ZESPÓ REDAKCYJNY URZÊDU STATYSTYCZNEGO. PRZEWODNICZ CY Roman Fedak. Z-CA PRZEWODNICZ CEGO Krystyna Motyl CZ ONKOWIE

ZESPÓ REDAKCYJNY URZÊDU STATYSTYCZNEGO PRZEWODNICZ CY Roman Fedak Z-CA PRZEWODNICZ CEGO Krystyna Motyl CZ ONKOWIE Wioletta Bielecka, Ola Gucia, Marlena Gajewska, Bogus³awa Ko³eczek, Anna Miœkiewicz, Teresa Soko³owska, Robert Wróbel OPRACOWANIE PUBLIKACJI, PRACE ANALITYCZNE, OBLICZENIOWE I EDYTORSKIE Pracownicy Lubuskiego Oœrodka Badañ Regionalnych w sk³adzie: El bieta Adamska, Marek Bartoszewicz, Iwona GoŸdzicka, Edyta Leœniarek, Ma³gorzata Sadowska, Zuzanna Sikora, pod kierunkiem Roberta Wróbla GRAFICZNE WYKONANIE WYKRESÓW I MAP Marek Bartoszewicz PROJEKT OK ADKI Lidia Motrenko-Makuch DRUK I OPRAWA Urz¹d Statystyczny we Wroc³awiu Oddzia³ w Legnicy Przy publikowaniu danych US prosimy o podanie Ÿród³a

PRZEDMOWA Niniejsza publikacja przedstawia wyniki Narodowego Spisu Powszechnego Ludnoœci i Mieszkañ przeprowadzonego w 2011 r. (NSP 2011). W NSP 2011 zdecydowano siê odejœæ od metody tradycyjnej na rzecz metody mieszanej, polegaj¹cej na po³¹czeniu danych z rejestrów i systemów informacyjnych z danymi pozyskanymi w badaniach statystycznych bezpoœrednio od respondentów w ramach badania reprezentacyjnego oraz badania pe³nego. Obszerny zakres informacji zebrany g³ównie w badaniu reprezentacyjnym pozwala na dokonanie analizy i bilansu zmian demograficznych oraz spo³eczno-ekonomicznych, jakie dokona³y siê w latach 2002-2011. Opracowanie sk³ada siê z uwag ogólnych, czêœci metodycznej oraz syntezy badañ podzielonej na dzia³y tematyczne, a tak e czêœci tabelarycznej, w której zamieszczono dane statystyczne w postaci tablic wynikowych, korelacyjnych i przekrojowych. Synteza badañ zosta³a wzbogacona prezentacj¹ graficzn¹ w postaci zestawu map i wykresów. Zakres informacyjny publikacji dotyczy stanu i struktury demograficznej ludnoœci województwa lubuskiego, wzbogacony o charakterystykê spo³eczn¹ w zakresie pochodzenia ludnoœci oraz posiadanego obywatelstwa, przynale noœci narodowo-etnicznej i wyznaniowej, a tak e poziomu i kierunków wykszta³cenia. Ostatni z dzia³ów przedstawia charakterystykê osób przebywaj¹cych w obiektach zbiorowego zamieszkania oraz osób bezdomnych. Opracowanie, poza wydaniem ksi¹ kowym jest dostêpne tak e w wersji elektronicznej na p³ycie CD oraz w Internecie na stronie Urzêdu Statystycznego w Zielonej Górze. Mam nadziejê, e niniejsze opracowanie oka e siê przydatne i bêdzie Ÿród³em wiedzy o sytuacji demograficzno-spo³ecznej w regionie. Dyrektor Urzêdu Statystycznego w Zielonej Górze Zielona Góra, wrzesieñ 2013 r. Roman Fedak

PREFACE This publication presents the results of the National Census of Population and Housing which was conducted in 2011. In the National Census of Population and Housing 2011 it has been has decided to abandon the traditional method in favour of a "mixed" method which consists of combining data from records and information systems with data obtained through direct statistical surveys directly from population as part of sampling survey and so-called complete survey. The comprehensive scope of the information collected mainly through sample surveys allows to analyze and to balance the demographic and socioeconomic changes which occurred in 2002-2011. The publication consists of general and methodological comments, analytical chapters divided into thematic sections as well as tabular part in which some statistical data were presented in results, correlation and cross-section tables. Analytical chapters have been enriched with graphical presentation in the form of a set of maps and charts. The scope of publication refers to the condition of the demographic status and structure of the population of lubuskie voivodship, accompanied by social characteristics regarding the origin and citizenship of the population, national and ethnic identity, religious denomination, the educational level and specialty of education. The last chapter features the characteristics of persons staying in collective living quarters and homeless persons. This publication, apart from printed edition, is available in an electronic version (on a CD) and on the Internet on the website of the Statistical Office in Zielona Góra. I hope that the following publication will be very useful and become a source of knowledge on the socio-demographic situation of region. Director of the Statistical Office in Zielona Góra Roman Fedak Zielona Góra, September 2013

SPIS TREŒCI PRZEDMOWA... 3 UWAGI OGÓLNE... 15 Rozdzia³ I. METODOLOGIA SPISU LUDNOŒCI I MIESZKAÑ 2011 wybrane aspekty 29 1.1. Definicje i pojêcia spisowe... 29 1.2. Jakoœæ wyników w spisie pe³nym oraz w badaniu reprezentacyjnym.... 35 1.3. Schemat losowania próby oraz alokacja jednostek w powiatach... 37 1.4. ¹czenie danych pozyskanych z ró nych Ÿróde³... 39 1.5. Uogólnianie wyników badania reprezentacyjnego... 40 1.6. Precyzja estymacji wartoœci globalnych... 42 Rozdzia³ II. STAN I STRUKTURA DEMOGRAFICZNA LUDNOŒCI... 44 2.1. Stan ludnoœci... 44 2.2 Ludnoœæ wed³ug p³ci i wieku... 47 2.3. Ludnoœæ wed³ug stanu cywilnego... 51 Rozdzia³ III. KRAJ URODZENIA I OBYWATELSTWO.... 58 3.1. Ludnoœæ wed³ug kraju urodzenia... 58 3.2. Ludnoœæ wed³ug obywatelstwa... 61 Rozdzia³ IV. PRZYNALE NOŒÆ NARODOWO-ETNICZNA, JÊZYK I WYZNANIE 64 4.1. Przynale noœæ narodowo-etniczna... 64 4.2. Jêzyk u ywany w domu... 66 4.3. Jêzyk ojczysty... 67 4.4. Przynale noœæ wyznaniowa... 68 Rozdzia³ V. WYKSZTA CENIE LUDNOŒCI... 70 5.1. Poziom wykszta³cenia ludnoœci... 70 5.2. Kontynuacja nauki... 77 5.3. Dziedziny i kierunki wykszta³cenia oraz zawód wyuczony.... 80 Rozdzia³ VI. OSOBY W OBIEKTACH ZBIOROWEGO ZAKWATEROWANIA ORAZ OSOBY BEZDOMNE... 83 6.1. Osoby w obiektach zbiorowego zakwaterowania... 83 6.2. Osoby bezdomne... 87 Str.

6 ANEKS TABELARYCZNY... 93 TABLICE PRZEGL DOWE... 94 Str. Tabl. Str. Wa niejsze dane o ludnoœci na podstawie spisów... I 94 Ludnoœæ wed³ug spisów - dynamika zmian... II 97 Ludnoœæ wed³ug p³ci i gêstoœci zaludnienia... III 97 Ludnoœæ wed³ug p³ci i wieku... IV 98 Ludnoœæ wed³ug ekonomicznych grup wieku i p³ci.... V 100 Ludnoœæ wed³ug ekonomicznych grup wieku... VI 100 Wspó³czynnik feminizacji (liczba kobiet na 100 mê czyzn) wed³ug wieku... VII 101 Ludnoœæ w wieku 15 lat i wiêcej wed³ug p³ci i stanu cywilnego prawnego... VIII 101 Ludnoœæ w wieku 15 lat i wiêcej wed³ug stanu cywilnego prawnego (w odsetkach).... IX 101 Ludnoœæ w wieku 15 lat i wiêcej wed³ug p³ci i stanu cywilnego faktycznego... X 102 Ludnoœæ w wieku 15 lat i wiêcej wed³ug stanu cywilnego faktycznego (w odsetkach).... XI 103 Ludnoœæ wed³ug miejsca urodzenia i obywatelstwa... XII 103 Ludnoœæ z obywatelstwem niepolskim wed³ug p³ci i kraju obywatelstwa... XIII 103 Ludnoœæ urodzona za granic¹ wed³ug p³ci i kraju urodzenia... XIV 103 Ludnoœæ wed³ug obywatelstwa i miejsca urodzenia... XV 104 Ludnoœæ w wieku 13 lat i wiêcej wed³ug p³ci, miejsca zamieszkania i poziomu wykszta³cenia... XVI 104 Ludnoœæ w wieku 13 lat i wiêcej wed³ug poziomu wykszta³cenia i grup wieku.... XVII 106 Ludnoœæ w wieku 13 lat i wiêcej wed³ug poziomu wykszta³cenia... XVIII 107 Obiekty zbiorowego zakwaterowania wed³ug typu obiektu... XIX 107 Ludnoœæ w obiektach zbiorowego zakwaterowania wed³ug typu obiektu... XX 108 TABLICE WYNIKOWE... 109 Tabl. Str. Podstawowe informacje o liczbie i strukturze ludnoœci wed³ug p³ci i wieku w 2011 r..... 1 109 Ludnoœæ wed³ug p³ci i grup wieku w 2011 r.... 2 111 Ludnoœæ wed³ug p³ci oraz wspó³czynnik feminizacji wed³ug podregionów, powiatów i gmin w 2011 r.... 3 117 Ludnoœæ wed³ug grup wieku, podregionów i powiatów w 2011 r.... 4 123 Mediana wieku ludnoœci wed³ug podregionów i powiatów w 2011 r.... 5 132 Ludnoœæ wed³ug biologicznych i edukacynych grup wieku oraz podregionów, powiatów i gmin w 2011 r... 6 132

7 TABLICE WYNIKOWE (cd.) Tabl. Str. Ludnoœæ wed³ug ekonomicznych grup wieku oraz podregionów, powiatów i gmin w 2011 r. 7 135 Ludnoœæ w wieku 15 lat i wiêcej wed³ug stanu cywilnego prawnego i p³ci w 2011 r.... 8 138 Ludnoœæ w wieku 15 lat i wiêcej wed³ug stanu cywilnego prawnego, wieku i p³ci w 2011 r.. 9 139 Ludnoœæ w wieku 15 lat i wiêcej wed³ug stanu cywilnego prawnego, p³ci oraz podregionów i powiatów w 2011 r.... 10 144 Ludnoœæ w wieku 15 lat i wiêcej wed³ug p³ci, stanu cywilnego prawnego i poziomu wykszta³cenia w 2011 r.... 11 153 Ludnoœæ w wieku 15 lat i wiêcej wed³ug stanu cywilnego faktycznego i p³ci w 2011 r.... 12 155 Ludnoœæ w wieku 15 lat i wiêcej wed³ug stanu cywilnego faktycznego, wieku i p³ci w 2011 r. 13 156 Ludnoœæ w wieku 15 lat i wiêcej wed³ug stanu cywilnego faktycznego, p³ci oraz podregionów i powiatów w 2011 r.... 14 162 Ludnoœæ w wieku 15 lat i wiêcej wed³ug p³ci, stanu cywilnego faktycznego i poziomu wykszta³cenia w 2011 r.... 15 170 Osoby pozostaj¹ce w zwi¹zkach partnerskich wed³ug stanu cywilnego prawnego w 2011 r.... 16 173 Ludnoœæ wed³ug p³ci i kraju urodzenia w 2011 r.... 17 174 Ludnoœæ wed³ug wieku, kraju urodzenia i p³ci w 2011 r.... 18 174 Ludnoœæ wed³ug miejsca urodzenia i grup wieku i p³ci w 2011 r.... 19 176 Ludnoœæ wed³ug miejsca urodzenia, obywatelstwa i p³ci w 2011 r.... 20 177 Ludnoœæ w wieku 13 lat i wiêcej wed³ug poziomu wykszta³cenia i kraju urodzenia w 2011 r... 21 177 Ludnoœæ w wieku 15 lat i wiêcej wed³ug stanu cywilnego prawnego, kraju urodzenia i p³ci w 2011 r.... 22 178 Ludnoœæ wed³ug miejsca urodzenia, p³ci i powiatów w 2011 r..... 23 179 Ludnoœæ wed³ug p³ci i obywatelstwa w 2011 r..... 24 180 Ludnoœæ wed³ug wieku, p³ci i kraju obywatelstwa w 2011 r.... 25 180 Ludnoœæ wed³ug obywatelstwa, grup wieku i p³ci w 2011 r.... 26 182 Ludnoœæ w wieku 13 lat i wiêcej wed³ug poziomu wykszta³cenia, p³ci i obywatelstwa w 2011 r. 27 183 Ludnoœæ w wieku 15 lat i wiêcej wed³ug kraju obywatelstwa, stanu cywilnego prawnego i p³ci w 2011 r.... 28 184 Ludnoœæ wed³ug obywatelstwa oraz p³ci i powiatów w 2011 r.... 29 185 Ludnoœæ wed³ug z³o onoœci i rodzaju identyfikacji narodowo-etnicznych w 2011 r.... 30 187 Ludnoœæ wed³ug identyfikacji narodowo-etnicznych, p³ci oraz charakteru miejsca zamieszkania w 2011 r... 31 188 Ludnoœæ wed³ug identyfikacji narodowo-etnicznych, posiadania obywatelstwa polskiego oraz p³ci w 2011 r.... 32 188

8 TABLICE WYNIKOWE (dok.) Tabl. Str. Ludnoœæ w wieku 13 lat i wiêcej wed³ug identyfikacji narodowo-etnicznych, poziomu wykszta³cenia oraz charakteru miejsca zamieszkania w 2011 r.... 33 188 Ludnoœæ wed³ug jêzyka u ywanego w domu, p³ci oraz charakteru miejsca zamieszkania w 2011 r.... 34 189 Ludnoœæ wed³ug struktury identyfikacji narodowo-etnicznych oraz jêzyka u ywanego w domu w 2011 r... 35 189 Ludnoœæ wed³ug jêzyka u ywanego w domu oraz ekonomicznych grup wieku w 2011 r.... 36 189 Ludnoœæ wed³ug struktury identyfikacji narodowo-etnicznych oraz jêzyka ojczystego w 2011 r.... 37 189 Ludnoœæ w wieku 13 lat i wiêcej wed³ug poziomu wykszta³cenia, grup wieku, p³ci oraz miejsca zamieszkania w 2011 r.... 38 190 Ludnoœæ w wieku 13 lat i wiêcej wed³ug poziomu wykszta³cenia, p³ci i powiatów w 2011 r.... 39 194 Ludnoœæ w wieku 13 lat i wiêcej kontynuuj¹ca naukê wed³ug miejsca zamieszkania, p³ci, rodzaju szko³y oraz trybu w jakim kontynuowana by³a nauka w 2011 r..... 40 199 Ludnoœæ w wieku 13 lat i wiêcej kontynuuj¹ca naukê wed³ug poziomu wykszta³cenia, miejsca zamieszkania oraz trybu kontynuowania nauki w 2011 r.... 41 200 Ludnoœæ posiadaj¹ca wykszta³cenie policealne, dyplom ukoñczenia kolegium, œrednie zawodowe lub zasadnicze zawodowe wed³ug p³ci i zawodu wyuczonego w 2011 r. 42 201 Ludnoœæ o wykszta³ceniu wy szym z tytu³em magistra lub licencjata/in yniera wed³ug p³ci i kierunku wykszta³cenia w 2011 r.... 43 202 Obiekty zbiorowego zakwaterowania wed³ug typu w 2011 r.... 44 203 Ludnoœæ w obiektach zbiorowego zakwaterowania wed³ug typu obiektu, grup wieku i p³ci w 2011 r..... 45 203 Ludnoœæ w wieku 15 lat i wiêcej wed³ug typu obiektu zbiorowego zakwaterowania i stanu cywilnego prawnego w 2011 r.... 46 208 Ludnoœæ w obiektach zbiorowego zakwaterowania wed³ug miejsca urodzenia i typu obiektu w 2011 r.... 47 209 Ludnoœæ w obiektach zbiorowego zakwaterowania wed³ug obywatelstwa i typu obiektu w 2011 r.... 48 209 Bezdomni I kategorii wed³ug wieku i p³ci w 2011 r.... 49 209 Bezdomni I kategorii wed³ug okresu bezdomnoœci, wieku i p³ci w 2011 r.... 50 210 Bezdomni I kategorii wed³ug wieku, przyczyny bezdomnoœci i p³ci w 2011 r.... 51 211 Bezdomni I kategorii wed³ug przyczyny bezdomnoœci i p³ci w 2011 r..... 52 212 TABLICE PRECYZJI... 213

9 WYKAZ MAP I WYKRESÓW Mapy Mapa Gêstoœæ zaludnienia... 1 47 Ludnoœæ urodzona za granic¹ wed³ug powiatów zamieszkania w 2011 r.... 2 60 Ludnoœæ z obywatelstwem niepolskim wed³ug powiatów zamieszkania w 2011 r.... 3 63 Ludnoœæ z wykszta³ceniem œrednim (³¹cznie z policealnym) w % ogó³u ludnoœci w wieku 13 lat i wiêcej wed³ug powiatów w 2011 r... 4 76 Ludnoœæ z wykszta³ceniem wy szym w % ogó³u ludnoœci w wieku 13 lat i wiêcej wed³ug powiatów w 2011 r.... 5 76 Wykresy Str. Wykres Str. Ludnoœæ wed³ug p³ci i wieku... 1 48 Ludnoœæ wed³ug miejsca urodzenia i p³ci w 2011 r.... 2 59 Ludnoœæ wed³ug miejsca urodzenia i charakteru miejsca zamieszkania w 2011 r.... 3 59 Ludnoœæ urodzona za granic¹ wed³ug grup wieku w 2011 r.... 4 59 Ludnoœæ urodzona za granic¹ wed³ug kraju urodzenia.... 5 60 Ludnoœæ wed³ug p³ci i kraju pierwszego obywatelstwa w 2011 r..... 6 62 Ludnoœæ wed³ug miejsca urodzenia i obywatelstwa w 2011 r.... 7 62 Ludnoœæ z wykszta³ceniem co najmniej œrednim w % ogó³u ludnoœci w wieku 13 lat i wiêcej wed³ug powiatów... 8 75 Ludnoœæ w wieku 13 lat i wiêcej wed³ug p³ci i rodzaju szko³y, w której kontynuowana by³a nauka w 2011 r.... 9 80 Ludnoœæ o wykszta³ceniu wy szym z tytu³em magistra, lekarza lub równorzêdnym, tytu³em in yniera, licencjata, dyplomowanego ekonomisty wed³ug kierunku wykszta³cenia i p³ci w 2011 r.... 10 82 Liczba obiektów zbiorowego zakwaterowania wed³ug wybranych typów.... 11 83 Mieszkañcy obiektów zbiorowego zakwaterowania urodzeni za granic¹ wed³ug kraju urodzenia w 2011 r.... 12 86 Struktura wieku osób bezdomnych I kategorii na tle struktury wieku ludnoœci województwa w 2011 r.... 13 89 Przyczyny bezdomnoœci wed³ug p³ci osób bezdomnych I kategorii w 2011 r.... 14 91

10 CONTENTS PREFACE... 4 GENERAL COMMENTS... 22 Chapter I. THE METHODOLOGY OF THE 2011 CENSUS OF POPULATION AND HOUSING selected aspects... 29 1.1. Important definitions and census terms... 29 1.2. Quality of the results in the complete and sample survey... 35 1.3. Sampling scheme and allocation units in poviats... 37 1.4. Combining data collected from various sources... 39 1.5. Generalization of the sampling survey results... 40 1.6. Precision of an estimates of the global value... 42 II. SIZE AND DEMOGRAPHIC STRUCTURES OF POPULATION... 44 2.1. Size of population... 44 2.2 Population by sex and age... 47 2.3. Population by marital status... 51 Chapter III. POPULATION BY COUNTRY OF BIRTH AND CITIZENSHIP... 58 3.1. Population by country of birth... 58 3.2. Population by citizenship... 61 Chapter IV. NATIONAL OR ETHNIC IDENTITY, LANGUAGE AND RELIGIOUS DENOMINATION... 64 4.1. National or ethnic identity... 64 4.2. Language used at home... 66 4.3. Mother tongue... 67 4.4. Composition by religious denomination of population... 68 Chapter V. EDUCATION OF POPULATION... 70 5.1. Level of education... 70 5.2. Continuing education... 77 5.3. Field of education, speciality of education and trained occupation... 80 Chapter VI. POPULATION IN THE COLLECTIVE LIVING QUARTERS AND HOMELESS PERSONS... 83 6.1. Population in the collective living quarters... 83 6.2. Homeless persons... 87 Str.

11 Str. TABULAR PART... 93 REVIEW TABLES... 94 Table Page Major data of population based on the censuses... I 94 Population by censuses dynamics of changes.... II 97 Population by sex and density... III 97 Population by sex and age... IV 98 Population by economical age groups and sex... V 100 Population by economical age groups... VI 100 Sex ratio (females per 100 males) by age... VII 101 Population aged 15 and more by sex and de jure marital status... VIII 101 Population aged 15 and more by sex and de jure marital status (in percent)... IX 101 Population aged 15 and more by sex and de facto marital status... X 102 Population aged 15 and more by sex and de facto marital status (in percent).... XI 103 Population by place of birth and citizenship... XII 103 Population holding non-polish citizenship by sex and country of citizenship... XIII 103 Foreign-born population by sex and country of birth.... XIV 103 Population by citizenship and place of birth... XV 104 Population aged 13 and more by education level, sex and place of residence... XVI 104 Population aged 13 and more by education level and age groups... XVII 106 Population aged 13 and more by education level... XVIII 107 Collective living quarters by type of living quarters... XIX 107 Population in the collective living quarters by type of living quarters.... XX 108 RESULTS TABLES... 109 Major data of size and structure of population by sex and age in 2011... 1 109 Population by sex and age groups in 2011... 2 111 Population by sex and sex ratio by subregions, powiats and gminas ion 2011.... 3 117 Population by age groups, subregions and powiats in 2011... 4 123 Median age by subregions and powiats in 2011... 5 132 Population by biological and educational age groups, subregions, powiats and gminas in 2011 6 132 Population by economical age groups,subregions, powiats and gminas in 2011... 7 135 Population aged 15 and more by sex and de jure marital status in 2011... 8 138 Population aged 15 and more by de jure marital status, sex and age in 2011... 9 139

12 RESULTS TABLES (cont.) Table Page Population aged 15 and more by de jure marital status, sex and subregions and powiats in 2011 10 145 Population aged 15 and more by sex and de facto marital status and educational level in 2011 11 153 Population aged 15 and more by de facto marital status and sex in 2011... 12 155 Population aged 15 and more by de facto marital status, sex and age in 2011 13 156 Population aged 15 and more by de facto marital status, sex and subregions and powiats in 2011 14 162 Population aged 15 and more by de facto marital status, sex and and educational level in 2011.. 15 170 Cohabitants by de jure marital status in 2011... 16 173 Population by country of birth and sex in 2011.... 17 174 Population by country of birth, age and sex in 2011... 18 174 Population by place of birth and age in 2011... 19 176 Population by place of birth, citizenship and sex in 2011.... 20 177 Population aged 13 and more by country of birth and educational level in 2011... 21 177 Population aged 15 and more by de jure marital status, country of birth and sex in 2011... 22 178 Population by place of birth and sex and powiats in 2011... 23 179 Population by sex and citizenship in 2011... 24 180 Population by age, sex and country of citizenship in 2011.... 25 180 Population by citizenship, sex and age groups in 2011... 26 182 Population aged 13 and more by citizenship, sex and level of education in 2011.... 27 183 Population aged 15 and more by by country of citizenship, de jure marital status and sex in 2011... 28 184 Population by citizenship, sex and and powiats in 2011... 29 185 Population by type and complexity of the national-ethnic identities in 2011... 30 187 Population by the national-ethnic identities, sex and character of place of residence in 2011... 31 188 Population by the national-ethnic identities sex and Polish citizenship in 2011... 32 188 Population aged 13 and more by the national-ethnic identities, level of education and character of place of residence in 2011... 33 188 Population by language used at home, sex and character of place of residence in 2011... 34 189 Population by language used at home and composition of the national-ethnic identities in 2011... 35 189 Population by language used at home and economical age groups in 2011... 36 189 Population by mother tongue and composition of the national-ethnic identities in 2011.... 37 189 Population aged 13 and more by sex, age groups, level of education and place of residence in 2011 38 190 Population aged 13 and more by education level, sex and powiats in 2011.... 39 194

13 RESULTS TABLES (cont.) Table Page Population aged 13 and more continuing education by place of residence, sex, type and mode of school in 2011... 40 199 Population aged 13 and more continuing education by education level, place of residence and mode of education in 2011... 41 200 Population with college diploma, post-secondary education secondary vocational or basic vocational by sex and trained occupation in 2011... 42 201 Population with a degree of Master (MA, MSc), Medical Doctor, equivalent or degree of Engineer, Bachelor, certified economist by age and specialty of education in 2011... 43 202 Collective living quarters by type of living quarters in 2011... 44 203 Population in the collective living quarters by type of living quarters, age groups and sex in 2011... 45 203 Population aged 15 and more by type of collective living quarters and de jure marital status in 2011... 46 208 Population in the collective living quarters by type of living quarters and place of birth in 2011.. 47 209 Population in the collective living quarters by type of living quarters and citizenship in 2011 48 209 Homeless persons (I category) by age and sex in 2011... 49 209 Homeless persons (I category) by duration of homelessness, age and sex in 2011.... 50 210 Homeless persons (I category) by age, reason of homelessness and sex in 2011... 51 211 Homeless persons (I category) by reason of homelessness and sex in 2011.... 52 212 PRECISION TABLES... 213 LIST OF MAPS AND CHARTS Maps Density... 1 47 Foreign-born population by powiat of residence in 2011... 2 60 Population holding non-polish citizenship by powiat of residence in 2011... 3 63 Population with secondary education (including post-secondary) in % of total population aged 13 and more by powiats in 2011... 4 76 Population with tertiary education in % of total population aged 13 and more by powiats in 2011... 5 76 Map Page

14 LIST OF MAPS AND CHARTS (cont.) Charts Chart Page Population by sex and age... 1 48 Population by place of birth and sex in 2011... 2 59 Population by place of birth and character of place of residence in 2011... 3 59 Foreign-born population by age groups in 2011... 4 59 Foreign-born population by country of birth.... 5 60 Population by age and country of the first citizenship in 2011... 6 62 Population by place of birth and citizenship in 2011... 7 62 Population with with at least secondary education in % of total population aged 13 and more by powiats... 8 75 Population aged 13 and more by sex and type of school where the study was continued in 2011... 9 80 Population with a degree of Master (MA, MSc), Medical Doctor, equivalent or degree of Engineer, Bachelor, certified economist by sex and specialty of education in 2011... 10 82 Number of the collective living quarters by type of living quarters... 11 83 Foreign-born population in the collective living quarters by country of birth in 2011... 12 86 Percentage of homeless population I category and general population by age in 2011... 13 89 Reasons of homelessness by sex of homeless persons I category in 2011... 14 91 OBJAŒNIENIA ZNAKÓW UMOWNYCH Kreska (-) - zjawisko nie wyst¹pi³o; Zero (0) - zjawisko istnia³o w wielkoœci mniejszej od 0,5; (0,0) - zjawisko istnia³o w wielkoœci mniejszej od 0,05; Kropka (.) - zupe³ny brak informacji lub brak informacji wiarygodnych; Znak x - wype³nienie pozycji jest niemo liwe lub niecelowe; W tym - oznacza, e nie podaje siê wszystkich sk³adników sumy. WA NIEJSZE SKRÓTY tys. = tysi¹c r. = rok cd. = ci¹g dalszy Dz. U. = Dziennik Ustaw dok. = dokoñczenie poz. = pozycja p. = punkt proc. = procent(owy) UE = Unia Europejska

15 UWAGI OGÓLNE 1. Podstawa prawna, termin i zakres spisu ludnoœci i mieszkañ 2011 Narodowy Spis Powszechny Ludnoœci i Mieszkañ w Polsce w 2011 roku by³ pierwszym spisem realizowanym od czasu przyst¹pienia Polski do Unii Europejskiej i przeprowadzony zosta³ na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w okresie od 1 kwietnia do 30 czerwca 2011r. wed³ug stanu w dniu 31 marca 2011 roku, o godz. 24.00. Ramy tematyki spisu ludnoœci i mieszkañ w 2011 roku, zakres, formê, tryb, granice obowi¹zków statystycznych i dobrowolnoœci udzia³u w badaniach okreœli³a Ustawa z dnia 4 marca 2010 r. o narodowym spisie powszechnym ludnoœci i mieszkañ w 2011 r. (Dz.U. z 26 marca 2010 r. nr 47, poz.277) wraz z aktami wykonawczymi do ustawy oraz Rozporz¹dzenie (WE) Parlamentu Europejskiego i Rady Nr 763/2008 z dnia 9 lipca 2008 r. w sprawie spisów powszechnych ludnoœci i mieszkañ (Dz. U. UE. L. z dnia 13.08.2008 r. Nr 218). Spis ludnoœci 2011 obejmowa³ osoby stale zamieszka³e (zameldowane) na obszarze Polski bez wzglêdu na fakt, czy te osoby przebywa³y w kraju w czasie spisu czy te by³y za granic¹ oraz osoby przebywaj¹ce czasowo. Spis by³ przeprowadzony w budynkach, mieszkaniach, obiektach zbiorowego zakwaterowania i innych zamieszkanych pomieszczeniach niebêd¹cych mieszkaniami. W Polsce dotychczasowa praktyka spisowa opiera³a siê na tradycyjnym sposobie przeprowadzania spisów, który polega³ na anga owaniu rachmistrzów spisowych, odwiedzaj¹cych wszystkie zamieszkane jednostki i zapisuj¹cych uzyskane bezpoœrednio od respondentów informacje na formularzach spisowych, dostêpnych w formie papierowej. Nastêpnie dane z formularzy by³y rejestrowane oraz ju w formie elektronicznej podlega³y dalszemu opracowaniu. Taka organizacja spisu okaza³a siê jednak bardzo kosztowna i pracoch³onna. Z tego wzglêdu Polska zdecydowa³a siê w spisie 2011 na odejœcie od tradycyjnej metody na rzecz metody mieszanej, polegaj¹cej na po³¹czeniu danych z rejestrów i systemów informacyjnych z danymi pozyskiwanymi w badaniach statystycznych bezpoœrednio od respondentów. Komisja Europejska przygotowuj¹c podstawy prawne przeprowadzania spisów na obszarze UE wziê³a pod uwagê dynamiczny rozwój systemów administracyjnych i rozwi¹zañ informatycznych wykorzystywanych przy wyborze metody spisu. W przepisach Rozporz¹dzenia PE i Rady Nr 763/2008 okreœlone zosta³y szczegó³owo Ÿród³a, które mog¹ byæ wykorzystywane dla pozyskania danych statystycznych dla potrzeb spisu. W szczególnoœci s¹ to: a) tradycyjne spisy powszechne, b) spisy powszechne opartych na danych z rejestrów administracyjnych, c) po³¹czenie tradycyjnych spisów powszechnych z badaniami reprezentacyjnymi, d) po³¹czenie spisów powszechnych w oparciu o dane z rejestrów administracyjnych z badaniami reprezentacyjnymi, e) po³¹czenie spisów powszechnych w oparciu o dane z rejestrów administracyjnych z tradycyjnymi spisami powszechnymi, f) po³¹czenie spisów powszechnych w oparciu o dane z rejestrów administracyjnych z badaniami reprezentacyjnymi oraz tradycyjnymi spisami powszechnymi, g) odpowiednie badania oparte na próbie rotacyjnej (tzw. krocz¹cy spis powszechny). Rozporz¹dzenie nr 763/2008 jest pierwszym aktem prawnym na skalê miêdzynarodow¹, który traktuje równorzêdnie ró ne podejœcia do przeprowadzania spisów ludnoœci i mieszkañ w krajach cz³onkowskich UE.

16 2. Podstawowe cele spisu Podstawowe cele Narodowego Spisu Powszechnego Ludnoœci i Mieszkañ w 2011 roku mo na sprecyzowaæ nastêpuj¹co: 1) Zaspokojenie potrzeb informacyjnych kraju, zw³aszcza zebranie informacji, których nie mo na uzyskaæ z innych Ÿróde³; 2) Dostarczenie informacji na poziomie jednostek podstawowego podzia³u administracyjnego kraju; 3) Mo liwie szeroka charakterystyka zmian, jakie zasz³y w okresie 2002-2011 w podstawowych strukturach demograficzno-spo³ecznych ludnoœci, gospodarstw domowych i rodzin oraz zmian w wielkoœci i standardzie zasobów mieszkaniowych; 4) Zebranie informacji niezbêdnych do zabezpieczenia potrzeb miêdzynarodowych Unii Europejskiej oraz ONZ; 5) Aktualizacja bazy do budowy operatów losowania do badañ reprezentacyjnych prowadzonych poprzez obserwacje gospodarstw domowych. 3. Zakres tematyczny spisu Przy ustalaniu zakresu przedmiotowego spisu ludnoœci i mieszkañ 2011 zosta³a przeprowadzona analiza wykorzystania wyników poprzedniego spisu oraz analiza nowych potrzeb informacyjnych. Brano równie pod uwagê mo liwoœci pozyskania tych informacji z innych Ÿróde³, przede wszystkim z systemów informacyjnych administracji publicznej, a tak e koniecznoœæ zachowania w czasie pe³nej porównywalnoœci danych oraz zobowi¹zania miêdzynarodowe okreœlone w rozporz¹dzeniu nr 763/2008. W 2008 roku zosta³y przeprowadzone konsultacje spo³eczne, w których zbierano uwagi i zapotrzebowanie na dane spisowe od urzêdów centralnych i terenowych, samorz¹dów, oœrodków badawczych, organizacji narodowoœciowych i instytucji wyznaniowych. W wyniku tych prac ustalono nastêpuj¹ce tematy badawcze: 1. Geograficzna charakterystyka ludnoœci miejsce przebywania, miejsce zamieszkania w okresie miêdzyspisowym i przyczyny jego zmiany; 2. Demograficzna charakterystyka osób p³eæ, wiek, stan cywilny (formalnoprawny i faktyczny), kraj urodzenia, w tym rodziców, obywatelstwo; 3. Gospodarstwa domowe i rodziny: wielkoœæ i sk³ad gospodarstwa domowego i rodziny, rodziny biologiczne i zrekonstruowane, rodziny niepe³ne, pozycja osób w gospodarstwie domowym i rodzinie; 4. Wykszta³cenie poziom wykszta³cenia, kontynuacja nauki; rodzaj szko³y, dziedzina i kierunek kszta³cenia; 5. Migracje wewnêtrzne i zagraniczne, w tym badanie emigracji Polaków, emigracji zarobkowej, reemigracji oraz imigracji cudzoziemców do Polski; 6. Dzietnoœæ kobiet; 7. Narodowoœæ i jêzyk; 8. Wyznanie (przynale noœæ do koœcio³a lub zwi¹zku wyznaniowego); 9. Niepe³nosprawnoœæ prawna i biologiczna; 10. Ekonomiczna charakterystyka osób, w tym: Bie ¹ca aktywnoœæ ekonomiczna: pracuj¹cy w pracy g³ównej i dodatkowej, bezrobotni, bierni zawodowo, charakterystyka zawodowa pracuj¹cych; Sta³a aktywnoœæ ekonomiczna dla pracuj¹cych w indywidualnych gospodarstwach rolnych; Dojazdy do pracy; 11. G³ówne i dodatkowe Ÿród³o utrzymania osób; 12. ród³a utrzymania gospodarstwa domowego, samodzielnoœæ gospodarowania i zamieszkania.

17 Integraln¹ czêœci¹ spisów ludnoœci w polskiej praktyce s¹ spisy mieszkañ i budynków, w których s¹ zlokalizowane mieszkania. Zebrane podczas spisu informacje umo liwiaj¹ wyszacowanie potrzeb mieszkaniowych, wynikaj¹cych zarówno z fizycznego braku mieszkañ, jak równie z powodu koniecznoœci wymiany istniej¹cych zasobów lub zasobów nie nadaj¹cych siê do remontu. Z zakresu tematyki mieszkaniowej ujêto w spisie nastêpuj¹ce zagadnienia: 1. Rodzaj zamieszkanych pomieszczeñ; 2. Charakterystyka mieszkañ, w tym: mieszkania zamieszkane wed³ug rodzaju zajmowania mieszkania, w³asnoœci mieszkania, wielkoœci mieszkania, w tym: liczba izb z wyszczególnieniem pokoi, pomieszczeñ kuchennych i innych izb oraz powierzchnia u ytkowa mieszkañ, wyposa enia w instalacje sanitarno-techniczne, sposób ogrzewania mieszkania; mieszkania niezamieszkane dodatkowo charakteryzowane wed³ug przeznaczenia oraz przyczyny niezamieszkania; 3. Charakterystyka budynków z zamieszkanymi lokalami mieszkalnymi, w tym: rodzaj budynku, forma w³asnoœci budynku, liczba mieszkañ w budynku, rok wybudowania; 4. Informacje o tytule prawnym do zajmowanego mieszkania. 4. ród³a danych Powszechny spis ludnoœci i mieszkañ 2011 zosta³ przeprowadzony metod¹ mieszan¹, w odró nieniu od wszystkich dotychczasowych spisów, które by³y przeprowadzane metod¹ tradycyjn¹ z ewentualnym w³¹czeniem badañ reprezentacyjnych, rozszerzaj¹cych zakres badanych w spisie tematów. Dane dla spisu 2011 by³y pozyskiwane ze Ÿróde³ administracyjnych rejestrów i systemów informacyjnych oraz zbieranie bezpoœrednio od ludnoœci w ramach badania reprezentacyjnego oraz tzw. badania pe³nego. Oprócz tego przeprowadzone zosta³y dwa pe³ne badania, obejmuj¹ce osoby przebywaj¹ce w obiektach zbiorowego zakwaterowania oraz osoby bezdomne. Zastosowane rozwi¹zania mia³y przede wszystkim zmniejszyæ koszty spisu oraz obci¹ enie osób objêtych spisem, przy jednoczesnym zachowaniu dobrej jakoœci wyników spisu. W ustawie o NSP 2011 przyjête zosta³o za³o enie jak najszerszego wykorzystania systemów informacyjnych administracji publicznej, jako Ÿróde³ danych dla potrzeb spisu, co w konsekwencji oznacza³o, e informacje przewidziane do zebrania w trakcie spisu pobrane zosta³y przede wszystkim z dostêpnych Ÿróde³ administracyjnych, a nastêpnie wykorzystane do przygotowania i aktualizacji wykazu adresowo-mieszkaniowego oraz do utworzenia operatu adresowo mieszkaniowego do losowania próby do badania reprezentacyjnego, a tak e jako bezpoœrednie Ÿród³o danych spisowych. 1 5. Badanie pe³ne Badanie zosta³o przeprowadzone drog¹ internetow¹ ka da osoba mog³a dokonaæ spisu bezpoœrednio na specjalnie dla niej przygotowanym formularzu, tj. poprzez weryfikacjê danych pozyskanych z rejestrów administracyjnych i systemów informacyjnych. W wyniku szczegó³owego przeanalizowania pozyskanych z rejestrów danych, po³¹czono zebrane informacje tworz¹c wykaz podmiotowy (wykaz osób) do przeprowadzenia badania spisowego. Uzyskane dane zosta³y u yte do wygenerowania podpowiedzi w ankietach spisowych i przyspieszenia w ten sposób gromadzenia informacji od respondentów (ankieta zawiera³a 16 pytañ tzw. formularz krótki ). Z metody internetowego spisania siê skorzysta³o ok. 10% ludnoœci podlegaj¹cej spisowi. Dane osób, które nie spisa³y siê przez Internet (nie zosta³y te 1 Szersze informacje o Ÿród³ach danych wykorzystywanych dla potrzeb spisu zosta³y przedstawione w rozdziale I publikacji Raport z wyników. Narodowy Spis Powszechny Ludnoœci i Mieszkañ 2011, GUS, Warszawa.

18 objête badaniem reprezentacyjnym lub spisem w obiektach zbiorowego zakwaterowania lub badaniem bezdomnych) zosta³y wygenerowane na bazie informacji dostêpnych w Ÿród³ach administracyjnych (rejestrach i systemach informacyjnych). Korzystanie z danych administracyjnych by³o zwi¹zane z koniecznoœci¹ wdro enia procedur normalizacji, synchronizacji oraz walidacji. Przede wszystkim wyodrêbnione zosta³y rejestry i systemy informacyjne, które zawiera³y dane referencyjne. Podstawowym Ÿród³em informacji na temat budynków i mieszkañ w NSP 2011 by³a tzw. baza budynków. Zosta³a ona utworzona w wyniku po³¹czenia danych pozyskanych w ramach NSP 2002, badañ statystycznych min. dotycz¹cych wydanych pozwoleñ na budowê oraz budynkach mieszkalnych i mieszkaniach w budynkach niemieszkalnych oddanych do u ytkowania oraz Elektronicznej Karty Budynku (EKB), za pomoc¹ której ka dy podmiot zarz¹dzaj¹cy lub administruj¹cy budynkami przekaza³ informacje dotycz¹ce wybranych cech i parametrów poszczególnych budynków wielomieszkaniowych. 6. Badanie reprezentacyjne Przeprowadzone w ramach spisu 2011 badanie reprezentacyjne, dostarczy³o danych, których nie mo na by³o pozyskaæ z rejestrów i systemów informacyjnych. Badanie zosta³o przeprowadzone na próbie losowej ok. 20% mieszkañ w skali kraju. Jednostk¹ losowania by³o mieszkanie, a dok³adniej jego adres. Zbiór mieszkañ, który stanowi³ podstawê do losowania próby zosta³ przygotowany w postaci odpowiedniego operatu losowania z g³êbokim warstwowaniem. Z uwagi na fakt, e przyjêta zosta³a zasada jednostopniowego losowania mieszkañ, zastosowany schemat losowania oraz alokacjê próby w poszczególnych powiatach (we wszystkich poprzednich spisach w badaniach reprezentacyjnych towarzysz¹cych tym spisom stosowano losowanie dwustopniowe) wspomniany operat wymaga³ szczególnego przygotowania. 2 W efekcie do badania reprezentacyjnego wylosowano ponad 2 744 tys. mieszkañ spoœród prawie 13,5 mln mieszkañ znajduj¹cych siê w operacie losowania. Mieszkania by³y losowane z ka dej z prawie 70,5 tys. warstw, zaœ wielkoœæ próby w poszczególnych warstwach waha³a siê od niemal 6% do ponad 49%. Zakres tematyczny badania reprezentacyjnego w NSP 2011 uwzglêdnia³ szeœæ du ych obszarów tematycznych: ludnoœæ i jej charakterystyka demograficzno-spo³eczna, aktywnoœæ ekonomiczna, migracje wewnêtrzne i zagraniczne ludnoœci, narodowoœæ i wyznanie, gospodarstwa domowe i rodziny oraz budynki i mieszkania. W ramach tych obszarów mo na wyró niæ 15 tematów badawczych. Formularz d³ugi, o szerokim zakresie tematycznym zawiera³ ponad 120 pytañ. Respondenci odpowiadali przeciêtnie na 70-80 pytañ, w zale noœci od p³ci, wieku respondenta, jego mobilnoœci i aktywnoœci zawodowej. Badanie reprezentacyjne w zdecydowanej wiêkszoœci zosta³o przeprowadzone metod¹ bezpoœredniego wywiadu rachmistrzów z mieszkañcami wylosowanego mieszkania (metoda CAPI), ale respondenci mogli tak e spisaæ siê sami przez Internet z takiej mo liwoœci skorzysta³o ok. 2% osób. 2 Przygotowanie operatu losowania, schemat losowania oraz alokacja próby zosta³y szerzej opisane w RozdzialeI publikacji Metodologia spisu ludnoœci i mieszkañ 2011 wybrane aspekty. Ponadto przewiduje siê wydanie specjalnej publikacji poœwiêconej w ca³oœci metodologii spisu ludnoœci i mieszkañ 2011.

19 7. Spis osób w obiektach zbiorowego zakwaterowania oraz osób bezdomnych W trakcie trwania spisu zebrano informacje o osobach przebywaj¹cych powy ej 3 miesiêcy w obiektach zbiorowego zakwaterowania, czyli w budynkach zajêtych przez jeden odrêbny zak³ad, œwiadcz¹cy us³ugi: opiekuñczo-wychowawcze, opiekuñczo-lecznicze, obiekty zwi¹zane z prac¹ lub nauk¹ (domy studenckie, internaty, hotele pracownicze), b¹dÿ inne, w którym to obiekcie zamieszkuje/przebywa zwykle wiêksza liczba osób. Dane zosta³y pozyskane od w³aœcicieli, administratorów lub zarz¹dców obiektów przy wykorzystaniu specjalnej aplikacji internetowej. Badanie osób bezdomnych przeprowadzono w dniach 15-16 kwietnia 2011 r. przy wspó³pracy z Pomorskim Forum na Rzecz Wychodzenia z Bezdomnoœci. Osoby bezdomne spisywane by³y przez rachmistrza na aplikacji mobilnej, w miejscu ich przebywania wskazanym przez pracowników gminnych biur spisowych w porozumieniu z placówkami udzielaj¹cymi pomocy bezdomnym. Zosta³y spisane osoby, które wieczór i noc w momencie spisu spêdza³y poza jak¹kolwiek instytucj¹ funkcjonuj¹c¹ ca³odobowo, w miejscach ich przebywania takich jak: dworce kolejowe i autobusowe oraz ich okolice, kana³y i wêz³y ciep³ownicze, ogródki dzia³kowe, ulice, bunkry, lasy i parki, centra handlowe, parkingi, opuszczone samochody, przyczepy kempingowe, klatki schodowe, zsypy, piwnice, œmietniki, wagony i bocznice kolejowe, ogrzewalnie itp. Osoby bezdomne przebywaj¹ce w obiektach zbiorowego zakwaterowania typu: schroniska, noclegownie i inne instytucje dla bezdomnych zosta³y spisane przez administratorów tych obiektów. 8. Spis próbny Spis próbny przeprowadzany by³ w okresie od dnia 1 kwietnia do 31 maja 2010 r., wed³ug stanu na dzieñ 31 marca 2010 r. o godz. 2400. Jednostki podzia³u terytorialnego (gminy), w których by³ realizowany spis próbny, zosta³y dobrane celowo, bior¹c pod uwagê ich zró nicowanie pod wzglêdem gêstoœci zaludnienia, wystêpuj¹cych specyficznych cech terenu, ludnoœci tam zamieszka³ej i ich warunków mieszkaniowych. Na terenie wybranych gmin zosta³y spisane wszystkie zamieszkane budynki i mieszkania oraz osoby wed³ug zasad przyjêtych do spisu powszechnego. Sprawdzone zosta³y rozwi¹zania metodologiczne i organizacyjne planowane do zastosowania w spisie powszechnym. Ze szczególnym uwzglêdnieniem zbadane zosta³y poszczególne metody badania oraz techniki zbierania danych, w tym efektywnoœæ samospisu internetowego i ankietowania telefonicznego. Równie wa ne znaczenie mia³o przetestowanie aplikacji do formularza elektronicznego oraz sprawnoœæ pozyskiwania danych na przenoœnych urz¹dzeniach elektronicznych. 9. Spis kontrolny W dniach od 1 do 11 lipca 2011 r. przeprowadzony zosta³ spis kontrolny do NSP 2011. Celem spisu kontrolnego 2011 by³o sprawdzenie kompletnoœci przeprowadzonego spisu, poprawnoœci danych uzyskanych w spisie oraz zgodnoœci tych danych ze stanem faktycznym. Spoœród 2 744 tys. mieszkañ, które wczeœniej zosta³y wylosowane do badania reprezentacyjnego wylosowano 80 tys. mieszkañ, w których przebywa³a przynajmniej jedna osoba z przypisanym numerem telefonu stacjonarnego lub komórkowego. Spisem kontrolnym objêto wszystkie mieszkania, w których respondenci dokonali samospisu przez Internet, mieszkania zosta³y spisane bezpoœrednio przez rachmistrzów spisowych lub spisane telefonicznie przez ankieterów, jak i takie, w których badanie reprezentacyjne z ró nych powodów nie zosta³o przeprowadzone. Spis kontrolny zosta³ przeprowadzany przez ankieterów poprzez telefon (metod¹ CATI). Formularz do spisu kontrolnego zawiera³ 14 pytañ.

20 10. Formularze wykorzystywane w spisie 2011 W spisie 2011 wykorzystywano dwa rodzaje formularzy, dostêpnych wy³¹cznie w formie elektronicznej. Formularz d³ugi, o szerokim zakresie tematycznym z du ¹ liczb¹ pytañ (ponad 120 pytañ), stosowany by³ w badaniu reprezentacyjnym, natomiast formularz krótki (16 pytañ) znalaz³ zastosowanie w badaniu pe³nym, przede wszystkim w celu aktualizacji danych pozyskiwanych do spisu z rejestrów i systemów informacyjnych. Formularze elektroniczne by³y dostêpne w trybie on-line, a dodatkowo formularz krótki tak e w trybie off-line. Formularze zosta³y przygotowane w wersji aplikacji na urz¹dzenia przenoœne typu handheld dla ankietera/rachmistrza, w celu przeprowadzenia bezpoœredniego wywiadu. Elementem aplikacji elektronicznej by³y s³owniki funkcjonuj¹ce przy pytaniach w poszczególnych obszarach tematycznych: edukacji, aktywnoœci ekonomicznej, kraju obywatelstwa i urodzenia, migracji, przynale noœci narodowo-etnicznej, jêzyka i wyznania. Przy niektórych s³ownikach istnia³a mo liwoœæ swobodnego zapisu s³ownego. Dodatkowo w czêœci adresowej formularzy elektronicznych pod³¹czony by³ s³ownik TERYT. Odrêbne, uproszczone formularze elektroniczne by³y opracowane dla badania osób bezdomnych oraz osób w obiektach zbiorowego zakwaterowania. W ramach spisu 2011 przeprowadzono tak e pe³ne badanie ludnoœci w 86 gminach, wstêpnie wytypowanych na podstawie wyników spisu 2002. Kryterium do wyró nienia tych gmin by³ co najmniej 10% udzia³ osób nale ¹cych do mniejszoœci narodowej lub etnicznej w liczbie mieszkañców gminy w 2002 roku. Dla osób zamieszka³ych lub przebywaj¹cych w tych gminach w wylosowanych mieszkaniach wype³niany by³ formularz d³ugi, zaœ w pozosta³ych mieszkaniach formularz krótki. Pytania o przynale noœæ narodowo-etniczn¹ oraz o jêzyk u ywany w kontaktach domowych zosta³y w³¹czone do obu formularzy, m.in. tak e z tego powodu, e w adnym z systemów administracyjnych nie wystêpowa³a informacja o narodowoœci, mo liwa do wykorzystania w spisie ludnoœci. Dane z tego badania maj¹ du e znaczenie dla opracowania wyników spisu w obszarze narodowoœci i jêzyka, zw³aszcza w zakresie ustalania tzw. gmin mniejszoœciowych. 11. Sposoby i formy upowszechniania wyników spisu W upowszechnianiu wyników spisu ludnoœci i mieszkañ 2011 bêd¹ wykorzystywane nastêpuj¹ce sposoby: publikacje tabelaryczno-analityczne oraz analityczne, udostêpnianie danych na noœnikach informatycznych udostêpnianie danych przez Internet, Bank Danych Lokalnych (BDL), tematyczne (dziedzinowe) bazy danych, np. bazê DEMOGRAFIA, bezpoœredni dostêp do wynikowych informacji statystycznych w Analitycznej Bazie Mikrodanych (ABM). Wiêkszoœæ dzia³añ zwi¹zanych z opracowaniem i udostêpnianiem wyników spisu odbywa siê w ramach systemu ABM. Dla u ytkowników wewnêtrznych bêdzie to pe³ny dostêp, tak e do danych jednostkowych (nieidentyfikowalnych) ze spisu 2011, natomiast dla u ytkowników zewnêtrznych dostêp bêdzie standaryzowa³a specjalna aplikacja. Mo na wyró niæ trzy g³ówne procesy obs³ugiwane przez system ABM, tj. przetwarzanie danych, analizê danych oraz udostêpnianie danych. Zak³ada siê, e w ramach procesu udostêpniania danych w systemie ABM bêd¹ realizowane: przygotowanie produktów do udostêpniania zarz¹dzanie udostêpnianymi produktami monitorowanie i analiza zapytañ u ytkowników. Narzêdziem wykorzystywanym do obs³ugi systemu ABM jest SAS, aczkolwiek istnieje mo liwoœæ ³¹czenia wyników przygotowanych poza ABM, np. w aplikacji SPSS czy w arkuszu kalkulacyjnym Excel. Wa n¹ funkcjê ABM w ramach udostêpniania danych bêdzie pe³ni³ modu³ wspieraj¹cy monitorowanie i analizê potrzeb

21 informacyjnych u ytkowników w zakresie danych spisowych. Informacje zwrotne uzyskane dziêki wprowadzeniu tego modu³u mog¹ byæ wykorzystane do modyfikacji kierunków upowszechniania wyników spisu. W zale noœci od sposobu upowszechniania wyników spisu stosowane bêd¹ ró ne formy ich prezentacji jako: dane zagregowane w tablicach predefiniowanych ogólnodostêpnych dane tworzone przez u ytkowników na bazie mikroagregatów dane opracowywane przez statystyków na zamówienie wyniki prac analitycznych prowadzonych na danych w kostkach OLAP lub na zbiorze danych jednostkowych nieidentyfikowalnych graficzna prezentacja danych (wykresy, kartogramy) wizualizacja wyników spisu z zastosowaniem narzêdzi GIS przez portal geostatystyczny (PGS). Ró norodne formy upowszechniania danych spisowych, a w szczególnoœci bogaty zestaw tablic publikowanych oraz tablic predefiniowanych, dostêpnych w systemie ABM oraz w innych bazach powinny zabezpieczaæ podstawowe potrzeby na poziomie ogólnokrajowym i regionalnym szerokiego grona u ytkowników wyników spisu. Obiekty predefiniowane tzn. agregaty oraz kostki wielowymiarowe bêd¹ stanowi³y podstawowe Ÿród³o danych dla odbiorców zewnêtrznych, ale tak e wewnêtrznych. Zak³ada siê bowiem, e naliczenie ok. 90% tablic statystycznych powinno byæ mo liwe, w oparciu o przygotowane uprzednio agregaty w kostkach OLAP. Bardziej wyedukowani od strony informatycznej u ytkownicy wyników spisu bêd¹ mieli mo liwoœæ samodzielnego naliczania prostych tablic korelacyjnych, poprzez dostêp do ABM oraz do Podsystemu Metadanych. Dostêp do baz danych bêdzie uwzglêdnia³ zasadê ochrony danych osobowych; prezentowane dane nie mog¹ byæ identyfikowalne. Natomiast tablice wymagaj¹ce przetwarzania danych (naliczania) wed³ug indywidualnych specjalnych zamówieñ odbiorców, obejmuj¹ce nietypowe przekroje terytorialne, szersz¹ korelacjê danych lub niestandardowe grupowania bêd¹ opracowywane przez wyspecjalizowane jednostki statystyki. Publikowanie wyników NSP 2011 Publikacje tabelaryczno-analityczne przewidziane do wydania mo na uj¹æ w dwóch nastêpuj¹cych grupach: ogólnokrajowe (z danymi dla kraju, regionów z wyró nieniem obszarów miejskich i wiejskich oraz województw); regionalne (z danymi dla województwa, podregionów, powiatów z wyró nieniem obszarów miejskich i wiejskich, a tak e wa niejszymi informacjami dla gmin w ka dym z województw). W latach 2012-2013 bêd¹ wydawane nastêpuj¹ce ogólnopolskie publikacje tematyczne: 1. Ludnoœæ. Stan i struktura demograficzno-spo³eczna 2. Migracje zagraniczne ludnoœci 3. Zamieszkane budynki 4. Mieszkania 5. Aktywnoœæ ekonomiczna ludnoœci Polski 6. Gospodarstwa domowe i rodziny. Charakterystyka demograficzna 7. Ludnoœæ i gospodarstwa domowe. Stan i struktura spo³eczno-ekonomiczna 8. Migracje wewnêtrzne ludnoœci 9. Wybrane aspekty aktywnoœci ekonomicznej ludnoœci 10. Struktura narodowo-etniczna, jêzykowa i wyznaniowa ludnoœci Polski 11. Warunki mieszkaniowe gospodarstw domowych i rodzin Ponadto, zostan¹ tak e opracowane i wydane publikacje regionalne (raporty i inne opracowania) przez wszystkie urzêdy statystyczne. Opracowania te bêd¹ dotyczy³y tematyki ludnoœci, migracji, aktywnoœci ekonomicznej i zasobów mieszkaniowych w ka dym z województw.

22 GENERAL COMMENTS 1. Legal basis, deadline and the scope of the 2011 population and housing census The 2011 Polish Census of Population and Housing (NSP 2011) was the first census performed since Poland s accession to the European Union and took place on the territory of the Republic of Poland in the period from 1 April to 30 June 2011 as of 31 March 2011, at 00.00. The frames of the 2011 population and housing census subject matters, its scope, form, mode, statistical obligations limits and freedom of participation in surveys were provided for in the Act of 4 March 2010 on Polish population and housing census in 2011 (Journal of Laws of 26 March 2010, No 47, item 277) together with implementing regulations to the act and Regulation (EC) No 763/2008 of the European Parliament and of the Council of 9 July 2008 on population and housing censuses (Journal of Laws EU of 13 August 2008, No 218). The 2011 census covered the persons living permanently (registered for permanent residency) in Poland, regardless of the fact whether these persons were staying in the country during the census or were abroad, as well as persons staying temporarily in the country The census was taken in buildings, dwellings, collective accommodation places and other housing units. In Poland, the census practice was so far based on traditional method of taking censuses, which consisted in involving census enumerators visiting all inhabited units and noting down information obtained directly from respondents on census forms, available in a hard copy. Next data from the forms were registered and than in electronic form were subject to further analysis. However, such organization of the census turned out to be very expensive and laborious. For that reason, in census 2011 Poland decided to give up the traditional mode census in favour of a mixed method which consists in combining data from records and information systems with data obtained through direct statistical surveys. The European Commission, while preparing legal grounds for taking censuses on the territory of the European Union, took into account the dynamic development of administrative systems and IT solutions used when selecting census method. The provisions of Regulation (EC) No 763/2008 of the European Parliament and of the Council provide for specifically defined sources that might be used to collect statistical data for the purposes of the census. Particularly, these sources are as follows: a) conventional censuses, b) register-based censuses, c) combination of conventional censuses and sample surveys, d) combination of register-based censuses, and sample surveys, e) combination of register-based censuses and conventional censuses, f) combination of register-based censuses, sample surveys and conventional censuses, g) Appropriate with rotating samples ( rolling censuses). Regulation (EC) No 763/2008 is the first legal act on international scale, which equally treats various approaches to population and housing censuses in the European Community Member States.