Somatosensoryka Marcin Koculak
Systemy czucia somatycznego CZUCIE POWIERZCHNIOWE DOTYK, BÓL, TEMPERATURA CZUCIE GŁĘBOKIE PROPRIOCEPCJA MIĘŚNIE, STAWY, ŚCIĘGNA CZUCIE Z NARZĄDÓW RUCHU CZUCIE TRZEWNE WISCEROCEPCJA BÓL, TEMPERATURA 2
3
Receptory czucia somatycznego RECEPTOR wyspecjalizowana komórka (lub część komórki) zdolna do reagowania pod wpływem specyficznego bodźca RECEPTORY MECHANICZNE (MECHANORECEPTORY) WIĘKSZOŚĆ RECEPTORÓW CZUCIA POWIERZCHNIOWEGO, PROPRIORECEPTORY RECEPTORY CHEMICZNE (CHEMORECEPTORY) RECEPTORY BÓLOWE RECEPTORY TERMICZNE (TERMORECEPTORY) RECEPTORY CIEPŁA, RECEPTORY ZIMNA 4
Organizacja receptorów w skórze 5
Podział receptorów powierzchniowych TYP RECEPTORA WŁÓKNA LOKALIZACJA FUNKCJE SZYBKOŚĆ ADAPTACJI PRÓG POBUDZENIA WOLNE ZAKOŃCZENIA NERWOWE C, Aδ 2-20 m/s CAŁA SKÓRA BÓL, TEMPERATURA WOLNA (?) WYSOKI CIAŁKA MEISSNERA Aβ 6-12 m/s SKÓRA NIEOWŁOSIONA DOTYK DYNAMICZNE SZYBKA NISKI CIAŁKA PACINIEGO Aβ 6-12 m/s SKÓRA OWŁOSIONA I NIEOWŁOSIONA WIBRACJE DYNAMICZNE SZYBKA NISKI 6
Podział receptorów powierzchniowych TYP RECEPTORA WŁÓKNA LOKALIZACJA FUNKCJE SZYBKOŚĆ ADAPTACJI PRÓG POBUDZENIA DYSKI MERKLA Aβ 6-12 m/s SKÓRA OWŁOSIONA I NIEOWŁOSIONA DOTYK STATYCZNE WOLNA WYSOKI CIAŁKA RUFFINIEGO Aβ 6-12 m/s SKÓRA OWŁOSIONA I NIEOWŁOSIONA NACIĄGNIĘCIA SKÓRY STATYCZNE WOLNA WYSOKI RECEPTORY OKOŁOWŁOSOWE Aβ 6-12 m/s SKÓRA OWŁOSIONA RUCH WŁOSA DYNAMICZNE SZYBKA NISKI 7
Adaptacja receptorów POJAWIENIE SIĘ BODŹCA RECEPTORY O WOLNEJ ADAPTACJI reakcja na bodziec zanika bardzo wolno RECEPTORY O SZYBKIEJ ADAPTACJI reakcja na bodziec pojawia się gwałtownie i szybko zanika 8
Dermatotom 9
Pierwszorzędowa kora somatosensoryczna BRUZDA ŚRODKOWA KORA SOMATOSENSORYZNA 10
Podział kory pierwszorzędowej 11
Rozdzielczość przestrzenna wrażeń dotykowych 12
(Pod)korowe ośrodki czucia somatycznego PIERWSZORZĘDOWA KORA SOMATOSENSORYCZNA S I KORA CIEMIENIOWA KORA SOMATOSENSORYCZNA BRUZDA ŚRODKOWA ZAKRĘT ZAŚRODKOWY JĄDRO BRZUSZNE TYLNOPRZYŚRODKOWE WZGÓRZA (VPM) WZGÓRZE DRUGORZĘDOWA KORA SOMATOSENSORYCZNA S II JĄDRO BRZUSZNE TYLNOBOCZNE WZGÓRZA (VPL) ZESPÓŁ JĄDER BRZUSZNYCH TYLNYCH WZGÓRZA (VP) 13
Podział funkcjonalny kory somatosensorycznej KORA SOMATOSENSORYCZNA POLE 3a przetwarzanie informacji z proprioceptorów POLE 3b przetwarzanie informacji z receptorów skórnych BRUZDA ŚRODKOWA ZAKRĘT ZAŚRODKOWY POLE 1 przetwarzanie informacji z receptorów skórnych POLE 2 przetwarzanie informacji z receptorów skórnych oraz proprioceptorów 14
KRESOMÓZGOWIE S I D ot p re ŚRÓDMÓZGOWIE JĄDRA BRZUSZNO TYLNOBOCZNE I TYLNOPRZYŚRODKOWE WZGÓRZA y k c y z y j n y WSTĘGA PRZYŚRODKOWA RDZEŃ PRZEDŁUŻONY RDZEŃ PRZEDŁUŻONY MOST PĘCZEK ŁUKOWATY WSTĘGA PRZYŚRODKOWA JĄDRA SMUKŁE JĄDRA KLINOWATE PĘCZEK SMUKŁY PĘCZEK KLINOWATY WSTĘGA NERWU TRÓJDZIELNEGO WSTĘGA PRZYŚRODKOWA JĄDRA NERWU TRÓJDZIELNEGO ZWÓJ NERWU TRÓJDZIELNEGO MECHANORECEPTORY OBSZAR TWARZY RDZEŃ KRĘGOWY SEGMENTY SZYJNE MECHANORECEPTORY GÓRNE PARTIE CIAŁA RDZEŃ KRĘGOWY SEGMENTY KRZYŻOWE MECHANORECEPTORY DOLNE PARTIE CIAŁA 15
Propriocepcja Czucie głębokie AKSON MOTONEURONU α WŁÓKNA MIĘŚNIOWE AKSON MOTONEURONU γ AKSONY AFERENTNE W r z e c i o n o m i ę ś n i o w e WRZECIONA MIĘŚNIOWE WŁÓKNO NUCLEAR-CHAIN OSŁONA WŁÓKNO NUCLEAR-BAG OTOCZKA WRZECIONA 16
Propriocepcja Czucie głębokie N a r z ą d G o l g i e g o WŁÓKNA MIĘŚNIOWE OSŁONA AKSON AFERENTNY WŁÓKNA KOLAGENOWE ŚCIĘGNO 17
Czucie wewnętrzne temperatura i ból NOCYCEPTOR BODZIEC TERMORECEPTOR 18
Czucie wewnętrzne temperatura i ból 19
Receptory bólowe 20
Rodzaje włókien aferentnych WŁÓKNA Aδ szybka adaptacja, dobra lokalizacja ból pierwotny WŁÓKNA C bardzo wolna adaptacja, słaba lokalizacja ból prawdziwy 21
Rodzaje włókien aferentnych 22
Teoria bramkowania Melzacka i Walla 23
KRESOMÓZGOWIE KORA SOMATOSENSORYZNA Dotyk precyzyjny vs Nieprecyzyjny, temperatura, ból JĄDRA BRZUSZNO-TYLNOBOCZNE WZGÓRZA JĄDRA SMUKŁE JĄDRA KLINOWATE ŚRÓDMÓZGOWIE WSTĘGA PRZYŚRODKOWA RDZEŃ PRZEDŁUŻONY ZWÓJ RDZENIOWY WŁÓKNO AFERENTNE RDZEŃ KRĘGOWY RECEPTORY WŁÓKNO AFERENTNE BÓL I TEMPERATURA, DOTYK NIEPRECYZYJNY 24
KRESOMÓZGOWIE S I S z l a k i b ó l o w e c i a ł a i t w ar z y ŚRÓDMÓZGOWIE SZLAK RDZENIOWO-WZGÓRZOWY MOST RDZEŃ PRZEDŁUŻONY RDZEŃ PRZEDŁUŻONY SZLAK PRZEDNIO-BOCZNY RDZEŃ KRĘGOWY SEGMENTY SZYJNE VPL VPM SZLAK TRÓJDZIELNO- WZGÓRZOWY BÓL I TEMPERATURA GÓRNE PARTIE CIAŁA BÓL I TEMPERATURA OBSZAR TWARZY WŁÓKNA AFERENTNE JĄDRO RDZENIOWE KOMPLEKSU TRÓJDZIELNEGO RDZEŃ KRĘGOWY SEGMENTY KRZYŻOWE BÓL I TEMPERATURA DOLNE PARTIE CIAŁA 25
KRESOMÓZGOWIE KORA WYSPY ZAKRĘT OBRĘCZY AMYGDALA I HIPOKAMP J. PRZYRAMIENNE JĄDRA ŚRÓDBLASZKOWE WZGÓRZA Reakcja emocjonalna na ból MOST RDZEŃ PRZEDŁUŻONY GÓRNY KONAR MÓŻDŻKU TWÓR SIATKOWATY RDZEŃ PRZEDŁUŻONY SZLAK PRZEDNIO-BOCZNY RDZEŃ KRĘGOWY SEGMENTY SZYJNE BÓL GÓRNE PARTIE CIAŁA RDZEŃ KRĘGOWY SEGMENTY KRZYŻOWE BÓL DOLNE PARTIE CIAŁA 26
KRESOMÓZGOWIE W i s c e r o c e p c j a C zu c i e t r z e w ne PRZEWÓD POKARMOWY JĄDRA BRZUSZNE TYLNE WZGÓRZA JĄDRO KLINOWATE JĄDRO SMUKŁE ZWÓJ RDZENIOWY KORA WYSPY ŚRÓDMÓZGOWIE WSTĘGA PRZYŚRODKOWA RDZEŃ PRZEDŁUŻONY RDZEŃ KRĘGOWY 27
Ból odniesiony PRZEŁYK SERCE PĘCHERZ MOCZOWY LEWY MOCZOWÓD PRAWA PROSTATA 28
Bóle fantomowe 29
30
31