Polacy na temat uchodźców w trzy tygodnie po obchodach Dnia Uchodźcy

Polacy na temat uchodźców w trzy tygodnie po obchodach Dnia Uchodźcy Warszawa, lipiec Generalnym wnioskiem, jaki wypływa z analizy wyników sondażu, jest to, że rośnie świadomość społeczna tego, kim jest uchodźca. Spada natomiast stopień poinformowania o obchodzonym w naszym kraju Dniu Uchodźcy. Blisko jedna trzecia Polaków (30%) odpowiada, że słyszała o obchodzonym w połowie czerwca Dniu Uchodźcy. Najczęściej znajomość deklarują osoby bardzo interesujące się polityką (67%). Prawie trzy czwarte badanych (70%) przyznaje, że nic na temat obchodów Dnia Uchodźcy nie słyszało. Najczęściej są to nastolatki (87%). Wśród mediów, w których badani zetknęli się z informacjami na temat Dnia Uchodźcy, zdecydowanie dominuje telewizja 20% wskazań. Zaledwie 4% wskazań zyskała prasa a 3% radio. Prawie jedna dziesiąta odpowiedzi (8%) wskazuje, że badani spotkali się z informacjami o obchodach Dnia Uchodźcy, ale nie potrafią powiedzieć gdzie. Nieco ponad połowa Polaków (52%) potrafi prawidłowo określić pojęcie uchodźca. Problemy z właściwym zdefiniowaniem tego, kim są uchodźcy ma blisko połowa naszych rodaków (48%). Tymi, którzy częściej niż pozostali w sposób prawidłowy określają pojęcie uchodźca są kierownicy i specjaliści (64%), nastolatki (63%), uczniowie i studenci a także badani legitymujący się wykształceniem wyższym (po 62%). Najczęściej wskazywaną przez badanych odpowiedzią była ta, która opisuje uchodźców jako ludzi, którzy opuścili swój kraj w obawie przed prześladowaniami 70% odpowiedzi. Na drugim miejscu pod względem częstości wskazań plasuje się stwierdzenie, że uchodźcy to uciekinierzy z terenów bądź krajów objętych wojną 53%. Z kolei najczęściej wskazywane określenie nieprawidłowe opisuje uchodźców jako ludzi, którzy opuścili swój kraj w poszukiwaniu lepszych warunków życia 37%. Wśród ogółu badanych najwięcej zwolenników zyskuje pogląd, że uchodźcom powinno się pozwalać osiedlać w Polsce na dłuższy czas (39%). O połowę mniej respondentów (20%) uważa, że powinno się dążyć do tego, aby odsyłać ich z powrotem do państw, z których przybyli. Prawie co siódmy badany (15%) sądzi, że uchodźcom powinno się pozwalać osiedlać w naszym kraju na stałe. Co dziesiąty pytany (9%) jest zdania, że sposobem radzenia sobie z kwestią uchodźstwa jest wysyłanie uchodźców do innych krajów, zaś co dwudziesty (5%) uważa, że powinno się zostawiać ich samym sobie. Dwie trzecie badanych (66%) jest zdania, że uchodźcom, którzy chcieliby zostać w naszym kraju na dłużej bądź na stałe, państwo powinno zapewnić do czasu usamodzielnienia się pobyt w ośrodkach dla uchodźców. Ponad cztery piąte Polaków (84%) nigdy nie poznało osobiście uchodźców, a więc osób, które musiały opuścić swój kraj z obawy przed prześladowaniami bądź z powodu wojny. Tych, którzy zetknęli się osobiście z uchodźcami jest sześciokrotnie mniej 14%. Ponad jedna trzecia badanych (36%) deklaruje, że zetknęła się z nazwą: Wysoki Komisarz ONZ do Spraw Uchodźców (UNHCR). Blisko dwie trzecie (64%) twierdzi, że z tą nazwą się nie spotkało. Jest to wynik identyczny z tym, jaki uzyskaliśmy w roku ubiegłym. Wśród ogółu badanych zdecydowanie dominuje pogląd, że Polska ma historyczny dług, który nakazuje przyjmować uchodźców, gdyż kiedyś Polacy sami musieli opuszczać kraj i byli przyjmowani przez inne państwa. Twierdzi tak 67% badanych. Pogląd przeciwny jest udziałem 17% respondentów. Wśród typów postaw wobec uchodźców (skonstruowanych na podstawie opinii na temat pozytywnych bądź negatywnych zjawisk wywoływanych przybywaniem uchodźców) zdecydowanie dominuje sceptycyzm (napływ uchodźców powoduje więcej złego niż dobrego). Charakteryzuje on 53% Polaków. Entuzjaści stanowią nieco ponad jedną dziesiątą społeczeństwa (13%), zaś jedną trzecią stanowią niezdecydowani (34%). Ośrodek Badania Opinii Publicznej Sp. z o.o.; ul. Dereniowa 11; 02-776 Warszawa; NIP: 521-10-18-407; REGON: 011162458 Bank Przemysłowo Handlowy PBK S.A. XX Oddział w Warszawie; Nr konta: 10601060-320000436235; Sąd Rejonowy dla Miasta Stołecznego Warszawy, RHB 44444; Kapitał Zakładowy: 1.000.000,00 zł t (48 22) 648 2044 (-46), 644 9995; f (48 22) 644 9947, 643 1607 e office@tns-global.pl; www.tns-global.pl

Cytowanie, publiczne odtwarzanie, kopiowanie oraz wykorzystywanie w innej formie danych, informacji i opracowań zawartych w tej publikacji jest dozwolone pod warunkiem podania źródła. W dniu 15. czerwca obchodzony był w Polsce Dzień Uchodźcy. TNS OBOP na zlecenie Wysokiego Komisarza ONZ do spraw Uchodźców zrealizował badanie, w którym zapytano Polaków o kwestie dotyczące uchodźców. Powstały po badaniu komunikat prezentuje opinie między innymi na temat tego w jaki sposób należy postępować wobec uchodźców, jaki wpływ na kraje przyjmujące ma napływ uchodźców, jaka jest społeczna definicja uchodźcy. Ponadto dostarcza on informacji na temat stopnia poinformowania i źródeł informacji o obchodach Dnia Uchodźcy w Polsce a także stopnia znajomości osób będących uchodźcami 1. Stopień i źródła poinformowania o Dniu Uchodźcy Blisko jedna trzecia Polaków (30%) odpowiada, że słyszała o obchodzonym w połowie czerwca Dniu Uchodźcy. Najczęściej znajomość deklarują osoby bardzo interesujące się polityką (67%, im stopień zainteresowania słabszy tym rzadsze stwierdzenia o poinformowaniu o tym wydarzeniu). Ponadto częściej niż pozostali o obchodach Dnia Uchodźcy słyszeli mieszkańcy największych miast, osoby najlepiej wykształcone (po 52%) a także ci spośród badanych, którzy osobiście poznali osoby będące uchodźcami (50%). Wyraźnie dostrzegamy zależności między stopniem poinformowania badanych a ich wspomnianym już zainteresowaniem polityką a także miejscem zamieszkania (w miastach zdecydowanie częściej niż w na wsi) oraz wykształceniem (im badani lepiej wykształceni tym częściej mówią, że słyszeli o Dniu Uchodźcy). Niedawno w Polsce obchodzono Dzień Uchodźcy. Czy zetknął(ęła) się Pan(i) z jakimiś informacjami na ten temat? tak 30 nie 70 Prawie trzy czwarte badanych (70%) przyznaje, że nic na temat obchodów Dnia Uchodźcy nie słyszało. Najczęściej są to nastolatki (87%), osoby zupełnie nie interesujące 2

się polityką (85%), rolnicy (84%) a także badani z wykształceniem podstawowym (83%). Ponadto mieszkańcy wsi (80%) częściej niż mieszkańcy miast odpowiadają, że nie zetknęli się z żadnymi informacjami na ten temat. Wśród mediów, w których badani zetknęli się z informacjami na temat Dnia Uchodźcy, zdecydowanie dominuje telewizja 20% wskazań. Zaledwie 4% wskazań zyskała prasa a 3% radio. Prawie jedna dziesiąta odpowiedzi (8%) wskazuje, że badani spotkali się z informacjami o obchodach Dnia Uchodźcy, ale nie potrafią powiedzieć gdzie. W porównaniu z wynikami, jakie uzyskaliśmy w roku ubiegłym spadł odsetek wskazań na telewizję (o 6 punktów procentowych) oraz radio (o 3 punkty) jako źródła informacji. Nie zmienił się poziom wskazań na prasę, wzrósł natomiast odsetek osób, które nie pamiętają, gdzie zetknęły się z tymi informacjami. Jednocześnie wzrosła też nieznacznie liczba osób (z 67% do 70%), które przyznają, że w ogóle nie słyszały o obchodach Dnia Uchodźcy w Polsce. Niedawno w Polsce obchodzono Dzień Uchodźcy. Czy zetknął(ęła) się Pan(i) z jakimiś informacjami na ten temat? X.1998 X.1999 X.2000 VII.2001 VII.2002 VII 2003 tak, w telewizji 18 37 27 33 26 20 tak, w radio 4 11 9 7 6 3 tak, w prasie 3 8 4 9 4 4 tak, ale nie pamiętam gdzie 11 9 9 5 4 8 nic o tym nie słyszałem(am) 67 51 60 58 67 70 Wyniki nie sumują się do 100% ponieważ można było wskazać więcej niż jedną odpowiedź. 1 Sondaż zrealizowano w dniach 5 7. lipca na ogólnopolskiej, losowej, reprezentatywnej próbie 1005 mieszkańców Polski w wieku 15 i więcej lat. Maksymalny statystyczny błąd pomiaru dla tej wielkości próby wynosi +/- 3,1%, przy wiarygodności oszacowania równej 95%. 3

Społeczna definicja uchodźcy Nieco ponad połowa Polaków (52%) potrafi prawidłowo określić pojęcie uchodźca. Problemy z właściwym zdefiniowaniem tego, kim są uchodźcy ma blisko połowa naszych rodaków (48%). Tymi, którzy częściej niż pozostali w sposób prawidłowy określają pojęcie uchodźca są kierownicy i specjaliści (64%), nastolatki (63%), uczniowie i studenci a także badani legitymujący się wykształceniem wyższym (po 62%). Co ciekawe, fakt, że badani poznali wcześniej osobiście uchodźców nie wpływa znacząco na prawidłowe określanie tego kim uchodźca jest: 48% spośród tych, którzy poznali kiedykolwiek uchodźcę osobiście definiuje taką osobę prawidłowo, zaś 52% nieprawidłowo. Z kolei 52% spośród tych, którzy nigdy nie spotkali uchodźcy określają taką osobę prawidłowo a 48% nieprawidłowo. Kogo, Pana(i) zdaniem, określa się mianem uchodźca? Prawidłowa definicja pojęcia uchodźca * 52 Inne odpowiedzi** 48 * - osoby, które wskazały dwie prawidłowe odpowiedzi i jednocześnie żadnej nieprawidłowej bądź jedną z dwóch prawidłowych odpowiedzi i jednocześnie żadnej nieprawidłowej. ** - osoby, które oprócz odpowiedzi prawidłowych wskazały jednocześnie odpowiedzi nieprawidłowe bądź wymieniły tylko odpowiedzi nieprawidłowe. Najczęściej wskazywaną przez badanych odpowiedzią była ta, która opisuje uchodźców jako ludzi, którzy opuścili swój kraj w obawie przed prześladowaniami 70% odpowiedzi. Na drugim miejscu pod względem częstości wskazań plasuje się stwierdzenie, że uchodźcy to uciekinierzy z terenów bądź krajów objętych wojną 53%. Najczęściej więc wskazywane są definicje prawidłowe. Z kolei najczęściej wskazywane określenie nieprawidłowe opisuje uchodźców jako ludzi, którzy opuścili swój kraj w poszukiwaniu lepszych warunków życia 37%. W nieco ponad jednej dziesiątej odpowiedzi znajdujemy określenie Polaków ze Wschodu (np. z Kazachstanu) jako uchodźców (12%). Co dwudziesty badany (5%) skłonny jest mianem uchodźców określać członków mniejszości narodowych zamieszkałych na terenie Polski, zaś co dwudziesty piąty (4%) Cyganów na ulicach polskich miast. 4

Kogo, Pana(i) zdaniem, określa się mianem uchodźca? X. 99 X. 00 VII. 01 VII. 02 VII. 03 ludzi, którzy opuścili swój kraj w obawie przed prześladowaniami 71 64 63 65 70 uciekinierów z terenów, kraju objętego wojną 60 60 55 54 53 ludzi, którzy opuścili swój kraj w poszukiwaniu lepszych warunków życia 27 34 39 43 37 Polaków ze Wschodu, np. z Kazachstanu 10 16 12 10 12 członków mniejszości narodowych zamieszkałych w Polsce 6 5 4 3 5 Cyganów na ulicach polskich miast 4 4 3 3 4 innych 0 2 1 1 1 Wyniki nie sumują się do 100% ponieważ można było wskazać więcej niż jedną odpowiedź. Sposoby postępowania wobec uchodźców Wśród ogółu badanych najwięcej zwolenników zyskuje pogląd, że uchodźcom powinno się pozwalać osiedlać w Polsce na dłuższy czas twierdzi tak dwie piąte badanych (39%). O połowę mniej respondentów (20%) uważa, że powinno się dążyć do tego, aby odsyłać ich z powrotem do państw, z których przybyli. Prawie co siódmy badany (15%) sądzi, że uchodźcom powinno się pozwalać osiedlać w naszym kraju na stałe. Co dziesiąty pytany (9%) jest zdania, że sposobem radzenia sobie z kwestią uchodźstwa jest wysyłanie uchodźców do innych krajów, zaś co dwudziesty (5%) uważa, że powinno się zostawiać ich samym sobie. Nieco ponad jedna dziesiąta Polaków (12%) nie potrafi powiedzieć, w jaki sposób powinno się postępować wobec uchodźców. Generalnie ponad połowa badanych (58%) opowiada się za takimi rozwiązaniami wobec uchodźców, które zakładają przyjmowanie ich w Polsce i aktywne działania w celu udzielenia im pomocy (pozwalanie na osiedlanie się na stałe, bądź na dłuższy czas). Większymi niż inni zwolennikami osiedlania się w Polsce uchodźców na dłuższy czas są kierownicy i specjaliści (60%), osoby legitymujące się wykształceniem wyższym (59%), badani w wieku 20-29 lat (53%) oraz uczniowie i studenci (51%). Częściej też są to kobiety (43%) niż mężczyźni (35%). O tym, że uchodźców powinno się odsyłać z powrotem do państw, z których przybyli najczęściej mówią rolnicy (32%) a także mieszkańcy wsi (29%) oraz osoby z 5

wykształceniem zasadniczym zawodowym (27%). Tym razem częściej mężczyźni (25%) niż kobiety (15%). Wreszcie ci, którzy opowiadają się za rozwiązaniem zakładającym osiedlanie się uchodźców w Polsce na stałe, to najczęściej ludzie bardzo interesujący się polityką (22%), mieszkańcy miast o liczbie ludności od 20 do 100 tys. oraz starsi badani w wieku 50-59 lat (po 20%). Jak, Pana(i) zdaniem, powinno się postępować wobec uchodźców? Czy należy: X.1998 X.1999 X.2000 VII.2001 VII.2002 VII.2003 ogół N=1001 prawidłowa definicja uchodźcy n=271 ogół N=1009 prawidłowa definicja uchodźcy n=607 ogół N=1085 prawidłowa definicja uchodźcy n=523 ogół N=1193 prawidłowa definicja uchodźcy n=594 ogół N=1013 prawidłowa definicja uchodźcy n=492 Ogół N=1005 prawidłowa definicja uchodźcy n=516 pozwolić im osiedlić się w Polsce na dłuższy czas dążyć do wysłania ich z powrotem do państw, z których przyjechali pozwolić im osiedlić się w Polsce na stałe dążyć do wysłania ich do innych krajów zostawić ich samym sobie 29 36 41 45 36 43 39 45 37 42 39 43 36 28 30 31 25 22 20 16 21 17 20 16 13 13 8 7 15 12 16 15 13 13 15 15 9 9 11 9 8 8 8 6 13 14 9 9 2 2 2 1 4 4 5 6 3 2 5 5 trudno powiedzieć 11 12 8 7 12 11 12 12 13 12 12 12 Wśród osób prawidłowo definiujących pojęcie uchodźca jeszcze wyraźniej niż wśród ogółu badanych dominuje przekonanie o tym, że uchodźcom powinno pozwalać się na osiedlanie w Polsce na dłuższy czas podkreśla to 43% ankietowanych z tej kategorii (a więc o 4 punkty procentowe więcej niż w przypadku ogółu). Mniej natomiast niż wśród ogółu (także o 4 punkty), zwolenników odsyłania uchodźców do krajów, z których przybyli (16%). Pozostałe sposoby postępowania zyskują takie samo poparcie zarówno wśród osób prawidłowo definiujących pojęcie uchodźca, jak i wśród ogółu. Ponadto zauważamy, że ranking sposobów postępowania wobec uchodźców jest taki sam w obu grupach. 6

Jak, Pana(i) zdaniem, powinno się postępować wobec uchodźców? Opinie osób, które kiedykolwiek poznały osobiście uchodźców, n=143 pozwolić im osiedlić się w Polsce na dłuższy czas 47 pozwolić im osiedlić się w Polsce na stałe 23 dążyć do wysłania ich z powrotem do państw, z których przyjechali 14 dążyć do wysłania ich do innych krajów 7 zostawić ich samym sobie 1 trudno powiedzieć 8 W grupie tych badanych, którzy deklarują, że poznali osobiście osoby będące uchodźcami inaczej niż w dwóch poprzednich dwa czołowe miejsca zajmują postawy otwartości wobec uchodźców i ich problemów. Blisko połowa osób z tej kategorii (47%) uważa, że uchodźcom powinno pozwalać się na osiedlanie w Polsce na dłuższy czas. Na drugim miejscu pod względem częstości wskazań znalazło się rozwiązanie zakładające zezwalanie na osiedlanie się w Polsce na stałe mówi tak blisko jedna czwarta badanych (23%). Generalnie obserwujemy częstsze niż w przypadku ogółu badanych postawy przychylne uchodźcom. Blisko trzy czwarte ankietowanych (70%) opowiada się za takimi rozwiązaniami wobec uchodźców, które zakładają przyjmowanie ich w Polsce i aktywne działania w celu udzielenia im pomocy (pozwalanie na osiedlanie się na stałe, bądź na dłuższy czas). Rzadziej niż wśród ogółu wskazywane są rozwiązania związane z biernością naszego kraju wobec uchodźców (odsyłanie do innych krajów, odsyłanie do krajów, z których przybyli oraz pozostawienie ich samym sobie). Częściej też niż ogół badanych osoby, które poznały kiedykolwiek uchodźców, mają sprecyzowane zdanie na ten temat odpowiedź trudno powiedzieć pada z ust 8% badanych (wśród ogółu jest to 12%). 7

Rola państwa w pomocy uchodźcom chcącym pozostać w Polsce na dłuższy czas lub na stałe Dwie trzecie badanych (66%) jest zdania, że uchodźcom, którzy chcieliby zostać w naszym kraju na dłużej bądź na stałe, państwo powinno zapewnić do czasu usamodzielnienia się pobyt w ośrodkach dla uchodźców. To pogląd, który zdecydowanie dominuje wśród badanych. Na inne rozwiązania wskazuje zdecydowanie mniej ankietowanych. Na pomoc w znalezieniu pracy oraz przyznawanie polskiego obywatelstwa wskazuje po jednej dziesiątej osób (po 9%). Na organizowanie kursów języka polskiego oraz inne rozwiązania wskazuje po 7% respondentów. Niemal żadnej roli państwa nie widzą natomiast badani w zapewnianiu uchodźcom mieszkań (2%). Opinię o tym, że państwo polskie powinno zapewnić uchodźcom pobyt w ośrodkach do momentu ich usamodzielnienia się wyrażają najczęściej mieszkańcy wsi, młodzi respondenci w wieku 20-29 lat (po 73%) a także przedstawiciele kadry kierowniczej i specjaliści (72%). Co, Pana(i) zdaniem, nasze państwo powinno umożliwić uchodźcom, którzy chcieliby na dłuższy czas lub na stałe pozostać w Polsce? zapewnić im do czasu usamodzielnienia się pobyt w ośrodkach dla uchodźców X.1999 X.2000 VII.2001 VII.2002 VII.2003 66 59 59 64 66 pomóc w znalezieniu pracy 12 11 11 11 9 przyznawać obywatelstwo polskie 6 8 8 7 9 zorganizować dla nich kursy (naukę) języka polskiego 7 8 8 8 7 coś innego 6 11 2 6 7 zapewnić mieszkania 2 3 2 4 2 odesłać, wysłać do innych krajów - - 4 - - nic - - 3 - - nie wiem 1-3 - - 8

Skutki przybywania uchodźców Kultura Blisko połowa badanych (46%) jest zdania, że przybywanie uchodźców nie stanowi pozytywnego elementu w postaci wzbogacenia kultury kraju, który ich przyjmuje. Opinię przeciwną wyraża dwie piąte badanych (40%). Brak zdania w tej kwestii towarzyszy ponad jednej dziesiątej Polaków (14%). Wśród osób prawidłowo definiujących pojęcie uchodźca opinie na ten temat podzielone są po równo: 43% twierdzi, że przybywanie uchodźców wzbogaca kulturę kraju przyjmującego, zaś 42% - że nie. Jedynie wśród osób, które poznały osobiście uchodźców dominuje pogląd, że napływ uchodźców jest czynnikiem wzbogacającym kulturę mówi tak 62% osób z tej kategorii badanych. Zdanie przeciwne wypowiada jedna trzecia ankietowanych (32%). Przybywanie uchodźców wzbogaca kulturę kraju, który ich przyjmuje prawidłowa definicja uchodźcy osoby, które zetknęły się z uchodźcami ogółem zdecydowanie tak 9 15 8 tak 42 62 40 raczej tak 33 47 32 raczej nie 32 25 32 nie 43 32 46 zdecydowanie nie 11 7 14 trudno powiedzieć 15 6 14 Zagrożenie przestępczością Ponad połowa Polaków (57%) twierdzi, że przybywanie uchodźców ma negatywne konsekwencje w postaci wzrostu przestępczości. Jedna trzecia ankietowanych (32%) nie dostrzega jednak takiego zagrożenia. Co dziesiąty pytany (11%) nie potrafi odpowiedzieć na to pytanie. Pogląd mówiący o tym, że przybywanie uchodźców powoduje wzrost przestępczości jest dominującym także w grupie tych, którzy wiedzą, kim są uchodźcy 9

(53%) a także wśród tych, którzy z uchodźcami zetknęli się osobiście (52%). Wśród tych ostatnich najczęściej jednak podkreśla się, że napływ uchodźców nie pociąga za sobą wzrostu przestępczości (42%). Wśród prawidłowo definiujących uchodźców odsetek ten wynosi 35%. Przybywanie uchodźców powoduje wzrost przestępczości prawidłowa definicja uchodźcy osoby, które zetknęły się z uchodźcami ogółem zdecydowanie tak 16 10 18 tak 53 52 57 raczej tak 37 42 39 raczej nie 30 35 27 nie 35 42 32 zdecydowanie nie 5 7 5 trudno powiedzieć 12 6 11 Rynek pracy Zarówno wśród ogółu (66%), jak i wśród osób, które zetknęły się z uchodźcami (65%) a także wśród potrafiących poprawnie zdefiniować uchodźców (63%) dominuje przekonanie, że napływ uchodźców pogarsza sytuację na rynku pracy powodując wzrost bezrobocia. Znający osobiście uchodźców (32%) oraz prawidłowo ich definiujący (30%) częściej niż ogół badanych (26%) skłonni są podzielać opinię, że przybywanie uchodźców nie skutkuje wzrostem bezrobocia w krajach, które udzielają im pomocy. Przybywanie uchodźców powoduje wzrost bezrobocia 10

prawidłowa definicja uchodźcy osoby, które zetknęły się z uchodźcami ogółem zdecydowanie tak 21 15 24 tak 63 65 66 raczej tak 42 50 42 raczej nie 26 27 22 nie 30 32 26 zdecydowanie nie 4 5 4 trudno powiedzieć 7 3 8 Napływ elit intelektualnych Zarówno wśród ogółu badanych, jak i wśród tych, którzy potrafią prawidłowo zdefiniować pojęcie uchodźca przeważa pogląd, że kraje przyjmujące uchodźców zyskują w nich ludzi zdolnych i dobrze wykształconych w obu grupach twierdzi tak prawie połowa ankietowanych. Zdecydowanie częściej opinię taką podzielają osoby, które osobiście zetknęły się z uchodźcami niemal dwie trzecie z nich. Przybywanie uchodźców wzbogaca kraj, który ich przyjmuje, gdyż są wśród nich ludzie zdolni i dobrze wykształceni prawidłowa definicja uchodźcy osoby, które zetknęły się z uchodźcami ogółem zdecydowanie tak 8 15 8 tak 47 64 46 raczej tak 39 49 38 raczej nie 31 23 31 nie 37 27 37 zdecydowanie nie 6 4 6 trudno powiedzieć 16 9 17 Konflikty 11

W każdej z trzech analizowanych grup ogólne opinie na temat wpływu pojawiania się uchodźców na powstawanie bądź wzmaganie konfliktów narodowościowych czy rasowych są niemal identyczne. Jednocześnie w każdej z nich przeważa pogląd, że przybywanie uchodźców takie konflikty powoduje bądź wzmaga. Odsetek wskazań w poszczególnych kategoriach respondentów wynosi tu od 47% do 49%. Pogląd mówiący o tym, że przybywanie uchodźców nie wywołuje bądź nie wzmaga konfliktów podziela od 36% do 39% w zależności od analizowanej kategorii badanych. Przybywanie uchodźców powoduje lub wzmaga konflikty na tle narodowościowym, rasowym prawidłowa definicja uchodźcy osoby, które zetknęły się z uchodźcami ogółem zdecydowanie tak 12 5 12 tak 47 47 49 raczej tak 35 42 37 raczej nie 31 35 30 nie 37 39 36 zdecydowanie nie 6 4 6 trudno powiedzieć 16 14 15 12

Czy Polska ma historyczny dług wobec uchodźców? Zarówno wśród ogółu badanych, jak i wśród tych, którzy potrafią prawidłowo odpowiedzieć na pytanie kim jest uchodźca zdecydowanie dominuje pogląd, że Polska ma historyczny dług, który nakazuje przyjmować uchodźców. Wśród ogółu twierdzi tak 67%, a wśród prawidłowo definiujących uchodźców 70% badanych. Pogląd przeciwny jest udziałem zarówno w jednej, jak i drugiej grupie mniej niż jednej piątej respondentów. Na podobnym poziomie kształtuje się liczba osób, które nie mają na ten temat zdania. Częściej niż inni zwolennikami twierdzenia, że nasz kraj powinien przyjmować uchodźców gdyż kiedyś Polacy sami musieli opuszczać kraj i byli przyjmowani przez inne państwa są kierownicy i specjaliści (77%), nastolatki (76%), osoby bardzo interesujące się polityką (76% - im zainteresowanie słabsze, tym rzadziej podzielany powyższy pogląd), uczniowie i studenci (74%) a także badani najlepiej wykształceni (73%). Polska powinna przyjmować uchodźców ponieważ kiedyś Polacy sami musieli opuszczać swój kraj z obawy przed prześladowaniami i byli wówczas przyjmowani przez inne państwa prawidłowa definicja uchodźcy ogółem zdecydowanie tak 16 19 tak 70 67 raczej tak 54 48 raczej nie 12 13 nie 16 17 zdecydowanie nie 4 4 trudno powiedzieć 14 16 Kontakt z uchodźcami 13

Ponad cztery piąte Polaków (84%) nigdy nie poznało osobiście uchodźców, a więc osób, które musiały opuścić swój kraj z obawy przed prześladowaniami bądź z powodu wojny. Tych, którzy zetknęli się osobiście z uchodźcami jest sześciokrotnie mniej 14%. Czy kiedykolwiek poznał(a) Pan(i) osobiście osobę (osoby), która musiała opuścić swój kraj z obawy przed prześladowaniami bądź z powodu wojny? tak 14 nie 84 nie pamiętam 2 Bezrobotni (91%), osoby z wykształceniem zasadniczym zawodowym (90%) i podstawowym (88%), rolnicy (89%), badani mało interesujący się, bądź zupełnie nie zainteresowani polityką a także zatrudnieni w sektorach administracji i usług (po 88%) to ci, którzy najczęściej podkreślają, że nie zetknęli się osobiście z uchodźcami. Z kolei respondenci bardzo zainteresowani wydarzeniami politycznymi (41%), najlepiej wykształceni, przedstawiciele kadry kierowniczej i specjaliści (po 29%) oraz mieszkańcy największych metropolii to ci, którzy najczęściej mówią o tym, że poznali osobiście uchodźców. 14

Stopień znajomości stanowiska Wysokiego Komisarza ONZ do Spraw Uchodźców (UNHCR) Ponad jedna trzecia badanych (36%) deklaruje, że zetknęła się z nazwą: Wysoki Komisarz ONZ do Spraw Uchodźców (UNHCR). Blisko dwie trzecie (64%) twierdzi, że z tą nazwą się nie spotkało. Jest to wynik identyczny z tym, jaki uzyskaliśmy w roku ubiegłym. Ci, którzy częściej niż pozostali mówią, że zetknęli się z tą nazwą to: osoby bardzo zainteresowane polityką (73% - im zainteresowanie polityką mniejsze, tym stopień znajomości niższy), kierownicy i specjaliści (72%), badani najlepiej wykształceni (68% - im wykształcenie słabsze, tym stopień znajomości niższy) a także respondenci, którzy poznali uchodźców osobiście (54%). Częściej są to też mężczyźni (39%) niż kobiety (33%). Czy kiedykolwiek zetknął(ęła) się Pan(i) z nazwą: Wysoki Komisarz ONZ do Spraw Uchodźców (w skrócie UNHCR)? X.1998 X.1999 X.2000 VII.2001 VII.2002 VII.2003 tak 37 38 40 39 36 36 nie 63 62 60 61 64 64 15

Typy postaw wobec uchodźców Na podstawie pytań dotyczących skutków przybywania uchodźców stworzyliśmy trzy typy postaw wobec uchodźców. Biorąc pod uwagę sposób odpowiadania na te pytania, badanych podzielić można na entuzjastów, sceptyków i niezdecydowanych. Entuzjasta to człowiek, który w przybywaniu uchodźców dostrzega wzbogacanie kultury swojego kraju i napływ elit intelektualnych i jednocześnie twierdzi, że nie powoduje wzrostu trzech negatywnych zjawisk społecznych: bezrobocia, przestępczości i konfliktów rasowych czy narodowościowych bądź też powoduje, ale tylko niektóre z nich. Z kolei sceptyk to osoba, która jest przekonana, że napływ uchodźców skutkuje wzrostem wszystkich wspomnianych negatywnych zjawisk przy jednoczesnym całkowitym (uchodźcy nie wzbogacają ani kultury kraju do którego przybywają, ani jego samego) bądź też częściowym braku elementów pozytywnych (uchodźcy wzbogacają kulturę ale nie stanowią elit intelektualnych bądź odwrotnie). Typ niezdecydowany charakteryzuje się tym, że w przypadku przynajmniej jednego z pięciu pytań (niezależnie czy chodzi o skutki pozytywne, czy negatywne) badany stwierdza, że nie potrafi się ustosunkować do danej kwestii. Najczęściej występującym w społeczeństwie polskim typem postawy wobec uchodźców jest sceptycyzm charakteryzuje on ponad połowę Polaków (53%). Postawa ta silnie związana jest z dwoma cechami społeczno-demograficznymi: wykształceniem i samooceną sytuacji materialnej. Im badani lepiej wykształceni tym większy wśród nich sceptycyzm (wśród osób z wykształceniem podstawowym 46% dostrzega przede wszystkim negatywy związane z przybywaniem uchodźców a już 60% wśród osób z wykształceniem wyższym). Im badani lepiej oceniają własną sytuację materialną tym częstsza wśród nich postawa sceptyczna. Biorąc pod uwagę miejsce zamieszkania dostrzegamy wyraźną różnicę w postawach wobec uchodźców: mieszkańcy wsi zdecydowanie rzadziej niż mieszkańcy miast wyrażają sceptycyzm. Spośród mieszkańców miast największymi sceptykami są ci z najmniejszych (do 20 tys.) miast 64%. Postawa ta nie wiąże się z charakterem poglądów politycznych badanych z podobną częstością prezentują ją zarówno sympatycy opcji lewicowej (64%), centrolewicowej (68%), jak i prawicowej (65%). Dodać jednak trzeba, że właśnie wśród osób o poglądach 16

centrolewicowych postawa sceptyczna jest spotykana najczęściej spośród wszystkich kategorii społeczno-demograficznych. Ponadto mężczyźni (55%) częściej niż kobiety (51%) prezentują taką postawę. Entuzjaści stanowią nieco ponad jedną dziesiątą społeczeństwa (13%). Ten typ postawy wobec uchodźców częściej niż innych charakteryzuje najmłodszych uczestników badania w wieku 15-19 lat (23%), uczniów i studentów (20%) a także badanych określających swoje poglądy polityczne jako centroprawicowe (19%). Jedną trzecią Polaków stanowią niezdecydowani (34%). Tak samo, jak w przypadku sceptyków postawa ta silnie wiąże się z wykształceniem oraz samooceną sytuacji materialnej. Zależność jest jednak w tym przypadku odwrotna. Im badani słabiej wykształceni i im gorzej oceniają własną sytuację materialną tym częściej wobec uchodźców prezentują postawę niezdecydowaną. Więcej też jest niezdecydowanych wśród ludności wiejskiej (42%) niż miejskiej (32% wśród mieszkańców największych miast, po 31% wśród mieszkających w miastach od 100 do 500 tys. i od 20 do 100 tys. i 21% wśród zamieszkujących miasta najmniejsze). Częściej niż pozostałych typ niezdecydowany charakteryzuje rolników (47%), badanych w wieku 60 i więcej lat (44%), osoby nie potrafiące zdefiniować własnych poglądów politycznych, emerytów (po 41%) a także najmniej zarabiających (40%). Postawa ta częściej występuje u kobiet (36%) niż u mężczyzn (32%). 17