządu lekarskiego pomoc w występowaniu na drogę sądową przeciwko agresorom, wyjaśniać pacjentom np. na łamach biuletynów, jak działa system ochrony zdrowia i informować o zasadach udzielania świadczeń zdrowotnych. 7
Jednocześnie w wielu przypadkach zgłaszający zdarzenia agresji w ochronie zdrowia wskazują, że czują się bezradni wobec tego zjawiska. Zgłoszenia do MAWOZ nie oddają pełnej statystyki zjawiska agresji. Lekarze często nie decydują się na zgłoszenie sprawy i jej kontynuację na drodze prawnej. Rzecznik Praw Lekarza otrzymał również zgłoszenia telefoniczne i ustne, które nie były zgłaszane do MAWOZ. 8