PARLAMENT EUROPEJSKI 2009-2014 Komisja Petycji 30.4.2014 KOMUNIKAT DLA POSŁÓW Przedmiot: Petycja 1153/2009, którą złożył Gino Trevisanato (Włochy) w sprawie potencjalnego naruszenia przez włoskie ustawodawstwo dyrektywy 98/59/WE dotyczącej zwolnień grupowych 1. Streszczenie petycji Składający petycję twierdzi, że transpozycja dyrektywy 98/59/WE dotyczącej zwolnień grupowych została dokonana we Włoszech sprzecznie z przedmiotową dyrektywą. Zgodnie z włoskim prawem kadra kierownicza nie musi być objęta konsultacjami ze związkami zawodowymi poprzedzającymi zwolnienia grupowe. Ma to negatywny wpływ na odprawy. Składający petycję zwraca się do wszystkich instytucji UE o pomoc i dopilnowanie, by włoskie ustawodawstwo stało się zgodne ze wspólnotowym prawodawstwem dotyczącym zwolnień grupowych. 2. Dopuszczalność Petycja uznana została za dopuszczalną dnia 27 listopada 2009 r. Zwrócono się do Komisji o przekazanie informacji (art. 202 ust. 6 Regulaminu). 3. Odpowiedź Komisji otrzymana dnia 25 marca 2010 r. Składający petycję twierdzi, że włoska ustawa nr 223/1991 transponująca dyrektywę 98/59/WE dotyczącą zwolnień grupowych nie chroni wszystkich kategorii pracowników określonych w przedmiotowej dyrektywie, a zwłaszcza osób, które są zatrudnione na podstawie umów wykonawczych. Składający petycję jest zdania, że prawo włoskie uwzględnia w ustalaniu stanu zatrudnienia w przedsiębiorstwie kierowników ( dirigenti ), ale z drugiej strony wyklucza ich CM\1029191.doc PE440.060v08-00 Zjednoczona w różnorodności
przy obliczaniu liczby zwolnionych pracowników. W rezultacie umożliwia to obejście przepisów proceduralnych poprzez zwolnienie oprócz innych pracowników również pewnej liczby kierowników, tak aby nie dopuścić do osiągnięcia kworum wymagającego wszczęcia odpowiedniej procedury. Składający petycję zauważa sprzeczność z orzecznictwem ETS w sprawie C-385/05 (CGT), gdzie Europejski Trybunał Sprawiedliwości zgodnie z art. 3 ust. 1 dyrektywy 2002/14/WE ustanawiającej ogólne ramowe warunki informowania i przeprowadzania konsultacji z pracownikami we Wspólnocie Europejskiej stwierdził, że sposób obliczania progu zatrudnienia stoi na przeszkodzie krajowemu uregulowaniu wyłączającemu choćby przejściowo określoną kategorię pracowników z ustalania liczby pracowników zatrudnionych w rozumieniu tego przepisu. Składający petycję uważa również, że władze włoskie ponoszą winę za niezłożenie do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości wniosku o wydanie w trybie prejudycjalnym orzeczenia odnośnie do interpretacji art. 4 ust. 9 ustawy nr 223/91. Istota problemu Pierwotny problem dotyczył dwóch różnych kwestii: jedna z nich odnosiła się do transpozycji i stosowania dyrektywy 98/59/WE dotyczącej zwolnień grupowych we Włoszech, zaś druga do dostępu do krajowych sądowych procedur odwoławczych. Składający petycję pełnił w I.B.M. Italia spa funkcję kierownika (kategoria dirigenti ) i został zwolniony w listopadzie 1994 r. w wyniku zwolnień grupowych. Sąd Apelacyjny w Mediolanie wydał w styczniu 2007 r. w przedmiotowej sprawie zarządzenie, które stanowiło, że zgodnie z art. 4 ust. 9 ustawy nr 223/1991, która wraz ze zmianami transponowała dyrektywę 98/59/WE dotyczącą zwolnień grupowych, kierownicy nie byli uprawnieni do korzystania z ochrony wynikającej z przepisów proceduralnych określonych na mocy ustawy nr 223/1991. W związku z tym składający petycję stwierdza sprzeczność włoskich przepisów służących transpozycji z orzeczeniem ETS w sprawie C-385/05 (CGT) oraz z dyrektywą 98/59/WE. Zgodnie z art. 360 włoskiego Kodeksu Postępowania Cywilnego orzeczenie wydane przez sąd apelacyjny może zostać zakwestionowane poprzez odwołanie w sprawie niewłaściwego stosowania przepisów prawa. Zgodnie z art. 365 włoskiego Kodeksu Postępowania Cywilnego odwołanie skierowane do Sądu Najwyższego, aby zostało uznane za dopuszczalne, musi być podpisane przez notariusza. Składający petycję poinformował, że nie udało mu się znaleźć prawnika, który zdecydowałby się wnieść jego sprawę do Sądu Najwyższego. Prawnicy wycofali swój mandat, zaś Stowarzyszenie Prawników, Krajowa Rada Adwokacka, związki zawodowe i organizacja Rada ds. Europejskiej Sprawiedliwości na Rzecz Praw Człowieka zignorowali prośbę składającego petycję o udzielenie pomocy. Składający petycję wniósł przedmiotową sprawę do prokuratora generalnego w Najwyższym PE440.060v08-00 2/11 CM\1029191.doc
Sądzie Kasacyjnym, tak aby instytucja ta wniosła następnie skargę kasacyjną w interesie prawa. Działania te zakończyły się jednak niepowodzeniem. Składający petycję oświadczył, że prawnik poinformował go, że wytyczne wyższych sądów nie zalecają wnoszenia skarg kasacyjnych ze względu na ograniczony zakres art. 4 ust. 9 ustawy nr 223/1991. Składający petycję uważa, że władze włoskie ponoszą winę za niewniesienie skargi kasacyjnej. Ponadto twierdzi on, że państwo powinno było zatwierdzić skargę kasacyjną w interesie prawa, a następnie złożyć do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości wniosek o wydanie w trybie prejudycjalnym orzeczenia odnośnie do interpretacji art. 4 ust. 9 ustawy nr 223/91. Działania następcze Począwszy od lipca 2007 r. między Komisją i składającym petycję oraz między Komisją i władzami włoskimi miała miejsce obszerna wymiana korespondencji w celu ustalenia faktów i określenia ram prawnych. W jednym z listów włoski Minister Pracy, Zdrowia i Polityki Społecznej potwierdził, że zgodnie z prawem włoskim kategoria dirigenti jest traktowana inaczej niż ogólna kategoria pracowników w kontekście zwolnień indywidualnych i grupowych, czasu pracy, urlopów i umów na czas określony. W przypadku zwolnienia kierowników nie ma wobec nich zastosowania ani ochrona proceduralna, określona w art. 4 ust. 9 ustawy nr 223 z 1991 r. dotyczącej zwolnień grupowych, ani ogólna ochrona przysługująca pracownikom na wypadek jednostronnego wypowiedzenia umowy o pracę przez pracodawcę zgodnie z ustawami nr 604 z 1966 r., nr 300 z 1970 r. oraz nr 108 z 1990 r. Jednakże przedmiotowa skarga dotyczyła przerwania zatrudnienia kierowników, których sytuacja znacznie różni się od sytuacji pracowników. Ponadto Ministerstwo odniosło się do włoskiego orzecznictwa z końca lat 60., kiedy to sądy orzekały, że ze względu na powiązanie dirigenti z pracodawcą za pośrednictwem intuitu personae, jak również ze względu na poziom odpowiedzialności w zakresie zarządzania przedsiębiorstwem, bardziej uzasadnionym rozwiązaniem byłoby nakładanie mniejszych ograniczeń proceduralnych w kontekście rozwiązywania umów z dirigenti niż w przypadku rozwiązywania umów z pracownikami. Co więcej, zgodnie z decyzją udzieloną odnośnie do zwolnień grupowych, dirigenti nie powinni być zwalniani bez poważnych powodów organizacyjnych lub poważnych uchybień. Niemniej jednak skutki tego typu bezprawnych zwolnień miały wyłącznie charakter ekonomiczny (wypłata rekompensaty) inie wymuszały na pracodawcy ponownego zatrudnienia bezprawnie zwolnionego dirigenti, co jest sprzeczne z przepisami w zakresie zatrudniania pracowników. Uznając, że wyjaśnienie dotyczące kategorii kierowników nie jest zadowalające, zwłaszcza w odniesieniu do podstawy prawnej odrębnej metody ustalania progu zatrudnienia pracowników oraz liczby zwolnionych pracowników należących do kategorii kierowników, ani w ramach ustawodawstwa włoskiego ani w ramach praktyk sądowych sądów włoskich, CM\1029191.doc 3/11 PE440.060v08-00
Komisja przesłała dnia 26 czerwca 2009 r. rządowi włoskiemu wezwanie do usunięcia uchybienia, w którym wskazała, że różnice w traktowaniu dirigenti, tj. z jednej strony uwzględnianie ich podczas ustalania liczby pracowników wchodzących w skład stanu zatrudnienia danych przedsiębiorstw, a z drugiej strony wykluczanie ich z ustalania liczby zwolnionych pracowników w rozumieniu dyrektywy 98/59/WE, były sprzeczne z wymogami określonymi w art. 1 przedmiotowej dyrektywy. W odpowiedzi z dnia 7 września 2009 r. władze włoskie podtrzymały swoje poprzednie stanowisko, utrzymując, że dirigenti mieli prawo do podejmowania decyzji oraz że w stanowisku tym nie został uwzględniony prawdziwy hierarchiczny stosunek zatrudnienia, jak również to, że inne traktowanie dirigenti jako osób zaufanych było uzasadnione, zarówno w odniesieniu do zwolnień grupowych, jak iwarunków indywidualnych. Ponadto władze włoskie poinformowały, że najnowsze orzecznictwo wprowadza rozróżnienie pomiędzy wyższymi dirigenti i pseudo-dirigenti, którzy działają pod kierownictwem przedsiębiorcy lub innego dirigente i mają ograniczone uprawnienia. Na podstawie odpowiedzi władz włoskich trudno było ocenić istotę orzecznictwa, zwłaszcza w odniesieniu do skutków prawnych wynikających z rozróżnienia między wyższymi dirigenti i pseudodirigenti oraz podstawy prawnej wykluczenia dirigenti z kategorii pracowników. Aby podkreślić swoje stanowisko, władze włoskie odniosły się do wyroku Sądu Najwyższego nr 17965 z dnia 9 sierpnia 2006 r., który wykluczał z zakresu stosowania tego typu procedury pracowników posiadających uprawnienia wykonawcze. Komisja poinformowała składającego petycję o treści odpowiedzi, zaś składający petycję przekazał w listopadzie 2009 r. uwagi odnośnie do przedmiotowej odpowiedzi. Z uwagi na fakt, że odpowiedź ta zawierała nowe informacje, jak również w celu lepszego zrozumienia sytuacji we Włoszech, Komisja zwróciła się do władz włoskich z prośbą o przedstawienie wyjaśnień odnośnie do najnowszego orzecznictwa we Włoszech, zwłaszcza w kontekście rozróżnienia między wyższymi dirigenti i pseudo-dirigenti, jak również w odniesieniu do wyroku Sądu Najwyższego nr 17965 z dnia 9 sierpnia 2006 r. Przedmiotowa prośba została przesłana dnia 8 grudnia 2009 r. i dotychczas nie nadeszła jeszcze odpowiedź (władze włoskie zobowiązane są udzielić odpowiedzi w ciągu dwóch miesięcy od otrzymania takiego wniosku). Komisja ponownie poinformowała składającego petycję o przesłaniu dokumentu oraz jego treści. Jeśli zaś chodzi odrugą skargę, należy przypomnieć, że Komisja nie może interweniować w sprawie krajowej procedury sądowej, łącznie z systemem apelacyjnym oraz decyzją sędziego krajowego. Zgodnie z dyrektywą 98/59/WE w sprawie zbliżania ustawodawstw państw członkowskich dotyczących zwolnień grupowych to właśnie państwa członkowskie odpowiadają za zapewnienie dostępności procedur sądowych i/lub administracyjnych, których celem jest doprowadzenie do przestrzegania obowiązków wynikających z przedmiotowej dyrektywy, na rzecz przedstawicieli pracowników i/lub pracowników. Na podstawie analizy informacji przekazanych przez składającego petycję oraz władze włoskie w odniesieniu do uprawnień tzw. dirigenti wynikających z prawa włoskiego określa się następujące potrzeby: PE440.060v08-00 4/11 CM\1029191.doc
Aby wyjaśnić możliwe nieporozumienie co do wyżej wymienionych dat, należy zauważyć, że pomimo iż przedmiotowa sprawa została założona w 1994 r., transpozycja prawa krajowego miała miejsce w 1991 r., zaś przedmiotowa dyrektywa obowiązuje od 1998 r., skarga ta jest nadal dopuszczalna z uwagi na niżej wymienione fakty. Dyrektywa 98/59/WE konsoliduje pierwszą dyrektywę 75/129/EWG z dnia 17 lutego 1975 r. w sprawie zbliżania ustawodawstw państw członkowskich odnoszących się do zwolnień grupowych oraz dyrektywę 92/56/EWG zmieniającą dyrektywę 75/129/EWG. Dyrektywa 75/129/EWG zawierała takie same postanowienia odnośnie do progu zatrudnienia, na podstawie którego oblicza się zwolnienia grupowe, jak również miała taki sam zakres stosowania dyrektywy z jednym tylko wyjątkiem, który w tej sprawie nie ma znaczenia 1. W związku z powyższym nie można zaakceptować powoływania się na dyrektywę 98/59/WE. Włoska ustawa nr 223/1991 oraz jej zmiany zawierają postanowienia w zakresie transpozycji wymienionych dyrektyw. Należy zauważyć, że podczas gdy w dyrektywie 2002/14/WE ustanawiającej ogólne ramowe warunki informowania i przeprowadzania konsultacji z pracownikami we Wspólnocie Europejskiej termin pracownik oznacza jakąkolwiek osobę, która w danym państwie członkowskim jest chroniona jak pracownik na podstawie krajowego prawa pracy i zgodnie z krajową praktyką, w dyrektywie 98/59/WE nie występuje żadna definicja pracownika. Europejski Trybunał Sprawiedliwości nie wypowiedział się jeszcze w kwestii tej konkretnej definicji, ale w innych sprawach stwierdził, że terminy pracownik i pracownik fizyczny nie mają w prawie wspólnotowym w kontekście dyrektyw w zakresie prawa zatrudnienia wspólnego znaczenia oraz że zawsze należy je interpretować pod kątem kontekstu i celu poszczególnych instrumentów prawnych. Zważywszy, że art. 1 ust. 2 dyrektywy 98/59/WE zawiera wyjątki od ogólnej zasady, można wyciągnąć wniosek, że zakres przedmiotowej dyrektywy dotyczy wszystkich pracowników z wyjątkiem określonych kategorii, które są wymienione w art. 1 ust. 2. Ustęp ten nie uwzględnia jednak dirigenti ani stanowisk kierowniczych. Stanowisko to zostało poparte w ramach orzecznictwa Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości w następujących sprawach: C-215/83 (Komisja przeciwko Belgii, s. 21), C-32/02 (Komisja przeciwko Włochom, s. 22) oraz C-385/05 (Confederation general du Travail, s. 47). Jednakże celem przedmiotowej dyrektywy jest z drugiej strony zbliżenie ustawodawstw państw członkowskich odnoszących się do procedur stosowanych w poszczególnych państwach członkowskich w odniesieniu do zwolnień grupowych poprzez określenie minimalnych wymogów. Przedmiotowa dyrektywa nie ma natomiast na celu szczegółowej harmonizacji przepisów prawnych obowiązujących w całej Europie. Należy również zauważyć, że postanowienia niezawarte w przedmiotowej dyrektywie podlegają jurysdykcji państw członkowskich. Status kierownika często określają umowy w rozumieniu prawa cywilnego (określające zasady odpowiedzialności, specjalne warunki zatrudnienia i klauzulę zwolnienia) zawierane w różnych państwach członkowskich, w związku z czym nie wszystkie postanowienia 1 Dyrektywa 92/56/EWG wykluczyła z wyjątków punkt dotyczący pracowników, którzy utracili pracę w związku z zakończeniem działalności przedsiębiorstwa, jeśli jest to wynikiem orzeczenia sądowego. CM\1029191.doc 5/11 PE440.060v08-00
w zakresie prawa pracy mają w stosunku do nich zastosowanie. Nie jest to niczym nadzwyczajnym na przykład w przypadku menedżerów wyższego szczebla. Z udostępnionych informacji nie wynika, czy umowa wykonawcza zawarta we Włoszech podlega prawu pracy, prawu cywilnemu czy też połączeniu obu rodzajów prawa. W związku z powyższym trudno jest więc ocenić status kierowników ( dirigenti ) oraz przepisy prawne obowiązujące wobec nich we Włoszech ze szczególnym uwzględnieniem wyjątków, które zostały określone głównie na podstawie orzecznictwa oraz różnicy wynikającej z podwójnej klasyfikacji kierowników: prawdziwych dirigenti i pseudodirigenti. Różnica ta i jej ewentualne znaczenie w kontekście przedmiotowej sprawy wymagają dalszych wyjaśnień, zwłaszcza w odniesieniu do konkretnej sprawy wniesionej przez składającego petycję. Należy jednak pamiętać, że faktyczna ocena przedmiotowej sprawy leży w gestii sądów krajowych. Komisja jest zdania, że jeśli dirigenti zostali już zakwalifikowani na mocy prawa włoskiego jako pracownicy, wówczas powinni zostać uwzględnieni w ustalaniu stanu zatrudnienia pracowników, w tym pracowników, którzy mają zostać zwolnieni. W związku z powyższym transponowanie włoskiego ustawodawstwa poprzez uwzględnienie dirigenti na potrzeby ustalania stanu zatrudnienia w przedsiębiorstwie, a z drugiej strony poprzez wykluczenie ich z ustalania liczby zwolnień jest niezgodne z wymogami określonymi w art. 1 dyrektywy 98/59/WE. Należy zauważyć, że zakwalifikowanie dirigenti nie jest w prawie włoskim wystarczająco zdefiniowane oraz że zależy od poszczególnych ocen wydawanych przez sądy włoskie na podstawie rzeczywistych okoliczności. W związku z tym ocena, czy sytuacja składającego petycję jest w rozumieniu przedmiotowej dyrektywy chroniona czy też nie, zależy od zakwalifikowania jego stanowiska w ramach prawa włoskiego. To właśnie sąd krajowy zobowiązany jest ustalić, czy składający petycję był dirigente czy też pseudo-dirigente, zatrudnionym w oparciu o umowę prawa cywilnego bądź prawa pracy, oraz czy można go było zakwalifikować jako pracownika. W odniesieniu do wniosku składającego petycję o przedłożenie przez sądy włoskie do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym należy zauważyć, że art. 234 Traktatu WE nie zawiera tego typu zobowiązania sądów krajowych. W związku z tym Komisja nie może interweniować w odniesieniu do tej części przedmiotowej petycji. 4. Dodatkowa odpowiedź Komisji otrzymana dnia 13 stycznia 2011 r. (REV) Komisja przypomina, że dnia 26 czerwca 2009 r. do Włoch zostało wystosowane wezwanie do usunięcia uchybienia w związku z tą sprawą. Władze włoskie udzieliły odpowiedzi na piśmie w dniu 7 września 2009 r. Odpowiedź ta i dodatkowe pisma składającego petycję zawierają nowe informacje dotyczące kategorii dirigenti oraz właściwego włoskiego orzecznictwa, co wymaga dalszych wyjaśnień. Dlatego też pismo z wnioskiem o wyjaśnienia zostało wysłane do Włoch dnia 8 grudnia 2009 r. Władze włoskie odpowiedziały w piśmie z dnia 17 marca 2010 r., do którego dołączono wyrok Sądu Najwyższego w sprawie nr 17965 z dnia 9 sierpnia 2006 r. PE440.060v08-00 6/11 CM\1029191.doc
W odpowiedzi potwierdzono, że pomimo iż dirigenti są uwzględniani w całkowitym stanie zatrudnienia danego przedsiębiorstwa, nie bierze się ich pod uwagę przy wyliczaniu poziomu zwolnień grupowych. To wyłączenie, opierające się na wykonaniu prawa włoskiego w drodze orzecznictwa, wydaje się niezgodne z wymogami art. 1 dyrektywy 98/59/WE. W międzyczasie Komisja wystosowała pisma 2 do składającego petycję, informując go o stanie sprawy oraz prosząc o kopię dwóch orzeczeń wydanych przez sądy mediolańskie w tej sprawie. Składający petycję przekazał orzeczenia, o które prosiła Komisja, dnia 2 listopada 2010 r. Następnie poinformował Komisję w piśmie z dnia 22 listopada 2010 r., że Corte Suprema di Cassazione (Najwyższy Sąd Kasacyjny) uznał jego skargę za niedopuszczalną, dodając, że otrzymał jedynie część normatywną bez uzasadnienia orzeczenia. Komisja bada obecnie sprawę na podstawie wszystkich istniejących informacji i poinformuje Parlament Europejski, jak tylko zostanie podjęta decyzja w tej sprawie. 5. Dodatkowa odpowiedź Komisji otrzymana dnia 10 czerwca 2011 r. (REV II) Jak zaznaczono w poprzednim komunikacie, służby Komisji dokładnie przeanalizowały przedmiotową sprawę. W ramach tego procesu służby bazowały nie tylko na informacjach przekazanych przez składającego petycję i władze włoskie, lecz także przeprowadziły szeroko zakrojone badanie źródeł wtórnych i zasięgnęły opinii włoskiego eksperta prawnego. Po przeprowadzeniu tej analizy Komisja doszła do wniosku, że główny problem dotyczy włoskiego orzecznictwa, które z jednej strony wyklucza dirigenti z zakresu korzyści proceduralnych przewidzianych w przedmiotowej dyrektywie, choć posiadają oni status pracowników, z drugiej zaś szeroko interpretuje kategorię dirigenti, w tym uwzględnia na przykład personel kierowniczy nieposiadający istotnych uprawnień decyzyjnych (w związku z tym por. wyrok włoskiego Sądu Najwyższego z dnia 30 marca 2007 r. w sprawie nr 7880). Natomiast to, że dirigenti nie są uwzględniani przy obliczaniu progu w przypadku zwolnień grupowych, nie wydaje się stanowić problemu, ponieważ włoska ustawa transponująca zapewnia większy poziom ochrony niż dyrektywa w tej sprawie (w ustawie 223/1991 przewiduje się próg 5 pracowników, natomiast w przypadku dyrektywy wymagany próg to 20 pracowników). Komisja nie kwestionuje też sytuacji kierowników wysokiego szczebla, których można uznać za alter ego pracodawcy. Dotyczy to na przykład dirigenti, którym pracodawca przekazał szerokie uprawnienia decyzyjne, dotyczące w szczególności możliwości autonomicznego zwalniania pracowników. To do włoskich władz krajowych, w tym sądów, należy ocena, czy dany kierownik zalicza się do tej kategorii. Ocena taka dokonywana jest na podstawie wszystkich właściwych faktów dotyczących danej sprawy. 2 Ostatnie pismo zostało wysłane dnia 26 października 2010 r. CM\1029191.doc 7/11 PE440.060v08-00
Komisja wystosowała do składającego petycję pismo, w którym informuje o powyższych faktach. W związku z toczącym się w tej sprawie postępowaniem w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego Komisja zamierza ponownie skontaktować się z władzami włoskimi, koncentrując się na powyższych kwestiach, odwołując się do właściwego orzecznictwa (szczególnie do wspomnianego wyżej orzeczenia z dnia 30 marca 2007 r.) i domagając się sformułowania przez Włochy opinii na ten temat. Komisja będzie informować Parlament Europejski o rozwoju sprawy. 6. Dodatkowa odpowiedź Komisji otrzymana dnia 16 grudnia 2011 r. (REV III) Jak zaznaczono w poprzednim komunikacie, Komisja w związku z toczącym się w tej sprawie postępowaniem w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego skierowała dnia 30 września 2011 r. dodatkowe wezwanie do usunięcia uchybienia do Republiki Włoskiej, w którym zwróciła się do władz włoskich o przesłanie ich uwag w związku ze stanowiskiem wyrażonym w tym wezwaniu. Komisja wystosowała również pismo do składającego petycję, w którym szczegółowo poinformowała go o podjętych krokach. W swoim dodatkowym wezwaniu do usunięcia uchybienia Komisja potwierdziła wnioski zawarte w swoim wezwaniu do usunięcia uchybienia z dnia 26 czerwca 2009 r., zgodnie z którymi wyłączenie kategorii dirigenti z zakresu procedury mobilności przewidzianej w art. 17 ustawy nr 223/1991 w połączeniu z art. 24 tej samej ustawy nie spełnia wymagań art. 1 ust. 1 i 2 dyrektywy 98/59 i w związku z tym ten przepis dyrektywy nie został prawidłowo transponowany do prawa włoskiego. W szczególności Komisja stwierdziła, że pojęcie pracownika użyte w art. 1 ust. 1 i 2 dyrektywy 98/59 celem określenia zakresu stosowania dyrektywy musi być interpretowane w sposób jednolity i nie można pozwolić na dowolność interpretacji ze strony państw członkowskich. W świetle celów dyrektywy w zakresie ochrony pracowników, art. 30 Karty praw podstawowych UE oraz pkt 7, 17 i 18 karty praw socjalnych, z zakresu stosowania dyrektywy można co najwyżej wyłączyć dirigenti najwyższego szczebla, czyli takich, którzy odgrywają rolę alter ego przedsiębiorcy. W rzeczywistości ta kategoria dirigenti może swobodnie zarządzać przedsiębiorstwem i środkami produkcji przedsiębiorstwa oraz ma możliwość podejmowania decyzji w zakresie ilości, rodzaju, lub nawet tożsamości pracowników, wobec których ma zostać zastosowana procedura zwolnienia grupowego. Oczywiste jest zatem, że nie ma potrzeby objęcia ich ochroną wynikającą z tej procedury. Jednak dirigenti wyłączeni na mocy orzecznictwa Sądu Kasacyjnego z zakresu stosowania procedury mobilności przewidzianej w art. 4 ustawy nr 223/1991 nie ograniczają się do dirigenti najwyższego szczebla. W rzeczywistości, zgodnie z otrzymanymi przez Komisję informacjami, po ogłoszeniu wyroku nr 17965 w 2006 r., nastąpiły zmiany w orzecznictwie Sądu Kasacyjnego i obecnie, zgodnie z tym orzecznictwem, określenie prawdziwych PE440.060v08-00 8/11 CM\1029191.doc
dirigenti odnosi się do wszystkich pracowników określonych jako takich w zbiorowych umowach o pracę. Kategoria ta obejmuje zatem nie tylko dirigenti najwyższego szczebla, ale również średniego i niskiego szczebla, którzy pomimo że nie pełnią roli alter ego przedsiębiorcy ani nie są uprawnieni do zarządzania środkami produkcji przedsiębiorstwa, mają bardzo bogatą wiedzę zawodową, co daje im szczególnie silną pozycję na rynku pracy. Na podstawie tej interpretacji, ochroną wynikającą z procedury mobilności przewidzianej w art. 4 ustawy nr 223/1991 w powiązaniu z art. 24 tej samej ustawy nie są objęci nie tylko dirigenti najwyższego szczebla, posiadający swobodę w podejmowaniu decyzji w odniesieniu do zarządzania personelem przedsiębiorstwa, w tym zwolnień grupowych, ale także dirigenti określeni jako tacy w zbiorowych umowach o pracę jedynie ze względu na ich szczególnie wysokie kwalifikacje zawodowe. Jednak według Komisji wyłączenie to nie jest zgodne z dyrektywą. Jak wynika z powyższego opisu włoskich przepisów transponujących dyrektywę 98/59, skutkiem wyłączenia dirigenti z zakresu stosowania procedury mobilności przewidzianej w art. 4 ustawy nr 223/1991 w powiązaniu z art. 24 tej samej ustawy jest nie tylko pozbawienie tej kategorii pracowników ochrony wynikającej z tej procedury. Wyłączenie to również utrudnia osiągnięcie progu zwolnień przewidzianego w art. 24 tej samej ustawy, w przypadku osiągnięcia którego przedsiębiorstwa są zobowiązane do stosowania odnośnej procedury, a tym samym ogranicza zakres jej stosowania na niekorzyść innych kategorii pracowników. Jednak prawdą jest, że przewidziane w tym przepisie progi dotyczące siły roboczej i zwolnień są znacznie niższe niż progi stosowane w art. 1 ust. 1 lit. a) dyrektywy w celu określenia zakresu jej stosowania. Z uwagi na rozszerzenie definicji pojęcia dirigenti przez orzecznictwo Sądu Kasacyjnego nie można jednak wykluczyć, w zależności od okoliczności, że nieuwzględnienie tej kategorii przy obliczaniu progu zwolnień przewidzianego w art. 24 ustawy nr 223/1991 powoduje naruszenie progów przewidzianych w art. 1 ust. 1 lit. a) dyrektywy. W tych przypadkach wyłączenie dirigenti z zakresu stosowania art. 4 ustawy nr 223/1991 w powiązaniu z art. 24 tej samej ustawy powoduje nie tylko nieuzasadnioną dyskryminację w stosunku do dirigenti, ale również nieuzasadnione osłabienie ochrony innych kategorii pracowników. Komisja będzie na bieżąco informować Parlament Europejski o dalszym rozwoju sytuacji w tej sprawie. 7. Dodatkowa odpowiedź Komisji otrzymana dnia 30 sierpnia 2012 r. (REV IV) Dnia 22 czerwca 2012 r. 3 Komisja Europejska przesłała władzom włoskim uzasadnioną opinię, a składający petycję został poinformowany o przebiegu sytuacji. 3 http://europa.eu/rapid/pressreleasesaction.do?reference=ip/12/665&format=html&aged=0&language=& guilanguage=fr. CM\1029191.doc 9/11 PE440.060v08-00
Komisja Europejska zażądała od Włoch, aby zaprzestały wyłączania kierowników (dirigenti) z gwarancji procesowych ustanowionych w dyrektywie 98/59/WE, mających na celu informowanie pracowników oraz konsultowanie się z nimi w miejscu pracy. Władze włoskie otrzymały dwa miesiące na poinformowanie Komisji Europejskiej o działaniach, jakie podjęły w celu dostosowania swojego prawodawstwa do prawa UE. W razie braku odpowiedzi od władz włoskich Komisja Europejska może postanowić o skierowaniu sprawy do Trybunału Sprawiedliwości UE. Komisja Europejska poinformuje Komisję Petycji o dalszym przebiegu tej sprawy. 8. Dodatkowa odpowiedź Komisji otrzymana dnia 27 listopada 2012 r. (REV V) Dnia 24 października 2012 r. Komisja postanowiła skierować do Trybunału Sprawiedliwości UE sprawę przeciw Włochom za niepodjęcie działań mających na celu właściwe wdrożenie prawodawstwa UE dotyczącego zwolnień grupowych 4. Włoskie prawo, a także odnośne włoskie orzecznictwo obecnie wyłączają kierowników ( dirigenti ) z gwarancji procesowych związanych z informowaniem przedstawicieli pracowników oraz konsultowaniem się z nimi w miejscu pracy. Zgodnie z włoskim orzecznictwem kategoria dirigenti obejmuje nie tylko kierowników wyższego szczebla posiadających szerokie uprawnienia decyzyjne w tym uprawnienia do zarządzania personelem ale także kierowników średniego i niskiego szczebla, którzy mają co prawda bogatą wiedzę zawodową, lecz nie pełnią roli alter ego przedsiębiorcy, ani nie są uprawnieni do zarządzania środkami produkcji przedsiębiorstwa. Jeżeli przedmiotowa dyrektywa ma zostać właściwie wdrożona, określenie definicji pracownika nie może pozostać w gestii państw członkowskich. Przeciwnie, należy opracować jednolitą dla całej UE definicję pracowników zgodnie z założeniami dyrektywy, zasadą równości oraz Kartą praw podstawowych UE. Komisja poinformuje Parlament Europejski o dalszym przebiegu tej sprawy. 9. Dodatkowa odpowiedź Komisji otrzymana dnia 27 marca 2013 r. (REV VI) Zgodnie ze swoją decyzją o skierowaniu do Trybunału Sprawiedliwości UE 5 sprawy przeciwko Włochom Komisja złożyła odpowiedni wniosek w dniu 20 grudnia 2012 r. 6 Komisja poinformuje Parlament Europejski o wyroku ETS po jego opublikowaniu 7. 10. Dodatkowa odpowiedź Komisji otrzymana dnia 30 kwietnia 2014 r. (REV. VII) Wyrok Trybunału Sprawiedliwości UE w sprawie C-596/12 zapadł w dniu 13 lutego 2014 r. 4 http://europa.eu/rapid/press-release_ip-12-1145_en.htm 5 Za niepodjęcie działań mających na celu właściwe wdrożenie prawodawstwa UE dotyczącego zwolnień grupowych. http://europa.eu/rapid/press-release_ip-12-1145_en.htm. 6 C-596/12 (Komisja przeciwko Włochom). 7 Wyrok zostanie również opublikowany na stronie internetowej ETS (formularz wyszukiwania): http://curia.europa.eu/juris/recherche.jsf?language=pl PE440.060v08-00 10/11 CM\1029191.doc
Trybunał orzekł, co następuje: Wykluczając na mocy art. 4 ust. 9 legge n. 223 Norme in materia di cassa integrazione, mobilita, trattamenti di disoccupazione, attuazione di direttive della Comunita europea, avviamento al lavoro ed altre disposizioni in materia di mercato del lavoro (ustawy nr 223 w sprawie norm w dziedzinie bezrobocia technologicznego, mobilności, zasiłków dla bezrobotnych, wykonywania dyrektyw wspólnotowych, pośrednictwa pracy i innych przepisów dotyczących rynku pracy) z dnia 23 lipca 1991 r. kategorię dirigenti z zakresu zastosowania procedury przewidzianej w art. 2 dyrektywy Rady 98/59/WE z dnia 20 lipca 1998 r. w sprawie zbliżania ustawodawstw państw członkowskich odnoszących się do zwolnień grupowych, Republika Włoska uchybiła zobowiązaniom, jakie ciążą na niej na mocy art. 1 ust. 1 i 2 tej dyrektywy. Składający petycję, który równolegle z niniejszą petycją wniósł do Komisji skargę, został poinformowany o powyższym wyroku pismem datowanym 17 lutego 2014 r. Komisja będzie obecnie śledzić wykonanie wyroku przez władze Włoch. CM\1029191.doc 11/11 PE440.060v08-00