INFORMACJA LOKALNA O ZAWODZIE OPERATOR MASZYN LEŚNYCH kod 834105 ZAKRES TEMATYCZNY INFORMACJI: 1. ZADANIA ZAWODOWE ORAZ PROFIL KOMPETENCYJNY 2. SYTUACJA NA RYNKU PRACY MONITORING ZAWODÓW DEFICYTOWYCH I NADWYŻKOWYCH 3. ZAPOTRZEBOWANIE NA PRACOWNIKÓW BADANIA PRACODAWCÓW I ANALIZA INTERNETOWYCH OFERT PRACY 4. PROGNOZY RYNKU PRACY BAROMETR ZAWODÓW 5. KSZTAŁCENIE I DOSKONALENIE W ZAWODZIE 6. INFORMACJE DODATKOWE 7. MOŻLIWOŚCI I WARUNKI ZATRUDNIENIA W KRAJACH UNII EUROPEJSKIEJ Wojewódzki Urząd Pracy w Toruniu Centrum Informacji i Planowania Kariery Zawodowej we Włocławku
1. ZADANIA ZAWODOWE ORAZ PROFIL KOMPETENCYJNY Operator maszyn leśnych (kod 834105) to jeden z zawodów i specjalności ujętych w obowiązującej od 01 stycznia 2015r. klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy (Dz. U. z 2014r. poz. 1145 z późn. zm.). Absolwent szkoły kształcącej w zawodzie operator maszyn leśnych powinien być przygotowany do wykonywania następujących zadań zawodowych: 1) pozyskiwania surowca drzewnego i innych produktów leśnych, 2) wykonywania zabiegów stosowanych w gospodarce leśnej, 3) prowadzenia i obsługi ciągnika wraz z urządzeniami doczepianymi i podwieszanymi, 4) obsługiwania i konserwacji maszyn i urządzeń stosowanych do prac leśnych 1. Podstawa programowa kształcenia w zawodzie operator maszyn leśnych ma zastosowanie do trzyletniej branżowej szkoły I stopnia - począwszy od roku szkolnego 2017/2018 w klasie I tej szkoły, a w latach następnych także w kolejnych semestrach tej szkoły. W pozostałych klasach dotychczasowej zasadniczej szkoły zawodowej prowadzonych w branżowej szkole I stopnia aż do czasu zakończenia kształcenia będzie miało zastosowanie rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 13 grudnia 2016r. w sprawie klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego (Dz. U. 2016, poz. 2094). Profil kompetencyjny 2 dla grupy dużej: Kierowcy i operatorzy pojazdów - kod 83 Kierowcy i operatorzy pojazdów prowadzą i obsługują pociągi i pojazdy mechaniczne; kierują, operują i monitorują pracę maszyn rolniczych i leśnych, sprzętu do robót ziemnych, urządzeń dźwigowo-transportowych; obsługują statki morskie i żeglugi śródlądowej 3. Kompetencje to cechy osoby, które przejawiają się w działaniach prowadzących do wykonywania zadań zawodowych na wymaganym poziomie oraz w zachowaniach przekładających się na konkretne efekty, dzięki czemu są obserwowalne, podlegają rozwojowi poprzez szkolenia oraz nabyte doświadczenia w realizacji określonych zadań. Dla grupy: Kierowcy i operatorzy pojazdów określono cztery kluczowe kompetencje: 1) Elastyczność dostosowywanie działania do zmieniających się okoliczności. Nadawanie konstruktywnych znaczeń różnorodnym sytuacjom zawodowym, pomimo niejednoznaczności napływających informacji oraz efektywne działanie, nawet w sytuacji nieprzewidzianych trudności. Łączenie informacji z różnych źródeł, dostrzeganie połączeń między danymi z dziedzin niezbędnych do dobrej pracy. Umiejętność znalezienia związków pomiędzy uprzednio niepowiązanymi pojęciami oraz tworzenie ogólnych planów działania pomimo braku kompletnych informacji. 2) Radzenie sobie ze stresem-podejmowanie właściwych decyzji w sytuacjach stresu i presji czasu. Redukowanie wpływu emocji na efektywne działanie. Wyrażanie emocji w konstruktywny sposób oraz zdolność radzenia sobie zarówno z nagłymi, stresującymi, jak i ze stresem długotrwałym. 3) Podzielność uwagi efektywne wykonywanie kilku czynności jednocześnie i zdolność do pracy w warunkach rozpraszająch uwagę. 4) Sprawność motoryczna - wykonywanie złożonych ruchów dokładnie, szybko i w zmiennych warunkach, w celu realizacji zadań. Na sprawność motoryczną wpływają: zdolności kondycyjne (siła, szybkość, moc, wytrzymałość, gibkość) oraz koordynacyjne (dostosowanie ruchu, różnicowanie ruchu, zdolności: utrzymywania równowagi, szybkiej reakcji, orientacji, sprzężenia ruchów, rytmizacji). 1 Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 31 marca 2017r. w sprawie podstawy programowej kształcenia w zawodach (Dz. U. 2017, poz. 860) 2 NBK Narzędzie do badania kompetencji. Podręcznik dla doradców zawodowych. Warszawa, 2014 3 Klasyfikacja zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy. Tworzenie i stosowanie. Warszawa, 2014 2
Wyszczególnienie Bezrobotni zarejestrowani w okresie ogółem Bezrobotni według stanu na koniec okresu Osoby do 12 miesięcy od dnia ukończenia nauki w okresie ogółem Osoby do 12 miesięcy od dnia ukończenia nauki na koniec okresu Wolne miejsca pracy i miejsca aktywizacji zawodowej w okresie ogółem Wolne miejsca pracy i miejsca aktywizacji zawodowej na koniec okresu 2. SYTUACJA NA RYNKU PRACY MONITORING ZAWODÓW DEFICYTOWYCH I NADWYŻKOWYCH BEZROBOTNI ORAZ WOLNE MIEJSCA PRACY I MIEJSCA AKTYWIZACJI ZAWODOWEJ W ZAWODZIE OPERATOR MASZYN LEŚNYCH W WOJEWÓDZTWIE KUJAWSKO-POMORSKIM W LATACH 2012-2016 I W I PÓŁROCZU 2017R. 4 I pół.2017 2 3 0 0 0 0 2016 7 3 0 0 3 0 2015 7 3 0 0 2 0 2014 11 6 0 0 3 0 2013 22 10 2 1 4 0 2012 14 4 0 0 8 0 Większa liczba nowych rejestracji bezrobotnych niż zgłoszonych wolnych miejsc pracy lub aktywizacji zawodowej spowodowała, że w latach 2012-2014 zawód operator maszyn leśnych był zawodem nadwyżkowym, tzn. takim, na który na rynku pracy istniało mniejsze zapotrzebowanie niż liczba osób poszukujących pracy w tym zawodzie 5. Od 2015r. Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej (obecnie Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej) zmieniło metodologię prowadzenia monitoringu zawodów deficytowych i nadwyżkowych. Według nowej metodologii zamiast wskaźnika intensywności nadwyżki/deficytu zawodów dokonuje się wyboru zawodów deficytowych i nadwyżkowych na podstawie trzech wskaźników: wskaźnika dostępności ofert pracy, wskaźnika długotrwałego bezrobocia oraz wskaźnika płynności bezrobotnych 6. Wprowadzona zmiana spowodowała, że sytuacja znacznej części zawodów pozostaje nieokreślona nie przynależy do żadnej z grup. 4 Informacja przygotowana na podstawie Załącznika Nr3 do Sprawozdania o rynku pracy MRPiPS-01 Bezrobotni oraz wolne miejsca pracy i miejsca aktywizacji zawodowej według zawodów i specjalności dane za I pół.2017r. Raporty z lat ubiegłych znajdują się na stronie WUP Toruń http://podlupa.wup.torun.pl/ 5 Podziału na zawody deficytowe, zrównoważone i nadwyżkowe dokonywano na podstawie wskaźnika intensywności nadwyżki (deficytu) wyrażonego jako iloraz liczby zgłoszonych wolnych miejsc pracy i miejsc aktywizacji zawodowej w badanym okresie, w danym zawodzie i liczby zarejestrowanych bezrobotnych w badanym okresie, w danym zawodzie. Zawody deficytowe to takie, dla których wskaźnik przekracza wartość 1,1; zawody zrównoważone to te, dla których wartość wskaźnika mieści się w przedziale od 0,9 do 1,1; natomiast zawody nadwyżkowe to te, w których przypadku wskaźnik wynosi poniżej 0,9. 6 Wskaźnik dostępności ofert pracy: iloraz średniomiesięcznej liczby bezrobotnych danej grupie zawodów, w badanym okresie i średniomiesięcznej liczby wolnych miejsc pracy dostępnych w PUP i Internecie w danej grupie zawodów, w badanym okresie. Wskaźnik długotrwałego bezrobocia: iloraz liczby długotrwale bezrobotnych w danej grupie zawodów, w końcu okresu i liczby zarejestrowanych bezrobotnych w danej grupie zawodów, w końcu okresu. Wskaźnik płynności bezrobotnych: iloraz odpływu bezrobotnych w danej grupie zawodów, w badanym okresie i napływu bezrobotnych w danej grupie zawodów, w badanym okresie. 3
W I półroczu 2017r. i w I półroczu 2016r. oraz w roku 2015 w województwie kujawsko-pomorskim grupa elementarna: Operatorzy wolnobieżnych maszyn rolniczych i leśnych, w której ujęto zawód operator maszyn leśnych, nie miała określonego statusu na rynku pracy. Natomiast w II półroczu 2016r. zwód ten przynależał do grupy zawodów nadwyżkowych, to znaczy takich, które odznaczają się przewagą liczebną bezrobotnych nad dostępnymi ofertami pracy w danym okresie sprawozdawczym 7. LICZBA BEZROBOTNYCH ZAREJESTROWANYCH W OKRESIE PRZYPADAJĄCYCH NA JEDNĄ OFERTĘ PRACY W ZAWODZIE OPERATOR MASZYN LEŚNYCH W WOJEWÓDZTWIE KUJAWSKO-POMORSKIM W LATACH 2012-2016 I W I PÓŁROCZU 2017R. 8 I pól.2017* 2016 2015 2014 2013 2012 1,8 2,3 3,5 3,7 5,5 0 1 2 3 4 5 6 * Brak wartości oznacza, iż w danym okresie nie zgłoszono ofert pracy w zawodzie operator maszyn leśnych. BEZROBOTNI ORAZ WOLNE MIEJSCA PRACY I MIEJSCA AKTYWIZACJI ZAWODOWEJ W ZAWODZIE OPERATOR MASZYN LEŚNYCH W I PÓŁROCZU 2017R. WEDŁUG POWIATÓW Wyszczególnienie Bezrobotni nowozarejestrowani w I pół.2017r. OPERATOR MASZYN LEŚNYCH Wolne miejsca pracy i miejsca aktywizacji zawodowej zgłoszone w I pół. 2017r. Bezrobotni wg stanu w dniu 30.06.2017r. Województwo kujawsko-pomorskie 2 0 3 Bydgoszcz grodzki 0 0 0 Bydgoszcz ziemski 0 0 0 Grudziądz grodzki 0 0 0 Grudziądz ziemski 0 0 0 Toruń grodzki 0 0 0 Toruń ziemski 0 0 0 Włocławek grodzki 0 0 0 Włocławek ziemski 0 0 0 Aleksandrów Kujawski 0 0 0 7 Informacja o deficycie i nadwyżce dla wybranego województwa http://mz.praca.gov.pl 8 Opracowanie własne na podstawie Załącznika Nr 3 do Sprawozdania o rynku pracy MRPiPS-01 Bezrobotni oraz wolne miejsca pracy i miejsca aktywizacji zawodowej według zawodów i specjalności dane za lata 2012-2016 i I pół.2017r. 4
Brodnica 0 0 0 Chełmno 0 0 0 Golub - Dobrzyń 0 0 0 Inowrocław 0 0 0 Lipno 0 0 0 Mogilno 0 0 0 Nakło nad Notecią 1 0 1 Radziejów 0 0 0 Rypin 0 0 0 Sępólno Krajeńskie 0 0 0 Świecie 0 0 0 Tuchola 0 0 1 Wąbrzeźno 1 0 1 Żnin 0 0 0 Źródło: Załącznik 3 do Sprawozdania MRPiPS-01 o rynku pracy. 3. ZAPOTRZEBOWANIE NA PRACOWNIKÓW BADANIA PRACODAWCÓW I ANALIZA INTERNETOWYCH OFERT PRACY Z badania Zapotrzebowanie na zawody oraz diagnoza potrzeb w zakresie kształcenia ustawicznego wśród pracodawców województwa kujawsko-pomorskiego zrealizowanego w 2016 roku wynika, iż zawód operator maszyn leśnych należy do tych zawodów, w których pracodawcy najczęściej zgłaszali trudności rekrutacyjne. 9 Raport z badania ofert pracy publikowanych w Internecie w województwie kujawsko-pomorskim w 2015 roku nie zawiera informacji dotyczących zawodu operator maszyn leśnych 10. W badaniu ankietowym pracodawców kluczowych branż województwa kujawskopomorskiego w 2014 roku nie występują informacje na temat zawodu operator maszyn leśnych 11.W badaniach zrealizowanych w latach 2012-2013 pracodawcy nie zgłosili planowanego zwiększenia zatrudnienia osób z zawodem operator maszyn leśnych 12. 9 Szczegółowy opis metodologii i wyników badania zawiera raport dostępny w publikacji Zapotrzebowanie na zawody i kwalifikacje w opinii pracodawców województwa kujawsko-pomorskiego. Potrzeby szkoleniowe pracodawców. http://wup.torun.pl/urzad/publikacje/publikacje-dotyczace-rynku-pracy/. 10 Badanie zostało przeprowadzone zgodnie z założeniami Nowej metodologii prowadzenia monitoringu zawodów deficytowych i nadwyżkowych na lokalnym rynku pracy. Celem badania internetowych ofert pracy jest uzupełnienie informacji pochodzących z powiatowych urzędów pracy na temat zapotrzebowania na zawody na regionalnym rynku pracy. Materiał badawczy stanowiły ogłoszenia o pracy z kwietnia i października 2015r. dostępne w portalu Zielona Linia (tj. ogłoszenia skupione z następujących portali internetowych: praca.pl, gazeta praca.pl, pracuj.pl, praca.gratka.pl), które zostały zweryfikowane przez pracowników WUP w Toruniu, a następnie uogólnione dla całego 2015 roku. Raport z badania znajduje się na stronie http://wup.torun.pl/wp-content/uploads/2016/04/da_20160425_oferty-internetowe-2015-r.pdf 11 Raport z badania ankietowego 445 pracodawców 6 kluczowych branż woj. kujawsko-pomorskiego przeprowadzonego w 2014r. w ramach projektu Rynek Pracy pod Lupą II znajduje się na stronie http://podlupa.wup.torun.pl/ 12 Wyniki badań 2000 pracodawców woj. kujawsko-pomorskiego przeprowadzonych w ramach projektu Rynek Pracy pod Lupą znajdują się na stronie http://podlupa.wup.torun.pl/ 5
4. PROGNOZY RYNKU PRACY BAROMETR ZAWODÓW Barometr zawodów to badanie, które przewiduje zapotrzebowanie na pracowników na kolejny rok. Prognoza ta opiera się na opinii ekspertów (pracowników urzędów pracy oraz agencji zatrudnienia) analizujących sytuację w poszczególnych zawodach. Ocenie podlegają zawody najczęściej występujące na rynku pracy. Głównym efektem badania są informacje o grupach zawodów, dla których prognozuje się, iż będą charakteryzować się deficytem, równowagą lub nadwyżką osób poszukujących pracy. Według prognozy na 2018 rok w województwie kujawsko-pomorskim poszczególne zawody z uwagi na podobieństwo wykonywanych zadań zostały ujęte w 167 grup. Do grupy barometrowej: Robotnicy leśni został zaliczony zawód operator maszyn leśnych. Według ww. prognozy grupa ta będzie grupą zrównoważoną, to znaczy taką, w której popyt pracodawców będzie zbliżony do podaży pracowników o odpowiednich kwalifikacjach 13. PROGNOZA NA 2018, WOJEWÓDZTWO KUJAWSKO-POMORSKIE ZMIANA ZAPOTRZEBOWANIA NA PRACOWNIKÓW W GRUPIE ZAWODÓW: ROBOTNICY LEŚNI WG POWIATÓW 13 http://barometrzawodow.pl/ 6
PROGNOZA NA 2018, WOJEWÓDZTWO KUJAWSKO-POMORSKIE RELACJA MIĘDZY DOSTĘPNĄ SIŁĄ ROBOCZĄ A ZAPOTRZEBOWANIEM NA PRACOWNIKÓW W GRUPIE ZAWODÓW: ROBOTNICY LEŚNI WG POWIATÓW Źródło: http://barometrzawodow.pl/ 5. KSZTAŁCENIE I DOSKONALENIE W ZAWODZIE Od roku szkolnego 2017/2018 zawód operator maszyn leśnych można zdobyć w trzyletniej branżowej szkole I stopnia oraz na kwalifikacyjnych kursach zawodowych w zakresie kwalifikacji wyodrębnionej w zawodzie: K1 Obsługa maszyn stosowanych do prac leśnych 14 Wg danych pochodzących z Systemu Informacji Oświatowej udostępnianych przez Centrum Informatyczne Edukacji (stan na dzień 30.09.2016r.) w województwie kujawskopomorskim nie ma szkoły kształcącej w zawodzie operator maszyn leśnych. Zawód ten można zdobyć w województwach: Dolnośląskim 3 szkoły kształcą w tym zawodzie, Lubelskim 2 szkoły, Łódzkim - 2 szkoły, Małopolskim - 1 szkoła, Mazowieckim 1 szkoła, Podkarpackim 4 szkoły, Podlaskim 1 szkoła, 14 Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 31 marca 2017r. w sprawie podstawy programowej kształcenia w zawodach (Dz. U. 2017, poz. 860) 7
Pomorskim 1 szkoła, Śląskim 1 szkoła, Świętokrzyskim - 1 szkoła, Warmińsko-mazurskim 3 szkoły, Wielkopolskim 3 szkoły, Zachodniopomorskim 1 szkoła. Kwalifikacyjny kurs zawodowy to kurs prowadzony według programu nauczania uwzględniającego podstawę programową kształcenia w zawodach w zakresie jednej kwalifikacji. Ukończenie tego kursu umożliwia przystąpienie do egzaminu potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie, w zakresie danej kwalifikacji. Osoba, która zda egzamin otrzymuje świadectwo. Osoba, która posiada poziom wykształcenia wymagany dla danego zawodu oraz zda egzaminy z zakresu wszystkich kwalifikacji wyodrębnionych w danym zawodzie, czyli posiada świadectwa potwierdzające uzyskanie kwalifikacji wyodrębnionych w danym zawodzie otrzymuje dyplom. Kwalifikacyjne kursy zawodowe mogą prowadzić: szkoły realizujące kształcenie zawodowe (publiczne i niepubliczne); placówki kształcenia ustawicznego, placówki kształcenia praktycznego, ośrodki dokształcania i doskonalenia zawodowego; instytucje rynku pracy prowadzące działalność edukacyjno-szkoleniową; podmioty prowadzące działalność oświatową na podstawie ustawy o swobodzie działalności gospodarczej 15. W latach 2012-2015 powiatowe urzędy pracy w województwie kujawsko-pomorskim nie organizowały szkoleń przygotowujących do wykonywania zawodu operator maszyn leśnych 16. Informacje o szkoleniach dostępne są w Rejestrze Instytucji Szkoleniowych: http://stor.praca.gov.pl/portal/#/ris/wyszukiwarkaszkolen 6. INFORMACJE DODATKOWE www.lasy.gov.pl lasy państwowe www.naszlas.pl leśny portal branżowy www.firmylesne.pl portal branży leśnej www.robocze.pl - portal o maszynach roboczych i budowlanych http://izbalesna.pl - Polska Leśna Izba Gospodarcza - ogólnopolska organizacja samorządu gospodarczego www.gazetalesna.pl- miesięcznik wszystkich pracujących w lesie www.drwal.net.pl pismo przedsiębiorców leśnych Opracowała: Jolanta Lebiedzińska Doradca zawodowy WUP w Toruniu - Centrum Informacji i Planowania Kariery Zawodowej we Włocławku Akceptowała: Bogusława Szewczyk-Modrzejewska Kierownik Centrum Informacji i Planowania Kariery Zawodowej we Włocławku Włocławek, grudzień 2017r. 15 https://men.gov.pl/pl/ksztalcenie-zawodowe/ksztalcenie-doroslych 16 Raporty z badań rynku szkoleniowego znajdują się na stronie http://wup.torun.pl/ w zakładce Publikacje 8
7. MOŻLIWOŚCI I WARUNKI ZATRUDNIENIA W ZAWODZIE W KRAJACH UNII EUROPEJSKIEJ Dostęp do rynków pracy krajów Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG). W państwach należących do Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG) swobodny przepływ pracowników jest prawem podstawowym pozwalającym obywatelom danego państwa EOG podjąć pracę w innym państwie należącym do EOG na tych samych warunkach jak obywatele wybranego państwa. Polacy, podejmujący legalną pracę w innym państwie EOG, mają takie same prawa i obowiązki jak pracownicy lokalni. Informacja dla osób poszukujących pracy w zawodzie operator maszyn leśnych w krajach EOG: Osoba chcąca podjąć pracę jako operator maszyn leśnych w jednym z krajów EOG, powinna sprawdzić czy zawód ten nie jest w tym kraju regulowany, co wiąże się z oficjalnym uznaniem kwalifikacji i doświadczenia zawodowego. Każdy kraj EOG decyduje o uregulowaniu zawodu, dlatego też może się zdarzyć, że dany zawód jest regulowany w jednym kraju, podczas gdy w innych nie będzie regulowany. Aby sprawdzić, czy zawód operator maszyn leśnych jest regulowany należy skorzystać z wyszukiwarki na portalu Twoja Europa prowadzonym przez Komisję Europejską: http://ec.europa.eu/internal_market/qualifications/regprof/index.cfm?action=homepage Obecnie w żadnym z krajów UE i EOG zawód operator maszyn leśnych nie jest regulowany. W przypadku braku informacji o danym zawodzie w powyższej wyszukiwarce lub w razie potrzeby uzyskania dodatkowych informacji, należy zgłosić się do jednego z punktów informacyjnych utworzonych w tym celu w każdym z krajów EOG (tzw. contact points): http://ec.europa.eu/internal_market/qualifications/contact/national_contact_points_en.htm Zapotrzebowanie na osoby z zawodem operator maszyn leśnych wg Europejskiego Portalu Mobilności Zawodowej http://eures.europa.eu Z danych dostępnych na portalu EURES na dzień 30 października 2017 r. wynika, że dla osób w zawodach z grupy zawodów: operatorzy pojazdów wolnobieżnych rolniczych i leśnych zgłoszono 944 oferty pracy, w tym: Republika Czeska-189 ofert pracy, Francja-180 ofert pracy, Niemcy-166 ofert pracy, Polska-117 ofert pracy, Holandia-75 ofert pracy, Belgia-31 ofert pracy. Pozostałe państwa, w tym Rumunia, Austria, Bułgaria (125 ofert pracy). Korzystając z portalu EURES w zakresie poszukiwania pracy należy uwzględnić fakt, że w państwach członkowskich UE i EOG funkcjonuje językowo i zwyczajowo różne nazewnictwo dla poszczególnych stanowisk pracy, co należy uwzględnić w procesie eksploracji zasobów EURES, np. Forstmaschinenfahrer für Harvester und/oder Forwarder czy Forwarderfahrer (na określenie stanowisk pracy w języku niemieckim)-znaleziono 33 oferty pracy. Dodatkowo podkreślić należy, nie wszyscy członkowie UE i EOG transferują oferty pracy do t.zw. publicznego zasobu ofert pracy EURES, pozostawiając część ofert pracy do wykorzystania w t.zw. pośrednictwie zamkniętym. Osoby ubiegające się o pracę w zawodzie operator maszyn leśnych w krajach EOG powinny dysponować udokumentowanym doświadczeniem zawodowym oraz z odpowiednimi uprawnieniami, w szczególności: kurs operatora żurawia przeładunkowego HDS, operatora kombajnu zrębowego typu Harvester czy operatora ciągnika do nasiębiernej zrywki drewna typu Forwarder., posiadać znajomość przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy potwierdzoną certyfikatem (lub odpowiednią kartą) wydanym przez państwo przyjmujące. 9
Należy pamiętać, że najczęściej pracodawcy oczekują od pracownika znajomości języka kraju, w którym zamierzają podjąć pracę, często posiadania własnego samochodu. Przykładowe stawki płacy w zawodzie operator maszyn leśnych w wybranych krajach: Francja: 1800-2300 euro brutto miesięcznie. W pozostałych państwach stawki są negocjowane-uzależnione są od umiejętności i doświadczenia kandydata, przy założeniu minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w danym kraju. Sporządziła: Magdalena Zboińska Pośrednik Pracy WUP Toruń-Wydział Pośrednictwa Pracy 10