Rewitalizacja w kurczących się miastach Justyna Pichowicz Kierownik Biura Rewitalizacji i Planowania Przestrzennego Urzędu Miejskiego w Wałbrzychu
Autor, Afiliacja, Podtytuł Wałbrzych gęsto zaludniony obszar miejski, w którym z jednej strony występuje znaczny ubytek ludności, a z drugiej strony, zachodzi w nim proces transformacji gospodarczej z oznakami strukturalnego kryzysu definicja miasta kurczącego się zaproponowana przez międzynarodową sieć badawczą Shrinking Cities International Research Network
Proces kurczenia się miasta Wałbrzycha przejawia się w wielu aspektach - demograficznym, ekonomicznym, społecznym, degradacji zabudowy od połowy lat 90. Autor, Afiliacja, Podtytuł Działania rewitalizacyjne podejmowane na tych obszarach są zazwyczaj trudne i długotrwałe.
Autor, Afiliacja, Podtytuł Po likwidacji kopalń pojawił się problem zagospodarowania dużych obszarów poprzemysłowych, związanych przede wszystkim z górniczym dziedzictwem Wałbrzycha. Jednym z największych i na szczęście ocalonych zespołów obiektów pokopalnianych jest teren po byłej kopalni Julia, który wpisuje się w proces rewitalizacji pełniąc ważną funkcję społeczną. Kompleks obiektów pogórniczych przekształcony został w Park Wielokulturowy Stara Kopalnia, który stał się nową wizytówką miasta.
Depopulacja miasta przestrzennie odzwierciedla się m.in. w zwiększającej się liczbie pustostanów. Wyzwaniem dla miasta w obszarze rewitalizacji, który stanowią historycznie najstarsze dzielnice, jest poziom zdegradowania zasobu mieszkaniowego. 1/3 budynków komunalnych nadaje się do rozbiórki. Skala zaniedbań, jakie odziedziczyliśmy po transformacji, paradoksalnie stała się powodem do wprowadzenia programu budowy nowych mieszkań na skalę niespotykaną w podobnych polskich miastach.
Kurczenie się miasta wpłynęło na spadek liczby osób korzystających z usług dostępnych na terenie Wałbrzycha, co tym samym ograniczyło ich ofertę. Wymagało to podjęcia trudnej decyzji o zamknięciu wielu szkół. Pozostałe placówki oświatowe zostały zmodernizowane w ramach miejskiego programu Szkoła od nowa, którego celem jest radykalna poprawa warunków i jakości edukacji. Szeroki program obejmował też utworzenie gabinetów dentystycznych, budowę nowych żłobków, modernizację obiektów sportowych i tworzenie nowoczesnych bibliotek.
W miastach kurczących się, sposobem na optymalizację wykorzystania istniejącej infrastruktury są: zmiana funkcji, przeznaczenia, współdzielenie funkcji obiektów infrastruktury miejskiej. Na przykład w Wałbrzychu, w budynkach powstałych po modernizacji dawnych szkół podstawowych powstały lokale mieszkalne, centra aktywności lokalnej, mieszkania chronione, domy pomocy społecznej.
Poprawa atrakcyjności zdegradowanych obszarów Wałbrzycha wpływa na wzrost aktywności podmiotów gospodarczych, ale także na mentalność samych mieszkańców, którzy identyfikują się ze swoim miastem i są z niego dumni. Nieodłącznym elementem wałbrzyskiego procesu rewitalizacji jest pobudzanie aktywności społeczności lokalnej m.in. wspieranie inicjatyw oddolnych. Partycypacyjne tworzenie strategii miejskich, w tym GPR, uspołeczniony proces tworzenia dokumentów planistycznych, czy budowa partnerstw lokalnych to główne elementy programu pilotażowej rewitalizacji Wałbrzycha.
Władze Wałbrzychamiasta kurczącego się, konsekwentnie realizują politykę stymulowania i promowania Miasta jako żywy ośrodek, a także dobre miejsce zamieszkania dla osób starszych, jednocześnie otwarte na młodych i nowych mieszkańców.
Kompleksowe podejście, uwzględniające oszczędność przestrzeni, energii, zasobów środowiska oraz poprawę mobilności zbiorowej. Przykład zintegrowanych działań na obszarze rewitalizacji: - modernizacja oświetlenia ulicznego: realizacja programu SOWA na 256 ulicach miasta (4700 energooszczędnych opraw świetlnych i 300 słupów oświetleniowych), - budowa ścieżek rowerowych ponad 20 km wybudowanych od 2016 r., - modernizacja infrastruktury komunikacji publicznej, - wprowadzenie Inteligentnego Systemu Zarządzania Ruchem Drogowym (ITS), - nowoczesny tabor komunikacji miejskiej, - rozwój transportu miejskiego, nowe połączenia międzygminne.
Wyzwaniem dla miast kurczących się jest racjonalizacja struktury funkcjonalno-przestrzennej - dostosowanie do obowiązujących realiów społeczno-gospodarczych ze szczególnym uwzględnieniem rezerw pod rozwój terenów mieszkaniowych. Odpowiedzią Wałbrzycha na te wyzwania jest odpowiedzialne kształtowanie przestrzenni i rozwijanie procesu planowania partycypacyjnego. Zintegrowane podejście do planowania przestrzeni Miasta, a szczególnie obszaru rewitalizacji to także jeden z głównych tematów wałbrzyskiego pilotażu. SUiZP Wałbrzycha zakłada: - zmniejszenie rezerw mieszkaniowych do ustawowych 30 lat, - zabezpieczenie miasta przed rozlewaniem się obszaru zurbanizowanego, - dostosowanie rozwoju struktury komunikacyjnej do nowych uwarunkowań
Narzędzia planistyczne w projekcie pilotażowym Wałbrzycha: - aktualizacja gminnej ewidencji zabytków, - opracowanie wytycznych konserwatorskich dla poszczególnych podobszarów rewitalizacji, - opracowanie koncepcji programowo - przestrzennych dla podobszarów rewitalizacji, - opracowanie krajobrazowe z potrzebami kształtowania środowiska zamieszkania dla obszaru rewitalizacji, - aktualizacja Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Wałbrzych.
Perspektywą na rozwój miasta kurczącego się, w którym nastąpił proces utraty funkcji gospodarczych i społecznych, jest wzrost jego znaczenia na szczeblu regionalnym lub metropolitalnym. Autor, Afiliacja, Podtytuł W przypadku Wałbrzycha kluczowy był sojusz na rzecz integracji terytorialnej, zawarty w 2011 roku przez 22 gminy Aglomeracji Wałbrzyskiej.
Warunkiem wzrostu znaczenia Wałbrzycha jako ważnego ośrodka społeczno-gospodarczego południa Dolnego Śląska i Lidera Aglomeracji Wałbrzyskiej jest poprawa dostępności komunikacyjnej.
Wałbrzych. Miasto dostępne. Ważniejsze przedsięwzięcia: - Program Wałbrzych na nowej drodze remont wszystkich lokalnych ulic w Wałbrzychu do roku 2023, - Zachodnia obwodnica Wałbrzycha -wartość inwestycji to ponad 300 mln zł, a zakończenie planowane jest na koniec roku 2021, - Droga Sudecka, - przebudowa dworca kolejowego Wałbrzych Szczawienko, - budowa kolejowego i autobusowego centrum przesiadkowego Wałbrzych Centrum, - rozwój szybkich połączeń kolejowych Pendolino.
Kontekst regionalny - wyzwania rozwojowe gmin sudeckich Zmiany w liczbie ludności na Dolnym Śląsku i graniczących regionach czeskich wskazują na pogłębianie się dysproporcji pomiędzy atrakcyjną północą województwa a miastami średniej wielkości na obszarach górskich i podgórskich. Region wrocławski notuje wzrost o 6%, regiony południowe (obszar Sudetów) spadki po 3%. Autor, Afiliacja, Podtytuł Procesowi depopulacji towarzyszy zjawisko starzenia się społeczeństwa. Dodatkowo gminy te charakteryzuje wyższy poziom bezrobocia.
Wyzwania rozwojowe gmin sudeckich Miasta Dolnego Śląska tracące funkcje gospodarcze i społeczne wg rządowej Strategii na Rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju z perspektywą do 2030 roku. Autor, Afiliacja, Podtytuł
Kolejny krok na rzecz integracji terytorialnej: Strategia Rozwoju Sudety 2030 Deklaracja Sudecka wspólna inicjatywa 106 samorządów południa i południowego zachodu Dolnego Śląska 11 grudnia 2017 r. przedstawiciele samorządów południa i południowego zachodu Dolnego Śląska podpisali we Wleniu Deklarację Sudecką. Wyrazili w niej wolę podjęcia wspólnych działań na rzecz poprawy warunków życia mieszkańców i szybszego rozwoju gospodarczego tej części Dolnego Śląska. Sygnatariusze deklaracji zobowiązali się do stworzenia wspólnego planu modernizacji Autor, i rozwoju Afiliacja, Podtytuł subregionów wałbrzyskiego i jeleniogórskiego - Strategii Rozwoju Sudety 2030
Rewitalizacja w kurczących się miastach perspektywa, praktyka Wałbrzych Autor, Afiliacja, Podtytuł lider Aglomeracji Wałbrzyskiej, ważny i dynamicznie rozwijający się ośrodek południowo-zachodniej Polski, z rozwiniętą innowacyjną gospodarką opartą na przemyśle, turystyce, i przedsiębiorczości, zapewniający mieszkańcom odpowiednie warunki rozwoju, pracy oraz wypoczynku, miasto przyjazne mieszkańcom, turystom oraz inwestorom
Rewitalizacja w kurczących się miastach Justyna Pichowicz Kierownik Biura Rewitalizacji i Planowania Przestrzennego Urzędu Miejskiego w Wałbrzychu