Naprawdę warto tu być

Gmina Kosakowo 1

Dawniej i dziś - Then and now Commune Kosakowo is located in the northeastern part of the Pomeranian (pomorskie) province. Its north border with the commune of Puck runs along the Łyski and Leniwy channels while the Baltic Sea shoreline forms its natural eastern boundary. In the south and west the commune borders urban areas of Gdynia and Rumia. The commune is located within limits of two microregions, namely Kępa Oksywska and the Kashubian Proglacial Valley. It covers 50 sq km and has a population of approximately 12,500. More specifically the commune of Kosakowo is situated within the mesoregion referred to as Kashubian Coastland. The local landscape is the result of the Ice Age activity when the continental ice sheet shaped land surface leaving behind uplands of the basal moraine cut by the proglacial stream valley. The administrative limits of the Commune include the flat moraine called Kępa Oksywska where villages of Pogórze, Suchy Dwór, Kosakowo, Dębogórze, Pierwoszyno, Mosty and Mechelinki are located, and the Kashubian Proglacial Stream Valley where there are Dębogórze Wybudowanie, Kazimierz and Rewa. The difference of levels between Kępa and the Valley amounts to 80 m. The sea border line within the commune is about 8 km long and runs from Babie Doły via Mechelinki to Rewa along the beautiful sandy beaches where the biggest in Poland colony of the sea-holly is located. Numerous natural, cultural and recreational advantages of the commune area include not only tourist attractions but also clean beaches, wonderful scenery, unique topographic features and abundant wildlife. A large section of the commune forms part of the Seaside Scenic Park and the most interesting part of the region is the littoral fragment of the proglacial valley between Kępa Oksywska and Kępa Pucka. Brackish water enters from the bay what results in the occurrence of salty habitats where a diversity of plant communities including wide range of species live, like in the located at the mouth of the River Reda Beka sanctuary. Over a comparatively small area of the reserve grow nearly 370 species of flower plants, pteridophytes, unique communities of halophilous grass, rushes and a number of protected plant species. The land is also an abode of many wildlife species, particularly birds. Along the shore of the Bay there occur three exceptional coastline forms. In the east part of the commune the cliff of Kępa Oksywska descends to the sea, further north and west there are kilometres of clean beaches perfect for sunbathing and swimming. Warm, shallow and safe water of the Bay of Puck combined with quite strong winds have created ideal conditions for windsurfing. There is also one of the most charming fragments of the Baltic coastline, unique in Europe Rewa Cape (Cypel Rewski), commonly called Szpërk, cutting over 1 km into the Bay of Puck. Tourism and recreation centre mainly in Rewa and Mechelinki because of their seaside location. In the summer hospitable local inhabitants offer accommodation in their houses to tourists and holidaymakers visiting the area. Gmina Kosakowo położona jest w północno wschodniej części województwa pomorskiego. Północną granicę z gminą Puck wytyczają kanały Łyski i Leniwy, naturalną granicą wschodnią jest linia brzegowa Morza Bałtyckiego. Od strony południowej i zachodniej gmina sąsiaduje ze zurbanizowanymi obszarami Gdyni i Rumi. Położona jest na terenie dwóch mikroregionów Kępy Oksywskiej i Pradoliny Kaszubskiej. Terytorium gminy zajmuje 50 km 2, a zamieszkuje go około 12 500 osób. Dokładniej gmina Kosakowo położona jest w mezoregionie - Pobrzeże Kaszubskie. Rzeźba powierzchni jest rezultatem epoki lodowcowej. Na kształt powierzchni zasadniczy wpływ miał lądolód, a jego formy polodowcowe pozostawiły wysoczyzny moreny dennej porozcinane pradolinami. W swych granicach administracyjnych gmina leży na wysoczyźnie moreny płaskiej zwanej Kępą Oksywską i pradoliny zwanej Pradoliną Kaszubską. Na Kępie usadowiły się wioski: Pogórze, Suchy Dwór, Kosakowo, Dębogórze, Pierwoszyno, Mosty i Mechelinki. W Pradolinie leżą wioski: Dębogórze Wybudowanie, Kazimierz i Rewa. Różnica wysokości pomiędzy Kępą a Pradoliną wynosi do 80 m. Granica morska gminy wynosi około 8 km długości i obejmuje brzeg morski od Babich Dołów przez Mechelinki do Rewy. W większości są to piaszczyste plaże z największą w Polsce kolonią Mikołajka Nadmorskiego. Region gminy posiada wiele walorów przyrodniczych, kulturowych i rekreacyjnych. Teren ten jest wyjątkowo atrakcyjny nie tylko ze względów turystycznych, ale także z racji czystych plaż, wspaniałych krajobrazów, unikalnych form ukształtowania terenu i bogactwa świata przyrody. Duża część gminy wchodzi w skład Nadmorskiego Parku Krajobrazowego. Najciekawszym obszarem tego rejonu jest przymorski fragment pradoliny, rozpostartej między Kępą Oksywską i Kępą Pucką. Od Zatoki, na znaczną odległość w głąb lądu, przenika słonawa woda powodująca powstanie siedlisk zasolonych, dlatego roślinność tego terenu posiada całą gamę zbiorowisk roślinnych o rozmaitych kombinacjach gatunków. Przykładem tego jest, leżący przy ujściu rzeki Redy, rezerwat Beka. Na tak niewielkim obszarze występuje tutaj blisko 370 gatunków roślin kwiatowych, paprotników, interesujące zbiorowiska muraw słonolubnych, szuwarów oraz szereg gatunków roślin chronionych. Obszar ten jest także siedliskiem wielu gatunków zwierząt, a szczególnie ptaków. Na nabrzeżu Zatoki można spotkać aż trzy bardzo ciekawe formy ukształtowania wybrzeża morskiego o niezwykle interesującej i pięknej topografii. We wschodniej części gminy schodzi do morza klif Kępy Oksywskiej. Dalej na północ i zachód rozciągają się kilkukilometrowe czyste plaże, będące idealnym miejscem dla kąpieli słonecznych i wodnych. Ciepłe, płytkie i bezpieczne wody Zatoki Puckiej w połączeniu z dość silnymi wiatrami, stworzyły doskonałą oazę windsurfingu oraz jeden z najbardziej urokliwych fragmentów wybrzeża Bałtyku - Cypel Rewski, zwany potocznie Szpërkiem, który na długości ok. 1 km rozdziela wody Zatoki Puckiej i jest unikatowy na skalę europejską. Turystyka i rekreacja koncentrują się głównie w dwóch miejscowościach gminy, w Rewie i Mechelinkach - ze względu na ich nadmorskie położenie. W okresie letnim mieszkańcy otwierają swe gościnne progi, oferując bazę noclegową dla odwiedzających. 2 2 1

Dawniej i dziś - Then and now Historia i tradycja History and tradition Dworek w Mostach Manor house in Mosty Cypel Rewski - Szperk Rewa Cape - Szperk We wczesnym średniowieczu, w VI i VII wieku teren Kępy Oksywskiej był dość gęsto zaludniony, czego dowodem jest grodzisko-opole w Oksywiu i podległy mu gród w Dębogórzu. Wraz z narodzinami państwa Polan i wzrostem znaczenia grodu w Gdańsku traciły samodzielność inne grody. Tak było z Oksywiem. Nowa władza i nowa religia zmieniła pozycję dawnych władców. Pierwsze wzmianki o terenach dzisiejszej gminy Kosakowo pojawiły się w zapisach historycznych pochodzących z XIII w., kiedy to księżna Zwinisława za zgodą małżonka Mściwoja I przekazuje całą Kępę Oksywską - Terra Oxivia zakonowi Norbertanek z Żukowa. O dalszych dziejach tych ziem decyduje Świętopełk II, który w 1224 r. zmienia decyzje swoich rodziców i daruje północną część Kępy Cystersom z Oliwy. W dokumencie owej darowizny pierwszy raz wymienione zostały nazwy poszczególnych miejscowości tego terenu m.in. Kosakowa Kossakewitz. Wkrótce Cystersi zakładają w miejscowości Mosty ośrodek administracyjno gospodarczy grangię obejmującą swym zasięgiem obszar od Rewy, Mechelinki, aż po Kosakowo, Dębogórze i Rumię. Budują też letnią rezydencję opata wraz z kaplicą. Panowanie krzyżackie rozciągnęło się na lata 1309-1466. W tych czasach terenami nadmorskimi zarządzał Urząd Rybacki (Fischmeisteramt), który miał siedzibę w Pucku. Po nastaniu Rzeczpospolitej nastąpił krótki okres stabilizacji, podczas którego bogaciła się szlachta i klasztory. Jednak w czasie wojen dochodziło do ruiny całej gospodarki. Po pierwszym rozbiorze Polski dokonano sekularyzacji dóbr klasztornych. Władze pruskie, na bazie organizacji Cystersów, powołują królewską Domenę Remontową, wcielając w nią Gdynię i Grabówek. W roku 1819 domenę przeniesiono do Sopotu. W tym okresie najprawdopodobniej powstał zabytkowy zespół dworski oraz Aleja Lipowa w Mostach, obecnie odrestaurowane są dumą gminy. In the early Middle Ages, in the 5th and 7th centuries, the grounds of Kępa Oksywska were fairly densely inhabited - there was a union of settlements in Oksywie and a subordinate to it stronghold in Dębogórze. Following the birth of the state of Polanie tribe and the increasing importance of Gdańsk other colonies were losing their autonomy like in the case of Oksywie. New authority and new religion changed also the position of rulers at that time. Grounds of present Kosakowo commune were first chronicled in records dating back to the 13th c. when duchess Zwinisława, granted a consent of her husband Mściwój I, donated the whole of Kępa Oksywska (Terra Oxiwia) to the order of Norbertine nuns from Żuków. Świętopełk II decided on the further history of the land in 1224 changing the decision of his parents and granting the north part of Kępa to the Cistercian brothers of Oliwa. In the act of donation names of particular villages were for the first time recorded, e.g. Kossakowo - Kossakewitz. Soon the Cistercian monks established in Mosty an administrative and economic centre ( grangia ) encompassing the land from Rewa via Mechelinki and as far as Kosakowo, Dębogórze and Rumia. They erected the abbot s summer residence with a chapel. The rule of the Teutonic Order over the land lasted since 1309 till 1466 and at that time the seaside areas were administered by the Fishery Office (Fischmeisteramt) with its seat in Puck. When the land was incorporated within the Republic of Poland it experienced a short time of stabilisation when nobility and monasteries were growing rich. However, during wars all the economy was ruined. After the first partition of Poland estates of monasteries were secularised. On the basis of the Cistercian organisation the Prussian authorities established Królewska Domena Rentowa (Royal Pension Estate) incorporating into it also Gdynia and Grabówek. In 1819 the Estate was transferred to Sopot. At that time a manor complex and a historic lindenlined lane in Mosty probably arose; they at present - restored - are a real pride of the commune. Aleja Lipowa w Mostach Linden-lined lane in Mosty Przystań Rybacka w Mechelinkach Fishing marina in Mechelinki 2 3

Dawniej i dziś - Then and now Nieznana jest data rozpoczęcia chrystianizacji ziem dzisiejszej Gminy Kosakowo. W roku 1915 w Pierwoszynie utworzono kurację, wyłączając ją z parafii oksywskiej. Budowę kościoła rozpoczęto natomiast w oddalonym o pół kilometra Kosakowie. W roku 1928 powstała tu plebania i cmentarz, siedem lat później budowę zakończono. W roku 1935 bp chełmiński Stanisław Okoniewski konsekrował nowy kościół parafialny. Po odzyskaniu niepodległości i zaślubinach z morzem 10 lutego 1920 r. powołano do życia powiat pucki, który w 1926 roku nazwano morskim. Po zajęciu tych ziem w 1939 roku przez hitlerowców następuje okres terroru. Zmuszanie do przyjęcia niemieckich list narodowościowych, pobór młodych ludzi do Wermachtu. Samoobroną ludności stają się organizacje ruchu oporu. Jedna z nich, tzw. Grupa Dębogórska Gryfa Pomorskiego, pod dowództwem Bernarda Grablowskiego, działała w Dębogórzu. The time when christianisation mission started on the land of present Kosakowo Commune is unknown. In 1915 in Pierwoszyno a curacy was established by separating it from the parish of Oksywie. In Kossakowo, half a kilometre away, works on building a church started. In 1928 a presbytery and a cemetery arose here, while construction was finished seven years later. In 1935 Bishop of Chełmno Stanisław Okoniewski consecrated a new parish church. When Poland regained independence, following the historic event of the Wedding to the Sea, the county of Puck in 1926 named a sea county - was established on 10 February 1920. In 1939 the area was seized by the Nazis and the time of terror followed with people being forced to sign German nationality lists and forced conscription to Wehrmacht. The local population fought the occupiers joining resistance organisations (like the Dębogórze group of Gryf Pomorski organisation led by Bernard Grablowski). Rewskie Szkuty Rewa boats Po rozpoczęciu działań wojennych, w związku z wyjątkowo intensywnymi walkami na Kępie Oksywskiej, kościół został w dużym stopniu zniszczony. Pozostałości murów Niemcy rozebrali w 1941 r. podczas budowy lotniska, projektowanego po przeciwnej stronie kościoła. W latach okupacji parafia w Kosakowie nie istniała. Po zakończeniu wojny ludność miejscowa zbudowała barak, który pełnił funkcję tymczasowego kościoła. Kościół funkcjonuje po dzień dzisiejszy. Na szczególną uwagę zasługuje znajdująca się w jego wnętrzach Droga Krzyżowa z więźniami Stutthofu w tle. W latach 1945-1954 powiat morski swą siedzibę miał w Wejherowie. Od 1954 roku Puck stał się znowu miastem powiatowym, pozostał nim aż do zmian administracyjnych, dokonanych przez rządy Gierka. Od tego czasu Gmina Kosakowo prowadzi działalność we własnym zakresie. W 1989 roku wraz z przemianami w naszym kraju staje się w pełni funkcjonującą jednostką samorządową, wchodzącą w skład województwa pomorskiego. When World War Two started, as a result of extremely fierce fights in the region of Kępa Oksywska, the church was greatly damaged. Remains of its walls were pulled down by Germans in 1941 when works on an airport, planned to arise on the other side of the church, started. Under the Nazi occupation the parish in Kossakowo did not exist. When the war had finished, the local population erected a barrack functioning as a provisional church. The church has functioned till the present day. The object of interest inside its building is the Way of the Cross with prisoners of Stutthoff camp depicted in the background. In 1945-1954 the sea county had its seat in Wejherowo. Since 1954 Puck once again functioned as a county town and remained as such until the administrative reform launched by E. Gierek s government. Since then the Commune of Kosakowo has functioned autonomously. In 1989, following the transformation of the Polish political system, the commune became a local self-government unit forming part of the Pomeranian province. Parafi a w Kosakowie Parish in Kosakowo Kościół p.w. Antoniego Padewskiego w Kosakowie St. Anthony of Padua church in Kosakowo Dziedzictwo przeszłości i doświadczenia dnia dzisiejszego wyznaczają perspektywy dynamicznego rozwoju gminy Kosakowo. Walory położenia nad Zatoka Pucką oraz w bezpośrednim sąsiedztwie aglomeracji Trójmiasta warunkują oczekiwania i marzenia mieszkańców tego subregionu, którego misją jest tworzenie najlepszych warunków dla rozwoju inwestycyjnego, ale nade wszystko zapewnienie komfortowych warunków życia. The heritage of its past and experiences of the present day determine perspectives for the dynamic development of Kosakowo Commune. Advantages of its location on the Bay of Puck and in the proximity of the Treble City find a reflection in the expectations and dreams of people living in the subregion established to create best possible conditions for investment development and most comfortable living conditions. Widok na staw w Kosakowie View to a pond in Kosakowo 4 5

Dawniej i dziś - Then and now Dzisiejsza gmina Kosakowo Współpraca samorządowa Gminy Kosakowo przebiega zarówno na obszarze międzynarodowym, jak i krajowym oraz stanowi ważny element polityki samorządowej. Nawiązywanie bezpośrednich i stałych kontaktów pomiędzy miastami i gminami odgrywa znaczącą rolę w dziedzinie gospodarczej, społecznej i kulturalnej. Współdziałania, bazujące na obustronnych porozumieniach i umowach, zbliżają i zacieśniają przyjacielskie więzi we wspólnej Europie. Przebiegają one głównie na płaszczyznach życia społecznego i kulturalnego. Oparte są na wzajemnych spotkaniach przedstawicieli jednostek samorządowych, prezentacji regionalnej kultury i tradycji, wymianie zespołów artystycznych, dzieci i młodzieży szkolnej, a także wspólnych działaniach z zakresu sportu, turystyki i rekreacji. Gmina Kosakowo współpracuje w Polsce z gminami Żerków oraz Krościenko nad Dunajcem. Na Litwie z gminą Dukszty, gdzie powołano filię Schroniska Młodzieżowego z myślą upowszechniania wśród dzieci i młodzieży krajoznawstwa i turystyki poprzez zapewnienie im opieki wychowawczej i informacji przy niskich nakładach finansowych. W Niemczech partnerską gminą jest Ruwer, we Francji gmina współpracuje z miastem Pontarlier, a w 2013 podpisano list intencyjny z francuską gminą Gonneville-la-Mallet. Dążenie samorządowców do rozwoju regionu w perspektywie teraźniejszości jak i przyszłości, zaowocowało budową Portu Lotniczego Gdynia-Kosakowo. Powstający na bazie infrastruktury lotniska wojskowego Port Lotniczy Gdynia-Kosakowo, będzie drugim co do wielkości w województwie pomorskim i obsługiwać głównie będzie czartery oraz przewozy tanich linii. Poszerzona zostanie dzięki temu możliwość komunikacji z gminą Kosakowo, obok dróg lądowych i morskich, pojawi się nowa alternatywa w postaci drogi powietrznej. The commune cooperates with other local governments both in Poland and beyond its borders and the collaboration constitutes an important element of the local authority politics. Establishing direct and permanent contacts between towns and communes plays a significant role with respect to economic, social and cultural domains. The cooperation, mainly social and cultural, based on mutual agreements and contracts, has been tightening the friendly ties within common Europe thanks to meetings of representatives of local authorities, presentations of regional culture and traditions, exchange of artistic groups, children and youth exchange programs and joint undertakings in the domains of sport, tourism and recreation. In Poland the commune of Kosakowo cooperates with communes of Żerków and Krościenko nad Dunajcem (Krościenko-on-Dunajec). In Lithuania Kosakowo works with Dukszty commune where a branch of the Youth Hostel was established aiming at popularising tourism and sightseeing among children and youth by providing them with counsellors assistance and information at low prices. A German partner commune of Kosakowo is Ruwer, in Germany Pontarlier city and a letter of intent on cooperation was signed with a French commune of Gonneville-la-Mallet in 2013. The local government s aspirations towards development of the region at present and in the future resulted in the construction of the Airport Gdynia-Kosakowo. Established on the basis of the infrastructure of the former military airfield, the Airport Gdynia-Kosakowo will be the second biggest airport in the Pomeranian province and is intended mainly for charter flights and low-cost airlines. Owing to that, Kosakowo commune will be accessible by land and sea transport and, additionally, by air. Kosakowo Commune Today 6 Jedną ze strategicznych inwestycji celu publicznego, o ogromnym znaczeniu dla gospodarki i bezpieczeństwa energetycznego kraju, a w konsekwencji dla odbiorców gazu, jest realizowana na terenie gminy budowa Podziemnego Magazynu Gazu Kosakowo. Lokalizacja tej prestiżowej inwestycji wynika z istnienia złóż soli kamiennej Mechelinki. Gaz ziemny magazynowany będzie w wyługowanych komorach solnych posadowionych w pokładach złoża soli kamiennej na głębokościach ok.1 km pod ziemią. One of strategic public investments, of great importance for the state economics and the energetic security of Poland and as a consequence for gas consumers, is the launched on the commune premises construction of the Underground Natural Gas Warehouse Kosakowo. That prestigious investment has been located in the commune owing to the existence of rock salt deposits Mechelinki. Natural gas will be stored in the leached salt caverns in deposits of rock salt at the depth of about 1 km underground. 7

Atrakcje turystyczne - Tourist attractions Legenda o Krzyżu Rzecz działa się za czasów Wilusia. Polski jeszcze nie było. Łodzie rybackie w tamtym okresie posiadały tylko napęd żaglowy i wiosłowy. Wypłynęli w morze przy sprzyjającej pogodzie. Połów zapowiadał się obfi ty, ryb było mnóstwo. Nagle bez widocznej przyczyny z nordy przyszedł szkwał, a zanim sztorm. Zrefowali żagle i ustawili łódź dziobem do fali i wiatru. Na niewiele się to zdało. Silny wiatr porywał wodę z grzbietów fal i zalewał łódź. Nic nie pomagało ciągłe wylewanie wody. Łódź coraz bardziej pogrążała się w morzu. Zmaganie ze sztormem, duże zmęczenie i syzyfowa praca doprowadziły do całkowitej rezygnacji do walki z żywiołem. Wiedzieli, że zginą i nic już ich nie uratuje. Padli na kolana i po pas w wodzie rozpoczęli głośne modlitwy. Nagle w tej sytuacji bez wyjścia na zalewanym dziobie łodzi ukazał im się krzyż ze Szpërku. Zrozumieli, że jest to znak do dalszej walki z żywiołem. Ten wizerunek ich krzyża morskiego wyzwolił nowe siły i zapał do walki o życie. Z dużą energią rzucili się do wylewania wody i stawiania dodatkowych żagli. Szczęśliwie dokonali tego w trudnych warunkach zwrotu przez rufę i pędzeni porywistymi podmuchami wiatru niebawem wylądowali na brzegu w Mechelinkach. W tym czasie ich rodziny gorąco modliły się pod krzyżem o uratowanie ich bliskich. Łódź zabezpieczyli i plażą udali się do swojego krzyża podziękować za cudowne uratowanie życia. 8 Gmina Kosakowo jest pozytywnie postrzegana i oceniana w rankingach ogólnopolskich i regionalnych. W ramach realizacji programu Jakość zarządzania gminą w województwie pomorskim Kosakowo znalazło się na I miejscu w rankingu Gmina Manager, w latach 2006-2010 jako najlepiej zarządzana gmina wiejska w województwie pomorskim. Otrzymała też tytuł Teraz Polska oraz Gmina Fair Play. Starania gospodarcze i inwestycyjne docenili mieszkańcy gminy, wybierając w plebiscycie Dziennika Bałtyckiego wójta Jerzego Włudzika Najlepszym Wójtem Pomorza 2013, a gminę Kosakowo tą, w której żyje się najlepiej. Atrakcje turystyczne Mierzeja Rewska Największą osobliwością przyrodniczą Gminy Kosakowo jest Mierzeja Rewska, zwana też Cyplem Rewskim lub właśnie Szpërkiem. Rozdziela ona ciepłe wody od strony Pucka i bardziej słone, chłodniejsze od strony Gdańska. Gdy obniża się poziom wód w Zatoce, ta piaszczysta ławica o szerokości 40-50 m u nasady, wyłania się z wody niemal na długość 1 km tworząc naturalne molo, które upodobały sobie również okoliczne mewy. Usypany przez te same prądy morskie co Mierzeja Helska, rewski Szpërk jest częścią dużej, dwumetrowej mielizny Mewia Rewa, znanej także jako Ryf Mew lub Rybitwia Mielizna, ciągnącej się pod powierzchnią wody aż po Kuźnicę. Przy niskim stanie wody w Zatoce Gdańskiej mielizna wynurza się i ukazują się wtedy na mieliźnie wysepki, Suche Rewy, na których zasiadają kormorany, a wokół widać wystające z wody wraki łodzi podwodnych i kutrów. Gdyby nie Głębinka (Depka), sztucznie przekopane przejście dla statków, zmierzających do Pucka i portów Półwyspu, można by przejść wzdłuż mierzei do Kuźnicy. Od kilku lat wykorzystują to uczestnicy w tzw. Marszu Śledzia, pieszo przemierzając zatokę. Krzyż Morski w Rewie Na Szpërku, od niepamiętnych czasów (prawdopodobnie od przełomu XVIII-XIX wieku), umiejscowiony był Krzyż Morski. Wysoki krzyż z dębiny obłożony kamieniami patrzy na południe. Krzyż musiał zostać poświęcony, jednakże nie udało się ustalić, kiedy dokonano tego aktu. W 1922 roku u stóp krzyża odbyła się polowa msza, w której brał udział generał Józef Haller wraz z towarzyszami. Zachowało się zdjęcie fotograficzne z tej uroczystości, które zrobione zostało od strony krzyża w kierunku wiernych. Jest on jednak niewidoczny na zdjęciu. Jak dużym nabożeństwem cieszył się wśród Rewian, a zwłaszcza rybaków i marynarzy ze Szkut Rewskich, niech świadczy opowieść, którą opowiadał w latach 60-tych ubiegłego wieku stary rybak. Drewniany krzyż został zniszczony przez hitlerowców na przełomie 1939-1940 roku. Odbudowano go po drugiej wojnie światowej. W 2004 roku z inicjatywy mieszkańca gminy Tadeusza Krzysztofa oraz Wójta Jerzego Włudzika został postawiony nowy krzyż, który rozpoczyna Ogólnopolską Aleję Zasłużonych Ludzi Morza im. Marszałka Józefa Piłsudskiego. Kosakowo commune is positively perceived and placed high in Polish and regional rankings. Within the framework of the program Quality of commune management in the Pomeranian province Kosakowo was in the top of the ranking Commune Manager in 2006-2010 as the best managed rural commune in the Pomeranian province. It was also awarded the titles Teraz Polska (Poland Now) and Gmina Fair Play (Fair Play Commune). The economic and investing efforts of the authorities have been appreciated by the commune population who voted head of the commune Jerzy Włudzik the Best Head of Commune in Pomerania 2013 and Kosakowo the commune where it is best to live in the survey of the daily Dziennik Bałtycki. Tourist attractions Rewa Sand Bar One of the most interesting Baltic shore forms in Kosakowo Commune is Rewa Sand Bar (Mierzeja Rewska) called Rewa Cape or Szpërk. The headland separates warm and calmer water the Bay of Puck from more salty and colder water of the Bay of Gdańsk. When the water level in the Bay lowers, the 40-50 m wide at its base sand bar emerges from water making up a 1 km long natural pier a favourite place for all seagulls. Created by the same currents as the Hel Peninsula, Szpërk forms part of a large, two-metre shallow called Mewia Rewa, known also as Ryf Mew (Seagull Sandbar) or Rybitwia Mielizna (Terns Shallow), stretching underwater as far as Kuźnica. When the level of the Bay of Gdańsk is low, islands in the shallow, Suche Rewy, emerge; cormorants sit on them and around, wrecks of submarines and fishing boats come to surface. But for Głębinka (Depka), a manmade passage for ships heading for Puck and ports of the Peninsula, one could go along the sand bar as far as Kuźnica what has been actually done for a few years now by participants of the so called Herring March (Marsz Śledzia) walking across the bay. Maritime Cross in Rewa For times immemorial (probably since the turn of the 19th c.) there has been the Maritime Cross on Szpërk. A tall cross of oak tree, hold up by stones is oriented south. The cross must have been consecrated but the date could not be established. In 1922 at the foot of the cross a field service was held for General Józef Heller. A photograph of the celebration has been preserved showing people participating in the ceremony viewed from the side of the cross which, however, was not captured in the photo. The story narrated by an old fisherman in 1960s shows how much the cross was revered by inhabitants of Rewa, and especially by fishermen and sailors of Rewa barges. The wooden cross was destroyed by the Nazis at the turn of 1940 and was re-established after WWII. In 2004, at the initiative of an inhabitant of the commune, Tadeusz Krzysztof, and the Head of the Commune, Jerzy Włudzik, a new cross was erected at the start of the All-Polish Marshal Józef Piłsudski Memorial Honour Lane for Men of the Sea. Legend of the Cross It happened at the time of Wilhelm II Hohenzollern s (nicknamed Wiluś) rule. Poland had not come into being yet. Fishermen s boats at that time were driven by sails and oars. Fishermen set off to the sea in fi ne weather; their catch seemed promising as there was a lot of fi sh. Suddenly, for no visible reason, squall came from the north followed by a storm. The fi shermen reefed the sails and headed into the wind but it helped very little. The strong wind was snatching water from wave crests and fl ooded the boat. They kept bailing out the boat but it did not work and the boat sank deeper and deeper. The strife against the storm, weariness and work without an end made them give up the fi ght. They knew they were going to die, that nothing could save them. They fell to their knees and, kneeling in waist-deep water, started praying out loud. Suddenly, in this hopeless situation, on the constantly fl ooded bow of the boat the cross from Szpërk appeared to them. They understood that was the sign to keep struggling. The image of their maritime cross gave new strength to them to fi ght for their lives. They thus rushed to dip water out of the boat and set new sails and they managed even though they had to jibe at the same time. Driven by strong wind they soon landed on the shore in Mechelinki. At that time their families were praying under the cross for their rescue. The fi shermen secured their boat and went down the beach to their cross to express their gratitude for the miracle of saving their lives. 9

Atrakcje turystyczne - Tourist attractions Legenda o Kaszubach Istnieje na Kaszubach legenda, która opowiada o tym, że Pan Bóg, kiedy tworzył ziemię, zupełnie zapomniał o Kaszubach... Na szczęście upomniał się o nie anioł, który miał czuwać nad tą krainą. Popatrzył Bóg do swoich przepastnych worów, a tam na dnie zostało wszystkiego po trochu. Obdarzył więc ją tym wszystkim, co pozostało: liściastymi borami, sosnowymi lasami, jeziorami, rzekami, morzem, wydmami, klifowymi brzegami, piaszczystymi plażami, wzgórzami i dolinami. Wszystkiego było po trochu. Popatrzył stwórca na swe dzieło i uśmiechnął się. Wtedy zaświeciło słońce, a w jego promieniach ukazało się całe piękno Kaszub. Cicho tu jednak było i pusto, więc ulepił Bóg z gliny zwierzęta najrozmaitsze i ludzi, i ożywił ich. Ludzie ci jednak uparci jacyś tacy byli, a szczególnie jeden z nich. Wciąż domagał się jakiegoś ubrania i zadręczał Boga pytaniem A ka szuba? Zniecierpliwił się Stwórca w końcu i dał mu ową szubę. Człowieka tego nazwał Kaszubą, a kraina ta zwała się odtąd KASZUBY. 10 Rewskie Szkuty W czasie, gdy brak było połączeń drogowych pomiędzy osadami leżącymi nad Zatoką Pucką, kwitła lokalna żegluga towarowa, której głównym ośrodkiem była Rewa, znajdująca się dziś w gminie Kosakowo. Drewniane żaglowce transportowały do Gdańska, Pucka, a później też Gdyni i Helu, głównie drewno, torf i materiały budowlane. Rewskie Szkuty tworzyły w latach 1826 1945 Kaszubską, przybrzeżną żeglugę towarową. Dziesięć pośród piętnastu żaglowców stało się pierwszymi statkami handlowymi naszej Ojczyzny. Korzystne położenie Rewy nad niewielką zatoczką, osłoniętą piaszczystą mierzeją nazywaną przez rybaków Szpërkiem, również dzisiaj stanowi jeden z największych atutów tej gminy. Ogólnopolska Aleja Zasłużonych Ludzi Morza im. Marszałka Józefa Piłsudskiego. Powstała w roku 2004, aby uczcić wszystkich tych, którzy dla polskiego morza żyli, którzy na nim pracowali i którzy życie w jego toni utracili. Co roku - na przełomie czerwca i lipca - uroczyście dodawane są trzy zasłużone osoby, w wyniku wyboru spośród wniosków zgłaszanych do Wójta Gminy Kosakowo. Aleja stanowi jednocześnie trakt spacerowy brzegiem Zatoki Puckiej wzdłuż całej miejscowości. Dworek w Mostach Zespół dworsko-pałacowy z parterowym, murowanym dworkiem z XVIII w. ze spadzistym dachem i facjatą. We wnętrzu zachowały się drewniane barokowe schody, dwa kominki, jeden z dekoracją rokokową, a drugi z klasycystyczną dekoracją. Do dworku prowadzi lipowo-jesionowa aleja. Przed dworkiem znajduje się fontanna oraz 250-letni kasztanowiec. Kępa Oksywska Rozległa, lekko pofalowana wysoczyzna morenowa z urwistym 30-40- metrowym klifem na wybrzeżu Zatoki Puckiej w Mechelinkach, z którego podziwiać można przepiękną panoramę z widokiem rozpościerającym się od od gdyńskiej torpedowni po Cypel Rewski. Razem z kępami Pucką, Redłowską i Swarzewską oddzielona od reszty trójmiejskiej wysoczyzny Pradoliną Kaszubską, ukształtowaną przez wody ustępującego lądolodu. Dramatycznie w historię Kępy Oksywskiej wpisał się czas wojny obronnej 1939 roku. Już 1 września Niemcy przypuścili szturm na osi Reda-Kazimierz i Biała Rzeka-Dębogórze. Po przeniesieniu latem 1939 roku głównej bazy floty Marynarki Wojennej RP na Hel, Kępę Oksywską przekształcono w ośrodek oporu oddziałów lądowych, podporządkowanych dowództwu Lądowej Obrony Wybrzeża pod komendą płk. Stanisława Dąbka. Największe nasilenie walk nastąpiło w dniach 13-19 września 1939 roku, uczestniczył w nich 2. Morski Pułk Strzelców pod dowództwem płk. Ignacego Szponara i batalionu Marynarki Wojennej pod dowództwem kmdr. ppor. Zygmunt Horyda. Znakiem czasu pozostaje Kwatera Żołnierzy Poległych w wojnie obronnej w 1939 roku na kosakowskim cmentarzu parafialnym, gdzie spoczywa ponad 170 bohaterskich Polaków. Była to najkrwawsza, ze stoczonych podczas II Wojny Światowej bitew. Barges of Rewa At the time when there were no roads linking villages located on the Bay of Puck, Rewa today within Kosakowo Commune - was the centre of flourishing local sea transport. Wooden sailing ships transported mainly timber, peat and building materials to Gdańsk, Puck, then also to Gdynia and Hel. In 1826 1945 barges of Rewa formed the Kashubian coastal transport fleet and then ten out of 15 ships became first merchant ships of reborn Poland. The location of Rewa on a small bay sheltered by a sand bar called by fishermen Szpërk is one of the greatest advantages of the commune. The All-Polish Marshal Józef Piłsudski Memorial Honour Lane for Men of the Sea. It was established in 2004 to commemorate all those who lived for the Polish sea, worked and lost their lives at sea. Every year, at the end of June or the beginning of July three people of merit are chosen of all propositions submitted to the Office of Kosakowo Commune and their names are added to the lane which is also a promenade stretching along the coast of the Bay of Puck and along the whole village. Manor house in Mosty A manor complex with a one-storey, brick manor house from the 18th c. with a sloping roof and an attic. Inside, Baroque wooden stairs, two fireplaces, one with Rococo-style and the other with classicistic decorations. To get to the house follow a lane lined with linden and ash trees; in front of the building there is a fountain and a 250 years old chestnut tree. Kępa Oksywska A vast, slightly rolling moraine plateau with a steep 30-40 m high cliff on the coast of the Bay of Puck in Mechelinki from which one can admire a breathtaking panorama ranging from the torpedo testing site in Gdynia as far as Rewa Cape. Together with Kepa Pucka, Kępa Redłowska and Kępa Swarzewska it is separated from the rest of the Treble City plateau by the Kashubian Proglacial Valley shaped by water of the retreating icesheet. During the defensive war of 1939, already on 1 September, German troops attacked along the axis Reda-Kazimierz and Biała Rzeka-Dębogórze. When the main base of the Polish Navy was transferred to Hel in the summer 1939, Kępa Oksywska was turned into a centre of land defence units subordinate to the Land Coastal Defence commanded by Colonel Stanisław Dąbek. The fiercest battles in which the 2nd Marine Rifles regiment under Lt. Col. Ignacy Szponar and a Navy battalion under Lt. Cdr. Zygmunt Horyd participated took place on 13-19 September 1939. The cemetery section of soldiers killed in the defensive war of 1939 in the parish cemetery in Kosakowo holds graves of over 170 heroic Poles. It was the most bloody of all WWII battles. Legend on Kashubian As a legend in Kashubia has it, when God created the earth he had forgotten about Kashubia... Fortunately, an angel who had been assigned the task of taking care of that land spoke up for it. God then looked into his enormous bags, and there was only a little of everything left on the very bottom. Thus, God awarded the land with everything that had left: lush deciduous forests, pine woods, lakes, rivers, sea, dunes, cliff shores, sandy beaches, hills and valleys. There was a little of everything. The Creator looked at what he had shaped and smiled. And then the sun started shining and its beams showed the whole beauty of Kashubia. However, the land was quiet and empty; hence God molded various animals and men in clay and breathed life into them. However, those people were somehow stubborn and especially one of them as he kept demanding some clothes and pestered God asking a question A ka szuba? ( Where s the coat? ). The Creator grew weary at last and gave him that coat but called that man Kashuba and since then the land was named KASHUBIA. 11

Przyroda - Nature Przyroda Nature Legenda o Mikołajku Dawno temu, mieszkał nad morzem chłopiec o imieniu Mikołajek. Lubił psocić i dokuczać rybakom, poszukiwaczom bursztynu, nimfom z orszaku Goska (kaszubskiego Neptuna), a nawet jego żonie. Pewnego razu, kiedy królowa mórz zażywała kąpieli słonecznej, zabrał jej szaty i ukrył je w zaroślach. Rozgniewana królowa kazała ukarać Mikołajka, więc Gosk zmienił chłopca w piękną roślinę. Ludzie zrywając ją, zadają mu okropny ból. Klątwa będzie zdjęta, kiedy przez całe lato na całym wybrzeżu nikt nie zerwie nawet kawałeczka rośliny. Tereny gminy wchodzą w skład południowo-bałtyckiego korytarza ekologicznego o ponadregionalnych walorach i funkcjach przyrodniczych. Osoby nastawione na kontakt z naturą odnajdą przyjemność w zwiedzaniu Nadmorskiego Parku Krajobrazowego oraz licznych ciekawostek przyrodniczych. Rezerwat Przyrody Mechlińskie Łąki Obszar szuwarów i łąk o powierzchni 113,47 ha, położony między Rewą a Mechelinkami. Celem rezerwatu jest zachowanie i ochrona miejsc lęgowych i bytowania cennych gatunków ptaków wodnych i błotnych, zbiorowisk szuwarowych i łąkowych oraz specyficznych siedlisk halofilnych i typowych dla nich warunków wodnych. Flora rezerwatu liczy około 200 gatunków, w tym ponad 20 gatunków to rośliny chronione lub rzadkie i zagrożone w skali regionu gdańskiego Pomorza, a część nawet w skali Polski. Osobliwością przyrodniczą tego terenu jest wyjątkowo bogata lokalna populacja Mikołajka Nadmorskiego. Dużą wartość przyrodniczą przedstawiają zbiorowiska nadmorskich halofitów. Bogaty skład awifauny lęgowej i przelotowej oraz bardzo duża liczba obserwacji gatunków rzadkich powoduje, że teren tego rezerwatu jest zaliczany do najcenniejszych obszarów przyrodniczych w Polsce. Gnieździ się tu 9 gatunków ptaków wymienionych w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt m.in. bąk, ohar, zielonka, kropiatka, rybitwa białoczelna, ostrygojad, biegus zmienny, sieweczka obrożna, wąsatka oraz pliszka cytrynowa - nowy, wciąż bardzo rzadki, gatunek lęgowy w naszym kraju. Na terenie rezerwatu funkcjonuje punkt badawczy wędrówki ptaków i punkt widokowy, umożliwiający obserwację całego rezerwatu. Krajobraz ekologiczno-roślinny terenu jest zróżnicowany: obok roślinności piaskolubnej, porastającej niski, przyzatokowy wał wydmowy znajduje się rozległy obszar szuwarów, muraw słonolubnych i występujących tu łąk. Nieznaczne wyniesienie terenu ponad poziom morza pokrytego złożami torfu oraz sąsiedztwo Zatoki Puckiej sprawia, że wody gruntowe (mniej lub bardziej zasolone w różnych miejscach) występują płytko pod powierzchnią gleby, równo z nią albo też stagnują okresowo lub stale w porze wegetacji. Ich poziom podlega wahaniom w skali roku. W sierpniu, a więc wkrótce po zakończeniu lęgów, spotyka się kilkaset perkozów dwuczubnych oraz łabędzi niemych. Jesienią przybywają duże stada łysek i krzyżówek, jednakże najwięcej ptaków wodnych gromadzi się tu zimą i wczesną wiosną. Najliczniejsze z nich to gągoł, a w mroźniejsze zimy także nurogęś. Strefa płytkiej wody i plaży zalewanej przez fale jest miejscem żerowania wielu gatunków siewkowców, które chętnie zatrzymują się tu w okresie wędrówki jesiennej. Najliczniej reprezentowane są: biegus rdzawy cantu, biegus krzyżodzioby, biegus zmienny, biegus malutki, piaskowiec, siewnica, sieweczka obrożna, kuliczek piskliwy i kamusznik. The commune area forms part of the south Baltic wildlife corridor of more than regional importance and ecological functions. All lovers of nature are sure to enjoy a visit to the Seaside Landscape Park to discover numerous natural attractions of the area. Mechlińskie Łąki nature reserve Mechelińskie Łąki nature reserve is established over 113.47 ha of rushes and meadows stretching between Rewa and Mechelinki to preserve and protect nesting grounds and habitats of precious water and mud birds as well as rush and meadow plant communities and unique halophilous habitats and the characteristic for them water conditions. Flora of the reserve comprises approximately 200 species, including over 20 plants protected, rare or endangered within the Gdańsk Pomerania or even within Poland like the outstandingly abundant community of the sea-holly. There are extremely interesting seaside halophytes communities. The numerous and diverse species of nesting and migrating birds and the fact that many rare species have often been observed within the reserve make it one of the most precious natural grounds in Poland. It is a nesting ground of approx. 9 bird species listed in the Polish Red Data Book of Animals, e.g. a bittern, a common shelduck, a little crake, a spotted crake, a white-winged tern, an oystercatcher, a dunlin, a ringed plover, a bearded reedling and a yellow-headed wagtail - a new and still very rare nesting species in Poland. Within the reserve there is an examination and research site and a viewing point allowing a possibility to observe the whole reserve area. The wildlife and plant scenery of the land is diversified and ranges from psammophytes growing on the low dune bay embankment, to a vast area of rushes, halophilous grass and meadows. An minor land elevation over the sea level, deposits of peat and the neighbourhood of the Bay of Puck result in the occurrence of ground water (more or less salty) near the ground surface or even just at surface and the fact of temporal or permanent ground water stagnation in the growing season. The ground water level varies throughout the year. In August, soon after the hatching time, a few hundred great crested grebes and mute swans meet in the reserve. In the autumn large flocks of coots and mallards fly to the area but the biggest number of water birds gather here in the winter and early spring including the most numerous groups of common goldeneyes and common mergansers coming in severe winters. The zone of shallow water and the beach is the feeding ground for many willingly stopping here en route of their autumn migration waders like the red knot, curlew sandpiper, dunlin, little stint, sanderling, grey plover, ringed plover, common sandpiper and ruddy turnstone. Legend of Mikołajek Once upon a time, on the sea, lived a boy called Mikołajek. He was naughty and liked playing pranks on fi shermen, amber-seekers, nereids from the court of Gosk (Kashubian Neptune) and even on his wife. Once, when the queen of seas was sunbathing, Mikołajek took away her robes and hid in bushes. Angry queen ordered Mikołajek to be punished so Gosk changed the boy into a beautiful plant (a sea holly mikołajek in Polish). Picking it, people infl ict agonizing pain on the boy-plant. The curse will be lifted when throughout whole summer on the whole coast nobody will pick even a small part of the plant. 12 13

Przyroda - Nature Rezerwat Czapli Siwej Kilkuhektarowy lasek jesionowo-olszowy położony w pradolinie rzeki Redy, pomiędzy Mostami a Mechelinkami. Lasek ten zróżnicowany jest pod względem wieku drzew, od małych olszynek do starych olszy. Pod drzewami bagienna gleba jest bardzo zasobna w azot od guana ptasiego. Z tego względu runo i krzewy budują rośliny azotolubne jak bez czarny i wiechlina zwyczajna. Gniazda czapli umieszczone są na olchach czarnych na wysokości ok. 8-10 metrów. Czaple przylatują do kolonii pod koniec lutego lub na początku marca. Pisklęta wykluwają się na przełomie kwietnia i maja. W gnieździe pozostają około 8 tygodni. W tym okresie można zaobserwować wzmożony ruch rodziców, którzy karmią intensywnie swoje pisklęta. Czaple odżywiają się płazami, rybami, małymi ssakami, owadami i dżdżownicami. Około połowy czerwca młode opuszczają gniazda i przenoszą się na pobliskie łąki, gdzie żerują nabierając sił i umiejętności do długotrwałej jesiennej wędrówki. Grey Heron Sanctuary The Grey Heron Sanctuary is a few-hectare ash and alder forest in the proglacial valley of the river Reda between Mosty and Mechelinki. The forest comprises trees of different ages, from small trees to big and old ones. The marshy soil abundant in nitrogen from guano is the favourite habitat for nitrophilous plants like the elder or rough-stalked meadowgrass. Herons build their nests on black alder trees at the height of about 8-10 m. Herons fly to the colony towards the end of February or in the beginning of March. Nestlings hatch at the end of April or the beginning of May and stay in the nest for about 8 weeks and during that time increased activity of parents intensively feeding their nestlings can be observed. Herons feed on amphibians, fish, small mammals, insects and earthworms. In the middle of June the young ones leave the nests and fly to nearby meadows feeding there to gain strength and skills preparing for the long autumn migration. Rezerwat Beka Jest rezerwatem faunistycznym, położonym na skraju północnej części Meandru Kaszubskiego. Przylega bezpośrednio do północnych granic gminy Kosakowo, w obrębie gminy Puck. Zajmuje obszar o powierzchni 193,01 ha między Kanałem Leniwym a Osłoninem. Teren rezerwatu to wznoszące się kilkadziesiąt centymetrów nad poziom morza podmokłe łąki, często w strefie brzegowej zalewane wodami morskimi, a przepływająca przez nie Reda jest ostatnim w Polsce naturalnym przykładem uchodzącej do Zatoki Gdańskiej rzeki na niskim brzegu. Przedmiotem ochrony rezerwatu są stanowiska rzadkich gatunków roślin (głównie halofitów) i bogatej awifauny lęgowej oraz przelotowej na łąkach i pastwiskach w obrębie przyujściowego odcinka rzeki Redy. Obszar rezerwatu Beka jest ostoją ptactwa wodnego o randze europejskiej. Występują tu zespoły ptaków charakterystyczne dla nadmorskich łąk słonoroślowych, a w okresach wiosna-jesień jest miejscem masowych koncentracji przelotnych ptaków wodnych i błotnych. Beka reserve Beka reserve is located on the edge of the northern part of the Kashubian Meander. It directly adjoins northern borders of Kosakowo commune but is situated within the commune of Puck. The reserve covers 193.01 ha between Leniwy Channel and Osłonino. It protects marshy meadows located several centimetres over the sea level which are often flooded by sea water in the shoreline zone. The flowing across the meadows river Reda is the last in Poland example of a river naturally flowing into the Bay of Gdańsk in a low coast. The reserve protects habitats of rare plant species (mainly halophytes) and numerous nesting and migrating birds on meadows and pasture grounds adjoining the mouth section of the river Reda. Beka reserve is a sanctuary of water birds of European importance as colonies of birds characteristic of seaside halophilous meadows are observed in the area which is also a site of mass gatherings of migrating water and mud birds. 14 15

Przyroda - Nature Pomniki Przyrody Monuments of nature Jesiony w Mechelinkach Dwa jesiony stojące tuż przy plaży, którym w 2006 r. nadano imiona: Mściwoj i Świętopełk, drzewa liczą około 250 lat. Pomiędzy drzewami umieszczono głaz z informacją o wpisaniu ich, w 1971 roku, do rejestru Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody, jako grupowego pomnika przyrody. Ash trees in Mechelinki In 2006 two approx. 250 years old ash trees growing just at the beach were given names Mściwoj and Świętopełk. Between the trees there is a stone with a plaque with information on including the trees in 1971 onto the list of the Province Nature Restorer as a group monument of nature. Dąb Bernard Minimum 150-letni dąb szypułkowy, stojący na polnej drodze w Mechelinkach, stróżujący niegdyś nad, leżącym u jego stóp, cmentarzem cholerycznym z lat 1865-1870. Pod tym drzewem w 1909 roku odpoczywał Bernard Chrzanowski, wędrując z Pierwoszyna do Rewy. Obok niego znajduje się nota triangulacyjna 27,85 m n.p.m., będąca pozostałością dawnego systemu mierzenia powierzchni kraju. Nadanie imienia Bernard odbyło się z okazji Ogólnopolskiego Sejmiku Krajoznawczego Bernard Chrzanowski na kaszubskim brzegu, który odbył się w Gminie Kosakowo 7 maja 2011 roku. Imię Bernarda Chrzanowskiego nosi również szlak turystyczny, prowadzący z Pierwoszyna przez Mechelinki do Rewy. Aleja Lipowa Aleja posiadająca około 250-300 lat składa się z czterdziestu lip i łączy szosę Pierwoszyno - Mosty z dworkiem ziemiańskim z XVIII w. Bernard Oak Tree At least 150 years old common oak tree at the dirt road in Mechelinki, once guarding over a choleric cemetery dating from1865-1870. Bernard Chrzanowski walking from Pierwoszyno to Rewa stopped to rest under this very tree. Next to it there is a triangulation network note 27.85 m above sea level a part of the old system of measuring country area. The ceremony of naming the oak tree Bernard was held on occasion of the All-Polish Sightseeing Session Bernard Chrzanowski on Kashubian shore that took place in Kosakowo Commune on 7 May 2011. The tourist trail from Pierwoszyno to Rewa via Mechelinki has also been named in memory of Bernard Chrzanowski. Linden Lane About 250-300 years old lane lined with forty linden trees links the road Pierwoszyno - Mosty and a manor house dating from the 18th c. 16 17

Kultura i rozwój - Culture and Development Kultura Culture Dni Gminy Kosakowo Kilkudniowe Święto Gminy, podczas którego na scenie występują największe gwiazdy i najpopularniejsze zespoły. Jedną z atrakcji w ramach Dni Gminy jest Kosakowska Noc Kabaretowa, na której widownię bawią znane polskie kabarety. Days of Kosakowo Commune A few days long holiday for the commune at which the greatest pop stars and most popular bands perform. One of greatest attractions of the holiday is Kosakowo Satirical Night at which audience can enjoy performances of well known Polish comedy artists. Festyn Kaszubski Jest organizowany corocznie latem przez Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie oddział Dębogórze. Tradycyjne, 15 sierpnia, w dniu Festynu Kaszubskiego na Szpërku w Rewie, przy Krzyżu Morskim odbywa się nabożeństwo w języku kaszubskim. W programie festynu znajdują się występy artystyczne zespołów kaszubskich, loterie fantowe, zawody. Można również posmakować kaszubskich specjalności i zakupić wyroby rękodzieła artystycznego, których przygotowaniem zajmują się członkinie Zrzeszenia. Heineken Open er Festival To jeden z największych polskich festiwali muzycznych. Odbywa się co roku na rozległych terenach Portu Lotniczego Gdynia-Kosakowo, inaugurując wakacje. Ta muzyczna impreza przyciąga światowe gwiazdy i miliony słuchaczy. Heineken Open er Festival zdobył nagrodę w kategorii Najlepszy Duży Festiwal na European Festival Awards. Marsz Śledzia Jedyny na świecie marsz pieszo przez morze. Trasa marszu wiedzie płyciznami ciągnącymi się mniej więcej w linii prostej z miejscowości Kuźnica na Półwyspie Helskim do Rewy, znajdującej się po drugiej stronie Zatoki Puckiej. Ilość uczestników marszu jest ograniczana do 100 osób. Powodem takiego obostrzenia są względy bezpieczeństwa na wodzie oraz logistyka samej przeprawy, która liczy ponad 12 km długości, a jej pokonanie zajmuje, w zależności od stanu morza na Zatoce Puckiej, około 5 godzin. Dożynki Na to urokliwe Święto Plonów, podczas którego rolnicy, rybacy i społeczności poszczególnych miejscowości przygotowują swoje ekspozycje z corocznych darów ziemi, przybywa niezliczona ilość mieszkańców i turystów. Dożynki rozpoczyna barwny korowód Sołectw z wieńcami, a dobra zabawa towarzyszy uczestnikom każdego roku. Kashubian Gala Organised every summer by a Dębogórze branch of the Kashubian and Pomeranian Association. Traditionally, on 15 August, on the day of the Kashubian Gala a holy mass is read in Kashubian on Szpërk, in Rewa, at the Maritime Cross. The gala programme includes performances of Kashubian groups and bands, raffles, competitions. One may also taste traditional Kashubian dishes and purchase artistic handiwork made by members of the Association. Heineken Open er Festival One of the biggest Polish music festivals held every year on grounds of the Airport Gdynia-Kosakowo at the beginning of summer holidays. The music event attracts world stars and millions of fans. Heineken Open er Festival was the winner of the Best Major European Festival category of the European Festivals Awards. March of Herring The only worldwide march across the sea. The route takes participants along shallows stretching more or less in line from Kuźnica on the Hel Peninsula to Rewa on the other shore of the Bay of Puck. Because of safety regulations and logistics reasons only 100 contestants can take part in the march which is over 12 km long and takes, depending on the sea level in the Bay of Puck, about 5 hours to cover. Harvest Home Crowds of tourists and local inhabitants join every year celebrations of the harvest home festival at which farmers, fishermen and particular local communities prepare displays out of nature bounties. The festival starts with a colourful parade of village communities with harvest wreaths. 18 19

Sport Sport Sport 20 Sporty wodne Ciepłe, płytkie i bezpieczne wody Zatoki Puckiej, w połączeniu z dość silnymi wiatrami, stwarzają doskonałe warunki dla windsurfingu, kitesurfingu oraz żeglarstwa. Po jednej stronie cypla tzw. Zawietrznej, nawet przy bardzo silnym wietrze, pozostaje pas gładkiej, niewzburzonej wody. Ze względu na specyfikę jest to wymarzone miejsce do uprawiania windsurfingu i kitesurfingu, zarówno w stopniu zaawansowanym, jak i przez osoby, które dopiero rozpoczynają swoją przygodę z tym sportem. W istniejących na terenie Rewy szkółkach m.in. w Klubie Żeglarskim Rewska Szkuta, można nie tylko nauczyć się tych widowiskowych sportów, ale także wypożyczyć sprzęt. W Mechelinkach, gdzie powstaje przystań rybacka, swoje umiejętności żeglarskie można zdobywać i rozwijać pod okiem instruktorów Stowarzyszenia Port Mechelinki. W okresie od wczesnej wiosny do późnej jesieni rewskie wody mienią się jaskrawymi barwami żagli i desek miłośników sportów wodnych. Turystyka piesza i rowerowa Bardzo dobrym miejscem do spędzania wolnego czasu jest trakt pieszo-rowerowy, który ciągnie się od Kosakowa aż do Pierwoszyna. Ma on ponad 2 km. długości. W tym miejscu można pobiegać, pojeździć na rolkach lub rowerze. Cała gmina słynie z licznych tras spacerowych i rowerowych, biegnących w otoczeniu lasów i morza. Baza sportowa Boiska Amatorom piłki nożnej, piłki siatkowej i koszykówki proponujemy korzystanie z boisk oraz sal sportowych, które znajdują się w każdej miejscowości gminy Kosakowo. Outdoor fitness Zachęcamy do korzystania z tej, dostępnej dla każdego, formy aktywności. Ćwiczenia na zewnętrznych siłowniach są bardzo łatwe, może korzystać z nich każdy, również nowicjusze, ludzie starsi oraz dzieci. Urządzenia są bezpieczne, trwałe i odporne na niekorzystne warunki atmosferyczne. Zlokalizowane są w miejscach rekreacji, odwiedzanych przez mieszkańców oraz turystów - centrum Rewy przy zejściu na plażę, w Kosakowie przy ścieżce rowerowej vis a vis Ośrodka Zdrowia, w Mostach przy Placu Zabaw, w Pierwoszynie oraz w Pogórzu na Boiskach Sołeckich. Stadniny Koni Wielbiciele jazdy konnej mogą oddać się swojej pasji w stadninach na terenie gminy. Zapraszają ośrodki w Mostach, Dębogórzu i Dębogórzu Wybudowanie. Water sports Warm, shallow and safe water of the Bay of Puck combined with quite strong winds create perfect conditions for windsurfing, kitesurfing and sailing. On one side of the cape, so called Zawietrzna (Leeward), even at high winds, there is a strip of smooth and calm water. Because of these characteristics it is a perfect place for both advanced fans of wind- and kitesurfing and beginners. In schools based in Rewa, e.g. the Sailing Club Rewska Szkuta one may learn these spectacular sports and hire equipment. In Mechelinki, where a fishing port is under construction, instructors of the Association Port Mechelinki offer lessons of sailing for beginners and more advanced sailors. From early spring till late autumn waters of Rewa just sparkle with all bright sail and board colours. Hiking and cycling A hiking and cycling trail from Kosakowo to Pierwoszyno is over 2 km long and is a perfect place to run, roller-skate or cycle. The whole commune area is famous for its numerous hiking and cycling trails in forests and on seashores. Sports facilities Sports pitches Fans of football, volleyball or basketball may take advantage of pitches, courts and sports halls present in every village of Kosakowo Commune. Outdoor fitness This form of activity is really for everyone exercises using outdoor fitness equipment can be done by anybody those unaccustomed to his type of activity, older people, even children. The equipment is safe, durable and weather-resistant, placed at recreational sites often visited by local inhabitants and tourists in the centre of Rewa at the entrance to the beach, in Kosakowo at the cycling trail opposite the Health Centre, in Mosty at the playground, in Pierwoszyno and in Pogórze at village sports pitches. Stables Try horseriding in stables located in the commune there are horseriding centres in Mosty, Dębogórze and Dębogórze Wybudowanie. 21

Regionalizm - Localism Regionalizm Regionalizm Bardzo istotną kwestią wśród działających na terenie gminy zrzeszeń i stowarzyszeń jest: - rozbudzanie szerokiej inicjatywy dla wszechstronnego rozwoju kulturowego, społecznego i gospodarczego, - szerzenie w społeczeństwie, szczególnie wśród młodzieży, znajomości tradycji kaszubsko pomorskich, - dbałość o zachowanie środowiska naturalnego, - pielęgnowanie i używanie języka jako najważniejszego przekazu kultury Kaszub. Wśród najaktywniej działających przedstawicieli regionalizmu w gminie Kosakowo należy wymienić: Societies and associations operating within the commune aim mainly at: - stimulating initiatives resulting in wide-ranging cultural, social and economic development, - popularising in the society, especially among the youth, Kashubian and Pomeranian traditions, - preserving the natural environment, - cherishing and using Kashubian language as the most important means for popularising and spreading Kashubian culture. The most active regional organisations in Kosakowo commune include: Zrzeszenie Kaszubsko Pomorskie Oddział Dębogórze Powstało ono w roku 1992 z inicjatywy Koła Gospodyń Wiejskich w Dębogórzu oraz pomocy Oddziału Zrzeszenia w Rumi. Obecnie prezesem Zrzeszenia jest Danuta Tocke. Najważniejsze zadanie, jakie postawili przed sobą Zrzeszeńcy, to popularyzacja kaszubszczyzny przede wszystkim na terenie gminy, ale też poza nią. W tym celu objęli patronatem konkurs Rodno Mowa, konkurs gminny Poznajemy swój region. Festyn Kaszubski organizowany przez Zrzeszenie w Rewie ma już swoją tradycję. Cieszy się coraz większą popularnością wśród społeczeństwa lokalnego, a także przyjezdnych gości z całej Polski i zagranicy. Zrzeszenie organizuje również cykliczne imprezy rozrywkowe dla dorosłych i dla dzieci: Biesiady Kaszubskie i Sobótki Kaszubskie, wieczory poetyckie i muzyczne. Przeglądy pieśni o morzu Jantarowi Bot z każdą edycją przyciągają coraz więcej wykonawców i widzów. Od kilku lat, przy współpracy z Urzędem Gminy Kosakowo, Oddział Zrzeszenia w Dębogórzu organizuje, pod patronatem Honorowym Biskupa Metropolity Gdańskiego Leszka Głódzia, Festiwal Piosenki Żołnierskiej w Gminnym Domu Kultury. Największym osiągnięciem Oddziału było zakwalifikowanie wniosku na budowę Checzy Nordowych Kaszubów do Urzędu Marszałkowskiego oraz jego wybudowanie, za co w lutym 2012 r. otrzymali Nagrodę Wójta Gminy Kosakowo. Przy Checzy Nordowych Kaszubów od 2011 roku działa amatorski chór regionalny Kosakowianie. Dębogórze Branch of the Kashubian and Pomeranian Association Established in 1992 at the initiative of the Circle of Village Housewives in Dębogórze and thanks to assistance of the Association branch in Rumia. At present the Association is chaired by Danuta Tocke. The most important goal for the Association members is popularising Kashubian culture over the commune area and beyond. Therefore, the Association supports the contest Rodno Mowa and the commune competition Poznajemy swój region (Let s discover our region). The Kashubian gala organised by the Association in Rewa has already become a traditional event enjoying popularity among the local community and visitors from Poland and abroad. The Association organises other cyclic events for adults and children: Biesiady Kaszubskie (Kashubian Feasts), Sobótki Kaszubskie (Kashubian Midsummer s Night), evenings with poetry and music. Festivals of songs about sea Jantarowi Bot attract more and more performers and audience. For a few years, cooperating with the Commune Office in Kosakowo, the Association Branch in Dębogórze has organised the Festival of Soldier Songs, under the honorary auspices of the Metropolitan Bishop Leszek Głódź, held in the Commune Culture Centre. The greatest achievement of the Branch so far is the fact that its application for construction of Checz Nordowych Kaszubów (House of Kashubians of Norda) has been accepted by the Province Marshal Office and the centre has been built and open. For that the organisation was awarded by the Head of Kosakowo Commune in February 2012. A regional choir Kosakowianie has functioned at Checz since 2011. 22 23

Regionalizm - Localism URZAD GMINY Kosakowo, Żeromskiego 69 tel. 58 660 43 43 email: kosakowo@zgwrp.org.pl REFERAT DS. KULTURY, SPORTU, TURYSTYKI I REKREACJI Rewa, Morska 56, tel. 58 620 06 95 e-mail: rkis@kosakowo.pl URZĄD POCZTOWY 1. Urząd Pocztowy, Kosakowo, Żeromskiego 53 tel. 58 679 12 90 KOŚCIOŁY 1. Parafia Rzymsko-Katolicka P.W. Św. Antoniego, Kosakowo, Żeromskiego 77 2. Parafia Rzymsko-Katolicka P.W. Podwyższenia Krzyża Pańskiego, Pierwoszyno, Kaszubska 31 3. Parafia Rzymsko-Katolicka P.W. Św. Rocha, Rewa, Morska 117 A OŚRODKI ZDROWIA 1. NZOZ Kosakowo Kosakowo, Żeromskiego 51 tel. 58 679 13 23 APTEKI 1. Jantar, Kosakowo, Żeromskiego 51, tel. 58 679 15 45 2. Remedium, Pogórze Abrahama 7 a/b, tel. 58 665 03 47 3. W Suchym Dworze, Suchy Dwór, Marii Dąbrowskiej 26, tel. 58 625 53 93 4. Multi Apteka, Pogórze, Płk. Dąbka 338 tel. 58 728 23 41 (Galeria Szperk) WETERYNARZ 1. Lek. wet. Pobłocki Sławomir, Kosakowo, Fiołkowa 3, tel. 501 972 931 2. Lek. wet. Sulejkowski Tomasz, Pogórze, Żółkiewskiego 1, tel. 58 665 03 71 GALERIE HANDLOWE 1. SZPERK, Pogórze, Płk. Dąbka 338 www.galeriaszperk.com Stowarzyszenie Kaszubski Regionalny Chór Morzanie Amatorski chór regionalny założony został 22 marca 2001 roku jako inicjatywa samorządowa. Prowadzony profesjonalnie przez dyrygenta i kierownika artystycznego Przemysława Stanisławskiego, przybrał formę organizacyjną stowarzyszenia, którego prezesem jest Wanda Krause. W repertuarze chóru dominują pieśni kaszubskie i klasyka europejska, głównie kompozytorów polskich. Zespół dał mnóstwo koncertów, uczestniczył w przeglądach muzyki chóralnej uzyskując wysokie lokaty. W 2004 roku nagrał swoją pierwszą płytę CD, zaś w 2007 roku kolejną z repertuarem kolędowym. Za inicjatywy kulturalne i promocję kultury muzycznej w 2007 roku Chór Morzanie został uhonorowany dyplomem Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz nagrodą Bursztynowego Mieczyka, przyznawaną przez Marszałka Województwa Pomorskiego. W 2013 r. za upowszechnianie i ochronę dóbr kultury chór otrzymał nagrodę Wójta Gminy Kosakowo. Kaszubszczyzna pielęgnowana jest we wszystkich szkołach Gminy Kosakowo w ramach dobrowolnych zajęć z nauki języka kaszubskiego. W każdej ze szkół działają Zespóły Regionalne: Dębogórskie Kwiatki w Zespole Szkolno - Przedszkolnym w Dębogórzu Jantarki w Zespole Szkolno - Przedszkolnym w Mostach Rebuce w Szkole Podstawowej w Pogórzu Miejsca Pamięci Narodowej Kwatera Pochowanych 120 Polskich Żołnierzy Poległych w Rejonie Kosakowa we Wrześniu 1939 roku w Obronie Polskiego Wybrzeża na Cmentarzu Parafialnym w Kosakowie Pomnik Obrońców Kępy Oksywskiej w Mostach Obelisk Bunkra Gryfa Pomorskiego w Dębogórzu Pomnik Józefa Klebby w Kosakowie Pomnik Żołnierzy WP i AK w Kosakowie Pomnik Pamięci tutejszych księży, nauczycieli i mieszkańców, zamordowanych przez hitlerowców w lasach Piaśnicy i obozach koncentracyjnych podczas II wojny światowej przy kościele w Kosakowie. Association Regional Kashubian Choir Morzanie The amateur regional choir was established on 22 March 2001 at the initiative of the local government. Professionally directed by its conductor and artistic manager Przemysław Stanisławski, it was registered as an association chaired by Wanda Krause. The choir repertoire includes mainly Kashubian songs and European classical music, primarily by Polish composers. The choir has given many concerts and ranked high at festivals of choir music. In 2004 the choir recorded the first CD and in 2007 released another one comprising Christmas carols. For its cultural initiatives and promotion of music culture the Choir Morzanie was awarded the diploma by the Minister of Culture and National Heritage and a prize of Bursztynowy Mieczyk (Amber Sword) by the Marshal of the Pomeranian Province. In 2013 the choir was awarded by the Head of Kosakowo Commune for popularisation and protection of cultural heritage. Kashubian heritage is cherished at all schools of Kosakowo Commune at voluntary lessons of Kashubian language. Regional groups function at every school in the commune: Dębogórskie Kwiatki in the School and Kindergarten Complex in Dębogórze Jantarki in the School and Kindergarten Complex in Mosty Rebuce at the Primary School in Pogórze Remembrance sites Cemetery section in the parish cemetery in Kosakowo with graves of 120 Polish Soldiers killed in surroundings of Kosakowo in September 1939 in defence of the Polish Coast Memorial of Kępa Oksywska Defenders in Mosty Obelisk of Gryf Pomorski Bunker in Dębogórze Monument of Józef Klebba in Kosakowo Monument of WP and AK Soldiers in Kosakowo Monument at the church in Kosakowo commemorating local priests, teachers and citizens killed by the Nazis in forests of Piaśnica and annihilation camps during WWII. GASTRONOMIA 1. Bar Nadmorski, Rewa, Morska 2, tel. 789 345 180 www.barnadmorski.pl 2. Biancas, Kosakowo, Żeromskiego 9, tel. 531 713 713 www. biancas.pl 3. Ciao Bella, Pierwoszyno, tel. 58 38 001 38 www.pizzaciaobella.pl 4. LUX, Rewa, Morska 88, tel. 58 352 65 50 www.rezydencja-lux.pl 5. Osada Wędrowca, Mechelinki, Szkolna 23, tel. 58 351 14 72, www.osadawedrowca.pl 6. Przylądek Dobrego Smaku, Mechelinki www.przyladekdobregosmaku.pl 7. Rewa, Rewa, Morska 53, tel. 58 679 10 72, www.rewa.biz 8. Rewianka, Rewa, Rybacka 20, tel./fax 58 679 11 00, www.rewianka.pl SZKÓŁKI ŻEGLARSKIE, SURFINGOWE I KITESERFINGOWE, WYPOŻYCZLNIA SPRZĘTU 1. ALOHA, Rewa, Szotmowa 3 tel. 509 336 237, 504 238 179, www.aloha.pl 2. Rewska Szkuta, Rewa, Morska 56 tel. 606 356 314, 502 524 459, www.rewskaszkuta.pl 3. Stowarzyszenie Port Mechelinki, Nadmorska 41 tel. 503 008 271, 533 635 300, www.portmechelinki.pl 4. Rewasurf Centrum, Rewa, Rybacka 5A, tel. 516 403 103, www.rewasurf.pl 5. Surf Stacja, Rewa, Morska 43, tel. 696 307 366, www.surfstacja.pl STADNINY KONI 1. Mustang, Mosty, Szkolna 7a, tel. 501 154 385 www.stajniamustang.com 2. Za Stawem, Dębogórze, Roślinna 14 3. Wild West Ranch, Dębogórze Wybudowanie, Dębogórska, tel. 509 963 860 Punkt Informacji Turystycznej Rewa, Morska 56, tel. 58 620 06 95 Czynny w sezonie letnim w godz. 10 00-19 00 ( pn pt ) w soboty 9 00-17 00, w niedzielę 9 00-16 00. 25 24 25