PROGRAM DZIAŁAŃ NA RZECZ RODZIN WIELODZIETNYCH W MIEŚCIE I GMINIE NOWA SARZYNA PN. NOWOSARZYŃSKA KARTA DUŻEJ RODZINY 1. Ilekroć w Programie mowa jest o: 1. Programie należy przez to rozumieć Program pn. Nowosarzyńska Karta Dużej Rodziny. 2. Rodzinie wielodzietnej należy przez to rozumieć rodzinę zamieszkałą pod wspólnym adresem w mieście i gminie Nowa Sarzyna, złożoną z rodziców (rodzica) lub opiekunów (opiekuna), rozliczających się z podatku dochodowego w gminie Nowa Sarzyna i mających na utrzymaniu troje lub więcej dzieci w wieku do 18 roku życia lub do 25 roku życia w przypadku gdy dziecko uczy się/studiuje lub bez ograniczenia wieku w przypadku dzieci posiadających orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności bądź całkowitej niezdolności do pracy i samodzielnej egzystencji; 3. Karcie należy przez to rozumieć Nowosarzyńską Kartę Dużej Rodziny, uprawniającą jej posiadaczy do korzystania z ulg, zwolnień i preferencji oferowanych przez uczestniczące w programie podmioty. 2. Program adresowany jest do rodzin wielodzietnych zamieszkałych na terenie Miasta i Gminy Nowa Sarzyna. 3. Potwierdzeniem uczestnictwa rodziny wielodzietnej w programie jest Karta. 4. Wzór Karty, regulamin jej wydania i użytkowania zostaną określone zarządzeniem Burmistrza Miasta i Gminy Nowa Sarzyna. 5. Katalog ulg, zwolnień i preferencji dla rodzin wielodzietnych zostanie podany do publicznej wiadomości poprzez zamieszczenie w Biuletynie Informacji Publicznej Urzędu Miasta i Gminy Nowa Sarzyna oraz stronie internetowej MGOPS, gdzie będzie na bieżąco aktualizowany. 1
I CELE PROGRAMU Cel główny Programu: Promowanie, wspieranie rodzin wielodzietnych w środowisku lokalnym w celu prawidłowego wypełniania funkcji rodziny oraz kształtowania jej pozytywnego wizerunku w społeczności Miasta i Gminy Nowa Sarzyna. Cele szczegółowe Programu: 1. Promowanie modelu rodziny wielodzietnej i kształtowanie jej pozytywnego wizerunku w społeczności lokalnej; 2. Wspieranie rodzin wielodzietnych oraz zwiększenie szans rozwojowych i życiowych wychowujących się w tych rodzinach dzieci; 3. Przeciwdziałanie niekorzystnej sytuacji demograficznej w Mieście i Gminy Nowa Sarzyna 4. Umocnienie rodziny oraz wspieranie w realizacji jej funkcji; 5. Poprawa warunków materialnych rodziny poprzez zwiększenie dostępności do dóbr kultury, sportu i rekreacji i innych usług w jednostkach samorządowych Miasta i Gminy Nowa Sarzyna oraz dóbr oferowanych przez instytucje handlowe i usługowe, przedsiębiorstw, które przystąpiły do Programu; 6. Przełamanie niekorzystnego stereotypu wielodzietności. II ZAKRES PODMIOTOWY I PRZEDMIOTOWY PROGRAMU 1. Wprowadzenie i rozwijanie systemu ulg, zwolnień i preferencji objętych katalogiem Karty, oferowanych przez uczestniczące w Programie jednostki organizacyjne i instytucje zależne od gminy Nowa Sarzyna oraz Partnerów Programu; 2. Wykorzystanie dostępnych Miastu i Gminie Nowa Sarzyna form promocji w celu zaangażowania do udziału w Programie podmiotów niepowiązanych strukturalnie i kapitałowo z miastem, oferujących usługi i zakup towarów oraz dobra kulturalne, sportowe i rekreacyjne; 3. Budowanie klimatu lokalnego sprzyjającego podejmowaniu korzystnych demograficznie decyzji służących rozwojowi rodziny; 4. Zawieranie porozumień z organizacjami obywatelskimi oraz innymi podmiotami umożliwiającymi zwiększenie dostępności osobom uprawnionym do oferowanych przez nie usług; 5. Uwzględnianie potrzeb rodzin wielodzietnych w wieloletnich strategiach, programach i działaniach podejmowanych przez Miasto i Gminę Nowa Sarzyna samodzielnie, jak i we współpracy z organizacjami pozarządowymi, instytucjami i pracodawcami; 6. Prowadzenie akcji promocyjnej na rzecz Programu; 2
III DIAGNOZA SYTUACJI WARUNKUJĄCYCH REALIZACJĘ PROGRAMU Tabela 1. Ludność Miasta i Gminy Nowa Sarzyna w latach 2011-2013 Lata Ludność ogółem W tym: mężczyźni kobiety 2011 21.956 10918 11038 2012 21.890 10876 11014 2013 21.852 10864 10988 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Urzędy Miasta i Gminy Nowa Sarzyna Tabela 2. Przyrost naturalny w Mieście i Gminie Nowa Sarzyna w latach 20011-2013 Rok 2011 2012 2013 Liczba ludności Urodzenia Zgony Przyrost naturalny 21956 244 187 2,6 21890 199 176 1,1 21852 216 196 0,9 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Urzędy Miasta i Gminy Nowa Sarzyna Analizując tab. 1 należy zauważyć stały spadek liczby ludności Miasta i Gminy Nowa Sarzyna, który jest proporcjonalnie taki sam dla kobiet jak i mężczyzn. Dane dotyczące przyrostu naturalnego w tab. 2 potwierdzają tendencję demograficzną wykazaną w tab. 1. Następuje spadek liczby urodzeń przy wzroście liczby zgonów co wynika ze starzenia się społeczeństwa. W rezultacie przyrost naturalny w Mieście i Gminie Nowa Sarzyna spadł z 2,6 do 0,9. 3
Rys. 1 Przyrost naturalny w Mieście i Gminie Nowa Sarzyna w latach 2011-2013 3 2,5 2,6 2 1,5 1 0,5 1,1 0,9 0 2011 2012 2013 Tabela 3. Liczba bezrobotnych na terenie Miasta i Gminy Nowa Sarzyna w latach 2011-2013 Liczba osób bezrobotnych liczba osób z prawem Rok w tym kobiet ogółem do zasiłku 2011 1809 1003 294 2012 2013 Źródło: BIP Powiatowego Urzędu Pracy w Leżajsku 1778 948 189 1920 1012 195 W tab. 3 należy zwrócić uwagę na wzrost liczby bezrobotnych na terenie Miasta i Gminy Nowa Sarzyna (z wyjątkiem roku 2012). Zdecydowanie zmniejszyła się liczba osób z prawem do zasiłku o 33 %, co wynika z braku możliwości długotrwałego zatrudnienia, skutkującego brakiem prawa do zasiłku przez osobę bezrobotną. 4
LICZBA OSÓB Rys. 2 Liczba bezrobotnych na terenie Miasta i Gminy Nowa Sarzyna w latach 2011-2013 2000 1800 1600 1400 1200 1000 800 600 400 Liczba osób bezrobotnych ogółem 2011 2012 2013 1809 1778 1920 w tym kobiet 1003 948 1012 Tabela 4. Liczba osób w szczególnej sytuacji na rynku pracy z terenu Miasta i Gminy Nowa Sarzyna w latach 2011-2013 Kobiety, które po Osoby samotnie wychowujące Liczba osób długotrwale urodzeniu dziecka Rok co najmniej 1 dziecko do 18 bezrobotna nie podjęły r.ż. zatrudnienia 2011 1076 237 42 2012 2013 Źródło: BIP Powiatowego Urzędu Pracy w Leżajsku 1109 240 50 1183 254 70 Jak wynika z powyższych danych systematycznie wzrasta liczba osób długotrwale bezrobotnych powyżej 1 roku. Zwiększa się liczba kobiet, które nie podejmują zatrudnienia po urodzenia dziecka. Znaczący wzrost nastąpił w 2013r. jako wynik wprowadzenia przepisów o wydłużonym urlopie rodzicielskim. W celu umożliwienia zatrudnienia kobietom wskazane byłoby utworzenie żłobka na terenie Miasta i Gminy Nowa Sarzyna. Należy zwrócić uwagę na znaczny wzrost liczby osób samotnie wychowujących dzieci o 67 %, co powoduje w znacznej mierze częstsze zwracanie się przez te osoby o wsparcie socjalne. 5
Tabela 5. Liczba rodzin wielodzietnych na terenie Miasta i Gminy Nowa Sarzyna uprawnionych do korzystania z Programu (stan na 31.12.2013r.) Jednostka administracyjna gminy Liczba ludności Liczba rodzin wielodzietnych Liczba osób w rodzinach wielodzietnych % liczby osób w rodzinach wielodzietnych do ogółu ludności Nowa Sarzyna Sarzyna Wola Zarczycka Łętownia Wólka Łętowska Łukowa Jelna Tarnogóra Ruda Łańcucka Ogółem: 6025 115 633 10,5 4011 138 897 22,4 3998 178 1157 28,9 2689 117 760 28,3 611 23 150 24,5 676 28 182 26,9 2096 99 644 30,7 869 38 247 28,4 877 35 228 26,0 21852 771 4898 22,4 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Urzędy Miasta i Gminy Nowa Sarzyna Rys. 3 Liczba rodzin wielodzietnych wg jednostek administracyjnych Miasta i Gminy Nowa Sarzyna w 2013 roku 633 Liczba rodzin 1157 897 760 Liczba osób w rodzinach 644 115 138 178 117 150 23 28 182 99 247 228 38 35 6
Najwyższa liczba rodzin wielodzietnych uprawnionych do korzystania z Programu w stosunku do ogółu liczby ludności zamieszkuje w Jelnej, Łętowni, Woli Zarczyckiej i Tarnogórze. Najmniej rodzin wielodzietnych w stosunku do ogółu liczby ludności jest w Nowej Sarzynie, co wynikać może z miejskiego stylu życia oraz w Sarzynie i Wólce Łętowskiej. Tabela 6. Liczba firm wpisanych do ewidencji ludności gospodarczej w latach 2011-2013 2011 2012 2013 Ogółem 546 538 543 Nowe 95 70 95 Zlikwidowane 139 57 90 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Miasta i Gminy Nowa Sarzyna Jak przedstawia tab. 6 liczba podmiotów gospodarczych zarejestrowanych na terenie Miasta i Gminy Nowa Sarzyna utrzymuje się na stałym poziomie - nieznaczny spadek w 2012r. Część z nich może zgłosić akces do partnerstwa w Programie. Rys. 4 Liczba rodzin korzystająca ze świadczeń rodzinnych i pomocy społecznej w Mieście i Gminie Nowa Sarzyna w latach 2011-2013 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z MGOPS Nowa Sarzyna Z rys. 4 wynika, że od 2011r. następuje stały spadek korzystających ze świadczeń rodzinnych. Przyczyną tego stanu jest brak waloryzacji kryterium dochodowego do roku 2012. Ostatnia waloryzacja była bardzo niska i wyniosła 35 zł, tj. z 504 zł na 539 zł, a zgodnie 7
ze wskaźnikiem inflacji powinno wynosić 670 zł. W skali kraju przez brak waloryzacji kryterium dochodowego uprawnienia do świadczeń rodzinnych straciło 2,5 miliona dzieci. Natomiast liczba korzystających z pomocy społecznej wzrasta co wynika ze zwiększonych środków na zasiłki okresowe, pomocy w zakresie dożywiania oraz waloryzacji kryterium dochodowego do otrzymywania świadczeń. Rys.5 Struktura rodzin pobierających zasiłek rodzinny w 2013r. na 4 i więcej dzieci 9% Liczba rodzin pobierająca zasiłek rodzinny, w tym: na 3 dzieci 19% na 1 dziecko 35% na 2 dzieci 37% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z MGOPS Nowa Sarzyna Natomiast z rys. 5 wynika, iż liczba rodzin wielodzietnych korzystających z zasiłku rodzinnego wynosi 28% w stosunku do ogółu liczby rodzin kwalifikujących się do tych świadczeń tj. 406 rodzin wielodzietnych. Stanowi to 52% ogółu rodzin wielodzietnych zamieszkujących teren Miasta i Gminy Nowa Sarzyna. 8
Tabela 7. Powody przyznawania pomocy Mieście i Gminy Nowa Sarzyna w latach 2011-2013 Powód trudnej sytuacji życiowej: Liczba rodzin w 2011r. Liczba osób w rodzinach w 2011r. Liczba rodzin w 2012r. Liczba osób w rodzinach w 2012r. Liczba rodzin w 2013r. Liczba osób w rodzinach w 2013r. Ubóstwo 396 1422 428 1482 469 1628 Sieroctwo 6 20 5 18 5 18 Bezdomność 10 18 10 7 11 23 Potrzeba ochrony macierzyństwa 115 660 136 723 149 787 W tym: wielodzietność 76 499 79 502 83 518 Bezrobocie 521 2051 592 2178 627 2309 Niepełnosprawność 134 372 133 369 131 368 Długotrwała lub ciężka choroba 264 765 287 798 296 855 Bezradność w sprawach opiekuńczowychowawczych 100 56 112 479 108 484 ogółem W tym: rodziny niepełne 65 211 69 225 63 220 Rodziny wielodzietne 27 182 31 199 32 205 Przemoc w rodzinie 17 58 15 44 13 34 Alkoholizm 52 150 57 160 53 138 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z MGOPS Nowa Sarzyna W 2013r. wielodzietność jako powód przyznania pomocy społecznej jest na 5 miejscu. Jednakże należy zauważyć, że jest to liczba zaniżona, ponieważ w sprawozdaniach MPiPS, wskazuje się na 3 powody przyznania pomocy. Część rodzin wielodzietnych została zakwalifikowana do kategorii: niepełnosprawność, ubóstwo, alkoholizm czy długotrwała choroba, jako powód przyznania pomocy społecznej. 9
Rys. 6 Struktura rodzin korzystających z pomocy społecznej w 2013r. bez względu na rodzaj świadczenia Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z MGOPS Nowa Sarzyna Tabela 8. Liczba rodzin wielodzietnych korzystających z pomocy społecznej w stosunku do ogółu liczby rodzin wielodzietnych w Mieście i Gminie Nowa Sarzyna w 2013r. Liczba rodzin wielodzietnych ogółem Liczba rodzin wielodzietnych korzystających z pomocy społecznej % liczby rodzin korzystających z pomocy społecznej do ogółu 771 199 26 % Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z MGOPS Nowa Sarzyna oraz UMiG Nowa Sarzyna Z danych ogólnopolskich wynika, iż przeciętna rodzina będąca klientem pomocy społecznej to rodzice i dwoje dzieci. Analizując rys. 6 należy zauważyć, że liczba rodzin wielodzietnych korzystających z pomocy społecznej w 2013r. stanowi 21,5 % ogółu liczby rodzin kwalifikujących się do pomocy społecznej, a w stosunku do ogółu liczby rodzin wielodzietnych w Mieście i Gminie Nowa Sarzyna 26 %. 10
Tabela 9. Liczba rodzin korzystających z programu Pomoc państwa w zakresie dożywiania w 2013r. w Mieście i Gminie Nowa Sarzyna Nazwa jednostki administracyjnej gminy Ogółem Liczba osób w tym rodziny liczba rodzin w rodzinach wielodzietne Nowa Sarzyna 217 653 28 13 % liczby rodzin wielodzietnych do ogółu Sarzyna 124 477 31 25 Wola Zarczycka 162 646 46 28 Łętownia 116 436 24 20 Wólka Łętowska 15 52 3 20 Łukowa 34 131 7 20 Jelna 77 285 20 26 Tarnogóra 58 194 9 15 Ruda Łańcucka 19 74 5 26 Ogółem: 822 2948 173 21 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z MGOPS Nowa Sarzyna Rys. 7 Liczba rodzin programu Pomoc państwa w zakresie dożywiania w 2013r. w Mieście i Gminie Nowa Sarzyna Jak wynika z tab. 9 największy odsetek rodzin wielodzietnych korzystających z dożywiania zamieszkuje na terenie Woli Zarczyckiej, Jelnej, Rudzie Łańcuckiej i Sarzynie. Natomiast najmniej w Nowej Sarzynie i Tarnogórze. Średnia dla gminy jak i w żadnej miejscowości nie przekracza 30 % rodzin wielodzietnych, co oznacza, że zdecydowana 11
większość rodzin wielodzietnych ma dochody powyżej 684 zł netto na osobę w rodzinie. Nie są to dochody pozwalające na pokrycie potrzeb rodziny w pełnym zakresie, gdyż nie przekraczają minimum socjalnego wynoszącego dla rodziny 4-osobowej ok. 846 zł netto na osobę w rodzinie (źródło: dane IPiSS, stan na 31 grudzień 2013r.). Jednakże pozwala to na realizację najpilniejszych potrzeb rodziny. Tabela 10.Liczba rodzin korzystających z świadczeń pomocy społecznej w 2013r. w Mieście i Gminie Nowa Sarzyna Nazwa jednostki administracyjnej gminy Ogółem liczba rodzin Liczba osób w rodzinach w tym rodziny wielodzietne % liczby rodzin wielodzietnych do ogółu Nowa Sarzyna 169 453 19 11 Sarzyna 67 212 13 19 Wola Zarczycka 83 284 24 29 Łętownia 84 284 15 18 Wólka Łętowska 12 25 0 0 Łukowa 27 98 7 26 Jelna 49 155 11 22 Tarnogóra 34 86 3 9 Ruda Łańcucka 15 34 1 6 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z MGOPS Nowa Sarzyna Rys. 8 Liczba rodzin korzystających z świadczeń pomocy społecznej w 2013r. w Mieście i Gminie Nowa Sarzyna 12
Analizując tab. 10 należy zauważyć, że największy odsetek rodzin wielodzietnych korzystających z pomocy społecznej w stosunku do ogółu liczby rodzin klientów pomocy społecznej jest najwyższy w Woli Zarczyckiej, Łukowej i Jelnej. Natomiast najniższy w Wólce Łętowskiej, Rudzie Łańcuckiej i Tarnogórze. Oznaczałoby to, iż najtrudniejsza sytuacja materialna rodzin wielodzietnych występuje w pierwszych trzech miejscowościach. Należy zaznaczyć, iż kryterium dostępności do pomocy społecznej ustalone jest obecnie na poziomie niższym niż minimum egzystencji (wyznacza najniższy standard życia, poniżej którego występuje biologiczne zagrożenie życia i rozwoju psychofizycznego człowieka. Zaspakajanie potrzeb na tym poziomie i zakresie rzeczowych umożliwia jedynie przeżycie, wyznaczając tym samym dolną granicę obszaru ubóstwa), które wyniosło średnio w 2013r.- 463 zł netto na osobę w rodzinie 4-osobowej (źródło: dane IPiSS). IV PODMIOTY REALIZACJE PROGRAM 1. Samorządowe jednostki organizacyjne oraz inne podmioty handlowe, usługowe z terenu Miasta i Gminy Nowa Sarzyna oferujące ulgi i zwolnienia, skierowane do osób uprawnionych. 2. Potwierdzeniem uczestnictwa podmiotów, o których mowa w ust. 1 jest porozumienie zawarte pomiędzy Gminą Nowa Sarzyna i danym podmiotem. 3. Jednostką koordynującą realizację zadań jest Miejsko-Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Nowej Sarzynie. 4. Miejsko-Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Nowej Sarzynie przedstawi Radzie Miejskiej w Nowej Sarzynie informację o realizacji uchwały za poprzedni rok najpóźniej do 31 marca po upływie danego roku budżetowego. 5. Każdy podmiot uczestniczący w programie ma prawo do umieszczania przy wejściu do obiektu, w witrynach, punktach kasowych i swoich materiałach promocyjnych, informacji o przystąpieniu do Programu. V FINANSOWANIE PROGRAMU 1. Środki niezbędne na realizację ulg w jednostkach samorządowych pokrywane są z budżetu tych jednostek. 2. Skutki finansowe Partnerów Programu pokrywane są przez nich w ramach środków własnych, chyba że zawarte porozumienia między Miastem i Gminą Nowa Sarzyna a Partnerami będą stanowić inaczej. 13
3. Koszty obsługi Programu pokrywane są przez Miejsko-Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w ramach budżetu Ośrodka. Kalkulacja kosztów: 1. Zakup drukarki 3 500 zł jednorazowo; 2. Koszt zakupu tonerów i konserwacja sprzętu 1000 zł rocznie ; 3. Zakup kart 4000 osób x 0,30 gr = 1200 zł raz na 2 lata; 4. Koszty osobowe 400 zł miesięcznie. Program opracowali: Mirosław Przewoźnik Grażyna Noworolnik Renata Józefara 14