Konkurs tematyczny: Bronią czy piórem? Postawy Polaków wobec zaborców w okresie Powstania Styczniowego dla uczniów gimnazjów województwa małopolskiego w roku szkolnym 2012/2013 Patronat Honorowy: Rektor Uniwersytetu Pedagogicznego im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie Organizator: IV Liceum Ogólnokształcące im. K. K. Baczyńskiego w Olkuszu na zlecenie Małopolskiego Kuratora Oświaty Etap szkolny Klucz odpowiedzi 1
Zadanie I. Wskaż jedną prawidłową odpowiedź na każde poniższe pytanie. (0-10 punktów) 1. W momencie wybuchu Powstania Styczniowego carem Rosji był: A. Franciszek Józef B. Aleksander II C. Mikołaj I 2. Uwłaszczenie chłopów w Królestwie Polskim ogłoszono w roku: A. 1848 B. 1861 C. 1864 3. Przed wybuchem powstania, na czele obozu politycznego zwanego czerwonymi stał: A. Aleksander Wielopolski B. Jarosław Dąbrowski C. Romuald Traugutt 4. Wsparcia powstańcom styczniowym udzielała rosyjska organizacja spiskowa o nazwie: A. Związek Południowy B. Dekabryści C. Ziemia i Wola 5. Przed wybuchem powstania działający w Warszawie uniwersytet nosił nazwę: A. Uniwersytet Warszawski B. Akademia Warszawska C. Szkoła Główna 6. Niechlubnym określeniem Wieszatiel został nazywany generał rosyjski: A. Michał Gorczakow B. Teodor Berg C. Michaił Murawjew 2
7. Akademia Medyko-Chirurgiczna działała w: A. Krzemieńcu B. Warszawie C. Wilnie 8. Wśród przywódców ugrupowania białych był: A. Andrzej Zamoyski B. Aleksander Wielopolski C. Ignacy Chmieliński 9. Jednym z najbogatszych mieszkańców Warszawy, był członek ugrupowania białych, z zawodu finansista: A. Otton Esterhazy B. Franciszek Rochebrunn C. Leopold Kronenberg 10. Osobą odpowiedzialną za stłumienie powstania w Królestwie Polskim był: A. Michał Gorczakow B. Teodor Berg C. Michaił Murawjew Zadanie II. Podaj imię i nazwisko autora poniższych słów. Jeden punkt przyznajemy za podanie imienia i nazwiska. (0-2 punkty) 1. Litwa to Rosja, mieszkańcy Litwy to Rosjanie Michaił Murawjew 2. Dla Polaków można czasem coś zrobić, z Polakami nigdy! Aleksander Wielopolski Zadanie III. Podaj tytuł pieśni patriotycznej, z której pochodzą poniższe słowa. (0-1 punkt) Ojczyznę, wolność racz nam wrócić Panie Boże, coś Polskę 3
Zadanie IV. Oceń prawdziwość poniższych zdań wstawiając w wolne pole odpowiednią literę: F oznaczającą fałsz lub P oznaczającą prawdę. (0-10 punktów) 1. W październiku 1862 roku Aleksander Wielopolski ogłosił pobór rekruta do armii rosyjskiej P 2. Aleksander Wielopolski posiadał tytuł arystokratyczny P 3. Powstanie Styczniowe cechowała wojna o charakterze regularnym F 4. Czerwoni przewidywali możliwość ugody z carską Rosją F 5. Przed powstaniem, ugrupowanie białych było skupione wokół Towarzystwa Rolniczego P 6. Przed powstaniem car zgodził się na utworzenie Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie P 7. W kwietniu 1861 roku wojska rosyjskie zabiły w Warszawie około 100 demonstrantów P 8. Generał Ludwik Mierosławski zginął na stokach Cytadeli Warszawskiej w 1864 roku F 9. Żuawi śmierci to nazwa piechoty walczącej po stronie powstańców styczniowych P 10. Romuald Traugutt został stracony w Petersburgu w 1864 roku F Zadanie V. Uzupełnij brakujące imiona i nazwiska. Jeden punkt przyznajemy za podanie imienia i nazwiska. (0-5 punktów) 1. Bezpośrednią przyczyną pierwszej patriotycznej manifestacji w Warszawie w 1860 roku był pogrzeb Katarzyny Sowińskiej (żony [generała] Józefa Sowińskiego). 2. W bitwie pod Pieskową Skałą oddziałami powstańczymi dowodził Marian Langiewicz. 3. Pierwszym przywódcą powstania (do lutego 1863 roku) był Ludwik Mierosławski. 4. Naczelnikiem Warszawy wraz z wybuchem powstania był Stefan Bobrowski. 5. W powstaniu oddziałem Włochów dowodził Francesco Nullo. 4
Zadanie VI. Uzupełnij brakujące części daty. (0-5 punktów) Po jednym punkcie za każde w całości poprawnie uzupełnione zdanie. 1. Powstanie styczniowe rozpoczęło się w: dzień 22 miesiąc styczeń rok 1863. 2. Branka do armii rosyjskiej została zaplanowana na miesiąc styczeń 1863 roku. 3. Ostatni oddział powstańczy został zlikwidowany w 1865 roku. 4. Korpus dowodzony przez generała Józefa Hauke-Bosaka został rozbity w lutym 1864 roku. 5. Akademia Medyko-Chirurgiczna została otwarta w 1857 roku. Zadanie VII. Poniższa ilustracja przedstawia pieczęć Rządu Narodowego z okresu Powstania Styczniowego. Zawiera ona godła trzech krain, które swoim zasięgiem miało objąć powstanie. Wymień te krainy. Wyjaśnij symbole i połącz je z krainami. (0-9 punktów) Trzy punkty za wymienienie krain, trzy punkty za wymienienie symboli, trzy punkty za poprawne połączenie symbolu z krainą. 5
Kraina Polska Litwa Ruś Symbol Orzeł Biały Pogoń Michał Archanioł Zadanie VIII. Wymień pięć pośrednich lub bezpośrednich przyczyn wybuchu Powstania Styczniowego. (0-5 punktów) Przykładowo: 1. Przegrana Rosji w Wojnie Krymskiej (1856). 2. Śmierć cara Mikołaja I (1855). 3. Śmierć Iwana Paskiewicza (1856). 4. Masakra demonstrantów na Placu Zamkowym w Warszawie w dniu 8 kwietnia 1861 roku. 5. Wzmożenie represji w Królestwie Polskim (od 1861 r.). 6. Wprowadzenie stanu wojennego w Królestwie Polskim (1861). 7. Zamknięcie kościołów w Warszawie (1861). 8. Aresztowanie emisariuszy Komitetu Centralnego Narodowego (1862). 9. Ogłoszenie branki przez Aleksandra Wielopolskiego. Zadanie IX. Podaj tytuły oraz autorów (imię i nazwisko) poniższych obrazów, które są poświęcone tematyce Powstania Styczniowego. (0-6 punktów) Jeden punkt przyznajemy za podanie imienia i nazwiska, jeden punkt za tytuł obrazu. 6
1. Tytuł obrazu: Wymarsz powstańców ze wsi Imię i nazwisko autora: Maksymilian Gierymski 2. 3. Tytuł obrazu: Pożegnanie powstańca Imię i nazwisko autora: Artur Grottger Tytuł obrazu: Kucie kos Imię i nazwisko autora: Artur Grottger 7
Zadanie X. Wymień najważniejsze decyzje polityczne władz rosyjskich dotyczących Królestwa Polskiego po upadku Powstania Styczniowego i określ cel polityki zaborcy. (0-5 punktów) DO OCENY SZKOLNEJ KOMISJI KONKURSOWEJ Słowa klucze, które powinny pojawić się w pisemnej odpowiedzi: 1. SYBERIA (SYBIR), ZESŁANIA, ZESŁAŃCY, KATORGA (1 punkt) 2. RUSYFIKACJA (1 punkt) Zadanie XI. Scharakteryzuj sytuację Polaków w zaborze pruskim (niemieckim) po upadku Powstania Styczniowego i określ cel polityki zaborcy. (0-5 punktów) DO OCENY SZKOLNEJ KOMISJI KONKURSOWEJ Słowa klucze, które powinny pojawić się w pisemnej odpowiedzi: 1. KULTURKAMPF (1punkt) 2. KOMISJA KOLONIZACYJNA (1 punkt) 3. GERMANIZACJA (1 punkt) Zadanie XII. Wykonaj poniższe zadania, przy wykorzystaniu zamieszczonej poniżej mapy. (0-19 punktów) 1. Wpisz we właściwe puste rubryki (na mapie) nazwy państw, z którymi w 1863 roku sąsiadował autonomiczny obszar Królestwa Polskiego. (0-3) 2. Nazwij terytoria, które zostały oznaczone na mapie następującymi literami: B, C, N. (0-3) B. LITWA (ewentualnie: Kraj Północno-Zachodni) C. GALICJA N. WIELKOPOLSKA (ewentualnie: Wielkie Księstwo Poznańskie) 8
3. Wskaż najważniejsze miasto zlokalizowane na obszarze poniżej wymienionych terytoriów. (0-3) Litwa: WILNO Mazowsze: WARSZAWA Wielkopolska: POZNAŃ 4. Dokończ poniższe zdanie. Zaznacz to miasto na mapie. (0-1) Siedziba Rządu Narodowego mieściła się w WARSZAWIE. 5. Zaznacz na mapie (liniami poziomymi) rejony największego nasilenia walk powstańczych, poza Królestwem Polskim. (0-2) LITWA (B), PODLASIE (D), ewentualnie WOŁYŃ 6. Wykorzystując mapę, wpisz w wolne pola litery oznaczające na mapie miejsca operowania oddziałów powstańczych, dowodzonych przez wymienionych poniżej dowódców. (0-3) Zygmunt Sierakowski Marian Langiewicz Józef Hauke-Bosak B F F 7. Spośród podanych miejscowości zaznacz na mapie (zakreślając) tylko te, które były miejscem bitew (potyczek) w okresie Powstania Styczniowego. (0-4) Konin, Małogoszcz, Miechów, Ostrołęka, Tarnów, Węgrów, Żyrzyn 9
2. PRUSY 3. ROSJA 1. AUSTRIA Źródło: W. Chybowski, Historia. Zeszyt do ćwiczeń na mapach konturowych, cz. 2: wiek XVI-XVII, Wydawnictwo Szkolne PWN, Warszawa 2008, s. 51. 10
Zadanie XIII. Zapoznaj się z poniższym tekstem źródłowym i odpowiedz na pytania zamieszczone pod nim. (0-10 punktów) 1. Kto jest nadawcą cytowanego manifestu? (0-1) KOMITET CENTRALNY NARODOWY (ewentualnie Rząd Narodowy) 2. Do osób, jakiej narodowości manifest został zaadresowany? (0-2) POLACY, ROSJANIE 3. Jaka grupa społeczna została przywołana w tekście manifestu? (0-1) CHŁOPI (ewentualnie SZLACHTA) 4. Wymień trzy podstawy programu społecznego zawarte w manifeście. (0-3) a. Zrównanie wszystkich Polaków w prawach. b. Nadanie wolności osobistej chłopom. c. Nadanie chłopom uprawianej ziemi za odszkodowaniem z funduszy państwowych. 5. Wyjaśnij cel ogłoszenia manifestu powstańczego. (0-3) a. Pozyskanie chłopów dla sprawy narodowej (powstania). b. Moralne uzasadnienie potrzeby walki zbrojnej. c. Pozyskanie dla sprawy polskiej społeczeństwa rosyjskiego. UWAGA! Dopuszcza się uwzględnienie przez Szkolną Komisję Konkursową innych poprawnych odpowiedzi uczniów. 11