GEODEZJA WYKŁAD Pomiary szczegółowe 1

GEODEZJA WYKŁAD Pomiary szczegółowe 1 Katedra Geodezji im. K. Weigla ul. Poznańska 2/34

Podział prac geodezyjnych i kartograficznych Prace geodezyjne i kartograficzne dzielą się na pomiary i opracowania geodezyjne (wg normy): - osnów geodezyjnych, osnów grawimetrycznych i magnetycznych, - szczegółowe sytuacyjne i wysokościowe inwentaryzacyjne, - realizacyjne i kontrolne, - związane z katastrem nieruchomości (ewidencją gruntów, budynków i lokali), - inne pomiary i opracowania geodezyjne i kartograficzne.

Jednostki miary w geodezji: 1. Długości i wysokości: 1 m = 100 cm = 1000 mm 1 m = 0.01 hm = 0.001 km 1 mkm = 0.001 mm (mkm mikrometr) 1 km = 10 hm = 1000 m (hm hektometr) 1 cal (inch) [", in] = 2,54 cm 1 stopa (foot) [ft] = 12" 1 jard (yard) [yd] = 3 ft 1 mila morska (nautical mile) [NM, nmi] = 1852 m Mila morska = 1 (kątowa) łuku południka Ziemi

Jednostki miary cd. 2. Kątów (poziomych i pionowych): LEGALNA: 1 RADIAN = kąt środkowy oparty na łuku okręgu o długości równej promieniowi. DOPUSZCZONE: Stopniowa i gradowa 2π rad = 360 o = 400 g 1 rad = 360 o /2π = 400 g /2π 1 rad = 57.295780 o = 57 o 17 44.8 1 rad = 63.661977 g = 63 g 66 c 19. cc 77

Jednostki miary kąta cd. Przeliczanie: 360 o = 400 g 400 g = 360 o 1 o = 400 g /360 = 1.11111(1) g 1 g = 360 o /400 = 0.9 o (grad) 1 o = 60 = 3600 1 g = 100 c = 10000 cc 1 = 60 1 c = 100 cc (centigrad) 1 = 1 c 85.(185) cc 1 c = 32.4 1 = 3.086 cc (centi-centigrad)

Jednostki miary cd. 3. Jednostki miary pola: 1 m 2 = 10000 cm 2 1 a = 100 m 2 (1a - ar) 1 ha = 100 a = 10000 m 2 (1ha - hektar) 1 km 2 = 100 ha = 1000 000 m 2

Podstawowe zadania geodezji: - pomiary wzajemnego położenia na powierzchni Ziemi punktów związanych z obiektami usytuowanymi na tej powierzchni (inwentaryzacyjne). - pomiary niezbędne do sporządzania map (inwentaryzacyjne). - pomiary dla wyznaczania położenia punktów przy realizacji różnych zadań inżynierskich (realizacyjne). - kontrola realizacji zadań (pomiary kontrolne). - pomiary prowadzące do określenie zmian położenia wybranych punktów obiektów i eksploatowanych urządzeń oraz punktów powierzchni terenu (pomiary przemieszczeń i odkształceń). Każde zadanie geodezyjne związane z pomiarami jest oparte na osnowie geodezyjnej (bazie pomiarów).

Pomiary i opracowania szczegółowe Są to pomiary wykonywane bezpośrednio (w terenie) lub pośrednio met. teledetekcji (fotogrametrycznie). Pomiary i opracowania szczegółowe obejmują: 1. zakładanie, pomiar i obliczenia geodezyjnych osnów pomiarowych sytuacyjnych i wysokościowych, 2. pomiary sytuacyjne, w tym pomiary: - stanu zagospodarowania terenu - zabudowy, ogrodzeń, komunikacji - uzbrojenia terenu w urządzenia techniczne nadziemne, naziemne i podziemne, - innych obiektów systemu informacji o terenie. - pomiary wysokościowe (rzeźby terenu), czyli naturalnych i sztucznych form ukształtowania powierzchni terenu,

Pomiary i opracowania szczegółowe cd. 3. opracowanie pomiarów dla potrzeb systemu informacji o terenie (GIS), w tym opracowania kartograficzne i budowa numerycznych modeli terenu, 4. prowadzenie baz danych o obiektach systemu informacji o terenie. Osnowy geodezyjne Osnowę geodezyjną (bazę pomiarów) stanowią punkty oznaczone w terenie trwałymi znakami geodezyjnymi, których wzajemne położenie określają współrzędne geodezyjne w przyjętym układzie odniesienia.

Ogólny podział osnów geodezyjnych: 1. pozioma współrzędne {X,Y} 2. wysokościowa współrzędne {H} (wysokości określone względem przyjętego poziomu odniesienia). Ze względu na znaczenie osnowy dla zadań: - podstawowe (nawiązanie osnów szczegółowych), - szczegółowe (nawiązanie osnów pomiarowych oraz numerycznych modeli terenu i zdjęć fotogrametrycznych do państwowego systemu odniesień przestrzennych), - pomiarowe (do oparcia pomiarów i wyznaczeń szczegółowych, realizacyjnych, katastralnych i innych).

Klasyfikacja poziomej osnowy geodezyjnej - podstawowa i szczegółowa osnowa pozioma: I,II i III klasy. - punkty osnowy pomiarowej nie są dzielone na klasy. Podstawowa osnowa pozioma I klasy: a) sieć geodezyjna pomierzona techniką GPS, (część europejskiej sieci EUREF na terenie Polski - EUREF- POL), b) sieć POLREF stanowiąca zagęszczenie sieci EUREF-POL, c) punkty dawnej sieci astronomiczno-geodezyjnej i wypełniającej. Miarą dokładności osnowy podstawowej jest błąd położenia punktu 0.05 m. Szczegółowa osnowa pozioma to punkty II i III klasy, dla których średni błąd położenia względem wyższych klas wynosi odpowiednio 0.03 m i 0.05 m.

Klasyfikacja wysokościowej osnowy geodezyjnej Podstawowa i szczegółowa geodezyjna osnowa wysokościowa dzieli się na cztery klasy I,II,III i IV. Punkty osnowy pomiarowej nie są dzielone na klasy. Podstawowa geodezyjna osnowa wysokościowa składa się z punktów niwelacji precyzyjnej I i II klasy (błąd 1 i 2 mm/km). Do klasy III i IV należą punkty szczegółowej osnowy wysokościowej (błąd 4 mm i 10 mm/km). Wysokościowa osnowa pomiarowa charakteryzuje się błędem nie większy niż 20 mm/km. Wysokościowa, a także pozioma osnowa pomiarowa jest zbiorem punktów, których błąd położenia (współrzędnych) względem osnów wyższych klas < 0.10 m.

Cechy geodezyjnych osnów wysokościowych. Klasa i nazwa sieci Punkty nawiązania śr. długość linii niwelacji śr. odległość punktów śr. bł. niwelacji mm I precyzyjna - 50 km - 1 II precyzyjna I kl 25 km 8 km 2 III szczegółowa I-II kl 18 km 6 km 4 IV szczegółowa I-III kl - 2 km 10 pomiarowa II-IV kl - - 20

Zakładanie i uzupełnianie osnów geodezyjnych 1. Metody klasyczne (geometryczne), 2. Metody fotogrametryczne (teledetekcja), 3. Metody oparte na technikach satelitarnych GPS. Metody klasyczne wykorzystują łączenie punktów w sieci: triangulacyjne i poligonowe lub dowolnie powiązane w formy figur geometrycznych np. wcięcia punktów, sieci modularne. Elementem sieci może być: linia pomiarowa, trójkąt, czworobok geodezyjny, ciąg poligonowy. Ciągi poligonowe lokalne i nawiązane. Ciągi zamknięte, dwustronnie i jednostronnie nawiązane. Orientację w sieci zapewniają współrzędne punktów i azymuty boków sieci.

Stabilizacja punktów, znaki geodezyjne Typowe znaki geodezyjne 16 cm 70 cm Reper ścienny Płyta betonowa Znak pomiarowy stalowy Stabilizacja podwójna znakiem betonowym z rurką

Znaki do stabilizacji punktów osnowy pomiarowej W przypadku potrzeby przesunięcia lub usunięcia znaku należy o tym powiadomić Wydział Geodezji. kamienne Znaki geodezyjne - znaki z trwałego materiału, określające położenie punktów osnowy geodezyjnej. Inwestor jest zobowiązany chronić znaki geodezyjne sieci pomiarowych znajdujące się na terenie budowy przed zniszczeniem.

Opis topograficzny punktu osnowy Punkty, na których będzie oparty pomiar, należy utrwalić znakami geodezyjnymi i sporządzić dla nich opisy topograficzne w nawiązaniu do trwałych szczegółów sytuacyjnych.

Opis topograficzny punktu osnowy wysokościowej

Definicje azymutów astronomicznego, magnetycznego i topograficznego A a A m =A a + A a - astronomiczny, A m magnetyczny, A t - topograficzny, A t = A a - - deklinacja magnetyczna - zbieżność południków

Azymut odcinka (topograficzny) X A BA A AB Azymut odwrotny: A BA= A AB+180 o A AB= A AB +

Zakładanie i uzupełnianie osnów geodezyjnych cd. Azymut w układzie współrzędnych to kąt poziomy (analogia do kąta kierunkowego w geometrii E2) zawarty między kierunkiem osi OX i kierunkiem danego odcinka, liczony zgodnie z ruchem wskazówek zegara {0;360 o }. A i,k = arc tg( Y i,k / X i,k ) + R R składnik redukcji zależny od ćwiartki układu współrzędnych: (I R=0; II R= ; III R = ; IV R=2 ). I ( X 0, Y 0); II ( X <0, Y 0); III ( X <0, Y 0); IV ( X >0, Y 0); X k = X i + X i,k = X i + d i,k *cos(a i,k ) Y k = Y i + Y i,k = Y i + d i,k *sin(a i,k )

B wcięcie kątowe A A,B-baza wcięcia C linie pomiarowe ciąg jednostronnie nawiązany w pkt C F G wcięcie kątowo-liniowe Sieć geodezyjna utworzona z powiązania punktów osnowy.

Ciąg poligonowy nawiązany A K = A P + i - n 180 o A K = A P - γ i + n 180 o Kierunek ciągu - Kąty lewe, - kąty prawe, A,B punkty nawiązania

Wyrównanie ciągów poligonowych 1. Metoda ścisła (najmniejszych kwadratów) 2. Metoda przybliżona Ciągi zamknięte: Wyrównanie kątów Wyrównanie przyrostów Obliczenie końcowych współrzędnych Odchyłka kątowa: f max n n teor prak o f i i n 180 i 1 i 1 i 1 f mo 2n czy f f v max n n 2 prak i

Obliczenie wyrównanych azymutów i przyrostów w prak w prak 1 1 1, 2 2 2 Obliczenie azymutów i przyrostów współrzędnych: w w i 1 Ai A 180 o wyr i Wyrównanie przyrostów (warunek): w w i 1 A A 180 i X i,k = X i + d i,k cos(a i,k ) Y i,k = Y i + d i,k *sin(a i,k ) n xi 0 i 1,... n i 1 o y i wyr i 0 Odchyłki: f l f 2 x f f x 2 y n i 1 f l x max prak i f y d d L n i 1 y prak i V x = - f x (d i,k /L) X k = X i + X i,k + v x Y k = Y i + Y i,k + v y

Pomiary sytuacyjne Pomiar wysokościowy to zespół czynności geodezyjnych pozwalających na określenie wysokości punktów względem przyjętego układu odniesienia i przedstawienia form ukształtowania terenu. Pomiar sytuacyjny to zespół czynności geodezyjnych pozwalających na określenie kształtu, wielkości i wzajemnego położenia szczegółów terenowych. W geodezji inżynieryjnej każdy obiekt powierzchni Ziemi jest traktowany jako bryła lub figura geometryczna o n wierzchołkach. Figury te są poddawane generalizacji kształtu w stopniu zależnym od celu prowadzonych pomiarów. Najczęściej w pierwszym etapie dokonuje się rzutowania punktów na geoidę (powierzchnię odniesienia). Stąd dążenie do redukowania wszystkich wymiarów na płaszczyznę poziomą.

Pomiary sytuacyjne Norma wyróżnia 3 grupy szczegółów terenowych: 1) I grupa dokładności: - stabilizowane znakami punkty osnowy geodezyjnej. - znaki graniczne, granice działek i punkty załamania granic. - obiekty i urządzenia techniczno-gospodarcze. - elementy naziemne uzbrojenia terenu i studnie - obiekty drogowe i kolejowe, szczegóły ulic. 2) II grupa: - punkty załamania konturów budowli i urządzeń poziemnych - boiska sportowe, parki, drzewa - elementy podziemne uzbrojenia terenu 3) III grupa: - punkty załamania konturów użytków gruntowych i klasyfikacyjnych. - złamania dróg dojazdowych, linie brzegowe wód. - inne obiekty o niewyraźnych konturach.

Dokładność pomiarów wynikająca z generalizacji kształtu. Pomiar sytuacyjny powinien być wykonywany takimi metodami, które zapewnią, by w odniesieniu do osnowy geodezyjnej błąd położenia punktów obiektów pomiaru nie przekroczył wielkości: 0.10, 0.30 i 0.50 m dla kolejnych grup szczegółów. Pomiar wysokościowy powinien być wykonywany z błędem nie przekraczającym odpowiednio: 1mm, 5mm i 10 mm dla odpowiednich grup. Norma dopuszcza, by dokładności pomiaru obiektów fakultatywnych (będących przedmiotem zainteresowania niektórych tylko branż) były ustalane przez zamawiającego pomiar.

Metody pomiaru szczegółów terenowych: 1. Biegunowa polega na pomiarze odległości od stanowiska instrumentu do punktu celowania oraz pomiarze kierunku przy pomocy teodolitu lub stacji pomiarowej, 2. domiarów prostokątnych (ortogonalna), polega na pomiarze rzędnej i odciętej mierzonego punktu sytuacyjnego względem linii, na którą rzutuje się dany punkt przy pomocy węgielnicy. 3. przecięć kierunków. W tej metodzie rejestruje się miary w miejscach przecięcia konturu sytuacyjnego z linią pomiarową. Można zaprojektować specjaly układ linii pomiarowych tak by zdjąc dużą ilość punktów przecięcia 4. przedłużeń polega na przedłużaniu konturu sytuacyjnego do przecięcia się z linią pomiarową. Linia pomiarowa na którą przedłuża się mierzone kontury sytuacyjne powinna być w pobliżu przedłużanego konturu,

5. wcięć kątowych i liniowych, - wcięcie kątowe polega na wyznaczeniu położenia punktu na podstawie pomierzonych kątów w stosunku do punktów o znanym położeniu (bazy wcięcia). Na punktach bazy mierzy się kąty poziome - wcięcie liniowe polega na wyznaczeniu położenia punktu na podstawie pomierzonych odległości między wyznaczanym punktem, a punktami o znanych współrzędnych (bazy wcięcia). - wcięcie kątowo - liniowe jest to takie wcięcie, w którym dla określenia położenia punktu podlegają pomiarowi kąty i odległości w punktach bazy wcięcia. 6. fotogrametrii naziemnej polega na przetworzeniu danych zarejestrowanych na zdjęciach fotograficznych kamerą fotogrametryczną na punktach osnowy geodezyjnej.

Przetworzenie danych fotogrametrycznych polega na odczytaniu współrzędnych tłowych na zdjęciach i transformacji do układu współrzędnych w przyjętym układzie odniesienia. 7. z użyciem technologii GPS.

1. Pomiary sytuacyjne metodą biegunową 42 44 41 2008 40 Stanowisko: 2007

Fragment szkicu polowego z pomiaru metodą biegunową g

2. Pomiary sytuacyjne metodą ortogonalną (domiarów prostokątnych) węgielnica 2008 507

Fragment szkicu polowego

3. Metoda przedłużeń, A,B,C,D punkty osnowy pomiarowej

Miary kontrolne Miary kontrolne: a) z drugiego, niezależnego wyznaczenia położenia szczegółów, b) miary czołowe (tzw. czołówki), c) miary przeciwprostokątne (tzw. podpórki), d) miary do punktów przecięcia się linii pomiarowych z obiektami (szczegółami).

Kątowe wcięcie w przód X P A Y

Automatyzacja w procesie kartowania Wyniki pomiarów sytuacyjno-wysokościowych wymagają przetworzenia najczęściej do postaci zbióru danych do tworzenia lub aktualizacji map. Mapa cyfrowa wektorowa - powstaje poprzez skanowanie i kalibrację map analogowych w układzie współrzędnych państwowych a następnie ich pełną wektoryzację, z podziałem na warstwy tematyczne. Mapa cyfrowa rastrowa - powstaje poprzez skanowanie i kalibrację map analogowych w układzie współrzędnych państwowych. Nie przeprowadza się wektoryzacji obiektów. Głównym zastosowaniem mapy rastrowej jest uzyskanie map w innej skali niż materiały wyjściowe lub jednolitej mapy powstałej z połączenia kilku sekcji map analogowych. Mapa cyfrowa hybrydowa ( rastrowo-wektorowa ) - jest to najczęściej stosowana mapa cyfrowa do celów projektowych. Powstaje analogicznie jak mapa rastrowa jednak przeprowadza się wektoryzację lub aktualizację z danych pomiarowych jej części zgodnie z zapotrzebowaniem zleceniodawcy. Wektoryzowane mogą być np.: sieci uzbrojenia terenu, granice działek, budynki lub całość obiektów w danym interesującym nas zakresie.

Mapa numeryczna wektorowa opracowana w systemie AutoCad

Jeden z pierwszych satelitów GPS Pierwszy satelita systemu NAVSTAR GPS został wystrzelony w 1974 roku. W latach 1978-1985 wystrzelono dalszych 11 do celów testowch 27.04.1995r po wprowadzeniu na orbity i uruchomieniu wszystkich planowanych satelitów, system GPS stał się w pełni operacyjnym.

Amerykański system Navstar GPS 24 satelity rozmieszczone na 6 orbitach, ok. 20200 km nad Ziemią. Satelity obiegają kulę ziemską dwa razy w ciągu doby wysyłając sposób ciągły sygnały radiowe.

HISTORIA SYSTEMU GPS W 1957 r. naukowcy z John Hopkins University w Baltimore, USA, korzystając z sygnałów radiowych nadawanych przez rosyjskiego satelitę Sputnik I, wykazali możliwość wykorzystania do nawigacji sztucznych satelitów Ziemi. Pierwszym skutecznym, ogólnie dostępnym systemem nawigacji satelitarnej był powstały na przełomie lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych dwudziestego wieku amerykański system Transit - SATNAV opracowany na potrzeby marynarki wojennej USA. W 1967 r. system ten udostępniono także do celów cywilnych. Do określenia pozycji wykorzystywany był efekt Dopplera. Aby efekt ten uwidaczniał się wyraźnie, satelity umieszczono na niskich orbitach w odległości 1100 km od powierzchni Ziemi.

Satelity systemu pozycyjnego GPS GPS składa się z 24 satelitów, w tym 3 aktywnych satelitów zapasowych. Na sześciu orbitach kołowych, po cztery na każdej, na wysokości około 20200 km. Conajmniej 5 widocznych z każdego punktu Ziemi z prawdopodobieństwem 0.9996.

SYSTEM GPS Amerykański GPS Navstar - Globalny System Pozycjonowania i rosyjski GLONASS - Globalny System Nawigacyjny są systemami satelitarnymi przeznaczonymi do szybkiego i dokładnego wyznaczania współrzędnych określających pozycję anteny odbiornika w globalnym systemie odniesienia. Wśród systemów nawigacji, GPS i GLONASS wyróżniają się dużym zasięgiem i powszechną dostępnością. Oba wykorzystują technologię rozproszonego widma. Sygnały odbierane mogą być przez odbiorniki w dowolnym momencie czasu.

ZASADY POMIARU POZYCJI ODBIORNIKA Satelita GPS wysyła sygnał 50 razy na sekundę na dwóch częstotliwościach L1 i L2 (PRECISE dla zastosowań wojskowych ), zawierające depesze nawigacyjne parametry orbity poprawkę zegara odbiornika, dokładny czas zegara atomowego oraz stan systemu. Dostępność L2 jest ograniczana dla użytkowników cywilnych. Dokładność wyznaczenia pozycji anteny bez informacji z L2 ograniczona do ±10-15 m. Każdy sygnał dostarcza jedno równanie z 4 niewiadomymi (X,Y,Z,T) Kody w sygnale GPS wykorzystywane są do pomiaru czasu przebiegu sygnału od satelity do odbiornika. Do wyznaczenia pozycji odbiornika konieczna jest także znajomość położenia satelity w chwili nadania sygnału. Ta i inne informacje zawarte są w depeszy nawigacyjnej nadawanej przez satelity. W systemie GPS pozycję wyznacza się poprzez znalezienie punktu przecięcia linii pozycyjnych emitowanych przez satelity. Jednak każda taka linia obarczona jest pewnym błędem, tak więc miejsce przecięcia tych linie nie jest punktem, ale obszarem zależnym od wzajemnego położenia satelitów.

Technika GPS - tryb Real-Time Kinematic Globalny system pomiarów satelitarnych GPS bazuje na określaniu przestrzennych współrzędnych położenia anteny odbierającej sygnały emitowane przez układ satelitów poruszających się po określonych orbitach, Współrzędne GPS wyznaczane są w geocentrycznym układzie XYZ zdefiniowanym przez środek masy i oś obrotu Ziemi. Tryb pomiaru Real -Time Kinematic, to bezpośredni pomiar kinematyczny, w odróżnieniu od pomiarów stacjonarnych. Bezpośredni - dający wyniki w momencie pomiaru (z opóźnieniem najwyżej kilkusekundowym). Taki pomiar jest możliwy dzięki współpracy dwóch odbiorników GPS, z których jeden pozostaje nieruchomy przez cały czas trwania sesji pomiarowej, podczas gdy drugi przemieszczany jest tak, aby objąć wszystkie punkty wybrane do pomiaru.

GPS/GLONAS GPS/GLONASS wyznaczają standard pozycjonowania satelitarnego. Wykorzystanie dwóch systemów satelitarnych sprawia, że odbiorniki GPS/GLONASS odbierają sygnały z 41 satelitów. Urządzenia GPS widzą ich tylko 24. Najpopularniejszą metodą pomiarów jest technika RTK tzn pomiary w czasie rzeczywistym z dokładnością kilku centymetrów. Dzięki swoim zaletom i wysokiej dokładności jest to metoda idealna do pomiarów geodezyjnych i budowlanych. W technice GPS-RTK pracują najefektywniejsze systemy sterowania maszyn budowlanych (spycharki, równiarki i inne).

Sieć stacji referencyjnych satelitarnego Globalnego Systemu Pozycjonowania GPS Uruchomienie permanentnych stacji referencyjnych dla potrzeb geodezji i nawigacji na terenie kraju. w celu stworzenia warunków do precyzyjnego geodezyjnego wyznaczania położenia punktów oraz wyznaczania pozycji pojazdów lądowych i morskich w czasie rzeczywistym. Stałe naziemne stacje referencyjne w sposób ciągły nadają ogólnie dostępne depesze radiowe, zawierające poprawki różnicowe oraz dane pomiarowe do użytkowników dysponujących odbiornikami geodezyjnymi lub nawigacyjnymi. Pomiar długości metodą fazową polega na porównaniu fazy sygnału odebranego z satelity z sygnałem wygenerowanym przez odbiornik. D = nλ+φ λ nλ - odcinek z pełnych długości fal φ λ faza ostatniej niepełnej fali

Odbiorniki GPS profesjonalne stosowane w geodezji

Tachimetry elektroniczne z odbiornikami GPS

Odbiorniki ręczne

LOKALIZATOR OSOBISTY

Odbiornik HIPER PRO

Odbiorniki GPS

Odbiorniki GPS/GLONASS Odbiornik Hiper PRO jest odbiornikiem GPS/GLONASS. Ten wyjątkowy odbiornik wykonano według zasady wszystko w jednym. W obudowie zintegrowane są: antena GPS/GLONASS, radiomodem UHF lub GPRS Hiper PRO może pracować w trybie RTK oraz opcjonalnie w trybie STATIC. Odbiornik Hiper PRO może również współpracować z siecią ASG-EUPOS. Możliwość odbioru satelitów GLONASS ułatwia pracę w trudnym terenie, gdzie standardowe odbiorniki GPS nie mogłyby pracować.

ODBIORNIKI DGPS

Inne uniwersalne systemy nawigacyjne System Galileo to europejska, cywilna wersja amerykańskiego GPS. W budżecie UE na lata 2007-13 zarezerwowano 1,2 mld euro dotacji na tworzenie gwiezdnej nawigacji. Resztę - za udziały w zyskach z eksploatacji systemu - mają wyłożyć firmy z Francji, Włoch, Niemiec, Hiszpanii i Wlk. Brytanii wybrane do tworzenia Galileo. Całość szacuje się ostrożnie na 10 mld euro. Do tej pory na orbicie umieszczono dwa satelity systemu, który w sumie ma obejmować 30 satelitów. BEIDOU Chiński system nawigacji satelitarnej, który w chwili uruchomienia będzie obejmował swym zasięgiem tylko region Chin. DORIS (Doppler Orbitography and Radio-positioning Integrated by Satellite), to system nawigacyjny stworzony przez Francję. GNSS (Global Navigation Satellite System) w fazie projektów i wstępnych realizacji jest stworzenie ogólnoświatowego cywilnego systemu nawigacji.

DOKŁADNOŚĆ POMIARÓW GEODEZYJNYCH Zależnie od metod i aparatury wyróżnia się dwie klasy pomiarów: - pomiary precyzyjne, - pomiary techniczne. Jako granicę dokładności dla mierzonych długości odcinków przyjmuje się 1 cm, dla kątów 0.1 c, dla różnic wysokości 1mm. Gdy zadanie wymaga uzyskania danych geodezyjnych z błędem < 1 cm, < 0.1 c i < 1mm, należy wykonać pomiary precyzyjne korzystając z precyzyjnych instrumentów geodezyjnych. Wykorzystane metody pomiaru zawierają procedury do wprowadzenia poprawek redukujących błędy systematyczne przyrządów i środowiska. W praktyce dokładność ocenia się po analizie obliczonych odchyłek danych geodezyjnych wymiarów, kształtu, położenia, warunków geometrycznych, a także stanu budowli w danym momencie (przemieszczeń i odkształceń). Odchyłki oblicza się w trzech przypadkach: 1. Ocena wyników dwukrotnego pomiaru Δ L = L 1 L 2, 2. Ocena spełnienia geometrycznego warunku, który mają spełnić wyniki pomiarów. Warunek geometryczny jednoznacznie określa funkcja, której argumentami są wymiary Δ F = F(L 1, L 2,, L k ) - F(R 1, R 2,,R k ) R - wymiar rzeczywisty,l - wynik pomiaru,

3. Ocena wyników pomiaru kontrolnego, zrealizowanej budowli. Odchyłka stwierdzona - Δ N = L N, N wymiar nominalny (projektowy), L wymiar stwierdzony Obliczone odchyłki wyników, bezpośrednich pomiarów długości odcinków, kątów i różnic wysokości posłużą jako dane do obliczenia błędu średniego według wzoru: m o n i 1 n 2 i n liczba odchyłek w zbiorze danych. m o - błąd średni obserwacji o wadze równej jedności. P(- r m o ε r m o ) = P(r) r=2 P(r) = 0.9545 Porównanie obliczonych odchyłek Δ L, Δ F i Δ N z dopuszczalną wartością podaną w normach, instrukcjach, specyfikacjach technicznych przypisanych dla zadania. Δ L dl dop

Dopuszczalne różnice d L dwukrotnego pomiaru długości boków osnowy pomiarowej gdzie: u = 0,0059 - współczynnik błędów przypadkowych pomiaru liniowego l - długość mierzonego boku długość boku l dopuszczalna różnica d l w metrach 26 46 72 103 141 184 233 287 348 414 186 563 646 0.03 0.04 0.05 0.06 0.07 0.08 0.09 0.10 0.11 0.12 0.13 0.14 0.15

Dopuszczalne odchyłki kątowe w ciągach sytuacyjnych gdzie: m 0 - średni błąd pomiaru kąta: 60" (180 cc ) dla ciągów o długości do 1,2 km 30" (90 cc ) dla ciągów o długości większej niż 1,2 km n k - liczba kątów zmierzona w ciągu Liczba kątów n k Dopuszczalna odchyłka f α w ciągu o długości do 1.2 km powyżej 1,2 km ' " c cc ' " c cc 2 3 4 5 6 7 8 9 10 1 25 1 44 2 00 2 14 2 27 2 39 2 50 3 00 3 10 2 54 3 12 3 60 4 02 4 41 4 76 5 09 5 40 5 69 - - - - 1 13 1 19 1 25 1 30 1 35 - - - - 2 20 2 38 2 55 2 70 2 85

Dopuszczalne odchyłki liniowe ciągów sytuacyjnych przy obliczeniu przyrostów współrzędnych na podstawie kątów poprawionych ze względu na zamknięcie kątowe L - długość ciągu u = 0.0059 - współczynnik błędów przypadkowych pomiaru liniowego m 0 = 30" (90 cc ) - średni błąd pomiaru kąta n - liczba boków w ciągu c = 0.10 - wpływ błędów położenia punktów nawiązania długość ciągu L dopuszczalne odchyłka f L 300 400 500 600 700 800 900 1000 1100 1200 0.15 0.16 0.17 0.19 0.20 0.22 0.23 0.24 0.26 0.27

Dopuszczalne odchyłki otrzymanych z pomiaru w kierunku głównym i powrotnym ciągów niwelacyjnych oraz nawiązania ciągów do punktów wyższych klas lub punktów węzłowych L - długość odcinka lub ciągu w km Długość odcinka (ciągu) L Dopuszczalna odchyłka f h mm Długość odcinka (ciągu) L Dopuszczalna odchyłka f h mm 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6 0.7 0.8 0.9 1.0 1.2 1.4 1.6 1.8 2.0 3.0 3.2 8.9 10.9 12.6 14.1 15.5 16.7 17.9 19.0 20.0 21.9 23.7 25.3 26.8 28.3 34.6 35.8 3.4 3.6 3.8 4.0 4.5 5.0 5.5 6.0 6.5 7.0 7.5 8.0 8.5 9.0 11.5 12.0 36.9 38.0 39.0 40.0 42.4 44.7 46.9 49.0 51.0 52.9 54.8 56.6 58.3 60.0 67.8 69.3

Dziękuję za uwagę.