Topten Product Criteria Paper on Telewizory

Topten Product Criteria Paper on Telewizory Thomas Bogner Austrian Energy Agency 06.2010 Wspierane przez Koordynacja:

O projekcie Projekt Topten jest częścią międzynarodowej inicjatywy Euro-Topten Plus, wspieranej przez europejski program Inteligenta Energia Europa oraz wiele instytucji (agencje energetyczne, WWF, zrzeszenia konsumentów, instytuty badawcze). Na poziomie globalnym Topten koordynowany jest prze TIG - Topten International Group. Zrzeszenie to promuje Kartę Topten, statuty TIG, oraz Zasady i procedury (www.topten.info). Topten to usługa wspierająca rynek w kontekście efektywnych energetycznie produktów. Oferując konsumentom przyjazne narzędzie służące do porównywania oraz selekcji produktów, Topten ma zwiększyć popularność urządzeń energetycznie efektywnych. Kluczowy element stanowi internetowa platforma informacyjna dla konsumentów, prezentująca najbardziej efektywne urządzenia, aktualnie dostępne wśród różnych kategorii produktów takich jak: artykuły gospodarstwa domowego, sprzęt biurowy, urządzenia elektroniczne oraz samochody. Użytkownik może uzyskać informacje o zużyciu energii, zdjęcie produktu a także jego charakterystykę (marka, model, cena itd.) Dane o produktach uzyskano w oparciu o etykiety oraz standardowych deklaracji, a także na podstawie testów akceptowane przez znane instytucje. Serwis jest niezależny od producentów i sprzedawców. Konsorcjum Projekt jest koordynowany przez Agence de l Environnement et de la Maitrise de l Energie (ADEME). Pozostałych 19 partnerów przedstawiono w poniższej tabeli. Partner Austria : Austrian Energy Agency Belgia: World Wide Fund for Nature vzw/asbl Belgia: WWF European Policy Office Czechy: SEVEn, o.p.s Finlandia: Motiva Oy Francja: WWF Fonds Mondial pour la Nature Niemcy: dena, Deutsche Energie-Agentur Niemcy: Oeko-Institut e.v. Niemcy: Wuppertal Institute Niemcy: ICLEI, European Secretariat Grecja: WWF Greece Włochy: WWF Italia Onlus Litwa: LNCF, zrzeszenie konsumentów Luksemburg: Oeko-Zenter, asbl Norwegia: Norges Naturvernforbund Polska: FEWE Fundacja na rzecz Efektywnego Wykorzystania Energii Portugalia: Quercus Rumunia: ICEMENERG Hiszpania: ADENA / WWF, Asociacion para la defensa de la natureza Kraj AT BE BE CZ FI FR DE DE DE DE GR IT LT LU NO PL PT RO ES

Kontakt Therese Kreitz (project leader) 500, routes des Lucioles F-06560 Valbonne Francja +33(0)493957984 therese.kreitz@ademe.fr Sophie Attali 6 rue de Verdun 93450 Ile-Saint-Denis Francja +331 4922 0064 sophie.attali@topten.inf o Eric Bush Rebweg 4 7012 Felsberg Szwajcaria +41 81 252 63 64 info@topten.info Marcus Hofmann Mariahilfer Strasse 136 1150 Wiedeń Austria +43 1 586 15 24-143 marcus.hofmann@energyagen cy.at Wydawca: Fundacja na rzecz Efektywnego Wykorzystania Energii ul. Rymera 3/4, 40-048 Katowice tel./fax: (032) 203-51-14 e-mail: office@fewe.pl www.fewe.pl Copyright by Fundacja na rzecz Efektywnego Wykorzystania Energii 2010 Publikacja wykonana w ramach realizacji projektu TOPTEN rozszerzenie i wzmocnienie europejskiej inicjatywy promowania najbardziej efektywnych urządzeń i produktów powszechnego użytku dofinansowanego ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz Unii Europejskiej - umowa nr IEE/07/714/SI2.500405/EURO-TOPTEN PLUS. Publikacja niniejsza została opracowana dzięki pomocy finansowej Unii Europejskiej. Poglądy w niej wyrażone należą do Fundacji na rzecz Efektywnego Wykorzystania Energii i nie odzwierciedlają w żadnym razie oficjalnego stanowiska Unii Europejskiej.

1 Wstęp Kryteria zaprezentowane w niniejszym dokumencie obejmują najważniejsze technologie związane z telewizorami dostępne na europejskim rynku, skupiając się na telewizorach LCD oraz plazmowych. Telewizory należą do najczęściej używanych urządzeń w Europie: średnie gospodarstwo domowe używa telewizora przez ok. 2,25 godz. dziennie, co oznacza że wszystkie osoby w domu oglądające telewizję spędzają sumarycznie ponad 4 godziny na słuchaniu telewizora. W roku 2003 na jedno mieszkanie przypadało 1,4 telewizora. Liczba sprzedanych telewizorów w UE w roku 2007 wynosiła 32 miliony rocznie. Szacuje się że w do roku 2020 wartość ta wzrośnie do 45 milionów rocznie. Oczywiście doskonale znane telewizory CRT (kineskopowe) praktycznie zanikają z rynku. Telewizory LCD (z ekranami ciekłokrystalicznymi) oraz plazmowe praktycznie zdominowały sprzedaż. Nowe telewizory oparte o technologie LED przyczyniają się do zwiększenia efektywności energetycznej a także polepszenia jakości obrazu. Także trend dotyczący zwiększania się rozmiaru telewizora jest nadal widoczny. Nowe regulacje dotyczące wymagań ecodesign dla telewizorów a także nowa forma etykiety dla telewizorów (obecnie dostępna jako wersja wstępna) stworzą doskonałą podstawę do ustanowienia kryteriów Topten. Od kwietnia 2010 roku producenci będą zobligowani do publikowania na swoich stronach internetowych informacji o zużyciu energii przez telewizory. To pozwoli na stworzenie list Topten dotyczących tej grupy produktów. 2 Definicje produktów Rozdział ten przedstawia przegląd technologii objętych przez niniejszy dokument. Przedstawia także techniczne analizy typów produktów oraz tłumaczy wiele z europejskich oraz międzynarodowych przepisów, etykiet a także standardów wykonywania testów. 2.1. Definicje Telewizory oznaczają zarówno telewizory jak i monitory, w odniesieniu do definicji określonych w rozporządzeniu KE numer 642/2009. "Telewizor" oznacza produkt zaprojektowany w celu wyświetlania i odbioru sygnału audiowizualnego wprowadzony do obrotu handlowego w jednym scharakteryzowanym modelu i systemie, który składa się z: (a) ekranu (b) jednego lub kilku tunerów/odbiorników oraz opcjonalnie dodatkowych urządzeń do przechowywania i uruchamiania danych takich jak DVD, twardy dysk HDD, odtwarzacz kaset video (VCR), w jednym urządzeniu połączonym z wyświetlaczem, lub oddzielnie.

"Monitor telewizyjny" oznacza produkt zaprojektowany do wyświetlania na zintegrowanym ekranie sygnału video z różnych źródeł, włączając w to sygnały telewizyjne, z opcjonalną możliwością odtwarzania sygnału audio w zewnętrznych urządzeniach, połączony poprzez ustandaryzowane ścieżki video włączając w to cinch (component, compsite), SCART, HDMI oraz nowatorskie bezprzewodowe standardy (z wyłączeniem niestandardowych sygnałów video poprzez CVI i SDI), nie mogący jednak odbierać i przetwarzać sygnałów telewizyjnych. 2.2 Typy Produktów 2.2.1 CRT - Telewizory kineskopowe CRT w skrócie: System kineskopu z działem elektronowym był przed późnymi latami osiemdziesiątymi jedynym systemem w obiegu komercyjnym. Serce systemu CRT stanowi kineskop z działem elektronowym. Natura tego rozwiązania stanowi o jego sile oraz słabościach. Wraz z możliwością produkcji ekstremalnie wysokojakościowych dokładnych telewizyjnych ekranów, rozmiar urządzenia oraz ilość elektroniki, a także wielkość kineskopu wzrastała. Niestety większy rozmiar ekranu o wynoszący ok. 36 cali wymaga zastosowania elementów o rozmiarze nie akceptowalnym dla konsumenta. Typowy rozmiar ekranu: < 36 " Plusy Wysoka jakość obrazu w systemie PAL Średnia efektywność Niskie zużycie energii ze względu na niewielkie rozmiary ekranów Minusy Brak nowym modeli na rynku Nie przystosowane do odbioru sygnału HD Podobna objętość: wielkość ekranu gorsza niż dla LCD lub Plazmy 2.2.2 PDP telewizory plazmowe PDP w skrócie: Ekrany telewizorów plazmowych składają się z matrycy komórek umieszczonej pomiędzy dwoma szklanymi panelami, zawierającej mieszankę gazów: ksenonu i neonu. Elektrody przed i za komórkami konwertują gazy w plazmę która aktywuje warstwę materiału luminoforu, wyświetlając obraz na ekranie. Typowy rozmiar ekranu: 37 -... " Plusy Naturalny kolor w ciemniejszych pomieszczeniach. Szerszy kąt oglądania niż w LCD Minusy Wielkość ekranu nie dostępne poniżej 37" Wyższe zużycie energii w porównaniu do LCD

2.2.3 LCD Wyświetlacz ciekłokrystaliczny LCD w skrócie: Ekrany ciekłokrystaliczne (LCD) wykorzystują zdolność niektórych materiałów do zmiany ich struktury krystalicznej po przyłożeniu napięcia, zmieniając się od formy przejrzystej do nieprzezroczystej. Typowy rozmiar ekranu: 20-55 " Plusy Niskie zużycie energii Najlepiej funkcjonuje w jasnych pomieszczeniach Minusy Słabe oddawanie czerni Oglądanie pod kątem może stanowić problem 2.2.4 Telewizory z tylną projekcją W celu uzyskania największych rozmiarów ekranów stosuje się telewizyjny projektor wyświetlający obraz na ekran. Te projektory są często oparte o technologie LDC lub DLP (Digital Light Projection), umożliwiając wyświetlanie obrazów o nawet kilkumetrowej szerokości. W przeciwieństwie do telewizorów plazmowych oraz LDC nie istnieje bezpośrednia relacja pomiędzy wielkością ekranu i zużyciem energii. Duże czy małe, zużywają tyle samo energii elektrycznej, stąd te większe są relatywnie bardzo efektywne w odniesieniu do wskaźnika mocy na centymetr ekranu. 2.3 Przegląd podstawowych aspektów dotyczących kryteriów efektywnościowych dla telewizorów 2.3.3 Techniczne aspekty dotyczące zużycia energii w trybie włączonym W celu przeprowadzania porównań należy wziąć pod uwagę czynniki wpływające na zużycie energii w trybie włączonym: ustawienia jasności charakterystyka nadawanych sygnałów muszą być odpowiednio opisane. Poza ustawieniem jasności oraz charakterystyką nadawanego sygnału także inne czynniki wpływają na zużycie energii danego telewizora, takie jak: typ użytej technologii (CRT. PDP, LCD), rozmiar ekranu oraz częstotliwość użytkowania.

2.4 Najlepsze dostępne technologie Najlepsze obecnie dostępne technologie związane są z telewizorami LCD z całkowitym podświetlaniem LED, osiągając wskaźnik efektywności energetycznej poniżej 0,27 (źródło: Topten.info 2010) odpowiadających klasie energetycznej A nawiązując do regulacji dotyczących klas energetycznych. Nowe technologie OLED (Organiczne LED) są zapowiadane jako bardzo efektywne. Obecnie telewizory OLED nie są dostępne w sklepach, a prezentowane są jako prototypy. 2.5 Regulacje prawne 2.5.1 Regulation (EC) No 642/2009 Obecnym środkiem wykonawczy stanowi regulacja KE numer 642/2009 z 22 lipca 2009 dotycząca wymagań ecodesign dla telewizorów. Kryteria dla zużycia w trybie włączonym Termin Typ produktu Rozdzielczość Full HD Pozostałe rozdzielczości Od 20 sierpnia 2010 Od 1 kwietnia 2012 Telewizory Monitory 20 W +Ax 1,12x4,3224 W/dm 2 15W + Ax1,12x4,3224 W/dm 2 Telewizory 16 W + Ax3,4579 W/dm 2 Monitory 12 W +Ax3,4579 W/dm 2 20W + Ax4,3224 W/dm 2 20W + Ax4,3224W/dm 2 Widoczna powierzchnia ekranu A wyrażona w dm 2 Kryteria dla trybu wyłączonego oraz czuwania Wyłączony Czuwania Od 7 stycznia 2010 1 W 1*/2**W Od 20 kwietnia 2011 0,3 (0,5) W*** 0,5*/1** W * zużycie energii w każdych warunkach zapewniające funkcję ponownego włączenia, lub zapewniając funkcję ponownego włączenia oraz wskazywanie funkcji ponownego włączenia ** zużycie energii w każdych warunkach zapewniające informację na wyświetlaczy stanu lub zapewnienie kombinacji funkcji ponownego włączenia wraz z informacją na wyświetlaczu *** zużycie energii w trybie wyłączonym nie przekraczające wartości 0,3 W, chyba że następujący warunek jest spełniony: dla telewizorów z widocznym przyciskiem uruchamiającym telewizor w stan mocy nie przekraczającej wartości 0,01W w przypadku pozycji wyłączonej, zużycie energii w pozostałych warunkach nie powinno przekraczać 0,5 W.

2.5.2 Zarys regulacji dotyczącej etykietowania telewizorów Tabela 1 podaje przegląd klas efektywności energetycznej związanych ze wskaźnikiem efektywności energetycznej. Tabela 1: Klasy efektywności energetycznej dla telewizorów Klasa efektywności energetycznej A+++ Wskaźnik efektywności energetycznej EEK0.10 A++ 0.10<EEI <0.16 A + 0.16 < EEI <0.23 A 0.23 <EEI< 0.30 B 0.30 < EEI <0.40 C 0.40 <EEI< 0.50 D 0.50 < EEI <0.64 E 0.64 <EEI< 0.80 F G (najmniej efektywny) 0.8<EEI<1..00 1.00 < EEI Nowy wzór etykiety oraz czas obowiązywania przedstawiono na rysunkach 11 oraz 12. Nowa etykieta wejdzie w życie 12 miesięcy po jej opublikowaniu. Rysunek 11: Wzór etykiety efektywności energetycznej dla telewizorów (źródło: KE, 2010)

Rysunek 12: kolejne wersje oraz okres obowiązywania etykiet dla telewizorów (źródło: KE, 2010) Etykieta powinna zawierać następujące informacje: I. Nazwę producenta lub marki handlowej II. nazwę modelu III. klasę efektywności energetycznej IV. zapotrzebowanie na moc w trybie włączonym w Watach V. roczne zużycie energii w trybie włączonym VI. przekątna ekranu wyrażona w calach lub centymetrach VII. dla telewizorów z widocznym włącznikiem, uruchamiającym urządzenie w stan zużycia nie przekraczającym 0,01 W w pozycji wyłączonej przycisku, może być dodany poniższy symbol: Rysunek 13: Symbol włącznika na etykiecie (źródło: KE, 2010)

2.5.3 Etykieta EU Eco-Label dla telewizorów (C(2009) 1830) Rysunek 14: Logo EU-Ecolabel (Źródło: KE, 2010) Decyzja komisji z dnia 12 marca 2009 ustanowiła ekologiczne kryteria dla produktów oznaczanych Eko-etykietą (Eco-lebel). Oznakowane w ten sposób telewizory są o 114% (do końca roku 2010, 70% od 1 stycznia 2011 aż do grudnia 2012, 36 % od 2013) mniej wydajne niż modele obecnie znajdujące się w klasie A. Kryteria dotyczące zużycia energii Stan czuwania Zużycie energii w stanie czuwania telewizora powinno być mniejsze niż 0,3W z wyjątkiem spełnienia odpowiednich warunków dla telewizorów z widocznym włącznikiem, uruchamiającym urządzenie w stan zużycia nie przekraczającym 0,01 W w pozycji wyłączonej przycisku, zużycie energii powinno wynosić mniej niż 0,01 W, w trybie czuwania powinno wynosić mniej niż 0,5 W. Maksymalne zużycie energii W trybie włączonym telewizory powinny zużywać mniej niż 200W. Efektywność energetyczna Okres obowiązywania Wskaźnik efektywności energetycznej Klasa energetyczna Do 31 grudnia 2010 EER <= 0,64 Minimum D 1 stycznia 2011, do 31 EER<=0,51 W przybliżeniu minimum C grudnia 2012 Od 1 stycznia 2013 EER <= 0,41 W przybliżeniu minimum B

2.6 Przepisy międzynarodowe oraz etykietyzacja 2.6.1 Program Energy Star dla telewizorów Amerykański program etykietowania Energy Star definiuje kryteria dla szerokiego zakresu kategorii produktów (obecnie w europejskim programie znajdują się jedynie urządzenia biurowe), także dla telewizorów. Wymagania dotyczą zużycia energii w trybie włączonym. Należy zauważyć że wartości te nie korespondują z wartościami wyznaczonymi w oparciu o regulację UE numer 642/2009

3 Analizy rynkowe i ekonomiczne 3.1. Rynek, sprzedaż oraz trendy Całkowitą sprzedaż w UE szacuje się na ok 32 milionów jednostek na rok. Wg prognoz roczna sprzedaż może wzrosnąć do wartości ok. 45 milionów jednostek rocznie do roku 2020. Roczne zużycie energii przez telewizory w 27 krajach UE w roku 2007 szacuje się na ok. 60 TWh. Tabela 2: Udział występowania technologii telewizorów w gospodarstwach domowych (Bertoldi, Atanasiu, 2009) CRT LCD PDP 60% 30% 10% Tabela 3: Udział występowania telewizorów wg rozmiarów ekranów w gospodarstwach Małe (35-66 cm) Średnie (67-99 cm) Duże (> 100cm) 50% 33% 12% Prognozy oparte o rynkowe trendy wskazują na wzrastający udział telewizorów LCD. Rysunek 15: Sprzedaż według typu telewizora (Źródło: Boyny, 2008)

Rysunek 16: Sprzedaż wg rozmiaru ekranu (Źródło: Boyny, 2008) 3.2 Producenci i dostawcy 3.2.1 Lista producentów Lista producentów znaczących na rynku europejskim Nazwa Strona internetowa Europejska siedziba BANG & OLUFSEN www.bang-olufsen.com Denmark JVC www.jvc-europe.com United Kingdom LG Electronics www.lge.com Netherlands LOEWE www.loewe.de Germany PANASONIC www.panasonic-europe.com/home.aspx Belgium PHILIPS www.philips.com Netherlands PIONEER www.pioneer.eu Belgium SAMSUNG www.samsung.com United Kingdom SANYO www.sanyo.co.uk United Kingdom SHARP Electronics www.sharp-eu.com Belgium SONY www.sony-europe.com Belgium TOSHIBA Information Systems www.toshiba.co.jp/worldwide/europe.html United Kingdom

3.3 Źródła danych Według regulacji 642/2009 od 20 sierpnia 2010 producenci będą zobligowani do udostępniania następujących informacji dla konsumentów: Zużycie energii w trybie włączonym, standby/wyłączonym, stosunek szczytowej luminancji. 4 Kryteria selekcji 4.1 Kryteria efektywności energetycznej Kryteria efektywności energetycznej powinny obejmować: Wskaźnik efektywności energetycznej (obejmujący zużycie energii w trybie włączonym) Zużycie energii w trybie czuwania i wyłączonym 4.2 Informacje związane z jakością Przedstawione poniżej specyfikacje mogą być wykorzystane jako dodatkowe kryteria związane z jakością: Specyfikacja produktu Zintegrowany tuner DVB-T FullHD Ambient Lighting Control (ALC) Kąt oglądania Format Czas reakcji Wyposażony w interfejs wzajemnych połączeń (CI+) Kontrast (Dynamiczny) Maksymalna jasność Wejścia HDMI Component, Wejście PC Wejście Audio Wejście 21-Pin wejście/wyjście LAN Port Czujnik obecności Zawartość groźnych substancji: rtęć, ołów (jeśli akceptowalne) Eko- Certyfikat Kwalifikacja jako kryterium jakości Tylko dla informacji

4.3 Rekomendowane wartości Kryterium wskaźnika efektywności energetycznej Jako punkt startowy sugerujemy ustawienie następującej wartości jako zużycie w trybie włączonym Wskaźnik efektywności energetycznej (EEI) <0.50 Kryterium zużycia energii w trybie czuwania i wyłączonym Te ustawienie powinno być oparte o wymagania ecodesign ważne od 20 sierpnia 2011: Tryb wyłączony Tryb standby 0,3 (0,5) Watt *** 0,5*/1** Watt * zużycie energii w każdych warunkach zapewniające funkcję ponownego włączenia, lub zapewniając funkcję ponownego włączenia oraz wskazywanie funkcji ponownego włączenia ** zużycie energii w każdych warunkach zapewniające informację na wyświetlaczy stanu lub zapewnienie kombinacji funkcji ponownego włączenia wraz z informacją na wyświetlaczu *** zużycie energii w trybie wyłączonym nie przekraczające wartości 0,3 W, chyba że następujący warunek jest spełniony: dla telewizorów z widocznym przyciskiem uruchamiającym telewizor w stan mocy nie przekraczającej wartości 0,01W w przypadku pozycji wyłączonej, zużycie energii w pozostałych warunkach nie powinno przekraczać 0,5 W. 5 Dodatkowe informacje Optymalna odległość oglądania Producenci podają rekomendacje dotyczące odpowiedniej odległości oglądania obrazów o rozdzielczości HD jako dwa lub trzy razy przekątna ekranu. Rysunek 17: Odpowiednia odległość oglądania (Źródło: Panasonic, 2009)