PARLAMENT EUROPEJSKI 2009-2014 Komisja Spraw Zagranicznych 30.4.2013 2013/2082(INI) PROJEKT SPRAWOZDANIA zawierającego projekt zalecenia Parlamentu Europejskiego dla Rady w sprawie projektu wytycznych UE dotyczących propagowania i ochrony wolności religii lub przekonań (2013/2082(INI)) Komisja Spraw Zagranicznych Sprawozdawczyni: Laima Liucija Andrikienė PR\934451.doc PE510.559v01-00 Zjednoczona w różnorodności
PR_INI_art121 SPIS TREŚCI Strona PROJEKT ZALECENIA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO DLA RADY...3 PROJEKT ZALECENIA DLA RADY B7-0164/2013...8 PE510.559v01-00 2/10 PR\934451.doc
PROJEKT ZALECENIA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO DLA RADY w sprawie projektu wytycznych UE dotyczących propagowania i ochrony wolności religii lub przekonań (2013/2082 (INI)) Parlament Europejski, uwzględniając projekt zalecenia dla Rady przedstawiony przez Laimę Liuciję Andrikienė, w imieniu grupy PPE, w sprawie projektu wytycznych UE dotyczących propagowania i ochrony wolności religii lub przekonań (B7-0164/2013), uwzględniając Powszechną deklarację praw człowieka oraz deklarację ONZ w sprawie likwidacji wszelkich form nietolerancji i dyskryminacji opartych na religii lub przekonaniach, uwzględniając Międzynarodowy pakt praw obywatelskich i politycznych oraz komentarz ogólny nr 22 Biura Wysokiego Komisarza ONZ ds. Praw Człowieka 1, uwzględniając Kartę praw podstawowych Unii Europejskiej, uwzględniając konkluzje Rady z 2009 r. oraz 2011 r. w sprawie nietolerancji, dyskryminacji i przemocy ze względu na religię i przekonania 2, uwzględniając ramy strategiczne i plan działania UE w dziedzinie praw człowieka i demokracji, przyjęte przez Radę w dniu 25 czerwca 2012 r. 3, uwzględniając rezolucje Parlamentu Europejskiego w sprawie sprawozdań rocznych dotyczących praw człowieka i demokracji na świecie oraz polityki UE w tym zakresie (2010/2202(INI) 4, 2011/2185(INI) 5, 2012/2145(INI) 6 ), uwzględniając art. 36 Traktatu o Unii Europejskiej, uwzględniając projekt wytycznych UE dotyczących propagowania i ochrony wolności religii lub przekonań (zwane dalej wytycznymi), uwzględniając art. 121 ust. 3 Regulaminu, uwzględniając sprawozdanie Komisji Spraw Zagranicznych (A7-0000/2013), A. mając na uwadze, że zgodnie z art. 21 Traktatu o Unii Europejskiej zasady demokracji, państwa prawa, powszechności i niepodzielności praw człowieka i podstawowych 1 Komentarz ogólny uchwalony przez Komitet Praw Człowieka ONZ na mocy art. 40 ust. 4 Międzynarodowego paktu praw obywatelskich i politycznych CCPR/C/21/Rev.1/Add.4, 27 września 1993 r. 2 Rada Unii Europejskiej z dnia 24 listopada 2009 r. i 21 lutego 2011 r. 3 Rada Unii Europejskiej 11855/12. 4 Teksty przyjęte, P7_TA(2010)0489. 5 Teksty przyjęte, P7_TA(2012)0126. 6 Teksty przyjęte, P7_TA(2012)0503. PR\934451.doc 3/10 PE510.559v01-00
wolności, poszanowania godności ludzkiej, równości i solidarności oraz respektowania zasad Karty Narodów Zjednoczonych i prawa międzynarodowego stanowią wytyczne UE dotyczące wszystkich jej działań zewnętrznych; B. mając na uwadze, że prawo do wolności religii lub przekonań stanowi podstawową wolność każdego człowieka, w powiązaniu z innymi prawami człowieka oraz podstawowymi wolnościami; C. mając na uwadze, że Parlament Europejski wielokrotnie apelował o opracowanie ambitnego zestawu narzędzi, aby uczynić prawo do wolności religii lub przekonań częścią polityki zewnętrznej UE; D. mając na uwadze, że Parlament Europejski z zadowoleniem przyjął w tym kontekście zobowiązanie UE do opracowania wytycznych dotyczących wolności religii lub przekonań zgodnie z planem działania UE w dziedzinie praw człowieka i demokracji, a także podkreślił konieczność zaangażowania Parlamentu i organizacji społeczeństwa obywatelskiego w przygotowanie tych wytycznych; E. mając na uwadze, że zgodnie ze standardami prawa międzynarodowego kraje mają obowiązek zapewnić skuteczną ochronę wszystkim swoim obywatelom oraz wszystkim innym mieszkańcom; mając na uwadze, że dyskryminacja na tle religijnym lub światopoglądowym wciąż istnieje we wszystkich regionach świata, a w wielu krajach osobom należącym do konkretnych społeczności religijnych, w tym mniejszości religijnych, lub osobom niewierzącym nadal odmawia się przynależnych im praw człowieka; 1. występuje do Rady z następującymi zaleceniami: Powody działania a) Propagowanie prawa do wolności religii lub przekonań oraz zapobieganie naruszeniu takiego prawa powinno stanowić kwestię priorytetową w polityce zewnętrznej UE. b) W wielu częściach świata wspólnoty religijne doświadczają wciąż przemocy o podłożu politycznym, społeczno-ekonomicznym czy ideologicznym; wyraźne potępienie ze strony Unii Europejskiej wszelkich form przemocy oraz dyskryminacji powinno stanowić podstawowy element polityki UE w dziedzinie wolności religii lub przekonań. Cel i zakres stosowania c) Cel i zakres stosowania wytycznych EU powinny obejmować propagowanie oraz ochronę wolności religii lub przekonań w państwach trzecich, włączenie wolności religii lub przekonań do głównego nurtu działań zewnętrznych i polityki UE w obszarze praw człowieka oraz opracowanie jasnych punktów odniesienia, kryteriów, norm oraz praktycznych wskazówek służących intensywniejszemu propagowaniu wolności religii lub przekonań w pracy urzędników służby cywilnej i urzędników UE. Definicje PE510.559v01-00 4/10 PR\934451.doc
d) Z uwagi na to, że uzależniona będzie od tego udana realizacja wytycznych, powinny one zapewniać jasność zastosowanych definicji oraz właściwą i pełną ochronę prawa do wolności religii lub przekonań zgodnie z prawem międzynarodowym, w zakresie prywatnym i publicznym, jak również w wymiarze indywidualnym, zbiorowym oraz instytucjonalnym, nie ograniczając się przy tym wyłącznie do prawa rodziców do kształcenia dzieci zgodnie ze swoimi przekonaniami moralnymi i religijnymi, wolności zgromadzeń oraz wolności stowarzyszeń, wolności wypowiedzi, prawa do świadomej odmowy, prawa do azylu oraz podstawowego prawa do ochrony własności. Wytyczne operacyjne e) Wytyczne powinny opierać się na prawie międzynarodowym oraz traktatach uznanych i ratyfikowanych przez wspólnotę międzynarodową. Zasada proporcjonalności f) Jak wynika z projektu wytycznych, zgodnie z zasadami przyjętymi przez wspólnotę międzynarodową, przejawy wolności religii lub przekonań mogą podlegać jedynie takim ograniczeniom, które są przewidziane przez ustawę i konieczne do ochrony bezpieczeństwa publicznego, porządku publicznego, zdrowia i moralności lub podstawowych praw oraz wolności innych osób 1 ; jednocześnie ograniczenia muszą być proporcjonalne odnośnie do chronionych praw innych osób oraz należy osiągnąć odpowiednią równowagę; w wytycznych należy zatem podkreślać kryterium proporcjonalności. Wolność wypowiedzi g) Podczas gdy wolność religii lub przekonań oraz wolność wypowiedzi stanowią prawa wzajemnie się uzupełniające, w przypadkach, w których te dwa prawa są stawiane w opozycji do siebie, UE powinna także przypomnieć, że nowoczesne narzędzia medialne mogą stwarzać okazję do bliskich wzajemnych powiązań między kulturami i wyznaniami. Należy zatem podejmować stosowne środki, aby uniknąć przemocy międzykulturowej jako odpowiedzi na akty wolności wypowiedzi nacechowane krytyką, a w szczególności ośmieszaniem. Wspólny wymiar wolności religii lub przekonań h) W wytycznych należy podkreślić, że nieodłączną częścią wolności religii lub przekonań jest prawo do manifestowania tej wolności wspólnie z innymi; obejmuje ono wolność ustanawiania i utrzymywania miejsc kultu, powoływania i utrzymywania stosownych instytucji religijnych, społecznych oraz charytatywnych posiadających osobowość prawną oraz autonomię organizacyjną, w tym wolność mianowania personelu oraz osób kierujących tymi instytucjami bez zewnętrznego wpływu państwa, wolność nauczania religii oraz wdrażania do praktyk religijnych, wolność pełnienia posługi duszpasterskiej, wolność korzystania z dni wolnych od pracy, obchodzenia świąt oraz uczestnictwa w ceremoniach zgodnie z zasadami danej religii 1 Deklaracja ONZ w sprawie likwidacji wszelkich form nietolerancji i dyskryminacji opartych na religii lub przekonaniach, art. 1 ust. 3, A/RES/36/55. PR\934451.doc 5/10 PE510.559v01-00
lub przekonań oraz wolność prowadzenia działalności charytatywnej. Jednocześnie w wytycznych należy wskazywać, że prawo praktykowania religii we wspólnocie z innymi nie powinno być bez powodu ograniczane do oficjalnych miejsc kultu oraz, że wszelkie nadmierne ograniczenia wolności zgromadzeń powinny być potępiane przez UE. Wymogi rejestracyjne i) Unia Europejska powinna podejmować działania, w przypadku gdy wymogi rejestracyjne dotyczące organizacji religijnych lub światopoglądowych nadmiernie ograniczają wolność religii lub przekonań. Rejestracji nie należy postrzegać jako warunku korzystania przez jednostkę z prawa do wolności religii lub przekonań, czyli z praw człowieka, z uwagi na to, że prawo to nie może być uzależnione od wymogów administracyjnych lub prawnych. Edukacja j) W myśl przyjętych międzynarodowych standardów rodzice lub opiekunowie prawni mają prawo zapewnić swoim dzieciom kształcenie religijne i moralne zgodnie z własnymi przekonaniami, a dziecko nie może być zmuszane do pobierania nauk religijnych lub światopoglądowych wbrew woli rodziców lub opiekunów prawnych, przy czym dobro dziecka stanowi zasadę nadrzędną; w wytycznych należy podkreślać również ten aspekt wolności religii lub przekonań, a delegatury Unii powinny podejmować stosowne działania w przypadku naruszenia tej zasady. Przepisy prawa rodzinnego i społecznego k) Unia Europejska powinna zwracać szczególną uwagę na dyskryminację na tle religijnym lub światopoglądowym w przepisach prawa rodzinnego i społecznego w państwach trzecich, w tym między innymi w kontekście prawa do zawarcia małżeństwa oraz prawa do opieki nad dzieckiem. Prawo do świadomej odmowy l) W wytycznych należy uwzględnić prawo do świadomej odmowy służby wojskowej jako zgodnego z prawem korzystania z prawa do wolności myśli, sumienia i religii, a UE powinna zwrócić się do krajów z systemem obowiązkowej służby wojskowej, aby zezwoliły na różne formy zastępczej służby wojskowej, w interesie publicznym oraz o charakterze nierepresyjnym, oraz do powstrzymania się od wymierzania kary, w tym kary pozbawienia wolności, osobom świadomie odmawiającym wypełnienia obowiązku służby wojskowej. Azyl m) Unia Europejska powinna zachęcać państwa trzecie do przyjmowania uchodźców prześladowanych na tle religijnym lub światopoglądowym, a także zapewniać im ochronę w postaci azylu, w szczególności w przypadku gdy uchodźcom grozi się śmiercią lub przemocą. Państwa członkowskie UE powinny zwiększyć starania w celu przyjęcia uchodźców prześladowanych na tle religijnym lub światopoglądowym. PE510.559v01-00 6/10 PR\934451.doc
Wsparcie dla społeczeństwa obywatelskiego i współpraca z nim n) Wsparcie dla wielu różnych organizacji społeczeństwa obywatelskiego, w tym grup religijnych i światopoglądowych, oraz współpraca z nimi przy realizacji wytycznych będą miały zasadnicze znaczenie dla propagowania oraz ochrony wolności religii lub przekonań, a zatem punkty kontaktowe ds. praw człowieka w delegaturach Unii Europejskiej powinny utrzymywać regularny kontakt z tymi organizacjami, tak aby móc jak najszybciej zidentyfikować potencjalne problemy pojawiające się w dziedzinie wolności religii lub przekonań w danych krajach. Monitorowanie i ocena o) Europejska Służba Działań Zewnętrznych, pod kierownictwem wysokiej przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa, musi zapewnić właściwe i bieżące monitorowanie oraz ocenę sytuacji w dziedzinie wolności religii lub przekonań na świecie, i w dalszym ciągu należy poświęcać tej kwestii, w tym zaleceniom dotyczącym poprawy, specjalną sekcję w rocznym sprawozdaniu UE na temat sytuacji praw człowieka na świecie. Specjalny sprawozdawca UE ds. praw człowieka powinien zwracać szczególną uwagę na kwestie propagowania i ochrony wolności religii lub przekonań w toku prowadzonej przez siebie działalności, a także regularnie informować Parlament Europejski oraz stosowne komisje o obszarach zainteresowania oraz osiągniętym postępie. Wykorzystanie zewnętrznych instrumentów finansowych p) Zewnętrzne instrumenty finansowe UE powinny być wykorzystywane zarówno jako zachęta, jak i jako czynnik powstrzymujący (np. zamrożenie środków) w związku z kwestią wolności religii lub przekonań w danym kraju, gdyż stanowi ona integralną część oceny ogólnej sytuacji praw człowieka w tym kraju. Należy zachęcać do stosowania w zewnętrznych umowach UE klauzul dotyczących praw człowieka. Działania UE na forach wielostronnych q) Unia Europejska w dalszym ciągu powinna prowadzić inicjatywy na różnego rodzaju forach wielostronnych w celu propagowania i ochrony wolności religii lub przekonań. Ocena r) Zgodnie z art. 36 Traktatu o Unii Europejskiej Parlament Europejski powinien być zaangażowany w ocenę realizacji wytycznych, która powinna mieć miejsce nie później niż trzy lata po wejściu w życie wytycznych. Ocena powinna opierać się na analizie reakcji UE na konkretne sytuacje związane z naruszeniem wolności religii lub przekonań w państwach trzecich. 2. Zobowiązuje swojego przewodniczącego do przekazania niniejszego zalecenia Radzie, wysokiej przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa oraz przedstawienia go do wiadomości Komisji. PR\934451.doc 7/10 PE510.559v01-00
12.4.2013 zgodnie z art. 121 ust. 1 Regulaminu PROJEKT ZALECENIA DLA RADY B7-0164/2013 w sprawie projektu wytycznych UE dotyczących propagowania i ochrony wolności religii lub przekonań Laima Liucija Andrikienė w imieniu grupy PPE Parlament Europejski, uwzględniając ramy strategiczne i plan działania UE w dziedzinie praw człowieka i demokracji, przyjęte przez Radę w dniu 28 czerwca 2012 r., uwzględniając własne rezolucje z dnia 16 grudnia 2010 r. w sprawie rocznego sprawozdania na temat sytuacji praw człowieka na świecie w roku 2009 oraz polityki UE w tej dziedzinie 1 oraz z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie rocznego sprawozdania na temat sytuacji praw człowieka na świecie w roku 2011 oraz polityki UE w tej dziedzinie 2, uwzględniając art. 121 ust. 3 Regulaminu, A. mając na uwadze, że wytyczne UE dotyczące wszystkich jej działań zewnętrznych obejmują poszanowanie praw człowieka i podstawowych wolności, demokracji i praworządności, a także mając na uwadze, że wolność religii lub przekonań stanowi niezbędną część podstawowych wolności; B. mając na uwadze, że Parlament wielokrotnie apelował o opracowanie ambitnego zestawu narzędzi, aby uczynić prawo do wolności religii lub przekonań częścią polityki zewnętrznej UE; C. mając na uwadze, że Parlament z zadowoleniem przyjął w tym kontekście zobowiązanie UE do opracowania wytycznych dotyczących wolności religii lub przekonań zgodnie z planem działania UE w dziedzinie praw człowieka i demokracji, a także podkreślił konieczność zaangażowania Parlamentu i organizacji społeczeństwa obywatelskiego w przygotowywanie tych wytycznych; 1. występuje do Rady z następującymi zaleceniami: a) Powody działania 1 Teksty przyjęte, P7_TA(2010)0489. 2 Teksty przyjęte, P7_TA(2012)0503. PE510.559v01-00 8/10 PR\934451.doc
Wolność religii lub przekonań stanowi pośród wszystkich praw człowieka prawo zasadnicze i podstawowe, które musi być szanowane. Dyskryminacja na tle religijnym lub światopoglądowym wciąż istnieje we wszystkich regionach świata, a w wielu krajach osobom należącym do konkretnych społeczności religijnych, w tym mniejszości religijnych, nadal odmawia się przysługujących im praw człowieka. b) Cel i zakres stosowania Cel i zakres wytycznych UE to: propagowanie oraz ochrona wolności religii lub przekonań; włączenie wolności religii lub przekonań do głównego nurtu polityki i działań UE w obszarze praw człowieka; oraz opracowanie jasnych punktów odniesienia, kryteriów i norm służących uwydatnieniu propagowania wolności religii lub przekonań w pracy urzędników służby cywilnej i urzędników UE. c) Definicje Udana realizacja wytycznych będzie uzależniona od jasności zastosowanych definicji, w tym prawa do religijnego kształcenia dzieci, wolności zgromadzeń i wolności stowarzyszeń, wolności wypowiedzi, prawa do świadomej odmowy służby wojskowej, prawa do azylu, a także podstawowego prawa do ochrony własności. d) Wytyczne operacyjne Podstawowe zasady podkreślające działania UE w dziedzinie wolności religii lub przekonań, a także priorytetowe obszary tych działań, są określone w części 2 projektu wytycznych UE. Wytyczne są poparte prawem międzynarodowym oraz traktatami uznanymi przez wspólnotę międzynarodową i ratyfikowanymi przez państwa członkowskie. e) Wspólny wymiar wolności religii lub przekonań Niezbędną częścią wolności religii lub przekonań jest prawo do manifestowania tej wolności wspólnie z innymi. Obejmuje ono wolność ustanawiania i utrzymywania miejsc kultu, powoływania i utrzymywania stosownych instytucji posiadających osobowość prawną, a także mianowania osób kierujących tymi instytucjami bez zewnętrznego wpływu państwa. f) Wsparcie dla społeczeństwa obywatelskiego i współpraca z nim Wsparcie dla społeczeństwa obywatelskiego i współpraca z nim przy realizacji wytycznych ma podstawowe znaczenie dla propagowania i ochrony wolności religii lub przekonań. g) Wykorzystanie zewnętrznych instrumentów finansowych UE Zewnętrzne instrumenty finansowe UE powinny być wykorzystywane zarówno jako zachęta, jak i jako czynnik powstrzymujący (zamrożenie środków) w związku z kwestią wolności religii lub przekonań w danym kraju, ściśle związany z oceną sytuacji praw człowieka jako całości w tym kraju. PR\934451.doc 9/10 PE510.559v01-00
2. Zobowiązuje swojego przewodniczącego do przekazania niniejszego zalecenia Radzie i do przedstawienia go Komisji tytułem informacji. PE510.559v01-00 10/10 PR\934451.doc