III. Globalna gospodarka 2. Główne obszary upraw
Rośliny uprawne Planeta Ziemia odznacza się niezwykłą różnorodnością świata roślin. Z ponad 250 tys. poznanych dotąd gatunków człowiek uprawia zaledwie 23 tys. Dodatkowo wartości odżywcze, smakowe oraz możliwości wykorzystania powodują, że największe i liczące znaczenie gospodarcze ma ok. 100 spośród nich.
Co uprawiamy? Uprawiane rośliny dzielimy ze względu na ich przydatność (przeznaczenie roślin): ŻYWIENIOWE (ALIMENTACYJNE) stanowiące pożywienie człowieka; są to głównie zboża, rośliny bulwiaste i korzeniowe, rośliny cukrodajne, strączkowe i oleiste, drzewa i krzewy owocowe, warzywa i przyprawy; PASTEWNE będące składnikiem pasz dla zwierząt hodowlanych; zaliczamy tu: rośliny motylkowe (łubin, bobik, soję), niektóre zboża (np. kukurydzę, pszenicę), rośliny okopowe (brukiew, buraki pastewne); PRZEMYSŁOWE uprawiane w celu uzyskania surowca do produkcji przemysłowej; do grupy tej należą m.in.: buraki cukrowe, palma kokosowa, bawełna, len, konopie, kauczukowiec, wierzba; UŻYWKI produkty spożywcze o działaniu pobudzającym na organizm ludzki, np. kawa, kakao, chmiel, herbata, tytoń. Wiele roślin należy jednocześnie do dwóch lub trzech grup: ziemniaki, rzepak. Mają one różnorodne zastosowanie: są pożywieniem dla ludzi i zwierząt, a także szeroko wykorzystuje się je w przemyśle.
Wymagania klimatyczno glebowe a rejon upraw Rośliny różnią się od siebie m.in. pod względem wymagań klimatyczno-glebowych. W poszczególnych częściach świata uprawia się gatunki o podobnym zastosowaniu, ale odmiennych wymaganiach. Np. w rejonach o ciepłym i wilgotnym klimacie cukier uzyskuje się z trzciny cukrowej. Jej odpowiednikiem w strefie klimatów umiarkowanych jest burak cukrowy.
I. Zboża ZBOŻA należą do rodziny traw; ich nasiona zawierają dużo skrobi. Na uprawę zbóż przeznacza się 60% powierzchni gruntów ornych. Na kuli ziemskiej uprawia się kilkanaście gatunków zbóż przeznaczanych głównie na ziarno, które łatwo transportować i przechowywać. Rośliny zbożowe dostarczają przede wszystkim mąki, służącej m.in.: do wypieku pieczywa niezwykle ważnego składnika pożywienia wielu społeczeństw, do sporządzania potraw mącznych, do wyrobu kasz. Ze zbóż uzyskujemy też wysokowartościowe pasze dla zwierząt. Zboża są również ważnym surowcem przemysłowym. W krajach gospodarczo rozwiniętych większość zbóż jest przeznaczana na pasze, w krajach rozwijających się aż 3/4 ziarna jest spożywane bezpośrednio przez ludność. Zboża są uprawiane w niemal wszystkich zasiedlonych rejonach Ziemi. Zasięg ogólnoświatowy ma: uprawa pszenicy, ryżu, kukurydzy i jęczmienia. Mniejsze znaczenie w skali świata, aczkolwiek często duże w skali regionalnej, ma: owies, proso i jego odmiany oraz żyto.
Produkcja zbóż na świecie Blisko połowa globalnych zbiorów zbóż przypada corocznie na zaledwie 3 kraje: Chiny, USA i Indie. W Chinach i Indiach istnieje duże zapotrzebowanie na zboże (w dwóch tych państwach mieszka 1/3 całej ludności świata). W Stanach Zjednoczonych powstają duże nadwyżki przeznaczane na eksport. Kolejne miejsca wśród największych producentów zbóż zajmują: Rosja, Indonezja, Brazylia, Francja, Niemcy i Kanada. Polsce przypadło około 1,2% udziału w światowych zbiorach.
1. Pszenica Pszenica zboże żywieniowe (mąka, kasze), pastewne (gorsze gatunki), przemysłowe (alkohol). Wymagania i warunki uprawy Rozprzestrzenienie upraw pszenicy na świecie (produkcja w t/km 2 ) o żyzne gleby (czarnoziemy, czarne ziemie, mady, gleby brunatne), zasobne w próchnicę, ukształtowane na podłożu pylastym lub gliniastym; o staranna uprawa: wymaga spulchniania, siew i żniwa w określonym czasie; o obfite nawożenie; o temperatura: umiarkowana, najlepiej powyżej 15 C; o dostateczna ilość wilgoci, nie znosi zbyt dużych lub zbyt małych opadów, na suchszych obszarach konieczne nawadnianie; o okres wegetacji: długi dla odmiany ozimej (180 dni), krótki dla jarej (130 dni).
Główni producenci na świecie oraz plony w wybranych państwach ŚWIAT PRODUKCJA: 728,9 mln ton Chiny 17,3% Indie 13% Rosja 8,2% USA 7,6% Francja 5,3% Kanada 4% Niemcy 3,8% Pakistan 3,6% Australia 3,5% (15) Polska 1,6% Eksporterzy: USA, Kanada, Francja, Australia, Argentyna. Importerzy: Włochy, Hiszpania, Chiny, Japonia, Algieria. ŚWIAT ŚREDNIE PLONY: 32,9 dt/ha Zróżnicowane, zależne od warunków naturalnych: od 4-30 dt/ha: na obrzeżach pustyń: na Bliskim Wschodzie, w Afryce Północnej, Birmie i Bangladeszu, Polska: około 50 dt/ha, do ponad 70 dt/ha: w krajach Europy Zachodniej (Francja, Niemcy).
Okres żniw pszenicy w różnych krajach świata W niektórych krajach zbiory pszenicy są uzyskiwane dwa razy w roku, z sytuacją taką mamy do czynienia w krajach strefy równikowej i zwrotnikowej, gdzie przez praktycznie cały rok występuję odpowiednie temperatury.
Pszenica
2. Ryż Ryż zboże żywieniowe podstawa wyżywienia ponad połowy mieszkańców Ziemi (ziarna, mąka, kasza, makarony), przemysłowe (alkohol sake, skrobia, słoma ryżowa: papier, maty dekoracyjne, obuwie, w budownictwie pokrycia dachów), pastewne (słoma). Wymagania i warunki uprawy o klimat gorący, najlepiej monsunowy (klimat wilgotny); o duże nasłonecznienie w całym okresie wzrostu; o temperatura ponad 20 C przez cały okres wzrostu; o obfite opady (ponad 900 mm/rok) lub nawadnianie (ryż rośnie w wodzie); o żyzne gleby, najlepiej mady, długo trzymające wilgoć; o krótki okres wegetacji 130 dni; o duże nakłady pracy ludzkiej. Rozprzestrzenienie upraw ryżu na świecie (produkcja w t/km 2 )
Główni producenci na świecie oraz plony w wybranych państwach ŚWIAT PRODUKCJA: 740,9 mln t Chiny 28,1% Indie 21,2% Indonezja 9,6% Bangladesz 7% Wietnam 6,1% Tajlandia 4,4% Myanmar 3,6% Filipiny 2,6% Brazylia 1,6% Japonia 1,4% Eksporterzy: Indie, Wietnam, Tajlandia, Pakistan, USA. Importerzy: Brazylia, Japonia, kraje UE. ŚWIAT ŚREDNIE PLONY: 45,4 dt/ha Plony ryżu wahają się: od 4 dt/ha w Mozambiku, 15 dt/ha w Nigerii, 30 dt/ha w Indiach, 65-70 dt/ha w Chinach i Japonii, do 75-110 dt/ha w Egipcie, Australii, USA, Urugwaju, Hiszpanii i Peru.
Rodzaje ryżu na świecie Ryż suchy (górski) uprawia się m.in. w Wietnamie i na Filipinach. Nie wymaga on nawadniania, jednak jego plony są niskie i silnie uzależnione od opadów atmosferycznych. Padi, czyli ryż zalewowy (mokry, padi), uprawiany jest na obszarach nizinnych lub usytuowanych w dolinach rzek. Obecnie większość zbiorów jest tego typu. Rośnie na polach zalewanych wodą, m.in. w Indonezji (na wyspie Jawa). Często sadzi się go na specjalnie tworzonych w tym celu górskich terasach. W czasie zbiorów poletka są osuszane.
Rodzaje ryżu i warunki jego uprawy
3. Kukurydza Kukurydza zboże pastewne, żywieniowe (mąka, kasze, płatki kukurydziane corn flakes), przemysłowe (skrobia, cukier, olej, alkohol whisky w USA lub chicha w krajach andyjskich, krochmal, celuloza, papier). Wymagania i warunki uprawy o roślina ciepłolubna, optymalna temperatura 25 C; o długi okres wegetacji (ponad 180 dni); o znaczne opady (500 800 mm/rok); o dobre i głębokie gleby, najlepiej czarnoziemy lub gleby brunatne; o nie wymaga specjalnej pielęgnacji; o stosowanie krzyżówek w Europie (lub jeszcze lepiej modyfikacji genetycznej np. w USA) zapewnia znaczne plony i dużą odporność na choroby i szkodniki. Rozprzestrzenienie upraw kukurydzy na świecie (produkcja w t/km 2 )
Główni producenci na świecie oraz plony w wybranych państwach ŚWIAT PRODUKCJA: 1021,6 mln t USA 35,3% Chiny 21,1% Brazylia 7,8% Argentyna 3,2% Ukraina 2,8% Indie 2,3% Meksyk 2,3% Indonezja 1,9% RPA 1,5% (27) Polska 0,4% Eksporterzy: USA, Argentyna, Brazylia, Francja, Węgry. Importerzy: państwa Europy Północnej i Środkowej, Japonia, Korea Pd. ŚWIAT ŚREDNIE PLONY: 55,7 dt/ha Stosowanie hybrydyzacji (krzyżówek) zwiększa plony, odporność na choroby i przyspiesza dojrzewanie: największe plony: ZEA, Izrael i Kuwejt powyżej 300 dt/ha, Niemcy, Australia, Francja, Kanada i USA: 90 110 dt/ha, średnie w Polsce: 65,9 dt/ha najmniejsze: w Afryce często poniżej 20 dt/ha.
Kukurydza
4. Jęczmień Jęczmień zboże pastewne, żywieniowe (kasze), przemysłowe (piwo). Wymagania i warunki uprawy o niezbyt żyzne gleby; o skromne wymagania klimatyczne; o nie uprawiany w klimatach wybitnie wilgotnych; Jęczmień jary: o znosi niskie temperatury, o ma najkrótszy ze zbóż okres wegetacyjny; Jęczmień ozimy: o odporny na upał i suszę, o wrażliwy na przymrozki. Rozprzestrzenienie upraw jęczmienia na świecie (produkcja w t/km 2 )
Główni producenci na świecie oraz plony w wybranych państwach ŚWIAT PRODUKCJA: 144,3 mln t Rosja 14,2% Francja 8,2% Niemcy 8% Australia 6,4% Ukraina 6,3% Kanada 4,9% Hiszpania 4,8% Wielka Brytania 4,8% Turcja 4,4% (12) Polska 2,3% Eksport i import: odgrywa bardzo małe znaczenie w handlu międzynarodowym. ŚWIAT ŚREDNIE PLONY: 26 dt/ha Wyższe plony ma jęczmień ozimy, niższe jary. Najwyższe plony uzyskują: Belgia 92 dt/ha, Irlandia 80 dt/ha, Niemcy 73 dt/ha, Wlk. Brytania 64 dt/ha, Polska: 40,5 dt/ha. Najniższe zaś kraje o niekorzystnych warunkach klimatycznych: Kazachstan 13 dt/ha, Irak 12 dt/ha, Maroko 10 dt/ha, Syria 5 dt/ha.
Jęczmień
5. Owies Owies zboże pastewne (pasza dla koni ponieważ ich liczba na świecie spada, produkcja światowa od wielu lat wykazuje tendencję spadkową), spożywcze (płatki owsiane), przemysłowe (alkohol - whisky). Wymagania i warunki uprawy o krótki okres wegetacji; o skromne wymagania cieplne; o najmniejsze wymagania glebowe ze wszystkich zbóż; o duże zapotrzebowanie na wilgoć; o może być uprawiany wysoko w górach. Rozprzestrzenienie upraw owsa na świecie (produkcja w t/km 2 )
Główni producenci na świecie oraz plony w wybranych państwach ŚWIAT PRODUKCJA: 23,0 mln t Rosja 23% Kanada 12,7% (3) Polska 6,4% Australia 5,4% Finlandia 4,5% USA 4,4% Wielka Brytania 3,6% Hiszpania 2,9% Szwecja 2,9% Chiny 2,7% Eksport i import: marginalna rola w handlu międzynarodowym. ŚWIAT ŚREDNIE PLONY: 23,9 dt/ha Powierzchnia uprawy ulega drastycznemu ograniczeniu, zwiększają się jednak plony. Najwyższe uzyskuje się w: Irlandii 81 dt/ha, Wielkiej Brytanii 61 dt/ha, Niemczech 51 dt/ha, Danii 49 dt/ha, Francji 45 dt/ha, Polska: 30,5 dt/ha; najniższe w: Australii 18 dt/ha, Rosji 17 dt/ha, Kazachstanie 12 dt/ha.
Owies
6. Żyto Żyto zboże żywieniowe (mąka), przemysłowe (alkohol), pastewne. Wymagania i warunki uprawy o możliwość uprawy na słabych, piaszczystych glebach; o klimat umiarkowany chłodny; o odporność na mróz i choroby; o uprawiane w górach do 800 m n.p.m. Rozprzestrzenienie upraw żyta na świecie (produkcja w t/km 2 )
Główni producenci na świecie oraz plony w wybranych państwach ŚWIAT PRODUKCJA: 15,3 mln t Niemcy 25,1% Rosja 21,4% (3) Polska 18,2% Białoruś 5,7% Chiny 4,6% Dania 4,4% Ukraina 3,1% Turcja 2% Austria 1,5% Hiszpania 1,5% Eksport i import: międzynarodowy handel jest nieznaczny i ogranicza się do krajów europejskich. ŚWIAT ŚREDNIE PLONY: 29,2 dt/ha Uprawiane zazwyczaj na nieprzydatnych glebach, gdzie nie da się zapewnić warunków do uprawy innych zbóż. Daje niskie plony, zazwyczaj od 15 do 40 dt/ha; Polska: 31,5 dt/ha. Wyróżniają się: Uzbekistan 81 dt/ha, Niemcy, Dania, Francja i Szwecja: średnie plony wynoszą około 50 70 dt/ha.
Żyto
Udział zbiorów poszczególnych zbóż w zbiorach ogółem w Polsce (2013) Warzywa 1,4% Rośliny pastewne 10,5% Pozostałe uprawy 4,2% % powierzchni zasiewów Żyto 13,7% Rzepak 10,7% Pszenica 24,9% Główne zboża w Polsce: pszenica, jęczmień, żyto i owies Buraki Cukrowe 2,3% Ziemniaki 4,0% Pszenżyto 13,7% Owies 5,0% Jęczmień 9,6%
Główne zboża w Polsce: pszenica, jęczmień, żyto i owies
II. Rośliny bulwiaste i korzeniowe ROŚLINY BULWIASTE I KORZENIOWE to mi.in.: ziemniaki, bataty, maniok jadalny, taro i jam. Powierzchnia ich upraw utrzymuje się od wielu lat na tym samym poziomie. Uprawiane są najczęściej w płodozmianie ze zbożami.
Ziemniaki roślina pastewna, spożywcza, żywieniowa 1. Ziemniaki Produkuje się z niej: alkohol, skrobia, mączka ziemniaczana. Wymagania i warunki uprawy o niewielkie wymagania glebowe; o nie lubi mrozów, zbyt wysokiej temperatury i zbyt dużej wilgoci; o wymaga nawożenia; o uprawa bardzo pracochłonna; o rozmnażany wegetatywnie (przez sadzenie bulw lub ich części). Rozprzestrzenienie upraw ziemniaków na świecie (produkcja w t/km 2 ) Ziemniaki
Główni producenci na świecie oraz plony w wybranych państwach ŚWIAT PRODUKCJA: 385,1 mln t Chiny 25% Indie 12% Rosja 8,2% Ukraina 6,2% USA 5,2% Niemcy 3% Bangladesz 2,5% Francja 2,1% (9) Polska 2% Holandia 1,8% Eksporterzy: Holandia, Włochy, Ghana, kraje Afryki Północnej, Wyspy Kanaryjskie. Importerzy: kraje Europy Północnej i Środkowej zwłaszcza wczesne odmiany. ŚWIAT ŚREDNIE PLONY: 200,5 dt/ha Plony wykazują ogromną rozpiętość: bardzo wysokie w korzystnych warunkach naturalnych i przy dużym nawożeniu: Kuwejt 675 dt/ha, Belgia 540 dt/ha, Francja 479 dt/ha; średnie w Polsce 277,6 dt/ha; a niskie w warunkach niekorzystnych: od 10 dt/ha w Afryce: Erytrea 14 dt/ha, Suazi 21 dt/ha, Nigeria 46 dt/ha, Uganda 48 dt/ha.
Ziemniaki w Polsce ZIEMNIAKI (dane wg FAO) 1961 1980 1990 2000 2005 2010 2013 Powierzchnia zasiewów w tys. ha Zbiory w tys. ton Plony w w dt/ha 2819,2 2343,7 1835,3 1250,6 588,2 490,9 337,2 45203,0 26390,5 36312,8 24232,4 10369,3 8766,0 6334,2 160,3 112,6 197,9 193,8 176,3 178,6 187,8
2. Bataty (słodkie ziemniaki) Bataty (słodkie ziemniaki) roślina żywieniowa, bulwy spożywane są po ugotowaniu. Uprawiane głównie w strefie międzyzwrotnikowej w Azji i Afryce (na słabych glebach): 67,9% światowej produkcji zbiera się na południu Chin. Rozprzestrzenienie upraw batatów na świecie (produkcja w t/km 2 ) Bataty bulwy
Główni producenci na świecie oraz plony w wybranych państwach ŚWIAT PRODUKCJA: 104,5 mln t Chiny 67,9% Nigeria 3,3% Tanzania 3,2% Etiopia 2,6% Indonezja 2,3% Angola 1,8% Uganda 1,8% Wietnam 1,3% USA 1,3% Mozambik 1,3% Madagaskar 1,1% ŚWIAT ŚREDNIE PLONY: 130,1 dt/ha Najwyższe w Etiopii ponad 450 dt/ha. Najniższe na Malediwach i w Mauretanii poniżej 10 dt/ha.
3. Maniok jadalny (kassawa) Maniok jadalny (kassawa) wieloletni krzew wytwarzający jadalne bulwy o wadze nawet kilkunastu kilogramów (przed spożyciem muszą koniecznie zostać ugotowane lub ususzone, ponieważ surowe są trujące); roślina żywieniowa i przemysłowa (mąka, alkohol, nasiona do produkcji oleju), najczęściej z mąki maniokowej piecze się chleb lub uzyskuje kaszę (tzw. tapiok). Uprawiany w gorącej strefie równikowej (klimat wilgotny) w obrębie słabych gleb. Uprawa jest mało pracochłonna, sama roślina jest odporna na działanie szkodników. Rozprzestrzenienie upraw manioku na świecie (produkcja w t/km 2 ) Maniok bulwy
Główni producenci na świecie oraz plony w wybranych państwach ŚWIAT PRODUKCJA: 270,3 mln t Nigeria 20,3% Tajlandia 11,1% Indonezja 8,7% Brazylia 8,6% Demokratyczna Republika Kongo 6,1% Ghana 6,1% Wietnam 3,8% Kambodża 3,3% Indie 3% Angola 2,8% ŚWIAT ŚREDNIE PLONY: 111,6 dt/ha Najwyższe w Indiach ponad 350 dt/ha. Najniższe na Malediwach, w Sudanie Południowym i Burkina Faso poniżej 20 dt/ha.
III. Rośliny cukrodajne ROŚLINY CUKRODAJNE, do których należą trzcina cukrowa i burak cukrowy, zawierają dużo sacharozy. Powierzchnia uprawy buraka zmniejsza się, trzciny zwiększa, ponieważ jej uprawa jest mniej pracochłonna.
Burak cukrowy i trzcina cukrowa Spośród wielu roślin zawierających cukier w owocach, liściach, łodygach i korzeniach tylko dwie trzcina cukrowa i burak cukrowy stały się głównym źródłem jego pozyskiwania na skalę przemysłową w świecie. W krajach tropikalnych Azji Południowej dość wcześnie produkowano cukier z trzciny cukrowej. W Europie, aż do czasu wielkich odkryć geograficznych, cukier trzcinowy był rzadkością (do słodzenia pożywienia powszechnie używano miodu) i dopiero rozwój handlu w wiekach XV i XVI spowodował wzrost znaczenia cukru trzcinowego. Do końca XVIII stulecia trzcina cukrowa była głównym źródłem wytwarzania cukru. Wreszcie odkrycie możliwości otrzymywania cukru z buraka cukrowego i wyhodowanie buraków o odpowiednio wysokiej zawartości cukru rozpoczęło konkurencję między cukrem trzcinowym a buraczanym. Do rozwoju cukrownictwa buraczanego przyczynił się też dekret Napoleona z 1806 r. zabraniający przywozu do Europy płodów rolnych (a więc i cukru) pochodzących z kolonii angielskich. Cena cukru wyraźnie wówczas wzrosła i uprawa buraków cukrowych stała się dochodowa. Obecnie ponad 70% światowej produkcji cukru otrzymuje się z trzciny cukrowej.
1. Trzcina cukrowa Trzcina cukrowa roślina przemysłowa (produkcja cukru, rumu, spirytusu, biopaliw etanolu, papieru, płyt drewnopodobnych), pastewna. Posiada wysokie łodygi (o wysokości do 6 m), wypełnione miąższem zawierającym około 20% cukru. Z trzciny pochodzi 60% cukru na świecie. Wymagania i warunki uprawy o klimat zwrotnikowy lub podzwrotnikowy; o wysoka temperatura (ok. 20 C); o duże opady (powyżej 1200 mm/rok), równomiernie rozłożone żyzne gleby; o intensywne nawożenie; o uprawa monokulturowa (uprawiana przez wiele lat na tym samym obszarze); o po zbiorze wymaga szybkiego transportu do cukrowni, dlatego raczej handluje się cukrem z niej produkowanym. Rozprzestrzenienie upraw trzciny cukrowej na świecie (produkcja w t/km 2 )
Główni producenci na świecie oraz plony w wybranych państwach ŚWIAT PRODUKCJA: 1900,0 mln t Brazylia 38,8% Indie 18,5% Chiny 6,6% Tajlandia 5,5% Pakistan 3,6% Meksyk 3% Kolumbia 2% Filipiny 1,7% Australia 1,6% Indonezja 1,5% ŚWIAT ŚREDNIE PLONY: 699 dt/ha Najwyższe plony uzyskują: Peru, Etiopia, Senegal, Egipt i Malawi ponad 1000 dt/ha, Indie, Brazylia, Chiny 700 900 dt/ha, a najmniejsze mają: Nigeria, Irak, Liberia, Kamerun, Republika Środkowoafrykańska i Samoa Amerykańskie poniżej 200 dt/ha.
Trzcina cukrowa
2. Burak cukrowy Burak cukrowy roślina przemysłowa (produkcja cukru), pastewna (wysłodki i liście). Zawartość cukru w korzeniu do 18%. Z buraka cukrowego pochodzi 35% światowej produkcji cukru. Wymagania i warunki uprawy o klimat umiarkowany ciepły; o długi okres wegetacji; o nie lubi przymrozków; o żyzne próchniczne gleby; o dużo wilgoci w glebie; o intensywne nawożenie; o duży nakład pracy; o skomplikowane zabiegi agrotechniczne; o po zbiorze wymaga szybkiego transportu do cukrowni, dlatego handluje się wytworzonym z niego cukrem. Rozprzestrzenienie upraw buraków cukrowych na świecie (produkcja w t/km 2 )
Główni producenci na świecie oraz plony w wybranych państwach ŚWIAT PRODUKCJA: 266,8 mln t Francja 14,1% Rosja 12,6% Niemcy 11,1% USA 10,7% Turcja 6,2% Ukraina 5,9% (7) Polska 5,1% Egipt 4,1% Wielka Brytania 3,2% Chiny 3,2% ŚWIAT ŚREDNIE PLONY: 596,0 dt/ha Plony zależne od warunków naturalnych i sposobu uprawy: najwyższe uzyskuje się na glebach głębokich i intensywnie nawożonych: Chile 945 dt/ha, Francja 924 dt/ha, Holandia 908 dt/ha, Niemcy 798 dt/ha, Polska: 682 dt/ha, USA 613 dt/ha; przy niskim nawożeniu, mimo żyznych gleb, plony niższe: Ukraina 476 dt/ha, Rosja 370 dt/ha.
Buraki cukrowe w Polsce BURAKI CUKROWE (dane wg FAO) Powierzchnia zasiewów w tys. ha Zbiory w tys. ton Plony w w dt/ha 1961 1980 1990 2000 2005 2010 2013 419,8 459,8 440,2 333,1 286,2 206,4 193,7 11555,0 10139,0 16721,0 13134,4 11912,4 9972,6 10591,3 275,3 220,5 379,8 394,3 416,3 483,2 546,8
IV. Rośliny oleiste ROŚLINY OLEISTE są po zbożach drugą pod względem zajmowanej powierzchni grupą upraw. Powierzchnia ta ustawicznie rośnie.
1. Soja Soja zawiera 40% białka i 20% tłuszczu; roślina żywieniowa (mączka sojowa, makarony, mleko sojowe, olej sojowy, margaryna), przemysłowa (farby drukarskie, mydło), pastewna. Rozprzestrzenienie upraw soi na świecie (produkcja w t/km 2 ) Wymagania i warunki uprawy o mało wymagająca klimatycznie; o nie znosi przymrozków; o żyzne gleby.
Główni producenci na świecie oraz plony w wybranych państwach ŚWIAT PRODUKCJA: 308,4 mln t USA 35% Brazylia 28,1% Argentyna 17,3% Chiny 4% Indie 3,4% Paragwaj 3,2% Kanada 2% Ukraina 1,3% Boliwia 1,1% (95) Polska 0,001% Eksporterzy (1/3 światowej produkcji podlega eksportowi): USA, Brazylia, Argentyna. Importerzy: kraje Europy, Japonia, Australia. ŚWIAT ŚREDNIE PLONY: 26,2 dt/ha Plony bardzo zróżnicowane, zależnie od stosowanych metod uprawy i nawożenia: od 5 10 dt/ha: w większości krajów afrykańskich; do wysokich: w Chinach 18 dt/ha, w USA 32 dt/ha, w Turcji 43 dt/ha, w Tajlandii 62 dt/ha.
2. Rzepak (i rzepik) Rzepak (i rzepik) zawiera 40% tłuszczu, jest rośliną przemysłową (olej techniczny, olej jadalny), pastewną (makuchy), leczniczą (glikonapina). Wymagania i warunki uprawy o klimat umiarkowany ciepły i podzwrotnikowy; o krótki okres wegetacji; o żyzne i lekkie gleby. Rozprzestrzenienie upraw rzepaku na świecie (produkcja w t/km 2 )
Główni producenci na świecie oraz plony w wybranych państwach ŚWIAT PRODUKCJA: 71,0 mln t Kanada 21,9% Chiny 16,3% Indie 11,1% Niemcy 8,8% Francja 7,8% Australia 5,4% (7) Polska 4,6% Wielka Brytania 3,5% Ukraina 3,1% Czechy 2,2% Odgrywa niewielkie znaczenie w handlu międzynarodowym. Eksporterzy: Kanada, Francja. Importerzy: kraje skandynawskie. ŚWIAT ŚREDNIE PLONY: 19,8 dt/ha W krajach afrykańskich i azjatyckich plony bardzo niskie, np. Rwanda, Maroko, Kirgistan, Uzbekistan, Pakistan poniżej 20 dt/ha; w krajach europejskich 25-50 dt/ha., Polska 34 dt/ha.
Rzepak w Polsce RZEPAK (dane wg FAO) 1961 1980 1990 2000 2005 2010 2013 Powierzchnia zasiewów w tys. ha Zbiory w tys. ton Plony w w dt/ha Plony w dt/ha z ha w 2013 r. 164,8 319,8 500,4 436,8 550,2 946,1 920,7 257,0 572,2 1206,0 958,1 1449,8 2228,7 2677,7 15,6 17,9 24,1 21,9 26,3 23,6 29,1
Rzepak
3. Oliwka (oliwka europejska) Oliwka zawiera do 60% tłuszczu, roślina żywieniowa (produkcja oliwy), przemysłowa (z odpadów przy produkcji oliwy produkuje się olej techniczny). Wymagania i warunki uprawy o klimat podzwrotnikowy (śródziemnomorski); o odporna na suszę; o lekkie wapienne gleby o małym nawilgoceniu; o złożone zabiegi agrotechniczne. Rozprzestrzenienie upraw oliwki na świecie (produkcja w t/km 2 )
Główni producenci na świecie oraz plony w wybranych państwach ŚWIAT PRODUKCJA: 15,5 mln t Hiszpania 29,5% Grecja 14,7% Włochy 12,7% Turcja 11,4% Maroko 7,7% Egipt 3,6% Algieria 3,1% Portugalia 2,9% Syria 2,5% Tunezja 2,4% Eksporterzy: kraje basenu Morza Śródziemnego (uprawia się tam około 98% drzew oliwnych), głównie Hiszpania, Włochy, Grecja. Importerzy: rozwinięte kraje spoza strefy śródziemnomorskiej. ŚWIAT ŚREDNIE PLONY: 15,1 dt/ha Najwyższe plony uzyskuje się: w Egipcie 87 dt/ha, w Chinach 71 dt/ha, w USA 62 dt/ha, choć powierzchnia upraw jest niewielka. W krajach europejskich basenu Morza Śródziemnego: Hiszpanii, Grecji, Włoszech wynoszą 15 40 dt/ha. Znacznie niższe plony są w: Portugalii 13 dt/ha, Uzbekistan 8 dt/ha, Syria 5 dt/ha, krajach Afryki Płn.: Tunezja 2 dt/ha.
V. Rośliny włókniste ROŚLINY WŁÓKNISTE dostarczają włókien do wyrobu tkanin (dywanów, papieru). Większość wytwarza owoce lub nasiona zawierające wiele tłuszczu, stąd bywają też wykorzystywane w przemyśle olejarskim. Najważniejsze rośliny tej grupy to: bawełna, juta, len, konopie i agawa. Len Bawełna Agawa
1. Bawełna Bawełna roślina przemysłowa (włókno: produkcja tkanin, waty, celulozy, papieru; nasiona: olej) i pastewna (liście). Wymagania i warunki uprawy o klimat zwrotnikowy i podzwrotnikowy, ciepły i suchy; o nie znosi mrozu oraz opadów w okresie zbioru; o uprawiana na słabo wilgotnych i mało urodzajnych glebach; o intensywne nawożenie i stosowanie oprysków; o wymaga dużych nakładów pracy. Rozprzestrzenienie upraw bawełny na świecie (produkcja w t/km 2 )
Główni producenci na świecie oraz plony w wybranych państwach ŚWIAT PRODUKCJA: 76,9 mln t Indie 24,7% Chiny 24% USA 12,1% Pakistan 8,3% Brazylia 5,6% Uzbekistan 4,4% Australia 3,5% Turcja 3,1% Argentyna 1,3% Grecja 1,2% Należy do najważniejszych artykułów handlu zagranicznego. Eksporterzy: USA, Meksyk, Uzbekistan, Kazachstan, Pakistan, Turcja, Sudan. Importerzy: Japonia, Niemcy, Wlk. Brytania, Francja, Włochy, Polska. ŚWIAT ŚREDNIE PLONY: 22,9 dt/ha Duże zróżnicowanie plonów; zależą od jakości gleby i nawadniania. Najwyższe plony uzyskuje się w: Australii 60 dt/ha, Izraelu 49 dt/ha, Meksyku 47 dt/ha, Chinach 44 dt/ha, USA 25 dt/ha; natomiast najniższe w: Kenii, Algierii, Nigerii po 3-10 dt/ha.
Bawełna
Len roślina przemysłowa: 2. Len LEN WŁÓKNISTY - włókno: produkcja tkanin, nici, pakuł; LEN OLEISTY - nasiona: siemię lniane, olej. Wymagania i warunki uprawy Udział w zbiorach światowych Plony (w dt/ha z ha) o klimat umiarkowany chłodny i wilgotny; Świat: włókno lnu 0,3 mln t Średnie plony 14,6 dt/ha o długie i wilgotne lato; o Francja 27,4% o W krajach Europy Zachodniej najwyższe: o Belgia 22,2% o małe wymagania glebowe; o w Holandii 60 dt/ha, o Białoruś 14,8% o znaczne nakłady pracy. o Rosja 12,9% o w Chinach 51 dt/ha, o Chiny 7,9% o w krajach Europy Wschodniej i Środkowej są o Wielka Brytania 4,6% najmniejsze: o Holandia 3,7% o Egipt 2,8% o Polska 3 dt/ha, o Chile 1% o Rosja 9 dt/ha, o Włochy 1% o Białoruś 8 dt/ha. o Argentyna 0,9% o Polska 0,1% Mały udział w handlu międzynarodowym. Większość lnu zużywa się w krajach jego uprawy.
Len Rozprzestrzenienie upraw lnu na świecie (produkcja w t/km 2 )
Len
3. Konopie włókniste Konopie włókniste roślina przemysłowa (włókno: brezent, liny, worki, płótno żeglarskie; nasiona: olej techniczny). W medycynie stosowane do produkcji leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych. W nielegalnym obrocie występuje marihuana. Wymagania i warunki uprawy o klimat umiarkowany ciepły i podzwrotnikowy; o potrzebuje dużo wilgoci; o dobre gleby, zasobne w próchnicę. Rozprzestrzenienie upraw konopi na świecie (produkcja w t/km 2 )
Główni producenci na świecie oraz plony w wybranych państwach ŚWIAT PRODUKCJA: 0,1 mln t Chiny 28,4% Korea Północna 24,8% Holandia 18,2% Chile 7,5% Rumunia 5,3% Austria 3,7% Włochy 3% Rosja 2,7% Ukraina 1,9% Polska 0,1% Eksporterzy: Indie, Rosja, Chiny. Importerzy: kraje Europy Zachodniej. ŚWIAT ŚREDNIE PLONY: 13,9 dt/ha Najwyższe plony są uzyskiwane: w Holandii 80 dt/ha, we Włoszech 40 dt/ha, w Chinach 32 dt/ha, w Rumunii 19 dt/ha. Najniższe: na Ukrainie i w Rosji około 3-6 dt/ha.
VI. Używki Są produktami spożywczymi, które pod wpływem zawartych związków chemicznych (alkohol, kofeina, teina, nikotyna) działają pobudzająco na układ nerwowy człowieka lub mają wybitne walory smakowe (kakao).
1. Kawa Kawa roślina spożywcza, wieloletnia (krzew lub drzewo zwane kawowcem), pozyskiwane jest ziarno zawierające ok. 1,5% kofeiny. Wymagania i warunki uprawy o klimat gorący, wilgotny; o temperatura wysoka, powyżej 25 C; o małe nasłonecznienie (uprawa w cieniu innych drzew); o opady dość duże (ale nie wybitnie duże); o okres owocowania bez opadów; o żyzne, głębokie gleby; o roślina plantacyjna; o bardzo pracochłonna uprawa. Rozprzestrzenienie upraw kawy na świecie (produkcja w t/km 2 )
Główni producenci na świecie oraz plony w wybranych państwach ŚWIAT PRODUKCJA: 8,9 mln t Brazylia 33,2% Wietnam 16,4% Indonezja 7,8% Kolumbia 7,3% Indie 3,6% Honduras 3,1% Etiopia 3% Peru 2,9% Gwatemala 2,8% Meksyk 2,6% Eksportowi podlega 80% produkowanej kawy. Eksporterzy: Brazylia, Kolumbia, Peru, Honduras, Meksyk, Gwatemala Importerzy: kraje Europy Zachodniej, USA, Japonia ŚWIAT ŚREDNIE PLONY: 8,8 dt/ha Największe plony: Malezja 29 dt/ha, Sierra Leone 25 dt/ha, Wietnam 25 dt/ha, Chiny 24 dt/ha. Najmniejsze plony: Madagaskar 5 dt/ha, Etiopia 5dt/ha, Rwanda 4 dt/ha, Kenia 4 dt/ha, Tanzania 3 dt/ha.
Kawa
2. Herbata Z krzewu herbacianego (lub drzewa) pozyskuje się listki i pączki listkowe zawierające 1-4% teiny. Wymagania i warunki uprawy o klimat tropikalny lub subtropikalny; o duża ilość opadów rozłożonych równomiernie w ciągu roku; o dobre gleby, głębokie i przepuszczalne; o pracochłonna w uprawie, dlatego hodowana na obszarach gęsto zaludnionych; o najlepsze gatunki uprawiane wysoko w górach; o krzewy herbaciane są roślinami wieloletnimi (najstarsze mają 50 lat i więcej). Rozprzestrzenienie upraw herbaty na świecie (produkcja w t/km 2 )
Główni producenci na świecie oraz plony w wybranych państwach ŚWIAT PRODUKCJA: 5,3 mln t Chiny 36,3% Indie 22,6% Kenia 8,1% Sri Lanka 6,4% Wietnam 4% Turcja 4% Iran 3% Indonezja 2,8% Argentyna 2% Japonia 1,6% Eksporterzy: Indie, Sri Lanka, Kenia, Indonezja, w mniejszym stopniu Chiny. Importerzy: blisko połowę produkcji herbaty importuje Wielka Brytania, skąd część się reeksportuje, głównie do krajów Europy i USA. ŚWIAT ŚREDNIE PLONY: 15,2 dt/ha Największe plony uzyskuje się w: Malezji 68 dt/ha, Iranie 65 dt/ha, Boliwii 52 dt/ha, Burundi 46 dt/ha, Ekwadorze 38 dt/ha. Najmniejsze w: Etiopii, Birmie, Laosie i Rosji po około 2-8 dt/ha.
Herbata
Z kakaowca pozyskuje się nasiona; roślina żywieniowa (masło kakaowe, czekolada, kakao), przemysłowa (przemysł farmaceutyczny, kosmetyczny). Wymagania i warunki uprawy o klimat równikowy; o opady ok. 2000 mm/rok, występujące regularnie; o temperatura powyżej 20 C; o nie lubi wiatrów i ostrego słońca; o obszary wyżynne, pagórkowate; o żyzne, przepuszczalne gleby. 3. Kakao Rozprzestrzenienie upraw kakao na świecie (produkcja w t/km 2 )
Główni producenci na świecie oraz plony w wybranych państwach ŚWIAT PRODUKCJA: 4,6 mln t Wybrzeże Kości Słoniowej 31,6% Ghana 18,2% Indonezja 17% Nigeria 8% Kamerun 6% Brazylia 5,6% Ekwador 2,8% Meksyk 1,8% Peru 1,6% Dominikana 1,5% Eksporterzy: najwięksi producenci są największymi eksporterami. Importerzy: głównie USA i inne kraje wysoko rozwinięte. ŚWIAT ŚREDNIE PLONY: 4,6 dt/ha Najwyższe: Gwatemala 30 dt/ha, Tajlandia 27 dt/ha, Najmniejsze: Indie 2 dt/ha, Dominika 0,5 dt/ha, Republika Środkowoafrykańska 0,5 dt/ha.
VII. Rośliny kauczukodajne Kauczuk stał się ważnym surowcem przemysłowym wraz z rozwojem komunikacji samochodowej (XIX/XX w). To elastyczne tworzywo służy do produkcji opon (wytwarzanie pochłania ok. 3/4 zbiorów kauczuku), izolacji kabli, butów i wielu innych wyrobów. Głównymi importerami kauczuku naturalnego są państwa rozwinięte, szczególnie USA i i kraje UE. Rozprzestrzenianie się wirusa HIV przyczyniło się, z kolei, do wzrostu zapotrzebowania na prezerwatywy i gumowe rękawiczki. Rozprzestrzenienie upraw kauczuku na świecie (produkcja w t/km 2 )
Główni producenci na świecie oraz plony w wybranych państwach ŚWIAT PRODUKCJA: 12,0 mln t Około 80% ogólnej produkcji przypada na kraje Azji Południowo Wschodniej i PD.: Tajlandia 32,3% Indonezja 26% Wietnam 7,9% Indie 7,5% Chiny 7,2% Malezja 6,9% Birma 1,2% Z krajów afrykańskich liczą się: Wybrzeże Kości Słoniowej (2,4%), Nigeria (1,2%), Liberia (0,5%), Kamerun (0,5%). Ojczyzna kauczuku Brazylia dostarcza dziś 1,6% produkcji światowej. ŚWIAT ŚREDNIE PLONY: 11,6 dt/ha
VIII. Przyprawy Od dawna różne rośliny, a właściwie ich części owoce, nasiona, pąki kwiatowe, liście, korzenie lub kora są stosowane przez człowieka do przyprawiania pożywienia w celu podniesienia jego walorów smakowych lub nadania określonego zapachu. Niektóre z przypraw mają też pewne znaczenie zdrowotne. Papryka Pieprz Cynamon
1. Papryka (pieprz turecki) Papryka (pieprz turecki), służąca do zaostrzania smaku potraw, ma większe znaczenie wśród przypraw klimatów umiarkowanych. Powszechnie jest uprawiana w południowej Europie, a do szerokiego jej rozpowszechnienia przyczynili się Węgrzy, traktując ją jako przyprawę narodową. Głównymi rejonami uprawy papryki na Węgrzech są okolice miast Szeged nad Cisą i Kalocsa nad Dunajem Owoce odmian słodkich są używane jako jarzyna, owoce odmian ostrych, po ususzeniu, miele się i stosuje jako przyprawę. Rozprzestrzenienie upraw papryki (pieprzu tureckiego) na świecie (produkcja w t/km 2 )
Główni producenci na świecie oraz plony w wybranych państwach ŚWIAT PRODUKCJA: 31,1 mln t Chiny 50,9% Meksyk 7,4% Turcja 6,9% Indonezja 5,5% Hiszpania 3,2% USA 2,9% Egipt 2,1% Nigeria 1,6% Algieria 1,6% Etiopia 1,3% ŚWIAT ŚREDNIE PLONY: 161 dt/ha
2. Pieprz Pieprz odgrywa obecnie największe znaczenie w handlu światowym przypraw. Uprawa jego wymaga jednostajnie wysokiej temperatury i znacznych opadów. Rozprzestrzenienie upraw pieprzu na świecie (produkcja w t/km 2 )
Główni producenci na świecie oraz plony w wybranych państwach ŚWIAT PRODUKCJA: 472,5 tys. ton t Wietnam 34,5% Indonezja 18,8% Indie 11,2% Brazylia 9% Chiny 6,6% Sri Lanka 5,7% Malezja 5,6% Madagaskar 1,1% Etiopia 0,8% Ghana 0,7% ŚWIAT ŚREDNIE PLONY: 9,8 dt/ha
IX. Owoce Owoce pozyskiwane są z różnorodnych odmian drzew i krzewów uprawianych praktycznie na całym świecie: najwięcej owoców zbieranych jest w krajach o klimacie zwrotnikowym i podzwrotnikowym, np.: cytrusy, ananasy, banany, brzoskwinie, morele, jabłka, gruszki, śliwki uprawiane są głównie w Chinach, Indiach, Brazylii i USA; w rejonie śródziemnomorskim uprawia się przede wszystkim winogrona i arbuzy; w strefie umiarkowanej najwięcej uprawianych jest jabłek, truskawek, gruszek, śliwek, wiśni, czereśni, porzeczek; w strefie pustyń w oazach uprawia się palmy daktylowe; na morskich wybrzeżach palmy kokosowe, drzewa cytrusowe i bananowce.
Jabłka Jabłonie są obecnie uprawiane w tysiącach odmian, na wszystkich kontynentach. Zbiory jabłek na świecie w 2013 r. wyniosły 80,8 mln t (ok. 40 mln t w 1990 r.). Rozprzestrzenienie upraw jabłek na świecie (produkcja w t/km 2 )
Główni producenci na świecie oraz plony w wybranych państwach ŚWIAT PRODUKCJA: 80,8 mln t Chiny 49,1% USA 5,1% Turcja 3,9% (4) Polska 3,8% Włochy 2,7% Indie 2,4% Francja 2,1% Chile 2,1% Iran 2,1% Rosja 1,9% Eksport i import: kraje półkuli południowej specjalizują się w eksporcie świeżych jabłek do państw półkuli północnej, zwłaszcza w okresie naszej wiosny. ŚWIAT ŚREDNIE PLONY: 154,9 dt/ha
Jabłka w Polsce Jabłonie w Polsce stanowią ponad 50% drzew owocowych. Najważniejszymi rejonami sadowniczymi są: Sądecczyzna, pas Sandomierz Opole Lubelskie Puławy, okolice Warszawy (Grójec, Góra Kalwaria, Skierniewice). Zbiory jabłek w Polsce wykazują w poszczególnych latach duże wahania (0,8 mln t w 1990 r., 2,4 mln t w 2003 r.), W 2013 r. zbiory wyniosły 3,1 mln t. Ich przyczyną są głównie warunki klimatyczne.
Jabłka
Brzoskwinie i nektarynki zaliczane są do najsmaczniejszych owoców świata. Wymagają one przede wszystkim ciepłego klimatu. Brzoskwinie i nektarynki Ponad 1/2 światowej produkcji brzoskwiń i nektarynek, która wyniosła w 2013 r. 21,6 mln t, dostarczyły Chiny ojczyzna tych aromatycznych i zdrowych owoców. Top 10 producentów światowych to: Chiny 55,2% Włochy 6,5% Hiszpania 6,1% USA 4,5% Grecja 3,1% Turcja 2,9% Iran 2,4% Chile 1,7% Argentyna 1,3% Egipt 1,3% W Polsce nie uprawia się brzoskwiń na skalę handlową. W 2013 r. zebrano zaledwie 10,4 tys. ton brzoskwiń (57 miejsce na świecie).
Rozprzestrzenienie upraw brzoskwiń i nektarynek na świecie (produkcja w t/km 2 )
Maliny Z innych jagód większe znaczenie w świecie, a duże w Polsce, ma uprawa malin. Zbierając ich rocznie 60 125 tys. t (1/5 produkcji światowej) ustępujemy tylko Rosji. W Polsce główne obszary uprawy znajdują się: w okolicy Płońska i Zakroczymia (na północny zachód od Warszawy): obszar ten zyskał sławę największego rejonu uprawy malin na świecie; w pasie Kraków Tarnów, na Wyżynie Lubelskiej. Część malin przeznacza się na spożycie bezpośrednie, większość jednak jest przerabiana na dżemy i soki. Rozprzestrzenienie upraw malin na świecie (produkcja w t/km 2 )
Główni producenci na świecie oraz plony w wybranych państwach ŚWIAT PRODUKCJA: 0,58 mln t Rosja 24,7% (2) Polska 20,9% USA 15,8% Serbia 11,8% Meksyk 5,3% Ukraina 5,1% Wielka Brytania 2,4% Hiszpania 2,0% Azerbejdżan 1,6% Kanada 1,5% ŚWIAT ŚREDNIE PLONY: 60,6 dt/ha
Maliny
Banany Banany są szeroko rozpowszechnioną rośliną uprawną obszarów okołorównikowych (gorących, jednostajnie wilgotnych). Banan (bananowiec) jest wieloletnią rośliną zielną (byliną), o wysokości kilku metrów, wyrastającą z podziemnych kłączy, której mocna łodyga jest uwieńczona baldachimem ogromnych liści i kiściami owoców. Rozróżnia się dwa podstawowe rodzaje bananów: banan rajski (plantan), daje owoce mączyste, spożywane dopiero po ugotowaniu, upieczeniu lub usmażeniu. Banany te są uprawiane zwykle na spożycie wewnętrzne. banan plamisty (pizang) jest owocem słodkim, spożywanym na surowo. Właśnie te ostatnie banany, stanowiące większość światowej produkcji bananów ogółem, są przedmiotem handlu międzynarodowego. Banany słodkie mają duże właściwości odżywcze, szczególnie dla dzieci. Chociaż w krajach tropikalnych bananowce spotyka się niemal przy każdej zagrodzie, to jednak towarową produkcję dają plantacje. Bananowiec jest jedną z najbardziej produktywnych roślin uprawnych świata. Ponieważ dojrzałe banany szybko się psują, to na eksport zbiera się owoce jeszcze zielone i twarde dojrzewają one w czasie transportu i w portowych dojrzewalniach.
Banany produkcja i obrót międzynarodowy Z ogólnej systematycznie rosnącej produkcji bananów słodkich, wynoszącej w 2013 r. 106,0 mln t, najwięcej przypada na kraje: Azji Południowo-Wschodniej i Południowej (Indie, Chiny, Filipiny i Indonezja łącznie ponad 50% produkcji) i Ameryki Południowej (Brazylia, Ekwador i Kolumbia), Ameryki Środkowej (Gwatemala, Kostaryka), Afryki (Angola i Tanzania). Rozprzestrzenienie upraw bananów na świecie (produkcja w t/km 2 )
Główni producenci na świecie oraz plony w wybranych państwach ŚWIAT PRODUKCJA: 106,0 mln t Indie 26% Chiny 11,7% Filipiny 8,2% Brazylia 6,5% Ekwador 5,7% Indonezja 5,1% Gwatemala 3% Angola 2,9% Tanzania 2,5% Burundi 2,1% Wymiana międzynarodowa: Około 80% światowego eksportu bananów przypada na kraje Ameryki Łacińskiej, szczególnie słynie z tego Ekwador. Największymi importerami są: Stany Zjednoczone, kraje UE, Japonia, Kanada. ŚWIAT ŚREDNIE PLONY: 209,7 dt/ha
Banany
X. Warzywa Ważną i coraz większą rolę w wyżywieniu ludności świata odgrywają WARZYWA. Spożywa się je najczęściej na surowo lub gotowane, czasem też przyrządzone inaczej. Sianie i sadzenie warzyw jest szeroko rozpowszechnione; uprawia się je od obszarów umiarkowanie chłodnych po równikowe gorące. Uprawę warzyw w warunkach klimatycznie niesprzyjających i warzyw wczesnych, często w rejonach wielkich miast, prowadzi się w szklarniach oraz tunelach foliowych. Niektóre warzywa w stanie świeżym zwykle dość trudno znoszą transport na większe odległości, dlatego też rozwijają się rolnicze strefy podmiejskie, produkujące na potrzeby pobliskiego rynku zbytu.
KONIEC Materiały pomocnicze do nauki Opracowane w celach edukacyjnych (niekomercyjnych) Opracowanie i redakcja: Sławomir Dmowski Kontakt: kontakt@norwid24.waw.pl WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE - KOPIOWANIE ZABRONIONE -