Jak rozwiązać konflikt izraelsko-palestyński? PRACA BADAWCZA

Adam Poniatowski Gimnazjum nr 47 im. Marszałka Józefa Piłsudskiego z Oddziałami Dwujęzycznymi w Warszawie ul. Grenady 16, 01-154 Warszawa Jak rozwiązać konflikt izraelsko-palestyński? PRACA BADAWCZA Warszawa, 2010 1

SPIS TREŚCI I. Cele pracy i metody ich realizacji. strona 3. 1. Mini słownik. 2. Wstęp i wybór tematu. 3. Tło historyczne: a. Porównanie społeczeństwa śydów i Arabów b. Historia syjonizmu c. Brytyjski Mandat Palestyny d. Konflikt izraelsko-arabski e. Wojny pomiędzy Izraelem a Arabami f. Konflikt w strefie Gazy 4. Podsumowanie, wnioski oraz główne przyczyny tego konfliktu II. Przedstawienie procesu badawczego. strona 23. 1. Szczegóły projektu. 2. Przedstawienie wyników diagramy dotyczące kaŝdego pytania i ich omówienie. 3. Opinia osób trzecich na temat problemu wywiad z profesorem Januszem Daneckim oraz artykuł Dominika Modrzejewskiego III. Charakterystyka problemu. strona 35. IV. Propozycje rozwiązania problemu. strona 36. V. Prezentacja strategii rozwiązania problemu. strona 38. 1. Przedstawienie działań, dąŝących do realizacji projektu na wszystkich podłoŝach dokładna analiza kolejnych etapów rozwiązania problemu VI. Zakończenie. strona 41. VII. Bibliografia. strona 42. VIII. Załączniki. strona 43. 1. Ankieta 2

I. Cele pracy i metody ich realizacji. 1. Aby ułatwić czytanie mojej pracy, przedstawiam mini słownik, w którym ogólnie omówione hasła (pojęcia geograficzne, nazwy własne, sformułowania itp.) pozwolą zrozumieć jej treść. Organizacja Narodów Zjednoczonych uniwersalna organizacja międzynarodowa, która stawia sobie za cel zapewnienie pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego, rozwój współpracy między narodami oraz popieranie przestrzegania praw człowieka. Hamas radykalna, islamska organizacja działająca głównie na terenie Strefy Gazy i Zachodniego Brzegu Jordanu, przez większość organizacji i państw zachodnich uwaŝana za organizację terrorystyczną. Izrael azjatycki kraj połoŝony na wybrzeŝu Morza Śródziemnego, zamieszkują go głównie śydzi oraz Arabowie, graniczy z: Egiptem, Syrią, Libanem i Autonomią Palestyńską. Liga Państw Arabskich międzynarodowa organizacja, której członkami są państwa arabskie, powiązane ze sobą językiem, kulturą i religią. Hezbollah szyicka, libańska partia polityczna, przez niektóre państwa uznawana za organizację terrorystyczną. Autonomia Palestyńska tymczasowa struktura administracyjna zarządzająca obszarem Strefy Gazy i częścią Zachodniego Brzegu. Państwo Palestyna obejmuje całość lub część historycznej Palestyny; jest bytem politycznym, postulowanym przez palestyński ruch narodowy. Palestyna kraina w zachodniej Azji, nad Morzem Śródziemnym. Organizacja Wyzwolenia Palestyny istniejąca na uchodźctwie, polityczna reprezentacja mieszkańców Palestyny. Siły Obronne Izraela nazwa armii izraelskiej. Al-Fatah - jedną z największych palestyńskich partii politycznych i największą frakcją Organizacji Wyzwolenia Palestyny. Intifada określenie powstania, buntu, rebelii pochodzące z języka arabskiego. Brytyjski Mandat Palestyny mandat Ligi Narodów utworzony po I. wojnie światowej na części Imperium osmańskiego; zarządzane przez Wielką Brytanię. 3

Liga Narodów istniejąca pomiędzy 1920 a 1946 rokiem międzynarodowa organizacja mająca utrzymywać pokój na świecie (zastąpiona przez ONZ). Syjonizm ruch polityczny i społeczny, dąŝący do stworzenia Ŝydowskiej siedziby narodowej na terenie Palestyny.. Rezolucja uchwała jednego z sześciu głównych organów Organizacji Narodów Zjednoczonych. Szczególne znaczenie mają rezolucje Rady Bezpieczeństwa dotyczące utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa.. 4

Jak rozwiązać konflikt izraelsko-palestyński? Analiza problemu, przyczyny i skutki oraz propozycje rozwiązań 2. Wybierając temat mojej pracy badawczej, nie zastanawiałem się zbyt długo. UwaŜam, Ŝe problem konfliktów międzynarodowych, które towarzyszą ludziom od dawna, to temat jak najbardziej aktualny oraz budzący wiele kontrowersji. Tym bardziej, Ŝe konflikt, o którym piszę, ma wymiar globalny. Mowa tu o konflikcie izraelsko-palestyńskim. MoŜna powiedzieć, Ŝe jesteśmy jego świadkami. KaŜdy z nas, nawet nie interesując się tym tematem, zasypywany jest przez media informacjami o nim. W tym projekcie dokładnie przeanalizuję temat, przybliŝę przyczyny i skutki konfliktu, przedstawię efekty własnych badań oraz konkretne propozycje rozwiązania problemu. 3. Najpierw, naleŝy się dokładnie przyjrzeć obu stronom tego konfliktu śydom oraz Arabom. W sposób przejrzysty ukaŝe to poniŝsza tabela Cecha śydzi Arabowie pochodzenie naród semicki, zamieszkujący w staroŝytności Palestynę grupa ludów pochodzenia semickiego, zamieszkująca w staroŝytności Półwysep Arabski język hebrajski, judysz, ladino i inne arabski (wiele jego dialektów) religia głównie judaizm Głównie islam, chrześcijaństwo obszar zamieszkiwania cały świat (głównie Izrael i Stany Zjednoczone) Bliski Wschód, Afryka Północna status obecny śydzi Ŝyją w diasporze praktycznie na całym świecie; wyznają róŝne naród mający wiele swoich państw, w wielu z nich nadrzędną rolę pełni religie i porozumiewają się religia; kraje te róŝnią się w wielu językach; ich państwo Izrael, od czasu powstania jest jedną ze stron w ciągnącym się od dziesięcioleci konflikcie od siebie min.: stopniem rozwoju czy rodzajem rządów; Arabów łączy kultura, tradycja i wyznawane wartości liczebność około 13,3 miliona około 300 340 milionów 5

Konflikt izraelsko-palestyński trwa juŝ wiele lat. Dlatego zanim dokładnie omówię jego przyczyny, chciałbym przedstawić rys historyczny. Sam konflikt pomiędzy Izraelem a Palestyną jest częścią większego konfliktu, tzw. Konfliktu izraelsko arabskiego. Terminem tym określa się okres ponad pół wieku politycznych napięć i jawnych niechęci pomiędzy Arabami a śydami na Bliskim Wschodzie. Ma on wymiar terytorialny, etniczny oraz religijny i jest przyczyną wielu ataków na przeciwników (nie tylko w miejscu, gdzie się rozgrywa, ale na całym świecie). Tym samym, poprzez powszechność zjawiska terroru, przybiera on charakter konfliktu globalnego. Aby dokładnie poznać jego przyczyny, trzeba cofnąć się wcześniej niŝ do momentu powstania państwa Izrael. Wszystko ma swój początek wraz z narodzeniem się syjonizmu. Ruch ten powstał pod koniec XIX wieku i występował w wielu postaciach. Najczęściej mówi się o syjonizmie politycznym oraz duchowym. Celami tego drugiego było odrodzenie języka hebrajskiego (powstawanie kultury i literatury w tym języku) oraz nowa toŝsamość Ŝydowska. Co do syjonizmu politycznego. To właśnie dzięki niemu moŝliwe było powstanie państwa Izrael w roku 1948. W czasach współczesnych, jako główne zadania, ruch ten stawia sobie utrzymanie jedności narodu Ŝydowskiego Ŝyjącego w rozproszeniu oraz podtrzymywanie jego więzi z Izraelem. Trzeba jednak przybliŝyć tę historię tak, aby wskazać związek syjonizmu z tym konfliktem. Jak wiadomo naród Ŝydowski, historycznie związany z terenami Palestyny (śydów nazywano wtedy Izraelitami lub Hebrajczykami), rozproszony był po całym świecie. Istniało wiele planów mających na celu załoŝenie własnego państwa (niektóre wskazywały na przykład tereny dzisiejszej Ugandy, jako miejsce dobre dla osiedlenia się śydów). Znaczenie syjonizmu bardzo wzrosło z powodu nasilających się w Europie tendencji nacjonalistycznych oraz antysemickich. Pomysł utworzenia ostoi dla prześladowanego narodu popierało coraz więcej osób. Jako jego miejsce coraz częściej wskazywano Palestynę krainę związaną zarówno historycznie jak i kulturowo z narodem śydów. Znajdowali się równieŝ przeciwnicy wszystkich tych planów, niekiedy byli nimi sami śydzi. Ortodoksyjne zasady mówiły o wierze w Biblię, w której zapisana była zapowiedź nadania ziemi narodowi wybranemu przez Mesjasza, który ma nadejść. śydzi, którym coraz trudniej było Ŝyć w Europie, początkowo nie zwracali na to uwagi. Przed wybuchem II wojny światowej (dokładnie do 1917 roku) Palestyna była częścią Imperium Osmańskiego. Od 1920 roku jej ziemie wchodziły w skład Brytyjskiego Mandatu Palestyny. Prawie 50 lat wcześniej rozpoczęła się migracja do tamtych terenów tysięcy śydów, Ŝyjących wcześniej w diasporze. Kolejnym krokiem do ustanowienia własnego państwa było oświadczenie brytyjskiego ministra spraw zagranicznych lorda Arthura Jamesa Balfoura. Dokument ten, zwany deklaracją Balfoura i wydany 2 listopada 1917 roku, mówił o poparciu Wielkiej Brytanii dla koncepcji utworzenia Ŝydowskiej siedziby narodowej w Palestynie. W polskim tłumaczeniu dokumentu moŝemy przeczytać: 6

Biuro Spraw Zagranicznych 2 listopada, 1917 Szanowny Lordzie Rotschildzie! Z wielką przyjemnością przekazuję Panu w imieniu Mości Rządu niniejszą deklarację, przez Rząd zatwierdzoną, będącą wyrazem sympatii dla Ŝydowskiego ruchu syjonistycznego. Mości Rząd z przychylnością przygląda się zasiedlaniu narodowej siedziby śydów, Palestyny, i dołoŝy wszelkich starań, aby cel ten został osiągnięty; jednocześnie nie zamierza uczynić nic, co ograniczyłoby prawa obywatelskie i religijne nie-ŝydowskich społeczności w Palestynie, albo status prawny i polityczny, jakim cieszą się śydzi w innych krajach. Będę wdzięczny, jeŝeli powiadomi Pan o niniejszej deklaracji Związek Syjonistyczny. Z powaŝaniem, James Balfour JuŜ wtedy wybuchały zamieszki pomiędzy nowo przybyłymi na ziemie Palestyny śydami a mieszkającymi tam Arabami. Po trzech większych tego typu incydentach w latach 1920, 1921 i 1929, Wielka Brytania wprowadziła pewne ograniczenia wobec syjonistycznej imigracji, którą wcześniej popierała. Jeszcze większą niechęć śydów wobec Ŝycia w Europie, spowodowało uchwalenie tak zwanych Ustaw Norymberskich w 1935 roku. Na mocy tych dokumentów śydów moŝna było pozbawić obywatelstwa Rzeszy, ochrony prawnej i własności. Nie mogli równieŝ pełnić słuŝby w urzędach państwowych ani w wojsku. Zakazano im takŝe wywieszać flagę państwową. Wedle ustawy o ochronie krwi zabraniano zawierania małŝeństw między "Aryjczykami" i "nie-aryjczykami", zezwalano rozwiązywać juŝ zawarte małŝeństwa tego typu, zaś stosunki intymne między nimi podlegały karze (zhańbienie rasy Rassenschande). Ustawy równieŝ definiowały, kogo uznawać za śyda, za mieszańca (mischlinga) i Aryjczyka. Apogeum polityki antysemickiej okazało się zjawisko holocaustu - prześladowania i zagłady milionów śydów przez władze III Rzeszy oraz jej sojuszników w okresie II wojny światowej. Stosowano wtedy takie praktyki jak: umieszczanie śydów w zamkniętych dzielnicach zwanych gettami; umieszczanie ich w obozach przymusowej pracy bądź obozach zagłady; wykluczenie z Ŝycia publicznego, kulturalnego oraz politycznego. Wydarzenia te spowodowały znaczne poparcie wobec syjonizmu. 7

Po zakończeniu II wojny światowej walki pomiędzy śydami a Arabami przybrały juŝ postać wojny domowej. Grupy zwolenników ruchu syjonistycznego atakowały Brytyjczyków stacjonujących w Palestynie, próbując w ten sposób wywalczyć zniesienie zakazu ich imigracji. Zarządcy mandatu nie potrafili sami poradzić sobie z tym problemem, więc zwrócili się 2 kwietnia 1947 roku o pomoc do Organizacji Narodów Zjednoczonych. 13 maja 1947 ONZ powołało Specjalną Komisję Narodów Zjednoczonych do sprawy Palestyny. Jej mandat obejmował zbadanie sprawy konfliktu Ŝydowsko-arabskiego w Brytyjskim Mandacie Palestyny i znalezienie sposobu jego rozwiązania. Komitet do spraw Palestyny zalecił podział ziemi na dwie części będące dwoma niezaleŝnymi państwami: Ŝydowskim oraz arabskim. Przebieg głosowania nad rezolucją numer 181 wyglądał następująco: zielony państwa popierające rezolucję brązowy państwa głosujące przeciwko przyjęciu Ŝółty państwa, które wstrzymały się od głosu czerwony państwa nieobecne przy głosowaniu 8

Rezolucja została oficjalnie przyjęta. Według niej Palestyna miałaby być podzielona następująco: kolor Ŝółty państwo arabskie kolor pomarańczowy państwo Ŝydowskie Jerozolima niezaleŝne miasto; pod kontrolą ONZ Państwo Ŝydowskie miało składać się z trzech kawałków, o trudnych do obrony granicach. Poza jego granicami miała być takŝe stolica judaizmu i symbol tradycji Ŝydowskiej - Jerozolima. Rezolucja przewidywała, Ŝe Brytyjczycy opuszczą Palestynę do 1 lutego 1948 r., jednak Wielka Brytania, starając się utrzymać dobre stosunki z krajami arabskimi zmieniła datę ewakuacji na 15 maja. cecha porównawcza część Ŝydowska część arabska powierzchnia 14 257 km2 11 664 km2 ludność 935 tys. 814 tys. 9

Sprawa Świętego miasta przedstawiała się następująco: Jerozolima powinna być traktowana oddzielnie i powinna znajdować się pod skuteczną kontrolą sił Organizacji Narodów Zjednoczonych, z zapewnieniem maksymalnej lokalnej niezaleŝności dla arabskiej i Ŝydowskiej gminy istniejącej w mieście. Powinno być zapewnione pełne bezpieczeństwo dla świętych miejsc z moŝliwością swobodnego dostępu i sprawowania praktyk religijnych. Wszystkie te pomysły zostały zaakceptowane przez śydów, lecz były nie do przyjęcia dla Arabów. Państwa arabskie odrzuciły tę rezolucję i domagały się powstania wyłącznie arabskiego państwa Palestyna. Tu rozpoczyna się okres wielu wojen izraelsko-arabskich, rozgrywających się pomiędzy Izraelem a Ligą Państw Arabskich. PoniŜsza mapa przedstawia stroy konfliktu: kolor zielony państwa członkowskie Ligi Państw Arabskich kolor niebieski Izrael kolor czerwony tereny okupowane przez Izrael 10

Wojna o niepodległość Izraela W odpowiedzi na rezolucję, 14 maja 1948 roku, armie pięciu państw arabskich: Egiptu, Iraku, Syrii, Transjordanii i Libanu, wkroczyły na tereny palestyńskie. Tego samego dnia, w Tel-Awiwie odbyła się proklamacja niepodległości Izraela. Te dwa wydarzenia rozpoczęły tak zwaną I wojnę izraelsko-arabską. Miała ona miejsce w latach 1948-1949. W tym czasie około 750 tysięcy Arabów opuściło swoje domy i udało się na emigrację, najczęściej do państw ościennych. Bali się oni terroru ze strony Ŝydowskich organizacji oraz masakr ludności, które stały się ich praktyką. W 1949 roku podpisano porozumienia rozejmowe między walczącymi stronami. Izrael poszerzył swoje terytorium w stosunku do obszaru przyznanego przez ONZ o zachodnią Galileę, zachodni Negew i część Jerozolimy. Pod kontrolą Transjordanii pozostała Samaria i Judea z częścią Jerozolimy, a Egipt zachował pozycję w Gazie. Czas 15 maja 1948 20 lipca 1949 Miejsce Bliski Wschód: Palestyna Wynik Zwycięstwo Izraela. Taktyczna i strategiczna poraŝka państw arabskich. Izrael Jaakov Dori Jigael Jadin Siły Obronne Izraela: początkowo 30 tys. ludzi, potem wzrost do 115 tys. Irgun: ok. 2 tys. ludzi Lehi Mahal zginęło 6 373 ludzi (4 tys. Ŝołnierzy i 2,4 tys. cywilów) Strony konfliktu Egipt Syria Transjordania Liban Irak Arabia Saudyjska Jemen Armia Świętej Wojny Arabska Armia Wyzwoleńcza Dowódcy Abd Allah I ibn Husajn John Bagot Glubb Abd al-qadir al-husayni Hasan Salama Fawzi al-qawuqji Ahmed Ali al-mwawi Siły Egipt: 10 tys. ludzi, potem wzrost do 20 tys. Syria:2 tys. - 5 tys. ludzi Transjordania: 6 tys. - 12 tys. Liban: 1 tys. - 2 tys. Irak: 5 tys. - 15 tys. Arabia Saudyjska: 800-1,2 tys. Jemen Armia Świętej Wojny: 2,5 tys. Arabska Armia Wyzwoleńcza: 6 tys. Straty około 10 tys. - 15 tys. zabitych 11

Kryzys sueski Kolejnym konfliktem był tzw. kryzys sueski w roku 1956. Wielka Brytania i Francja chciały zachować kontrolę nad Kanałem Sueskim, na co nie pozwalał Egipt. Europejskie mocarstwa posłuŝyły się więc Izraelem. Pod pretekstem odblokowania tej drogi morskiej nowo powstałemu państwu, koalicja ta zaatakowała Egipt. Jej wojska musiały się jednak wycofać pod naciskiem społeczności międzynarodowej. Izrael osiągnął w tej wojnie odblokowanie Cieśniny Tirańskiej na rzecz dostępu do niej własnej Ŝeglugi morskiej. Czas: 29 października 1956 6 listopada 1956 Miejsce: Bliski Wschód: Egipt Wynik Zawieszenie broni narzucone przez ONZ Siły UNEF zajęły Półwysep Synaj Militarne zwycięstwo Izraela, Wielkiej Brytanii i Francji Polityczne zwycięstwo Egiptu Izrael Wielka Brytania Francja Mosze Dajan Charles Keightley Pierre Barjot Siły Obronne Izraela: 45 tys. ludzi Wielka Brytania: 45 tys. ludzi Francja: 34 tys. ludzi Siły Obronne Izraela: 197 zabitych, 899 rannych Wielka Brytania: 56 zabitych, 91 rannych Francja: 10 zabitych, 43 rannych Strony konfliktu Dowódcy Siły Straty Egipt Gamal Abdel Naser Abdel Hakim Amer Egipt: 70 tys. ludzi Egipt: 650 zabitych, 2,9 tys. rannych, 2 tys. jeńców 12

Wojna sześciodniowa Jedenaście lat po zakończeniu poprzedniej wojny rozpoczęła się kolejna. Dnia 5 czerwca 1967 roku Izrael zaatakował Jordanię, Syrię oraz Egipt i w ciągu sześciu dni rozbił wszelkie wojska arabskie. Od czasu trwania tych zmagań konflikt ten nazywano wojną sześciodniową. Izrael odniósł zwycięstwo zajmując ponad 60 tysięcy km² ziem arabskich: syryjskie Wzgórza Golan, jordański Zachodni Brzeg i część Jerozolimy, egipski Synaj oraz Okręg Gazy. Wojna ta trwałaby dłuŝej, gdyby nie interwencja Rady Bezpieczeństwa Organizacji Narodów Zjednoczonych, która nawoływała Izrael do wstrzymania swoich działań. W wojnę tę zaangaŝowane były takŝe: Irak, Kuwejt, Arabia Saudyjska oraz Algieria. Czas: 5 czerwca 1967 10 czerwca 1967 Miejsce: Bliski Wschód Wynik: zdecydowane zwycięstwo Izraela Izrael zdobył terytoria półwyspu Synaj, Strefę Gazy, Judeę, Samarię i Wzgórza Golan Izrael Mosze Dajan Icchak Rabin Uzi Narkiss Israel Tal Mordechai Hod Ariel Szaron Siły Obronne Izraela: 264 tys. ludzi (197 samolotów, 1,3 tys. czołgów, 960 dział artylerii) Siły Obronne Izraela: 779 zabitych, 2 563 rannych, 14 jeńców (46 samolotów, 80 czołgów) Strony konfliktu Dowódcy Siły Straty Egipt Syria Jordania Irak Abdel Hakim Amer Abdul Munim Riad Hafiz al-assad Zaid ibn Shaker Egipt: 160 tys. ludzi (410 samolotów, 900 czołgów, 1,1 tys. dział artylerii) Syria: 75 tys. ludzi (200 samolotów, 300 czołgów, 400 dział artylerii) Jordania: 55 tys. ludzi (120 samolotów, 300 czołgów, 200 dział) Irak: 20 tys. ludzi (50 samolotów, 100 czołgów) Egipt: 11,5 tys. zabitych, 20 tys. rannych, 5,5 tys. jeńców (350 samolotów, 625 czołgów, 750 dział) Syria: 2,5 tys. zabitych, 5 tys. rannych, 600 jeńców (57 samolotów, 100 czołgów) Jordania: 6 tys. zabitych, 12 tys. rannych, 636 jeńców (28 samolotów) Irak: 10 zabitych, 30 rannych (28 samolotów) 13

Wojna na wyczerpanie Niedługo po zakończeniu wojny sześciodniowej, Egipt zaatakował Izrael, chcąc odzyskać utracony Półwysep Synaj, uznając jednocześnie działania militarne za najlepszą drogę do wypędzenia śydów z Palestyny. Trwająca trzy lata wojna miała być, jak wcześniej ustalono w Kuwejcie, wojną na wyczerpanie w dosłownym tego słowa znaczeniu. W 1967 roku trzynaście arabskich państw zdecydowało, Ŝe nie będzie podejmowało z Izraelem Ŝadnych rozmów i Ŝe nie zawrze z nim pokoju. Ustalono przeciw niemu wspólny front walki, który zakładał ataki wszystkimi moŝliwymi sposobami, ze wszystkich stron w jednym czasie przez państwa koalicji. Mimo Ŝe wojna toczyła się głównie w regionie Kanału Sueskiego, to zamachy izraelskie odbywały się na terenach Jordanii, Syrii i Libanu. Była to odpowiedź na ataki terrorystyczne ze strony państw członkowskich Ligi Państw Arabskich. W okresie trwania tej wojny na całym świecie prowadzono działania terrorystyczne. Przyjął on postać porwań samolotów, zamachów terrorystycznych czy pojedynczych zabójstw, dokonywanych na śydach. Porywane były samoloty izraelskich linii lotniczych, a ostrzeliwane na przykład miejsca zamieszkiwanie ludności Ŝydowskiej. Wojna ta zakończyła się w 1970 roku zawieszeniem broni, choć obie strony o głosiły swoje zwycięstwo. Podczas tego konfliktu, wojska Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich wspierały Egipt. Starcia podczas wojny na wyczerpanie koncentrowały się w strefie Kanału Sueskiego. Czas: czerwiec 1968 7 sierpnia 1970 Miejsce: Półwysep Synaj Wynik: Izrael i Egipt ogłosiły swoje zwycięstwo Izrael Siły Obronne Izraela: nieznane Izrael: 1 551 zabitych (1 424 Ŝołnierzy i 127 cywilów), 2 700 rannych (2 000 Ŝołnierzy i 700 cywilów) Strony konfliktu Siły Straty Egipt ZSRR Egipt: nieznane ZSRR: 10 700-12 300 ludzi Egipt: 5 000 zabitych ZSRR: 3 zabitych 14

Wojna Jom Kippur 6 października 1973 roku rozpoczęła się kolejna wojna. W dniu Ŝydowskiego święta Jom Kippur, wojska koalicji Egiptu i Syrii niespodziewanie wtargnęły na tereny Izraela. W początkowej fazie ponosił on poraŝki, lecz później, po mobilizacji wojsk, wyparł przeciwników poza swoje granice. Armia izraelska zagroziła nawet atakiem na stolicę Egiptu Kair. W wojnie tej jako mediatorzy wystąpiły Stany Zjednoczone oraz ZSRR. Została ona zakończona 20 dni po jej rozpoczęciu poprzez uchwalenie rezolucji ONZ, a na linii frontu, juŝ po raz kolejny, przekazana została pod kontrolę wojsk międzynarodowych. Czas: 6 października 26 października 1973 Miejsce: Bliski Wschód Wynik Zwycięstwo Izraela Zawieszenie broni oparte na Rezolucji ONZ nr 338 Izrael Mosze Dajan David Elazar Ariel Szaron Shmuel Gonen Benny Peled Israel Tal Rehavam Zeevi Aharon Yariv Yitzhak Hofi Rafael Eitan Abraham Adan Yanush Ben Gal Strony konfliktu Dowódcy Egipt Syria Irak Jordania Maroko Libia Arabia Saudyjska Tunezja Sudan Kuwejt Kuba Saad El Shazly Ahmad Ismail Ali Hosni Mubarak Mohammed Aly Fahmy Anwar Sadat Abdel Ghani el-gamasy Abdul Munim Wassel Abd-Al-Minaam Khaleel Abu Zikry Mustafa Lass 15

Siły Obronne Izraela: 415,000 ludzi (561 samolotów, 1,500 czołgów, 945 dział artylerii) Siły Obronne Izraela: 2,656 zabitych, 7,250 rannych (102 samoloty, 400 czołgów) Siły Straty Egipt: 300,000 ludzi (690 samolotów, 2,400 czołgów, 1,120 dział artylerii) Syria: 60,000 ludzi (350 samolotów, 1,400 czołgów, 600 dział artylerii) Irak: 60,000 ludzi (73 samoloty, 700 czołgów, 200 dział artylerii) 8,528 zabitych, 19,540 rannych, (2,250 czołgów, 432 samoloty) 16

Pierwsza wojna libańska 4 czerwca 1982 roku w Londynie zginął izraelski ambasador Shlomo Argona. Zamach przeprowadziła Organizacja Abu Nidala z Libanu. W ramach odwetu, Izrael zaatakował Liban 6 czerwca, rozpoczynając I wojnę libańską. Wojska izraelskie bez problemów rozbiły armię Organizacji Wyzwolenia Palestyny oraz wojska ją wspierające. Niedługo po rozpoczęciu konfliktu Izrael otoczył Bejrut. Przerodziło się to w rodzaj wojny domowej w Libanie toczącej się pomiędzy wieloma grupami politycznymi czy religijnymi. Spór zakończył się wycofaniem armii Izraela na mocy porozumienia, dnia 10 czerwca 1985 roku. Walki w strefie granicznej pomiędzy dwoma państwami trwały jednak jeszcze do 2000 roku. Czas: 6 czerwca 1982 10 czerwca 1985 Miejsce: Liban Wynik : * Ewakuacja OWP z Libanu, * Izraelska okupacja południowego Libanu (1982-1985), * Izraelska strefa bezpieczeństwa (1985-2000), * Konflikt w południowym Libanie (1982-2000), * Syryjska okupacja Libanu (1982-2005) * Wzrost wpływów Hezbollahu w Libanie Izrael Armia Południowego Libanu Falanga Menachem Begin Ariel Szaron Rafael Eitan Siły Obronne Izraela: 76 tys. ludzi (634 samoloty, 800 czołgów, 1,5 tys. transporterów) Strony konfliktu Dowódcy Siły Straty OWP Syria Amal Libańska Partia Komunistyczna Hezbollah Islamski DŜihad Druzowie Jaser Arafat 1216 zabitych 17 825 zabitych Syria: 22 tys. ludzi (450 samolotów, 352 czołgi, 300 transporterów, 300 dział artylerii) OWP: 15 tys. ludzi (300 czołgów, 150 transporterów, 350 dział artylerii) 17

Pierwsza intifada Pierwsza intifada była masowym powstaniem Palestyńczyków przeciwko izraelskiej okupacji Palestyny. Powstanie rozpoczęło się 9 grudnia 1987 roku w obozie palestyńskich uchodźców Jabalaya w Strefie Gazy i szybko rozprzestrzeniło się na Zachodni Brzeg Jordanu i Wschodnią Jerozolimę. Palestyńskie działania obejmowały kilka form nieposłuszeństwa obywatelskiego takich jak: strajki, bojkot izraelskich towarów, malowanie na murach graffiti z hasłami antyizraelskimi oraz demonstracje, podczas których dochodziło do starć z izraelską armią. Prasowe zdjęcia ukazujące palestyńskich młodzieńców rzucających kamieniami w cięŝko uzbrojonych izraelskich Ŝołnierzy przyniosły Intifadzie międzynarodowy rozgłos. Podobnie było w przypadku Intifady Al-Aksa trwającej pomiędzy 2000 a 2004 rokiem. Czas: 9 grudnia 1987 1991 Miejsce: Strefa Gazy, Zachodni Brzeg Jordanu, Izrael Wynik: * Zawarcie porozumienia z Oslo, * Utworzenie Autonomii Palestyńskiej Izrael Icchak Szamir Strony konfliktu OWP Dowódcy Straty Jaser Arafat 160 zabitych 1162 zabitych 18

Druga wojna libańska Druga wojna libańska to trwający 33 dni konflikt pomiędzy Izraelem, a organizacją Hezbollah szyicką, libańską partią polityczną, uznawaną za niektóre państwa za organizację terrorystyczną. Jej celami są między innymi: doprowadzenie do wycofania się międzynarodowych sił pokojowych z terenu Libanu, zniszczenie państwa Izrael oraz wprowadzenie w Palestynie rządów arabskich czy polityczne przekształcenie Libanu na wzór Iranu państwa islamskiego. Wojna rozpoczęła się 12 lipca 2006 r. i trwała do wejścia w Ŝycie zawieszenia broni wprowadzonego dzięki działaniom ONZ rankiem 14 sierpnia 2006, choć oficjalnie wojna zakończyła się 8 września 2006, kiedy to Izrael zniósł blokadę morską wybrzeŝa Libanu. Czas:12 lipca 2006 14 sierpnia 2006 (Izraelska blokada Libanu zakończyła się 8 września 2006) Miejsce: Południowy Liban i północny Izrael Przyczyna: Ostrzał artyleryjski północnego Izraela przez Hezbollah Wynik: Izrael i Hezbollah ogłosiły swoje zwycięstwo Izrael Dan Halutz Moshe Kaplinsky Udi Adam Siły Obrony Izraela: Do 30 tys. Ŝołnierzy piechoty (plus Ŝołnierze sił lotniczych i morskich IDF) Izrael: 116-121 zabitych, 628 rannych Cywile: 44 zabitych, 1489 rannych Strony konfliktu Dowódcy Siły Straty Hezbollah Amal LPK LFWP-KG Hassan Nasrallah Imad Mughniyeh Hezbollah: 600-1000 bojowników Hezbollah: 250 (dane Hezbollahu), ok. 500 (dane rządu libańskiego i ONZ) lub 700 (dane IDF) zabitych; 13 wziętych do niewoli (9 później uwolnionych) Amal: 17 zabitych LPK: 12 zabitych LFWP-KG: 2 zabitych Cywile: 1191 zabitych; 4409 rannych 19

Konflikt izraelsko-palestyński (2007-2008) 26 listopada 2006 roku podpisano pomiędzy stronami konfliktu rozejm. Umowa ta gwarantowała niewkraczanie na terytorium wroga i niestosowanie Ŝadnych form walk. Jej postanowienia zostały złamane 15 maja 2007 roku, przez Hamas. Jego agresywne działania miały wpływ na zaatakowanie Palestyny przez Izrael. Dodatkowym powodem była chęć uwolnienia z rąk bojowników Hamasu izraelskiego kaprala Gilada Szalita. Jednocześnie oprócz działań wojennych, polegających głównie na ostrzeliwaniu przez samoloty terytorium wroga oraz zamachach bombowy mających na celu śmierć cywilów oraz pokazanie swojej siły, toczyły się negocjacje pokojowe. Kolejny juŝ rozejm podpisano 12 czerwca 2008 roku. Czas: 15 maja 2007-19 czerwca 2008 Miejsce: Strefa Gazy, Zachodni Brzeg Jordanu Wynik: zawieszenie broni Izrael Gabi Ashkenazi 11 zabitych 131 rannych Strony konfliktu Dowódcy Straty Hamas Chaled Meszal, Mohammed delf 409 zabitych 436 rannych 20

Operacja Płynny Ołów Pokój nie trwał jednak długo. Wszelkie ustalenia złamane zostały 19 grudnia 2008 roku po raz drugi przez radykalną islamską organizację Hamas. Było to bezpośrednią przyczyną ostrzelania Strefy Gazy przez Siły Obrony Izraela. Ich działania miały na celu zniszczenie infrastruktury na terytorium Gazy (w tym meczetów, szkół czy domów), gdzie, według Izraela, znajdowały się składy broni, w tym rakiet stosowanych do ostrzału Ŝydowskiego państwa. Tak jak w przypadku poprzedniej fazy tego konfliktu, głównymi działania wojskowe polegały na ostrzeliwaniu rakietowym oraz zamachach bombowych. Działania militarne toczyły się równieŝ na morzu, polegały one między innymi na blokadach statków. Władze Strefy Gazy zarzucały Izraelowi kontynuację przez jego wojska blokady palesyńskich terenów, wysyłanie ekip zwiadowczych oraz ostrzeliwanie domów znajdujących się przy granicy.. Rozejm ustanowiony był na zasadzie dwustronnych zobowiązań. Hamas oraz inne organizacje bojownicze zapowiedziały zaprzestanie swoich działań, natomiast władze Izraela miały wycofać swoje wojska. TuŜ po zatwierdzeniu umowy, bojownicy z Gazy ostrzelali jeszcze kilka gospodarstw przygranicznych. Potem, Ŝycie publiczne w Izraelu (na przykład otwarcie szkół) toczyło się normalnie. Czas: 27 grudnia 2008-18 stycznia 2009 Miejsce: Strefa Gazy, południowy Izrael Przyczyna: zakończenie rozejmu z 19 czerwca 2008 Wynik: Obie strony ogłosiły swoje zwycięstwo. Izrael Ido Nehosztan Yoav Galant Gabi Ashkenazi Ehud Barak 80+ samolotów i helikopterów 176.500 (10.000 siły inwazyjne) 14 zabitych: 11 Ŝołnierzy 3 cywilów 518 rannych: 336 rannych Ŝołnierzy 182 rannych cywilów Strony konfliktu Dowódcy Siły Straty Hamas Palestyński Islamski DŜihad Ludowy Front Wyzwolenia Palestyny Chaled Meszal Ismail Hanija Mahmoud az-zahar Ahmed Jabari 20 000 bojowników co najmniej 1350 zabitych (wg źródeł palestyńskich), z czego 700 bojowników (według SOI), ponad 5000 rannych 21

4. Jak moŝna zaobserwować z powyŝszych opisów, porównań, map oraz tabel i zestawień, konflikt izraelsko-arabski ma bardzo długą historię i jest bardzo skomplikowany. Patrząc równieŝ na dzieje państwa Izrael, zauwaŝamy, Ŝe jest to właściwie jedna wielka wojna, tocząca się pomiędzy kolejnymi rozejmami i stacjonowaniem zmieniających się wojsk międzynarodowych. Sytuacja w Strefie Gazy, o której najczęściej jesteśmy informowani, jest tylko jego fragmentem. MoŜna wskazać jednak kilka podstawowych przyczyn tych wojen. Powstanie Ŝydowskie państwo Izrael na terenach Palestyny. Próba ustanowienia niepodległego, arabskiego państwa Palestyna Tło religijne walka islamu z judaizmem (przykład Jerozolimy, będącej stolicą Izraela oraz Zachodniego Brzegu Jordanu; jednocześnie jest to święte miasto trzech największych religii monoteistycznych) Nierozwiązana sprawa tysięcy Arabów (Palestyńczyków) będących na uchodźctwie od czasu rozpoczęcia konfliktów zbrojnych Faktyczna kontrola Strefy Gazy przez Hamas oraz inne, mniejsze ugrupowania bojowników, będące z kolei przyczyną militarnej polityki wobec Izraela 22

II. 1. W kolejnej części swojej pracy postanowiłem zbadać, jak ten konflikt postrzegany jest przez młodzieŝ w mojej szkole oraz grupy osób dorosłych. Dlatego stworzyłem a następnie przeprowadziłem w gimnazjum, w którym uczę się, złoŝoną z sześciu pytań ankietę. Próba badawcza wynosiła 65 osób. W ankiecie tej, wszystkie pytania, były pytaniami zamkniętymi, lecz w niektórych z odpowiedzi, moŝna było wyrazić własne, odmienne od przedstawionych propozycji zdanie. Oto ankieta: 2. Wyniki ankiety przedstawiają się następująco: 1. Czy widzisz sens kontynuowania (takŝe drogą zbrojną) dąŝenia do niepodległości przez Palestynę? odpowiedzi - pyanie 1. 4,68% 15,63% A. - Tak B. - Nie 37,50% 10,94% C. - Nie mam zdania 31,25% D. - Tak, ale nie drogą zbrojną E. - Tak, zdecydowanie drogą zbrojną Większość ankietowanych opowiada się za dalszym dąŝeniem Palestyny do niepodległości metodami pokojowymi. Prawie tyle samo osób nie ma na ten temat zdania. Ponad jedna szósta popiera dąŝenia Palestyńczyków, nie zwaŝając na stosowane metody. 10% jest za tym, aby Arabowie zaprzestali swoich działań, zaś niecałe 5% nie preferuje działań militarnych. Z analizy wyników tego punktu ankiety wynika, Ŝe duŝa grupa młodzieŝy najprawdopodobniej nie ma wystarczającej wiedzy na temat konfliktu izraelskopalestyńskiego, aby móc opowiedzieć się za konkretną propozycją. Ci jednak, którzy wyrazili swoje zdanie, są w większości za pokojowymi działaniami. Pokazuje to negatywne nastawienie uczniów wobec jakichkolwiek wojen. 23

2. Kto według Ciebie odpowiedzialny jest za konflikt izraelsko-palestyński? odpowiedzi - pyanie 2. 9,10% A. - Izrael 24,24% 19,70% 46,96% B. - Palestyna C. - Mocarstwa zachodnie D. - Inne (jakie?) Prawie połowa badanych, winą za ten konflikt obarcza Izrael. Około jednej piątej, wskazało natomiast Palestynę. 25% uwaŝa, Ŝe ani Izrael, ani Palestyna, ale społeczność międzynarodowa jest odpowiedzialna za tę wojnę. Własne wypowiedzi ankietowanych to między innymi: historia oraz religia czy odpowiedzialność spoczywa po stronie zarówno Palestyny jak i Izraela. Wskazanie Izraela, najczęściej argumentowane było faktem, Ŝe to Arabowie jako pierwsi osiedlili się na terenach, na które później przybyli śydzi. zakładając państwo Izrael. DuŜy procent wskazujący odpowiedź C, tłumaczony był w taki sposób: Wgłębiając się w historię tego konfliktu, widzimy, Ŝe kraje europejskie, ZSRR czy Stany Zjednoczone, które dziś starają się rozwiązać ten problem, kiedyś działały kierując się wyłącznie własnymi korzyściami, wywołując, czy nakłaniając do wojny jedną bądź drugą stronę. Mimo Ŝe około jednej trzeciej badanych nie miało zdania co do dalszej kontynuacji konfliktu, większość jest w stanie odpowiedzieć, kogo obarcza winą oraz wskazać wytłumaczenie. 24

3. Czy uwaŝasz, Ŝe społeczność międzynarodowa powinna angaŝować się w konflikt izraelsko-palestyński? odpowiedzi - pyanie 3. A. - Tak 7,70% 15,38% B. - Nie 9,23% C. - Nie mam zdania 49,23% 18,46% D. - Tak, lecz jedynie udzielając pomocy humanitarnej E. - Tak, równieŝ przez akcje militarne Tak jak w punkcie pierwszym, zapytałem młodych ludzi o sposoby działań podejmowanych przez społeczność międzynarodową oraz jej zaangaŝowanie w spór palestyńsko-izraelski. Połowa opowiedziała się za angaŝem innych krajów w ten konflikt, jednak tylko poprzez przeprowadzanie akcji humanitarnych. DuŜa grupa nie ma swojego zdania. Tylko niecałe 8% popiera akcje militarne. Około 10% natomiast jest przeciwne jakimkolwiek działaniom organizacji międzynarodowych. Tutaj znowu ujawnia się (w większości) pokojowe nastawienie młodych ludzi do konfliktu. Wierzą oni, Ŝe dzięki pomocy z zewnątrz udzielanej na róŝne sposoby, wreszcie uda się zaprzestać sporowi, który niesie ze sobą wiele niepotrzebnych ofiar. Odpowiedzi na to pytanie lub ich brak po raz kolejny wskazał, Ŝe młodzieŝ w wieku gimnazjalnym nie interesuje się polityką zagraniczną. 25

4. Jakie rozwiązanie konfliktu izraelsko-palestyńskiego uwaŝasz za najlepsze? odpowiedzi - pyanie 4. 20,63% 53,97% 11,11% 14,29% A. - Istnienie tylko Ŝydowskiego państwa Izrael B. - Istnienie tylko arabskiego państwa Palestyna C. - Plestyna ma szeroką autonomię w obrębie państwa Izrael D. - Inne (jakie?) Zdecydowana większość ankietowanych opowiedziała się za przyznaniem Palestynie szerokiej autonomii w obrębie państwa Izrael. Ponad 10% zaznaczono odpowiedzi B. oraz C. Osoby, które je wskazały, za najlepsze rozwiązanie uwaŝają istnienie tylko jednego z państw. Jedna piąta głosujących podała własną odpowiedź. Typowa odpowiedź brzmiała: Istnienie dwóch niepodległych państw moŝe rozwiązać konflikt izraelsko-palestyński. Po przeanalizowaniu odpowiedzi na pytania czwartego widać, iŝ młodzi ludzie w większości są za przyznaniem wlaśnie Palestyńczykom wolności na drodze nadanie im autonomii, bądź moŝliwością utworzenia własnego, niepodległego państwa. W mniejszości są osoby opowiadające się za istnieniem tylko jednego państwa. Przykład argumentu dla takiej odpowiedzi to: Myślę, Ŝe najlepszym wyjściem będzie istnienie jednego niepodległego państwa; konflikt ten toczy się przede wszystkim o terytorium, więc taka strategia na pewno go rozwiąŝe. Argument większości: KaŜdy naród ma prawo do własnego państwa; jeŝeli nie jest to moŝliwe, to przynajmniej do jego namiastki; aby uniknąć ponownego rozlewu krwi, nie moŝna dopuścić do istnienia tylko jednego z tych państw. 26

5. Co uwaŝasz za główną przyczynę konfliktu izraelsko-palestyńskiego? odpowiedzi - pyanie 5. A. - Istnienie Ŝydowskiego państwa Izrael w Palestynie 13,43% 7,46% 29,85% B. - Okupacja przez Izrael Strefy Gazy i Zachodniego Brzegu Jordanu C. - Tło religijne 49,26% D. - Rządy Hamasu w Gazie, będące przyczyną zbrojnej polityki wobec Izraela Prawie połowa ankietowanych za główną przyczynę omawianego konfliktu uwaŝa religię. Jedna trzecia sądzi, Ŝe winne jest okupowanie przez Izrael terenów Autonomii Palestyńskiej. Ponad 13% winą obarcza Hamas. Najmniej osób, uwaŝa natomiast, Ŝe istnienie Ŝydowskiego państwa jest główną przyczyną wojen. Ci, którzy zaznaczyli odpowiedź C., argumentowali to, mówiąc, Ŝe religia od zawsze była, jest (jak w tym przypadku) i będzie przyczyną konfliktów na świecie. Część młodzieŝy, zaznaczając odpowiedź B., kierowało się tylko informacjami płynącymi z mediów, bo to właśnie o Strefie Gazy jest ostatnimi czasy najgłośniej. Znalazła się teŝ grupa, która zmieniła swoje zdanie ( porównując odpowiedzi na poprzednie pytania.). Tło historyczne osadnictwo Ŝydowskie na arabskich terenach- nie jest traktowane juŝ jak główna przyczyna konfliktu. 27

6. Jak myślisz, w jakim czasie uda się rozwiązać konflikt izraelsko palestyński? odpowiedzi - pyanie 6. 14,52% 25,81% 24,19% A. - Około 5 lat B. - około 10 lat C. - Około 20 lat D. - Nigdy (dlaczego?) 35,48% Ponad jedna trzecia uczniów uwaŝała, Ŝe konflikt izraelsko-palestyński uda rozwiązać się w około 10 lat. 25% ankietowanych zaznaczyło odpowiedzi A. i tyle samo punkt C. Oznacza to, Ŝe jedni wskazali najkrótszą a drudzy najdłuŝszą czasowa perspektywa rozwiązania tego problemu. Niecała jedna szósta ankietowanych uwaŝała, Ŝe tego konfliktu nie da się rozwiązać. Niektóre z uzasadnień brzmiały: Konflikt ten istnieje juŝ od wielu lat i skoro przez ten czas nie udało się go rozwiązać, to nie da się tego osiągnąć w jakimkolwiek czasie, ZaleŜy od kolejnych działań podejmowanych przez obie strony, Są to narody fanatyczne i nie spoczną one, dopóki nie pokonają swojego przeciwnika albo Dopóki istnieją religie, dopóty będą istniały wojny i konflikty. Głosy na poszczególne odpowiedzi w tym pytaniu rozłoŝyły się dość równomiernie. Zdecydowana większość młodzieŝy uwaŝała, Ŝe jest konflikt ten jest moŝliwy do zakończenia jednak w pewnym bliŝej nieokreślonym czasie. Są jednakŝe tacy, którzy sądzą, Ŝe pomimo wszelkich starań, rozwiązanie tego problemu jest niemoŝliwe. 28

3. Oprócz przeprowadzenia własnych badań, postanowiłem odnieść się do opinii ludzi, którzy są znawcami tematu. Odnalazłem wywiad, przeprowadzony przez gazetę Super Express, z ekspertem w dziedzinie konfliktu izraelsko-palestyńskiego Januszem Daneckim. Urodzony 6 października 1946 roku w Katowicach, polski arabista, islamista, językoznawca i literaturoznawca pracuje na co dzień w Katedrze Arabistyki i Islamistyki Uniwersytetu Warszawskiego oraz w Szkole WyŜszej Psychologii Społecznej. Przedstawiam treść wywiadu przeprowadzonego w 2008 roku: Prześladowani w Europie śydzi wymyślili, Ŝe zbudują własne państwo. Ale ziemia Danecki., którą do tego wybrali, nie była bezludna - mówi wybitny arabista prof. Janusz Super Express: - Na Izrael od dłuŝszego czasu sypały się rakiety ze Strefy Gazy. Rakiety poleciały teŝ w przeciwnym kierunku - znów polała się krew. Obydwie strony konfliktu przerzucają się odpowiedzialnością. Przypomina to brutalną wersję sporu o to, co było pierwsze: jajo czy kura. Jaka jest geneza konfliktu palestyńsko- Ŝydowskiego? Janusz Danecki: - Jest to polityczny konflikt o ziemię i państwo. - Dwa narody roszczą sobie prawa do tego samego terytorium... - Tak. Prześladowani w Europie śydzi wymyślili, Ŝe zbudują swoje własne państwo. A gdzie? W Palestynie, pamięć o której jest nierozerwalną częścią ich toŝsamości. Syjoniści głosili hasło: "Ziemia bez narodu dla narodu bez ziemi". - Ale ta spalona słońcem ziemia nie była bezludna... - Arabowie, których tam zastali, początkowo nie mieli nic przeciwko Ŝydowskiemu osadnictwu, ale gdy zobaczyli, Ŝe oznacza to odejmowanie ziem, na których bytują - a temu spostrzeŝeniu towarzyszyło rodzenie się palestyńskiej świadomości narodowej - oczywiście zaczęli uwaŝać to za niesłuszne. I zaczęły się walki. W ich wyniku 15 maja 1948 proklamowano powstanie państwa Izrael, czego nie uznały kraje arabskie. I tak to trwało: starcie za starciem, wojna za wojną... - I zwycięzcą zawsze był Izrael... - Ale nigdy w łatwy sposób.- Ma pan na myśli kryzys z 1973 roku? - To najlepszy przykład. - Przypomnijmy, jak to było... 29

- 17 października 1973 roku arabscy członkowie OPEC postanowili wstrzymać handel ropą naftową z krajami popierającymi Izrael w wojnie z Egiptem. Były to kraje Europy Zachodniej i Stany Zjednoczone. W tym czasie produkcja ropy naftowej ledwo pokrywała zapotrzebowanie na nią. To sparaliŝowało Zachód. Rozpoczął się kryzys światowego systemu walutowego, kryzys gospodarczy, recesja. Co więcej, wypracowano nowe mechanizmy ustalania cen za ropę i skończyły się czasy, gdy Zachód kupował ją za bezcen. - To pokazało, Ŝe świat arabski potrafi tupnąć nogą. - Na pewno nauczyło to Zachód pewnego respektu. - Dlaczego świat arabski - tak rozległy terytorialnie, tak potęŝny liczebnie, a w odniesieniu do kilku państw bardzo bogaty - nie potrafi skutecznie się ująć za swoimi współbraćmi Palestyńczykami? Stronę Palestyńczyków trzyma teŝ niearabski świat islamu. W irańskich paszportach widnieje jasna deklaracja: "Posiadacz tego paszportu nie uznaje Izraela". A jednak Izrael świetnie sobie radzi... - Izrael jest częścią świata Zachodu. Nie mówmy, Ŝe 300-340 mlilionów Arabów skutecznie się postawi Stanom Zjednoczonym i Unii Europejskiej. Bogactwo świata arabskiego teŝ jest legendą. Bo to jest biedny świat. Tak, widzimy rajskie oazy ze złotymi hotelami, ale to jest mała część tego świata. I jeszcze jeden czynnik: w świecie arabskim nie ma jedności. Jednakowo potrafią spojrzeć tylko na jedną rzecz - na tematykę wywiadu, którego udzielam "Super Expressowi" - bowiem jednogłośnie opowiadają się za niepodległością Palestyny. Ale od słów do czynów jest daleka droga, gdy jest multum podziałów. Mamy wiele państw arabskich, te państwa mają róŝne interesy, róŝne ambicje - bardzo często sprzeczne. - Na świecie jest wiele kamienistych, pustynnych, nieurodzajnych obszarów, na których ludzie się masakrują. Media szybko tracą zainteresowanie nimi. Ale Izrael i Palestyna nie schodzą z pierwszych stron gazet. Dlaczego? - O tym, Ŝe konflikt izraelsko-palestyński nie jest konfliktem lokalnym, świadczy nie tylko duŝa liczba rozrzuconej po świecie diaspory Ŝydowskiej i diaspory palestyńskiej, ale teŝ to, Ŝe rozgrywa się on na obszarze świętym dla wyznawców kilku religii - jest więc podsycany równieŝ religijnie. W takim ujęciu jest to juŝ nie tylko sprawa ludzi stojących w dłoniach z flagą Izraela lub Palestyny, lecz - gdy kule wybuchają koło najświętszych meczetów - jest to równieŝ sprawa chociaŝby jednego miliarda trzystu milionów muzułmanów. - Obydwie strony konfliktu uwaŝają się za prawowitych gospodarzy na spornych terenach. Ile w Palestyńczykach jest z biblijnych Filistynów, a ile w izraelskich śydach - po trwającej tysiące lat wędrówce - jest z biblijnych Judejczyków? To juŝ trochę trąci teorią czystości rasowej... - Jest to argumentacja polityczna, a nie faktyczna. Liczy się cel, a nie fakty. Bo przecieŝ swoją obecność naleŝy w jakiś sposób usprawiedliwić. - Tak jak polską obecność w zbudowanych przez Niemców miastach nad Odrą tłumaczono słowiańskimi początkami tych ziem... 30

- Na obszarach izraelsko-palestyńskich, gdzie ludzkie osadnictwo trwa od tysięcy lat - gdzie powstawały i upadały cywilizacje - wszyscy się mieszali. Palestyńczycy są więc nie tylko, w jakiejś części, potomkami Filistynów, ale mają teŝ wspólne korzenie z śydami, z którymi dziś walczą. "My tu byliśmy zawsze, a oni przyszli po nas" - to jest argument rzucony dla pospólstwa, gdyŝ moŝe pociągnąć tłumy. - Czy bez potęŝnego wsparcia finansowego udzielanego izraelskiej armii przez Stany Zjednoczone to państwo mogłoby dawać sobie radę w takim zakresie jak teraz? - To jest świetnie zorganizowane państwo. Dysponuje nie tylko siłą militarną, ale teŝ skuteczną siłą polityczną i dyplomatyczną. - Wróćmy do sprawy najświeŝszej. Dlaczego właśnie teraz doszło do eskalacji konfliktu? - Mogło do niej dojść pięć dni wcześniej, mogło i pięć dni później. Nie było jakiejś wyjątkowej przyczyny poza tą jedną, Ŝe jak ogień się pali w składzie z beczkami z prochem, to one co i raz wybuchają. Rządzący Strefą Gazy Hamas domagał się otwarcia granic, gdyŝ politycznie i gospodarczo znajdował się w bardzo trudnej sytuacji, a dla Izraela nie do przyjęcia jest istnienie Hamasu - arcywroga. - Blokada granic głodzi nie tylko ludzi w kominiarkach - zresztą, jakby to powiedział Jerzy Urban, rząd wyŝywi się sam - lecz trzyma w nędzy całe społeczeństwo palestyńskie... - Bo jest to klasyczny zamknięty krąg. Wyjściem jest tylko dialog. Rzecz w tym, Ŝe Izrael swoją państwowość budował w sposób brutalny, bezwzględny, często posługując się metodą faktów dokonanych - metody te, jeśli moŝna tak to ująć, odziedziczył po państwach kolonialnych. - Opinię międzynarodową szokuje to, Ŝe takie metody stosuje naród, który ponad pół wieku temu był skazany na zagładę... - Arabowie tak tego nie widzą. Dla nich śydzi to my - Zachód. A co się tyczy metod... Tak, to szokujące. Ale moŝe działają tak właśnie dlatego, Ŝe mają to odium Holocaustu - i za wszelką cenę nie chcą więcej być ofiarami. Jednak Izrael w końcu musiał zmiękczyć swoje metody, zacząć negocjować. Do tej pory negocjacje doprowadziły do powstania półpaństwowości palestyńskiej. - Ich celem jest pełnowartościowa państwowość. Czy ten proces nie trwa zbyt długo? - UwaŜam, Ŝe taka powolność jest lepszym rozwiązaniem. Nagłe powstanie państwa jeszcze bardziej zradykalizowałoby ten konflikt. Przedmiotem targu jest przecieŝ nie tylko ziemia, lecz państwo. To, co jest teraz, to są nieuniknione konwulsje przed narodzinami państwa palestyńskiego. Bo ja wierzę, Ŝe ono w końcu się narodzi. ChociaŜ to, co się teraz dzieje, cofa ten proces o kilka kroków. 31

Oprócz wypowiedzi specjalisty, patrzącego na konflikt izraelsko-palestyński ze strony kulturowej, chciałbym pokazać równieŝ spojrzenie ekonomiczne. Przytoczę więc treść artykułu autorstwa pana Dominika Modrzejewskiego. Krezus atakuje bankruta czyli Izrael kontra Palestyna Ekonomia nie kłamie. Izrael to najbogatszy kraj regionu, który walczy przeciwko gospodarczemu bankrutowi. Blokada Palestyny i Strefy Gazy powoduje największe na świecie bezrobocie, zerowe inwestycje. PKB w Izraelu na mieszkańca wynosi 27 tys. dolarów, w Palestynie 1200 dolarów. Izrael PKB 25 razy większe niŝ w Palestynie Obecnie wartość PKB przypadającego na jednego mieszkańca jest juŝ w Izraelu ponad 20-krotnie wyŝsza niŝ na terytoriach palestyńskich. PKB per capita za 2008 rok w Izraelu wynosi ponad 27000 dolarów wobec 1200 dolarów w Palestynie. Palestyna stan gospodarczej klęski Ostatnie dwa lata nie przyniosły pod tym względem nawet minimalnego odbicia. Gospodarka Palestyny pozostawała w stagnacji, co przy rosnącej liczbie ludności spowodowało, Ŝe PKB na głowę mieszkańca cały czas spadał. Wobec dynamicznego rozwoju Izraela (ubiegłoroczny wzrost PKB wyniósł 5,3 proc.), który jest najbogatszym państwem na Bliskim Wschodzie i w praktyce jedynym partnerem gospodarczym Palestyny, spowodowało to, Ŝe rozwarstwienie gospodarcze między śydami i Arabami które nigdy w najnowszej historii nie było małe dalej się pogłębiało. Jeszcze w 1967 roku, kiedy po wojnie sześciodniowej po raz pierwszy doszło do interakcji gospodarczej między Izraelem i terytoriami zaliczanymi obecnie do Autonomii Palestyńskiej, przeciętny obywatel Izraela był 10-krotnie bogatszy niŝ mieszkaniec Zachodniego Brzegu Jordanu i Strefy Gazy (licząc według PKB per capita). Palestyna bieda, bieda, bieda Sam poziom PKB nie pokazuje jednak skali zapaści gospodarczej w Palestynie. Według danych za 2007 rok, ponad 50 procent Palestyńczyków Ŝyło poniŝej granicy ubóstwa. W tzw. głębokim ubóstwie, które oznacza posiadanie dochodu w wysokości dwa razy niŝszej niŝ granica ubóstwa, na Zachodnim Brzegu Jordanu Ŝyło ponad 19 procent populacji, a w Strefie Gazy 35 procent. Palestyna wydatki tylko na Ŝywność Dramatyczne warunki Ŝycia Palestyńczyków najlepiej obrazują statystyki dotyczące wydatków gospodarstw domowych. Mieszkańcy Strefy Gazy aŝ 66 procent dochodu wydają na Ŝywność. Niewiele lepiej jest na Zachodnim Brzegu Jordanu tam na jedzenie wydaje się 56 procent dochodu. Dla porównania, według statystyk GUS-u, w Polsce na Ŝywność przeznaczana jest około jedna czwarta dochodu gospodarstw domowych. 32

Palestyna wielka depresja i frustracja Bieda panująca na palestyńskich terytoriach być moŝe nie byłaby aŝ tak dotkliwa, gdyby Palestyńczycy mieli nadzieję na poprawę sytuacji. Tak jednak nie jest. Według badania społecznego z 2006 roku aŝ 75 procent Palestyńczyków cierpiało na ostrą depresję i trudno im się dziwić, jeśli analizuje się choćby statystyki dotyczące bezrobocia. Palestyna brak pracy Według najnowszego raportu Banku Światowego, bezrobocie w pierwszym kwartale 2008 roku na Zachodnim Brzegu Jordanu wynosiło 19 procent, a w strefie Gazy blisko 30 procent. Te dane są jednak mocno zaniŝone, biorąc pod uwagę tzw. bezrobocie ukryte spowodowane przez pesymizm Palestyńczyków, co do moŝliwości znalezienia pracy. Wskaźnik aktywności zawodowej, czyli odsetek siły roboczej w całości populacji w wieku produkcyjnym, w Palestynie naleŝy do najniŝszych na świecie. Na Zachodnim Brzegu Jordanu wynosił w pierwszym kwartale 2008 roku 42,3 procent, a w Strefie Gazy 37,5 procent. Palestyna deficyt 23 proc. PKB Wszystko to sprawia, Ŝe Palestyna jest w praktyce gospodarczym bankrutem w pełni uzaleŝnionym od międzynarodowej pomocy finansowej. Według wyliczeń Międzynarodowego Funduszu Walutowego, gdyby do budŝetu Palestyny przestały trafiać środki pomocowe od innych państw, w 2008 roku ziałaby w nim wielka dziura deficytu wynosząca 23 procent PKB. Palestyna otoczona murem i restrykcjami Na pytanie: w jakim stopniu za opłakany stan palestyńskiej gospodarki jest odpowiedzialny Izrael? niełatwo udzielić dobrej odpowiedzi. Prawne i faktyczne restrykcje i ograniczenia wprowadzone przez Izrael wobec Palestyny których najdobitniejszym przykładem jest mur wybudowany na granicy między krajami z pewnością znacznie ograniczają moŝliwości rozwoju tego ostatniego kraju. Palestyna blokada handlu Najbardziej dokuczliwe dla społeczeństwa i całej gospodarki Palestyny są według ekspertów Banku Światowego ograniczenia transportowe, przejawiające się poprzez kontrole na drogach i blokady niektórych korytarzy transportowych nie tylko w samym Izraelu, ale równieŝ na terytoriach palestyńskich. Jak stwierdzono w wydanym 24 lipca 2008 roku przez komitet do spraw rozwoju międzynarodowego brytyjskiej Izby Gmin raporcie: To bardzo waŝne, aby Palestyńczycy mogli swobodnie poruszać się po kraju w celach edukacyjnych, aby otrzymać pomoc medyczną, odwiedzać swoje rodziny, pracować i handlować.. Jesteśmy w potrzasku. potwierdza Abdel Hafiz Nofal pracujący w Ministerstwie Gospodarki Autonomii Palestyńskiej. Na zachodzie mamy mur bezpieczeństwa wybudowany przez Izrael, a nasze granice na wschodzie są równieŝ kontrolowane przez Izrael. Jak nasza mała gospodarka moŝe w takiej sytuacji prowadzić międzynarodowy handel?. 33