Mówienie Klasa IV dobrze do poprawy wymaga pracy sposób oceniania celujący/bardzo dobry dobry dostateczny dopuszczający niedostateczny Uczeń udziela Chętnie się wypowiada, Wypowiada się na temat Wypowiada się Malo Nie wykazuje Słuchanie wypowiedzi, dokładnych i logicznych włącza się do rozmowy, niezbyt pewnie i głośno. starannie. aktywności słownej na poprawianie i ocenianie odpowiedzi, mówi mówi niewyraźnie, Zasób słownictwa Ma ubogi zasób określony temat. głośno, wyraźnie, zrozumiale, popełnia wystarczający. słownictwa. zdecydowanie. małe błędy Występują powtórzenia. Często stosuje Buduje wypowiedzenia Stosuje słownictwo wypowiedź pojedyncze i złożone, potoczne. jednowyrazową. oznajmujące, pytające i rozkazujące. Mówi z odpowiednią intonacją i mimiką. Dobiera odpowiednie słownictwo, bierze udział w rozmowie, uzasadnia swoje zdanie, właściwie interpretuje teksty 1
Słuchanie wygłaszanie tekstów z pamięci Uczeń bezbłędnie wygłasza z pamięci wiersz lub fragment prozy. Uwydatnia sens wygłaszanego tekstu, poprawnie artykułuje głoski, mówi w odpowiednim tempie i rytmie. Stosuje trafny akcent logiczny. Bierze udział w konkursach recytatorskich. Dobrze opanował tekst. Popełnia niewielkie pomyłki. Prawidłowo interpretuje wygłaszany tekst. Popełnia pomyłki w tekście, opuszcza fragmenty. Prawidłowo stosuje artykulację, intonację. Utrzymuje poprawne tempo recytacji. Nie opanował w pełni tekstu. Ma problemy z artykulacją, intonacją. Nie utrzymuje prawidłowego tempa. Nie opanował tekstu. Niedbale wypowiada tekst, nie stosuje zasad prawidłowej dykcji i artykulacji. Recytacja wiersza lub fragmentu prozy Uczeń w skupieniu i właściwie odczytuje intencje mówiącego. Potrafi słuchać selektywnie- odróżnia treści istotne od błahych. Koncentruje się na coraz dłuższych wypowiedziach. Słucha ze zrozumieniem. Potrafi określić temat wysłuchanej wypowiedzi. Przestrzega zasad kulturalnej rozmowy. Potrafi ocenić recytację kolegi. Uważnie śledzi tok rozmowy, czytany tekst. Potrafi zadać pytania dotyczące niezrozumiałych elementów. Ma świadomość trudnych fragmentów. Przejawia fragmentaryczne zainteresowanie tekstem mówionym. Ma problemy z dłuższym skupieniem uwagi. Ma trudności w skupieniu uwagi. Nie zawsze rozumie polecenia. Wykazuje brak zainteresowania przekazywanymi informacjami. Obserwowanie uczniów, zadawanie pytań, ocenianie stopnia zrozumienia tekstu. 2
Czytanie Estetyka pisma Uczeń pisze czytelnie i starannie. Dba o kształt liter, ich poprawne łączenie. Zachowuje odległości między wyrazami. Stosuje marginesy, akapity. Właściwie rozmieszcza tekst. Brak skreśleń. Pisze starannie i czytelnie. Pisze mało czytelnie. W tekście występują nieliczne poprawki i skreślenia. Pisze niekształtnie, mało czytelnie. W tekście liczne skreślenia. Nie stosuje marginesów, akapitów. Pisze niestarannie, nieczytelnie. Źle wykorzystuje miejsce na stronie. Uwzględnienie estetyki pisma przy ocenie zeszytów, wypracowań. Uczeń czyta głośno, wyraźnie, płynnie, z uwzględnieniem znaków przestankowych, akcentów logicznych, właściwego tempa; bardzo dobrze zna lektury, ma szersze zainteresowania czytelnicze. Bierze udział w konkursach czytelniczych Czyta w dobrym tempie. Popełnia drobne błędy. Zna lektury Czyta wolno, nie stosuje dłuższych przerw. Stosuje zasady przestankowania. Częściowo zna lektury. Dopuszczalne sylabizowanie, płynne czytanie tekstów zadanych; słaba znajomość lektur Wyraźne sylabizuje, często popełnia pomyłki, przekręca wyrazy, gubiąc sens czytanego tekstu Czytanie tekstów literackich, poleceń; testy sprawdzające zrozumienie czytanego tekstu; udział w konkursach 3
Wypowiedzenia Uczeń samodzielnie buduje i rozpoznaje w tekście wypowiedzenia oznajmujące, pytające, rozkazujące. Tworzy wypowiedzenie nierozwinięte i rozwinięte. Rozpoznaje podmiot i orzeczenie oraz ich grupy. Rozróżnia wyrazy określane i określające. Odróżnia wypowiedzenia pojedyncze od złożonych. Buduje i rozpoznaje wypowiedzenia o różnym celu. Rozpoznaje podmiot i orzeczenie, ich grupy. Potrafi rozpoznać i nazwać wyrazy nadrzędne i podrzędne. Buduje wypowiedzenia pojedyncze i złożone o różnym celu. Potrafi rozwinąć wypowiedzenie pojedyncze. Wskazuje wyrazy nadrzędne i podrzędne. Buduje wypowiedzenia, nie zawsze wyznacza ich granice. Nie zawsze wskazuje podmiot i orzeczenie (wymaga pomocy nauczyciela) Ma duże problemy ze składnią zdania. Niekiedy rozpoznaje podmiot i orzeczenie. Nie odróżnia wypowiedzeń pojedynczych od złożonych. Wykonanie ćwiczeń, wypowiedzi ustne, kartkówki, sprawdziany. 4
Wypowiedzi pisemne Uczeń potrafi zamykać myśl w obrębie zdania, wyznaczyć jego granice. Tworzy poprawne związki wyrazowe. Buduje zdania pojedyncze i rozwinięte, oznajmujące, pytające i wykrzyknikowe. Redaguje spójne wypowiedzi wielozdaniowe. Poprawnie redaguje i zapisuje dialog, potrafi przekształcić go w mowę ciągłą. Tworzy plan ramowy tekstu literackiego. Redaguje opowiadanie na podstawie planu wydarzeń. Stosuje słownictwo określające następstwo czasowe. Tworzy opis przedmiotu, postaci, krajobrazu. Umie zredagować list, zaadresować kopertę. Osiąga plastyczność wypowiedzi, stosuje synonimy. Tworzy poprawne związki wyrazowe, osiąga spójność pracy. Kompozycja prac jest oryginalna, styl jasny, słownictwo bogate. Strona graficzna bez zastrzeżeń. Wykazuje się umiejętnościami jak na ocenę bardzo dobrą; nie zawsze pisze prace w pełni zgodne z tematem. Praca odtwórcza mało oryginalna. Popełnia drobne błędy stylistyczne, składniowe i gramatyczne. Temat wyczerpuje tylko częściowo. Popełnia błędy w kompozycji. Stosuje ubogie słownictwo, popełnia błędy stylistyczne, składniowe, gramatyczne. 5 Pisze prace odbiegające od tematu. Wypowiedź jest niespójna, powierzchowna. W układzie treści panuje chaos. Ma ubogie słownictwo, popełnia liczne błędy stylistyczne, składniowe, gramatyczne, interpunkcyjne. Pisze prace nie na temat. Panuje w nich chaos, brak spójności. Popełnia liczne błędy stylistyczne, składniowe, gramatyczne, interpunkcyjne. Sprawdzanie prac pisemnych, zeszytów, testów, dyktand. Udział w konkursach.
Czasownik Fonetyka Uczeń zna alfabet, nazywa litery, samodzielnie rozróżnia głoskę i literę, samogłoski i spółgłoski. Poprawnie dzieli wyrazy na sylaby, dostrzega różnicę w mowie i piśmie w wygłosie. Rozróżnia spółgłoski miękkie i twarde. Potrafi określić liczbę liter i głosek w wyrazie. Biegle układa wyrazy w kolejności alfabetycznej Uczeń samodzielnie rozpoznaje czasowniki. Określa i tworzy formy osoby, liczby, czasu. Rozróżnia fory osobowe i nieosobowe. Potrafi tworzyć formy czasu teraźniejszego, przeszłego i przyszłego. Tworzy i rozpoznaje formy rodzaju. Zna alfabet, nazywa litery. Odróżnia głoski i litery, samogłoski i spółgłoski. Poprawnie przenosi wyrazy, zapisuje głoski dźwięczne i bezdźwięczne w wygłosie. Poprawnie układa wyrazy w kolejności alfabetycznej. Rozpoznaje czasowniki i ich formy. Tworzy formę osoby, liczby, czasu i rodzaju. Zna alfabet, zna samogłoski. Określa liczbę liter w wyrazie, popełnia błędy co do liczby głosek. Na ogół poprawnie ustala kolejność alfabetyczną. Nie zawsze rozpoznaje czasowniki i ich formy. Zna alfabet, zna samogłoski. Dzieli wyrazy na sylaby. Popełnia nieliczne błędy w układaniu wyrazów w kolejności alfabetycznej. Odróżnia części mowy na konkretach. Określa ich formy z pomocą nauczyciela. Nie zauważa różnicy między głoską a literą, nie potrafi poprawnie podzielić wyrazu na sylaby. Ma duże problemy w układaniu wyrazów w kolejności alfabetycznej. Nie odróżnia części mowy, nie kojarzy ich pojęć. Sprawdzanie prac pisemnych, zeszytów, testów, dyktand. Udział w konkursach ortograficznych. Sprawdzanie prac pisemnych, zeszytów, testów, dyktand. 6
Przymiotniki Rzeczowniki Uczeń samodzielnie wskazuje rzeczowniki w tekście. Odróżnia rzeczowniki nazywające osoby, rzeczy, rośliny, zwierzęta, zjawiska. Odróżnia rzeczowniki własne od pospolitych. Określa formę liczby i rodzaju rzeczownika. Tworzy rzeczowniki o znaczeniu przeciwstawnym. Uczeń samodzielnie potrafi określić rzeczowniki z przymiotnikiem, dostosować formę przymiotnika do rzeczownika. Tworzy przymiotniki o znaczeniu przeciwstawnym Rozpoznaje rzeczowniki, określa ich formy. Rozpoznaje przymiotniki, używa ich poprawnych form. Popełnia nieliczne błędy przy określaniu form rzeczownika. Popełnia nieliczne pomyłki. Odróżnia części mowy na konkretach. Określa ich formy z pomocą nauczyciela. Odróżnia części mowy na konkretach. Określa ich formy z pomocą nauczyciela. Nie odróżnia części mowy, nie kojarzy pojęć. Nie odróżnia części mowy, nie kojarzy pojęć. Sprawdzanie prac pisemnych, zeszytów, testów, dyktand. Sprawdzanie prac pisemnych, zeszytów, testów, dyktand. 7
Pisanie Czytanie Klasa V dobrze do poprawy wymaga pracy sposób oceniania celujący/bardzo dobry dobry dostateczny dopuszczający niedostateczny Uczeń samodzielnie Czyta płynnie, obejmuje Czyta wolno, z trudem Bardzo wolno czyta. Odczytuje tekst poprzez Słuchanie, pytania dostrzega ogólny sens logiczne następstwa orientuje się w świecie Tekst rozumie dopiero wolne składanie sprawdzające stopień utworu, temat. zdarzeń. przedstawionym po dłuższym wyrazów. zrozumienia tekstu. Ocenia postępowanie Potrafi wskazać w utworze. zastanowieniu, bądź Gubi logiczny tok. bohaterów, określa czas przeżycia i stany ponownym jego i miejsce wydarzeń. psychiczne bohaterów. przeczytaniu. Nazywa narratora. Podejmuje twórcze działania. Bez problemu odczytuje teksty publicystyczne (popularnonaukowe) Uczeń pisze czytelnie i starannie. Przestrzega zasad dotyczących kompozycji pracy. Słownictwo bogate, język komunikatywny, przejrzysty. Samodzielnie wnioskuje, stosuje odpowiednią argumentację. Bezbłędnie stosuje zasady ortograficzne. Rozumie temat, nie do końca praca jest jednak zgodna z tematem. Zna i stosuje się do zasad określonych dla poszczególnych form wypowiedzi. Popełnia nieliczne błędy ortograficzne. Pisze niestarannie, popełnia błędy w kompozycji pracy. Nie przestrzega reguł dotyczących form zapisu- brak akapitów. popełnia błędy ortograficzne. W pracy pojawiają się liczne skreślenia. Pisze niestarannie, niewłaściwie rozmieszcza litery w liniach. liczne błędy ortograficzne. Pisze niekształtnie, niewłaściwie rozmieszcza wyrazy w liniaturze. Nie potrafi zastosować odpowiedniej formy wypowiedzi. popełnia liczne podstawowe błędy ortograficzne. Sprawdzanie prac pisemnych, zeszytów, testów, dyktand. Udział w konkursach ortograficznych. 8
Odbiór tekstów, Wyrazy odmiana i budowa Mówienie Uczeń chętnie wypowiada się pełnymi zdaniami, powiązanymi w logiczną całość. Trafnie argumentuje, ma własną opinię, potrafi polemizować. powołuje się na samodzielnie przeczytaną lekturę. Mówi poprawną polszczyzną. Słucha i prowadzi dialog z innymi. potrafi skomentować zjawiska, fakty. Odpowiada na konkretne pytania, buduje wypowiedzi kilkuzdaniowe. Zdania konstruuje poprawnie i logicznie. Wypowiada się na tematy związane z bliskim otoczeniem. Jego wypowiedzi są nieskładne, a słownictwo ubogie. Na pytania odpowiada pojedynczymi wyrazami, prawie nie zabiera głosu na lekcjach. Słuchanie, poprawianie błędów językowych. słuchanie, rozumienie Uczeń koncentruje się przy odbiorze tekstu. W pełni rozumie tekst, odczytuje intencje autora. Potrafi określić przyczyny i skutki wydarzeń. Wypowiada swój sąd o zjawisku, problemie. Uważnie śledzi przebieg akcji, potrafi zapytać o fragmenty niezrozumiałe. Próbuje przedstawić swoje stanowisko. Nie zawsze wszystko w tekście rozumie. Wymaga dodatkowych wyjaśnień, podpowiedzi. Nie słucha uważnie, gubi wątki. Wymaga szczegółowych objaśnień i interpretacji zjawisk. Nie rozumie poleceń i informacji zawartych w tekście. Brak samodzielności. Obserwacja uczniów na lekcjach; kontrola wykonanych zadań, ćwiczeń. Uczeń przyswaja wiedzę o budowie wyrazu. Korzysta ze słowników. Rozpoznaje części mowy, umie wykorzystać swoją wiedzę w praktyce. Zna części mowy, potrafi je poprawnie zastosować. Zna budowę wyrazu (temat i końcówka). Zna części mowy, ale popełnia błędy w określaniu ich form. poprawnie stosuje formy nowo poznane, np. tryby czasownika. Nie potrafi nazwać i określić niektórych części mowy, nazywa tylko najprostsze. Myli podstawowe części mowy. Ćwiczenia na lekcjach, prace domowe, sprawdziany 9
Estetyka pisma Czytanie tekstów Wypowiedzenia Uczeń samodzielnie buduje różne typy wypowiedzeń, posługuje się właściwymi rodzajami zdań w celu uzyskania spójności wypowiedzi. odróżnia rodzaje wypowiedzeń. Właściwie stosuje znaki interpunkcyjne. Uczeń z zainteresowaniem sięga po utwory spoza kanonu lektur. Wykazuje się bardzo dobrą znajomością tekstów, potrafi cytować fragmenty potrzebne do argumentacji. Uczeń pisze czytelnie i starannie, dba o kształt liter, ich łączenie, odległość między wyrazami. Stosuje marginesy, akapity, właściwe rozmieszczenie tekstu. Pisze bez skreśleń. Prawidłowo buduje zdania, trafnie nazywa związki wyrazowe. Buduje zdania niezbyt rozwinięte, ale poprawnie składniowo i stylistycznie. Chętnie czyta lektury, poprawnie korzysta z lektury na lekcji. Pisze starannie, czytelnie. Odróżnia rodzaje zdań, ale ni potrafi świadomie ich wykorzystywać w wypowiedziach. popełnia nieliczne błędy w określaniu typu wypowiedzeń. Wykazuje się niepełną znajomością tekstów. Częściowo dostrzega problematykę poruszaną w książce. Pisze czytelnie, choć mniej starannie. Nieliczne poprawki i skreślenia. Odróżnia tylko podstawowe zdaniapojedyncze i złożone, nie zawsze poprawnie je buduje. Niechętnie czyta, woli streszczenie, film. Nie dostrzega problemów poruszanych w tekście. pisze niekształtnie, mało czytelnie. Liczne skreślenia. Nie stosuje akapitów. Nie potrafi nazwać rodzaju zdania. Ma problemy z budowaniem prostych wypowiedzeń. Nie czyta żadnych tekstów, lektur. Pisze nieczytelnie, niestarannie. Litery i wyrazy nieregularne, luki. Źle wykorzystuje miejsce na stronie Sprawdziany, testy, odpowiedzi ustne, ćwiczenia Rozmowa, pytania sprawdzające znajomość lektury, testy. Uwzględnianie estetyki pisma przy ocenie wypracowań, zeszytów. 10
Wygłaszanie tekstów z pamięci Uczeń bezbłędnie wygłasza z pamięci wiersze lub fragmenty prozy. Uwydatnia sens wygłaszanego tekstu. Poprawnie artykułuje głoski, utrzymuje odpowiednie tempo i rytm. Trafny akcent logiczny. Bierze udział w konkursach recytatorskich. Dobrze opanowuje tekst, poprawna dykcja. Popełnia drobne pomyłki. Robi pomyłki w tekście, opuszcza fragmenty. Artykulacja na ogół poprawna, podobnie jak tempo i intonacja. Nie w pełni opanowuje pamięciowo tekst. Wygłasza go niewyraźnie, bez akcentów logicznych. Nie opanowuje pamięciowo tekstu, niedbała artykulacja oraz dykcja. Recytacja wiersza lub fragmentu prozy 11
Pisanie Czytanie Klasa VI dobrze do poprawy wymaga pracy sposób oceniania celujący/bardzo dobry dobry dostateczny dopuszczający niedostateczny Uczeń czyta dla Wykazuje się Z trudem czyta lektury, Niechętnie czyta zadane Nie czyta żadnych Słuchanie, pytania przyjemności różne teksty znajomością tekstów słabo orientuje się teksty. tekstów, ogranicza się sprawdzające stopień kultury, także spoza i lektur. w świecie Lektury poznaje poprzez wyłącznie do tych zrozumienia tekstu. kanonu lektur. Wskazuje fragmenty przedstawionym. filmy, streszczenia, czytanych podczas Opiniuje je samodzielnie. ważne dla poruszanych Tekst zna pobieżnie. opracowania. lekcji. Określa elementy świta problemów. W głośnym czytaniu Nie zawsze rozumie Z trudem je rozumie. przedstawionego, nazywa Czyta w dobrym przejawia raczej wolne problemy poruszane W głośnym czytaniu narratora. tempie, niewielkie tempo, ale właściwie w tekście. popełnia liczne błędy- Cytuje odpowiednie uchybienia stosuje zasady Zadane teksty czyta robi długie przerwy, gubi fragmenty potrzebne do w dykcji. przestankowania. płynnie logiczny tok. argumentacji. W głośnym czytaniu stosuje właściwą intonację, siłę, barwę głosu oraz odpowiednie słowo. Uczeń specyfikę tekstu pisanego i tekstu mówionego. Dba o kompozycję, dostosowuje formę do treści. Samodzielnie potrafi wprowadzić odpowiednie cytaty z różnych źródeł dla uzasadnienia własnych sądów. Ma bogate słownictwo, pisze poprawnie pod względem językowym, ortograficznym i interpunkcyjnym. Pisze starannie, estetycznie, właściwie stosuje akapity. Rozumie sens tematu, posługuje się właściwą formą wypowiedzi. Dozwolone są uchybienia w zgodności z tematem. Popełnia nieliczne błędy ortograficzne. Słabo rozwija temat, popełnia błędy w kompozycji pracy. posługuje się prostymi formami. Nie stosuje zasad w zakresie graficznego układu wypowiedzi- brak akapitów. Zdarza się pismo niezbyt staranne, a w tekście występują skreślenia i błędy ortograficzne. 12 Nie zawsze pisze na temat. posługuje się prostym językiem mówionym. Ma problemy z kompozycją. Pisze niestarannie, popełnia liczne błędy ortograficzne. Wykazuje brak świadomości formy, treści i kompozycji wypowiedzi. popełnia liczne błedy językowe, ortograficzne, interpunkcyjne. Brak spójności wypowiedzi. Sprawdzanie prac pisemnych, zeszytów, notatek, testów, dyktand.
Składnia Wyrazy odmiana i budowa Odbiór tekstów, słuchanie Mówienie Uczeń podejmuje polemikę, chętnie przedstawia efekty swojej pracy. W swoich wypowiedziach prezentuje logiczny tok myślenia. korzysta z różnych źródeł. Właściwie interpretuje teksty, posługuje się poprawną polszczyzną. Uczeń koncentruje uwagę na cudzej wypowiedzi, rozpoznaje intencję mówiącego z intonacji głosu. Samodzielnie określa tematykę słyszanego tekstu, podaje szczegóły treści. Uczeń swobodnie korzysta z wiedzy przy poszerzeniu wiadomości o częściach mowy. Bez trudu rozpoznaje części mowy i ich formy. Wykorzystuje właściwe słowniki. Potrafi przekazać relacje z komentarzem. Nawiązuje kontakt z innymi w sposób kulturalny. Uważnie słucha poleceń, informacji. Orientuje się w treści. Nazywa i odróżnia części mowy, określa regularne formy, stosuje je poprawnie. Uczestniczy w rozmowie na tematy łatwe. Potrafi zbudować wypowiedź kilkuzdaniową, ale pojawiają się w wypowiedziach elementy języka potocznego. Słucha nie zawsze uważnie, wymaga dodatkowych wyjaśnień. Zna nazwy części mowy, ale myli się w ich wskazywaniu i określaniu form. Wypowiada się niechętnie, najczęściej tylko na tematy dotyczące najbliższego otoczenia. Buduje zdania krótkie, ma ubogie słownictwo. Nie słucha z uwaga, wymaga szczegółowych objaśnień, informacji. Nazywa najprostsze przykłady części mowy, ma jednak problemy z ich odmianą. Nie odpowiada na pytania, z trudem buduje proste zdania. Nie wykazuje zainteresowania tym, co się mówi na lekcji. Nie rozumie poleceń. Nie potrafi określić poznanych części mowy. Słuchanie, poprawianie błędów językowych. Obserwacja, pytania kontrolujące skupienie uwagi. Ćwiczenia na lekcji, prace domowe, sprawdziany Uczeń samodzielnie odróżnia i nazywa rodzaje wypowiedzeń. potrafi określić budowę zdania pojedynczego i złożonego. Właściwie stosuje znaki interpunkcyjne. Niepewnie rozpoznaje trudniejsze przykłady zdań. popełnia błędy interpunkcyjne. Zna nazwy wypowiedzeń lecz popełnia błędy w ich określaniu i odróżnianiu. Nie rozpoznaje rodzajów zdań, choć wymienia ich nazwy. Nie potrafi wymienić poznanych typów zdań. Ćwiczenia na lekcji, prace domowe, sprawdziany 13
Czytanie Klasa VII dobrze do poprawy wymaga pracy sposób oceniania celujący/bardzo dobry dobry dostateczny dopuszczający niedostateczny Uczeń samodzielnie i Wykazuje się Czyta lektury, zna ich Niechętnie czyta zadane Nie czyta żadnych Słuchanie, pytania krytycznie analizuje i znajomością tekstów treść. Potrafi odczytać teksty. Nie zawsze tekstów, ogranicza się sprawdzające stopień interpretuje teksty i lektur. Wskazuje znaczenie dosłowne i rozumie problemy wyłącznie do tych zrozumienia tekstu. programowe i fragmenty ważne dla przenośne związków i poruszane w tekście. czytanych podczas pozaprogramowe, teksty poruszanych wyrażeń wpisanych w Potrafi odczytać lekcji. Nie potrafi kultury, bezbłędnie problemów. Zna środki teksty kultury. Zauważa i znaczenie dosłowne i odczytać znaczenia odczytuje symbole wyrazu literatury, prawidłowo odczytuje symboliczne niektórych dosłownego i kulturowe i aluzje teatru, filmu, mediów i intencje nadawcy wyrażeń i zwrotów. symbolicznego tekstu. literackie wpisane w umie odczytać ich (manipulację, Próbuje odczytać treść Z trudem je rozumie. teksty programowe, funkcje. Czyta teksty perswazję). Dostrzega przekazów medialnych i Podczas czytania pozaprogramowe. kultury na poziomie konteksty biograficzny, innych tekstów kultury. popełnia liczne błędy, Sprawnie odczytuje dosłownym, historyczny i potrafi je Teksty czyta płynnie, gubi logiczny tok. informacje zawarte w symbolicznym i wykorzystać do aczkolwiek zdarzają się mapach, tabelkach, przenośnym. Dostrzega interpretacji tekstów pojedyncze błędy. planach, wykresach. Zna wartości wpisane w kultury. Odczytuje środki wyrazu typowe dla teksty kultury. Czyta bliskie mu wartości różnych dziedzin sztuki i płynnie i bezbłędnie, ze wpisane w tekst. Czyta umie odczytać ich zrozumieniem. płynnie, ze funkcje. Potrafi zrozumieniem. krytycznie odczytać treść przekazów medialnych. Cytuje odpowiednie fragmenty potrzebne do argumentacji. W głośnym czytaniu stosuje właściwą intonację, siłę, barwę głosu oraz odpowiednie słowo. 14
Pisanie Uczeń podejmuje próby tworzenia wyżej zorganizowanych form wypowiedzi. Tworzy własne teksty i publikuje je np. na stronach internetowych. Sprawnie redaguje pisemne formy wypowiedzi (charakterystyka, opowiadanie, list, dziennik, pamiętnik, streszczenie, opis dzieła sztuki, opis sytuacji, przeżyć wewnętrznych, rozprawka, wywiad). Dba o kompozycję, dostosowuje formę do treści. Sprawnie dokonuje różnych operacji na tekście (streszcza, rozwija). Ma bogate słownictwo, pisze poprawnie pod względem językowym, ortograficznym i interpunkcyjnym. Pisze starannie, estetycznie, właściwie stosuje akapity. Poprawnie redaguje pisemne formy wypowiedzi (charakterystyka, opowiadanie, list, dziennik, pamiętnik, streszczenie, opis dzieła sztuki, opis sytuacji, przeżyć wewnętrznych, rozprawka, wywiad). Rozumie sens tematu. Umiejętnie dokonuje operacji przekształcania tekstu (streszcza, rozwija). Popełnia nieliczne błędy ortograficzne i interpunkcyjne. Redaguje krótkie teksty w formach wypowiedzi określonych w podstawie programowej. Słabo rozwija temat, popełnia błędy w kompozycji pracy. Przestrzega zasad organizacji tekstu (wstęp, rozwinięcie, zakończenie, akapity). Potrafi przekształcać tekst, streszczając, rozwijając i zapisując go w formie planu. Zdarza się pismo niezbyt staranne, a w tekście występują skreślenia i błędy ortograficzne. Podejmuje próby redagowania tekstów w formach wypowiedzi określonych w podstawie programowej. Nie zawsze pisze na temat. Zna zasady organizacji tekstu pisanego i stara się je stosować. Posługuje się prostym językiem. Zna zasady ortograficzne i interpunkcyjne, ale ma problemy z ich stosowaniem w praktyce. Pisze niestarannie, popełnia liczne błędy ortograficzne. Nie podejmuje prób redagowania tekstów w formach wypowiedzi określonych w podstawie programowej. Wykazuje brak świadomości formy, treści i kompozycji wypowiedzi. Brak spójności wypowiedzi. Popełnia liczne błedy językowe, ortograficzne, interpunkcyjne. Sprawdzanie prac pisemnych, zeszytów, notatek, testów, dyktand. 15
Odbiór tekstów, słuchanie Mówienie Uczeń potrafi w trakcie zajęć zbudować i wygłosić wypowiedź poprawną językowo i charakteryzującą się wysokim poziomem merytorycznym. Dyskutuje, polemizuje, przytacza trafne argumenty na potwierdzenie własnego stanowiska. Dostrzega problem zgłasza propozycje rozwiązania, wyciąga wnioski. W swoich wypowiedziach prezentuje logiczny tok myślenia. Wykazuje się bardzo dobrą znajomością wszystkich lektur. Wygłasza z pamięci fragmenty poezji lub prozy, dokonuje głosowej interpretacji poprzez odpowiednią barwę głosu i intonację. Uczeń koncentruje uwagę na cudzej wypowiedzi, potrafi dokonać selekcji przekazywanych informacji. Rozpoznaje intencję mówiącego z intonacji głosu. Samodzielnie określa tematykę słyszanego tekstu, podaje szczegóły treści. Tworzy poprawne składniowo i merytorycznie wypowiedzi wielozdaniowe. Bierze udział w dyskusji, popierając swoje zdanie trafnie dobranymi argumentami. Poprawnie posługuje się wymaganymi programowo formami wypowiedzi. Dobrze zna treść lektur, wykorzystuje konteksty niezbędne do ich interpretacji. Bezbłędnie wygłasza z pamięci fragmenty poezji i prozy. Nawiązuje kontakt z innymi w sposób kulturalny. Uważnie słucha poleceń, informacji. Orientuje się w treści. Poprawnie określa tematykę słyszanego tekstu. Buduje krótkie, logiczne wypowiedzi na temat lektury, filmu, różnych problemów życia codziennego, posługując się pojęciami literackimi i kulturowymi. Uczestniczy w rozmowie na tematy łatwe. Potrafi określić swoje stanowisko i uzasadnić je. Wygłasza z pamięci fragmenty poezji i prozy. Umie zadawać pytania, znając wartość pytań otwartych i zamkniętych. Odróżnia fakty od opinii. Stara się mówić w sposób zgodny z ogólnopolską normą wymowy. Stara się słuchać uważnie, czasami wymaga dodatkowych wyjaśnień. Próbuje określić tematykę słyszanego tekstu. Samodzielnie buduje jedno lub dwuzdaniowe wypowiedzi na temat lektur, zjawisk kulturowych, zainteresowań. Wypowiada się niechętnie, najczęściej tylko na tematy dotyczące najbliższego otoczenia. Zna problematykę lektur i dokumentuje to, odpowiadając na pytania. Buduje zdania krótkie, ma ubogie słownictwo. pojawiają się w wypowiedziach elementy języka potocznego. Przy pomocy nauczyciela tworzy wypowiedzi wielozdaniowe. Nie słucha z uwaga, wymaga szczegółowych objaśnień, informacji. Nie próbuje samodzielnie tworzyć krótkiej wypowiedzi na temat lektur. Nie odpowiada na pytania nauczyciela, z trudem buduje proste zdania. Ma ubogie słownictwo. Nie wykazuje zainteresowania tym, co się mówi na lekcji. Nie rozumie poleceń. Słuchanie wypowiedzi, poprawianie błędów językowych. Obserwacja, pytania kontrolujące skupienie uwagi. 16
Składnia Czasownik Uczeń swobodnie korzysta z wiedzy przy poszerzeniu wiadomości o czasowniku. Bez trudu rozpoznaje tę część mowy i jego formy (osobowe i nieosobowe). Odmienia czasowniki kłopotliwe. Używa strony biernej w tekstach oficjalnych. Wskazuje i poprawia błędy związane z użyciem imiesłowów. Redaguje tekst z użyciem wszystkich rodzajów imiesłowów. Wykorzystuje właściwe słowniki. Rozpoznaje czasowniki i jego formy nieosobowe. Redaguje zdania z nieosobowymi formami czasownika, przekształca je, używając odpowiedniej formy czasownika. Wskazuje, w jakich okolicznościach używamy strony biernej. Poprawnie zapisuje partykułę nie z imiesłowami. Korzysta z odpowiednich słowników. Rozpoznaje tę część mowy, określa jego formy gramatyczne. Przekształca zdania ze strony czynnej na bierną i odwrotnie. Tworzy imiesłowy od podanych czasowników. Odmienia imiesłowy przymiotnikowe. Stosuje zasady pisowni nie z imiesłowami. Korzysta z właściwych słowników. Wymienia, przez co odmienia się czasownik, wyjaśnia pojęcia związane z czasownikiem, odróżnia formy osobowe czasownika od nieosobowych, przedstawia klasyfikację imiesłowów, wskazuje imiesłowy w tekście. Wymienia zasady pisowni nie z imiesłowami. Korzysta z właściwych słowników. Nie potrafi rozpoznać tej części mowy, nie kojarzy pojęć związanych z czasownikiem. Ćwiczenia na lekcji, prace domowe, sprawdziany Uczeń samodzielnie odróżnia i nazywa rodzaje wypowiedzeń złożonych współrzędnie i podrzędnie, potrafi określić budowę zdania pojedynczego i złożonego. Rozpoznaje i sporządza wykresy zdań wielokrotnie złożonych i dokonuje ich opisu Właściwie stosuje znaki interpunkcyjne. W praktyce stosuje zdania zapisane w mowie zależnej i niezależnej. Sporządza wykresy zdań współrzędnie i podrzędnie złożonych. Niepewnie rozpoznaje trudniejsze przykłady zdań wielokrotnie złożonych i sporządza ich wykresy. Stosuje poprawną interpunkcję. Poprawnie przekształca mowę zależną na niezależną i odwrotnie. Zna nazwy wypowiedzeń złożonych współrzędnie i podrzędnie. Wskazuje zdanie główne w wypowiedzeniu złożonym. Stosuje odpowiednią interpunkcję w zdaniach złożonych i wielokrotnie złożonych. Wskazuje w tekście mowę zależną i niezależną. Wymienia rodzaje zdań złożonych. Wymienia zasady stosowania przecinka w zdaniach złożonych. Dzieli wypowiedzenia wielokrotnie złożone na wypowiedzenia składowe. Wyjaśnia znaczenie terminów mowa zależna i niezależna i różnice pomiędzy nimi. Nie potrafi wymienić poznanych typów zdań. Nie stosuje właściwej interpunkcji. Nie zna i nie rozumie pojęć mowa zależna i niezależna. Ćwiczenia na lekcji, prace domowe, sprawdziany 17
Wygłaszanie tekstów z pamięci Fonetyka Uczeń sprawnie i funkcjonalnie wykorzystuje wiedzę z zakresu fonetyki. Rozumie mechanizm upodobnień fonetycznych, uproszczeń grup spółgłoskowych, utraty dźwięczności w wygłosie, rozumie rozbieżność między mową a pismem. Koryguje błędy w wymowie i wyjaśnia ich przyczynę. Stosuje w wypowiedzi wyrazy, gdzie akcent pada na 3 i 4 sylabę od końca. Uczeń bezbłędnie wygłasza z pamięci wiersze lub fragmenty prozy. Uwydatnia sens wygłaszanego tekstu. Poprawnie wymawia głoski, utrzymuje odpowiednie tempo i rytm. Właściwy akcent logiczny. Bierze udział w konkursach recytatorskich. Poprawnie wymawia wyrazy i dokonuje właściwego ich podziału. Wskazuje wyrazy, w których wolno upraszczać grupy spółgłoskowe i takie, w których nie należy. Właściwie określa rodzaj i kierunek upodobnień. Wskazuje rzeczowniki, gdzie akcent pada na 3 sylabę od końca. Dobrze opanowuje tekst, poprawna dykcja. Popełnia drobne pomyłki. Na ogół poprawnie wymawia wyrazy. Zapisuje wymowę wyrazu i wskazuje różnice między wymową a pisownią. Określa funkcję głoski i w wyrazach. Wskazuje rodzaj i kierunek upodobnień. Poprawnie akcentuje wyrazy. Robi pomyłki w tekście, opuszcza fragmenty. Wymowa głosek na ogół poprawna, podobnie jak tempo i intonacja. Wyjaśnia znaczenie terminów: głoska, samogłoska, spółgłoska, litera, upodobnienie, ubezdźwięcznienie, udźwięcznienie, utrata dźwięczności w wygłosie, uproszczenie grupy spółgłoskowej. Wskazuje spółgłoski powodujące upodobnienia. Zna zasady stosowania akcentu wyrazowego. Nie w pełni opanowuje pamięciowo tekst. Wygłasza go niewyraźnie, bez akcentów logicznych. Nie zna podstawowych pojęć związanych z fonetyką. Nie rozumie mechanizmu upodobnień fonetycznych. Nie opanowuje pamięciowo tekstu, niepoprawna dykcja. Ćwiczenia na lekcji, prace domowe, sprawdziany, poprawianie błędów związanych z niewłaściwą wymową Recytacja wiersza lub fragmentu prozy 18
Estetyka pisma Słowotwórstwo Uczeń rozumie pojęcia związane ze słowotwórstwem (podstawa słowotwórcza, formant, wyraz podst.,wyraz pochodny, temat słowotwórczy, przedrostek, przyrostek, wrostek, formant zerowy, wyraz złożony, złożenie, zrost). Rozumie realne i słowotwórcze znaczenie wyrazu, rozpoznaje rodzinę wyrazu, wskazuje rdzeń. Dokonuje analizy słowotwórczej wyrazów. Tworzy wyrazy należące do konkretnych kategorii słowotwórczych. Sporządza wykresy rodziny wyrazów. Zastępuje podane nazwy właściwymi skrótowcami. Bezbłędnie skraca wyrazy. Uczeń pisze czytelnie i starannie, dba o kształt liter, ich łączenie, odległość między wyrazami. Stosuje marginesy, akapity, właściwe rozmieszczenie tekstu. Pisze bez skreśleń. Wskazuje wyraz podstawowy i pochodny, formant. Tworzy czasowniki dokonane poprzez dodanie przedrostków, wskazuje rdzeń i oboczności w rodzinie wyrazów. Zna i stosuje zasady pisowni przedrostków z-,s- oraz przyrostków - dztwo, -ctwo, -dzki, - cki. Tworzy poprawne przymiotniki złożone. Poprawnie stosuje skrótowce w zdaniu. Poprawnie zapisuje skróty. Pisze starannie, czytelnie. Stosuje marginesy, akapity. Poprawnie rozmieszcza tekst. Wyjaśnia znaczenie podanych wyrazów pochodnych, przyporządkowuje wyraz pochodny do kategorii słowotwórczej, wskazuje wyrazy należące do jednej rodziny; zapisuje wyrazy, stosując poprawne przedrostki i przyrostki, stosuje zasady pisowni przymiotników złożonych z łącznikiem lub bez. Odnajduje skrótowce w tekście i wyjaśnia ich znaczenie. Rozszyfrowuje skróty. Pisze czytelnie, choć mniej starannie. Nieliczne poprawki i skreślenia. Wyjaśnia podstawowe pojęcia związane ze słowotwórstwem. Wskazuje cechy decydujące o pisowni przedrostków z-, s-, wymienia zasady pisowni przymiotników złożonych. Zna pojęcia: skrótowiec, skrót. Wymienia rodzaje skrótowców. Pisze niekształtnie, mało czytelnie. Liczne skreślenia. Czasami nie stosuje akapitów. Nie wykazuje się znajomością podstawowych pojęć z zakresu słowotwórstwa. Nie zna zasad pisowni przedrostków z-,s- oraz zasad pisowni przymiotników złożonych. Pisze nieczytelnie, niestarannie. Litery i wyrazy nieregularne, luki. Źle wykorzystuje miejsce na stronie. Ćwiczenia na lekcji, prace domowe, sprawdziany Uwzględnianie estetyki pisma przy ocenie wypracowań, zeszytów. 19