2013.10.23. Temat: WODY POWIERZCHNIOWE WOJ. ŚLĄSKIEGO. CZĘŚĆ II. DORZECZE ODRY Odra ma 854,3 km długości, z czego 742 km w Polsce. Wypływa Czechach, na wysokości 634 m n.p.m. w Górach Odrzańskich. Płynie przez Bramę Morawską, poniżej przez Śląsk. W górnym biegu, pomiędzy Boguminem a ujściem Olzy, na krótkim odcinku jest rzeką graniczną między Polską a Czechami, a w dolnym od ujścia Nysy Łużyckiej - przez 167 km stanowi granicę między Polską i Niemcami. Powyżej Gryfina we wsi Widuchowa, na 704 km biegu, Odra rozdziela się na dwa nurty, a w okolicach Szczecina płynie do morza już kilkoma korytami. Pierwszym polskim dopływem Odry jest Olza. Źródła ma w Istebnej, na wysokości 840-880 m n.p.m. Uchodzi do Odry na północ od Bogumina, koło wsi Olza. Pierwsze 16 km biegu na terenie Istebnej, w granicach Polski; następne 46 km w granicach Czech. W biegu środkowym, od Cieszyna do Karwiny oraz w dolnym, od Zawady po ujście do Odry, korytem Olzy biegnie granica polsko-czeska (24 km). Zaraz za przejściem granicznym w Chałupkach rozpoczyna się najbardziej wyjątkowy odcinek Odry tzw. Graniczny Meander Odry objęty programem Natura 2000. Obszar ten obejmuje naturalnie meandrujący fragment doliny wraz z fragmentami zachowanych siedlisk nadrzecznych. Natomiast obszar wód Odry i tereny nadrzeczne w początkowym biegu na terenie Czech objęty jest ochroną w postaci Obszaru Chronionego Krajobrazu Poodří. Kilka kilometrów dalej znajduje się Polder Buków - jest to suchy zbiornik przeciwpowodziowy na Górnej Odrze, będący sztucznie uformowanym terenem zalewowym. W przyszłości polder Buków stanie się częścią planowanego zbiornika Racibórz Dolny. Jedynym lewym dopływem Odry w woj. śląskim jest Psina. Wypływa w woj. opolskim, do Odry wpływa za miejscowością Bieńkowice Na południe od Raciborza, na obu brzegach doliny Odry położony jest obszar specjalnej ochrony ptaków Natura 2000. Ostoja obejmuje krótki (2 km) odcinek rzeki Odry, duży kompleks stawowy Wielikąt, oraz obszar leśny zwany Lasem Tworkowskim. Natomiast poniżej Raciborza w dawnym starorzeczu Odry usytuowany jest leśno-stawowy Rezerwat Łężczok. Mają tutaj naturalne stanowiska liczne gatunki roślin i zwierząt, przede wszystkim ptaków wodnych i błotnych. Rezerwat jest częścią Parku Krajobrazowego "Cysterskie Kompozycje Krajobrazowe Rud Wielkich". Prze rezerwat przepływa rzeczka Łęgoń
Kolejny prawobrzeżny dopływ to Ruda. Źródło rzeki znajduje się w południowej części Żor Rzeka Ruda przed Turzą Koło Kuźni Raciborskiej do Rudy wpływa Rudka Ruda przepływa przez Żory, Rybnik, Zalew Rybnicki, Rudy, Kuźnię Raciborską i po 53 km uchodzi do Odry na południe od wsi Turza, w gminie Kuźnia Raciborska. Jej głównymi dopływami są Nacyna i Sumina.
Widok z mostu na Suminie ku stawom koło Ciechowic Przez spiętrzenie wód rzecznych Rudy zaporą w Rybniku Stodołach utworzono Zalew Rybnicki - zbiornik zaporowy, o powierzchni 450 ha i objętości 22 mln m 3. Sztucznie zarybiany zbiornik, w którym temperatura nie spada poniżej 15, jest miejscem występowania wielu gatunków ryb, a także miejscem uprawiania sportów wodnych, zwłaszcza żeglarstwa. Od Miedoni, za Raciborzem, aż do przysiółka Księża Łąka, gdzie Odra opuszcza woj. śląskie, Odra jest zachodnią granicą Parku Krajobrazowego Cysterskie Kompozycje Krajobrazowe Rud Wielkich. Północną granicę Parku, od Orzesza do granicy z woj. opolskim za Tworogiem Małym, stanowi Bierawka.
Bierawka to prawy dopływ Odry. Wypływa na granicy Bujakowa i Orzesza na zachodnim stoku Góry Wawrzyńca na wysokości 310 m n.p.m. Uchodzi do Odry w pobliżu wsi Bierawa (woj. opolskie). Płynie przez Orzesze, Czerwionkę-Leszczyny, Knurów. W swoim dalszym biegu przepływa przez duże obszary leśne pomiędzy Koźlem, Gliwicami, Rybnikiem i Raciborzem. Wody Bierawki są silnie zanieczyszczone ściekami komunalnymi i przemysłowymi. Kolejny prawostronny dopływ Odry to Kłodnica. Źródła rzeki znajdują się na południu Katowic, w zespole przyrodniczo-krajobrazowym Źródła Kłodnicy. Kłodnica w Panewnikach Kłodnica przepływa przez Katowice, Rudę Śląska, Zabrze, i Gliwice. Uchodzi do Odry w Kędzierzynie - Koźlu w dzielnicy Koźle. Dno doliny Kłodnicy jest płaskie i podmokłe. Mimo, że wody zlewni Kłodnicy są przeważnie zanieczyszczone, znajduje się w ich otoczeniu wiele obszarów przyrodniczo cennych. Zlewnia Kłodnicy jest bardzo obfita, oprócz licznych dopływów w dolinie Kłodnicy znajdują się również zbiorniki wodne Dzierżno Małe zasilane przez Dramę, Dzierżno Duże, Pławniowice. Prawobrzeżne dopływy Kłodnicy Bytomka, Kochłówka i Czerniawka niosą wody silnie zanieczyszczone zawiesina węglową. Natomiast w miarę czyste są lewobrzeżne dopływy Kłodnicy: Ślepiotka, Jamna, Promna, Jasienica. Promna w Mokrem
Wzdłuż Kłodnicy od Gliwic biegnie Kanał Gliwicki, dla którego rzeka Kłodnica jest podstawowym źródłem zasilania. Mała Panew to prawy dopływ Odry. Przepływa przez województwo śląskie i opolskie. Źródła rzeki znajdują się w pobliżu miejscowości Koziegłowy, a ujście do Odry w pobliżu miejscowości Czarnowąsy. Mała Panew jest rzeką silnie meandrującą. Przepływa przez Kalety, Krupski Młyn, Zawadzkie, Kolonowskie i Turawę, gdzie zbudowano zbiornik retencyjny. Najważniejszym dopływem Małej Panwi jest Stoła. Główny, prawy dopływ Odry to Warta. Jej długość wynosi 808 km, co czyni ją trzecią pod względem długości rzeką w Polsce, a drugą w pełni w jej granicach. Źródła Warty znajdują się w Kromołowie, dzielnicy Zawiercia. Płynie z Wyżyny Krakowsko - Częstochowskiej do Pradoliny Toruńsko Eberswaldzkiej. Przepływa przez cztery województwa i kilka parków krajobrazowych. Uchodzi do Odry na obszarze Parku Narodowego Ujście Warty w rejonie Kostrzyna nad Odrą. W górnym biegu płynie przez Zawiercie, Myszków i Częstochowę. Między Myszkowem a Częstochową w latach 70. XX w. utworzono, poprzez przegrodzenie zaporą betonową pradoliny rzeki Warty, zbiornik w Poraju. Zalew Porajski jest typowym zbiornikiem retencyjnym, mimo to, pełni obecnie funkcje rekreacyjne. Z terenu woj. śląskiego, oprócz pomniejszych, Warta przyjmuje dwa znaczące dopływy: Liswartę i Wiercicę. Liswarta, o długości 93 km ma źródła w gminie Woźniki, w Mzykach. Jest lewym dopływem Warty, do której uchodzi w okolicach wsi Kule w pobliżu granicy z woj. łódzkim. W górnym biegu rzeki znajduje się przy niej spora ilość stawów rybnych. W okolicach górnego biegu rzeki utworzony został Park Krajobrazowy Lasy nad Górną Liswartą Wiercica to prawy dopływ Warty, któremu początek dają Źródła Zygmunta i Elżbiety w rezerwacie Parkowe w Złotym Potoku. Wiercica uchodzi do Warty w gminie Gidle w woj. łódzkim. Wzdłuż całego biegu Wiercicy znajdują się rybne stawy hodowlane. Opracowanie: Gabriela Rościszewska Zdjęcia: Leon Hupka