ze schematami Olga Sitarz SCHEMATY

KODEKS KARNY ze schematami Olga Sitarz SCHEMATY 2018

KODEKS KARNY ze schematami Olga Sitarz TEKSTY USTAW Zamów książkę w księgarni internetowej 4. WYDANIE WARSZAWA 2018

Stan prawny na 20 lutego 2018 r. z uwzględnieniem zmiany wchodzącej w życie 1 marca 2018 r. (Dz.U. poz. 305) Wydawca Małgorzata Stańczak Redaktor prowadzący Joanna Tchorek Opracowanie redakcyjne Michał Dymiński Łamanie Marpres Ta książka jest wspólnym dziełem twórcy i wydawcy. Prosimy, byś przestrzegał przysługujących im praw. Książkę możesz udostępnić osobom bliskim lub osobiście znanym, ale nie publikuj jej w internecie. Jeśli cytujesz fragmenty, nie zmieniaj ich treści i koniecznie zaznacz, czyje to dzieło. A jeśli musisz skopiować część, rób to jedynie na użytek osobisty. SZANUJMY PRAWO I WŁASNOŚĆ Więcej na www.legalnakultura.pl P L K I B K Copyright by Wolters Kluwer Polska Sp. z o.o., 2018 ISBN 978-83-8124-487-9 4. wydanie Dział Praw Autorskich 01-208 Warszawa, ul. Przyokopowa 33 tel. 22 535 82 19 e-mail: ksiazki@wolterskluwer.pl www.wolterskluwer.pl księgarnia internetowa www.profinfo.pl

Spis treści Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny... CZĘŚĆ OGÓLNA.... Rozdział I. Zasady odpowiedzialności karnej... Rozdział II. Formy popełnienia przestępstwa... Rozdział III. Wyłączenie odpowiedzialności karnej... Rozdział IV. Kary... Rozdział V. Środki karne... Rozdział Va. Przepadek i środki kompensacyjne... Rozdział VI. Zasady wymiaru kary i środków karnych... Rozdział VII. Powrót do przestępstwa... Rozdział VIII. Środki związane z poddaniem sprawcy próbie... Rozdział IX. Zbieg przestępstw oraz łączenie kar i środków karnych... Rozdział X. Środki zabezpieczające... Rozdział XI. Przedawnienie... Rozdział XII. Zatarcie skazania... Rozdział XIII. Odpowiedzialność za przestępstwa popełnione za granicą... Rozdział XIV. Objaśnienie wyrażeń ustawowych... Rozdział XV. Stosunek do ustaw szczególnych... 7 9 9 12 15 17 20 27 32 36 37 46 50 54 55 57 60 65 3

Spis treści CZĘŚĆ SZCZEGÓLNA.... Rozdział XVI. Przestępstwa przeciwko pokojowi, ludzkości oraz przestępstwa wojenne... Rozdział XVII. Przestępstwa przeciwko Rzeczypospolitej Polskiej... Rozdział XVIII. Przestępstwa przeciwko obronności... Rozdział XIX. Przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu... Rozdział XX. Przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu powszechnemu... Rozdział XXI. Przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji... Rozdział XXII. Przestępstwa przeciwko środowisku... Rozdział XXIII. Przestępstwa przeciwko wolności... Rozdział XXIV. Przestępstwa przeciwko wolności sumienia i wyznania... Rozdział XXV. Przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajności... Rozdział XXVI. Przestępstwa przeciwko rodzinie i opiece... Rozdział XXVII. Przestępstwa przeciwko czci i nietykalności cielesnej... Rozdział XXVIII. Przestępstwa przeciwko prawom osób wykonujących pracę zarobkową... Rozdział XXIX. Przestępstwa przeciwko działalności instytucji państwowych oraz samorządu terytorialnego... Rozdział XXX. Przestępstwa przeciwko wymiarowi sprawiedliwości... Rozdział XXXI. Przestępstwa przeciwko wyborom i referendum... Rozdział XXXII. Przestępstwa przeciwko porządkowi publicznemu... Rozdział XXXIII. Przestępstwa przeciwko ochronie informacji... Rozdział XXXIV. Przestępstwa przeciwko wiarygodności dokumentów... Rozdział XXXV. Przestępstwa przeciwko mieniu... 65 65 71 75 78 83 87 90 94 96 97 101 104 106 108 114 120 122 127 131 136 4

Spis treści Rozdział XXXVI. Przestępstwa przeciwko obrotowi gospodarczemu... Rozdział XXXVII. Przestępstwa przeciwko obrotowi pieniędzmi i papierami wartościowymi... CZĘŚĆ WOJSKOWA.... Rozdział XXXVIII. Przepisy ogólne dotyczące żołnierzy... Rozdział XXXIX. Przestępstwa przeciwko obowiązkowi pełnienia służby wojskowej... Rozdział XL. Przestępstwa przeciwko zasadom dyscypliny wojskowej... Rozdział XLI. Przestępstwa przeciwko zasadom postępowania z podwładnymi... Rozdział XLII. Przestępstwa przeciwko zasadom obchodzenia się z uzbrojeniem i uzbrojonym sprzętem wojskowym... Rozdział XLIII. Przestępstwa przeciwko zasadom pełnienia służby... Rozdział XLIV. Przestępstwa przeciwko mieniu wojskowemu... 141 148 150 150 155 157 159 160 160 161 Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Przepisy wprowadzające Kodeks karny... Rozdział I. Przepisy ogólne... Rozdział II. Przepisy karne... Rozdział III. Zmiany w przepisach obowiązujących... Rozdział IV. Przepisy przejściowe i końcowe... Skorowidz... 163 165 184 185 185 189 5

USTAWA z dnia 6 czerwca 1997 r. KODEKS KARNY (tekst jedn. Dz. U. z 2017 r. poz. 2204; zm.: Dz. U. z 2018 r. poz. 20, poz. 305)

CZĘŚĆ OGÓLNA Rozdział I Zasady odpowiedzialności karnej Struktura czynu zabronionego. Warunki odpowiedzialności Art. 1. 1. Odpowiedzialności karnej podlega ten tylko, kto popełnia czyn zabroniony pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia. 2. Nie stanowi przestępstwa czyn zabroniony, którego społeczna szkodliwość jest znikoma. 3. Nie popełnia przestępstwa sprawca czynu zabronionego, jeżeli nie można mu przypisać winy w czasie czynu. Przestępstwa skutkowe z zaniechania Art. 2. Odpowiedzialności karnej za przestępstwo skutkowe popełnione przez zaniechanie podlega ten tylko, na kim ciążył prawny, szczególny obowiązek zapobiegnięcia skutkowi. Zasada humanitaryzmu Art. 3. Kary oraz inne środki przewidziane w tym kodeksie stosuje się z uwzględnieniem zasad humanitaryzmu, w szczególności z poszanowaniem godności człowieka. 9

Art. 4 Kodeks karny Zasady stosowania ustawy karnej Art. 4. 1. Jeżeli w czasie orzekania obowiązuje ustawa inna niż w czasie popełnienia przestępstwa, stosuje się ustawę nową, jednakże należy stosować ustawę obowiązującą poprzednio, jeżeli jest względniejsza dla sprawcy. 2. Jeżeli według nowej ustawy za czyn objęty wyrokiem nie można orzec kary w wysokości kary orzeczonej, wymierzoną karę obniża się do wysokości najsurowszej kary możliwej do orzeczenia na podstawie nowej ustawy. 3. Jeżeli według nowej ustawy czyn objęty wyrokiem nie jest już zagrożony karą pozbawienia wolności, wymierzoną karę pozbawienia wolności podlegającą wykonaniu zamienia się na grzywnę albo karę ograniczenia wolności, przyjmując że jeden miesiąc pozbawienia wolności równa się 60 stawkom dziennym grzywny albo 2 miesiącom ograniczenia wolności. 4. Jeżeli według nowej ustawy czyn objęty wyrokiem nie jest już zabroniony pod groźbą kary, skazanie ulega zatarciu z mocy prawa. Zasada terytorialności Art. 5. Ustawę karną polską stosuje się do sprawcy, który popełnił czyn zabroniony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jak również na polskim statku wodnym lub powietrznym, chyba że umowa międzynarodowa, której Rzeczpospolita Polska jest stroną, stanowi inaczej. Czas i miejsce popełnienia czynu zabronionego Art. 6. 1. Czyn zabroniony uważa się za popełniony w czasie, w którym sprawca działał lub zaniechał działania, do którego był obowiązany. 2. Czyn zabroniony uważa się za popełniony w miejscu, w którym sprawca działał lub zaniechał działania, do którego był obowiązany, albo gdzie skutek stanowiący znamię czynu zabronionego nastąpił lub według zamiaru sprawcy miał nastąpić. Kwalifikacja przestępstw. Zbrodnia i występek Art. 7. 1. Przestępstwo jest zbrodnią albo występkiem. 2. Zbrodnią jest czyn zabroniony zagrożony karą pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3 albo karą surowszą. 10

Kodeks karny Art. 10 3. Występkiem jest czyn zabroniony zagrożony grzywną powyżej 30 stawek dziennych albo powyżej 5000 złotych, karą ograniczenia wolności przekraczającą miesiąc albo karą pozbawienia wolności przekraczającą miesiąc. Zasada ustalania strony podmiotowej Art. 8. Zbrodnię można popełnić tylko umyślnie; występek można popełnić także nieumyślnie, jeżeli ustawa tak stanowi. Strona podmiotowa czynu. Umyślność i nieumyślność Art. 9. 1. Czyn zabroniony popełniony jest umyślnie, jeżeli sprawca ma zamiar jego popełnienia, to jest chce go popełnić albo przewidując możliwość jego popełnienia, na to się godzi. 2. Czyn zabroniony popełniony jest nieumyślnie, jeżeli sprawca nie mając zamiaru jego popełnienia, popełnia go jednak na skutek niezachowania ostrożności wymaganej w danych okolicznościach, mimo że możliwość popełnienia tego czynu przewidywał albo mógł przewidzieć. 3. Sprawca ponosi surowszą odpowiedzialność, którą ustawa uzależnia od określonego następstwa czynu zabronionego, jeżeli następstwo to przewidywał albo mógł przewidzieć. Zdolność wiekowa odpowiedzialności karnej Art. 10. 1. Na zasadach określonych w tym kodeksie odpowiada ten, kto popełnia czyn zabroniony po ukończeniu 17 lat. 2. Nieletni, który po ukończeniu 15 lat dopuszcza się czynu zabronionego określonego w art. 134, art. 148 1, 2 lub 3, art. 156 1 lub 3, art. 163 1 lub 3, art. 166, art. 173 1 lub 3, art. 197 3 lub 4, art. 223 2, art. 252 1 lub 2 oraz w art. 280, może odpowiadać na zasadach określonych w tym kodeksie, jeżeli okoliczności sprawy oraz stopień rozwoju sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste za tym przemawiają, a w szczególności, jeżeli poprzednio stosowane środki wychowawcze lub poprawcze okazały się bezskuteczne. 3. W wypadku określonym w 2 orzeczona kara nie może przekroczyć dwóch trzecich górnej granicy ustawowego zagrożenia przewidzianego za przypisane sprawcy przestępstwo; sąd może zastosować także nadzwyczajne złagodzenie kary. 4. W stosunku do sprawcy, który popełnił występek po ukończeniu lat 17, lecz przed ukończeniem lat 18, sąd zamiast kary stosuje środki wychowawcze, 11

Schematy do Kodeksu karnego

Spis schematów Wstęp... 7 Legenda objaśnienie użytych znaków graficznych... 9 Schemat 1. Budowa Kodeksu karnego... 10 Schemat 2. Warunki odpowiedzialności karnej (art. 1, 115 1 i 2).. 13 Schemat 3. Zasady odpowiedzialności za przestępstwo skutkowe z zaniechania (art. 2).... 14 Schemat 4. Zmiany ustawy zasady wyboru ustawy (art. 4)... 15 Schemat 5. Czas popełnienia czynu zabronionego (art. 6 1)... 16 Schemat 6. Miejsce popełnienia czynu zabronionego (art. 6 2)... 17 Schemat 7. Kategorie przestępstw (art. 7)... 18 Schemat 8. Strona podmiotowa czynu zabronionego (art. 8 i 9)... 19 Schemat 9. Wiekowe granice odpowiedzialności karnej i jej konse kwencje (art. 10, 54, 115 10)... 20 Schemat 10. Zbieg przepisów i zbieg przestępstw... 22 Schemat 11. Czyn ciągły a ciąg przestępstw (art. 12 i 91)... 23 Schemat 12. Formy stadialne (art. 13 17)... 24 Schemat 13. Usiłowanie (art. 13)... 25 Schemat 14. Przygotowanie (art. 16 1)... 26 Schemat 15. Redukcja odpowiedzialności karnej w pochodzie przestępstwa czynny żal (art. 15 i 17)... 27 Schemat 16. Formy zjawiskowe (art. 18)... 28 Schemat 17. Odpowiedzialność karna za podżeganie i pomocnictwo (art. 19 i 22)... 29 Schemat 18. Szczególne zasady odpowiedzialności karnej współ działających (art. 20 i 21)... 30 Schemat 19. Dobrowolne zapobiegnięcie dokonaniu czynu przez współdziałającego (art. 23)... 32 K.K. 3

Schemat 20. Podżegacz i prowokator... 33 Schemat 21. Wyłączenia odpowiedzialności karnej (art. 25 31 i inne)... 34 Schemat 22. Obrona konieczna (art. 25)... 36 Schemat 23. Pomoc konieczna (art. 231b)... 37 Schemat 24. Przekroczenie granic obrony koniecznej (art. 25 2 i 3)... 38 Schemat 25. Stan wyższej konieczności (art. 26)... 39 Schemat 26. Przekroczenie granic stanu wyższej konieczności (art. 26 3)... 40 Schemat 27. Ryzyko nowatorstwa (dozwolone ryzyko, eksperyment) (art. 27).... 41 Schemat 28. Rodzaje błędu i jego konsekwencje (art. 28 30)... 42 Schemat 29. Niepoczytalność, poczytalność ograniczona, poczytalność i ich konsekwencje... 43 Schemat 30. Podział środków penalnych w Kodeksie karnym... 45 Schemat 31. Kary (art. 32 38).... 47 Schemat 32. Mechanizm obniżania i obostrzania górnej granicy ustawowego zagrożenia karą (art. 38)... 49 Schemat 33. Sankcja zamienna (art. 37a)... 50 Schemat 34. Sekwencja kar (art. 37b).... 51 Schemat 35. Środki karne (art. 39 43c).... 52 Schemat 36. Środek z rozdziału V k.k. niebędący środkiem karnym (art. 43c)... 63 Schemat 37. Przepadek (art. 44 45a)... 64 Schemat 38. Środki kompensacyjne (art. 46 48)... 70 Schemat 39. Funkcje obowiązku naprawiania szkody... 75 Schemat 40. Zasady wymiaru kary (art. 53 63).... 76 Schemat 41. Modyfikacje ustawowej odpowiedzialności karnej.... 78 Schemat 42. Mechanizm nadzwyczajnego złagodzenia kary (art. 60 6 i 7)... 82 Schemat 43. Zaliczanie na poczet kary (art. 63 1).... 83 Schemat 44. Zaliczenie na poczet środków karnych (art. 63 3 4)... 84 Schemat 45. Powrót do przestępstwa recydywa... 85 Schemat 46. Recydywa ogólna (do której Kodeks karny wprost na wiązuje)... 86 Schemat 47. Recydywa specjalna (szczególna) (art. 64)... 88 Schemat 48. Środki związane z poddaniem sprawcy próbie (tzw. środki probacyjne) (art. 66 82 k.k. oraz art. 159 160 k.k.w.)... 90 4 K.K.

Schemat 49. Dozór....................................... 99 Schemat 50. Rezygnacja z dalszego odbywania kary ograniczenia wol ności oraz środków karnych i uznanie ich za wykonane (art. 83 84)... 100 Schemat 51. Zbieg przestępstw a ciąg przestępstw.... 102 Schemat 52. Zasady szczególne wymiaru kary łącznej... 103 Schemat 53. Środki zabezpieczające (art. 93a 99).... 106 Schemat 54. Zasady stosowania środków zabezpieczających (art. 93b i 93d).... 107 Schemat 55. Kategorie sprawców oraz rodzaje środków możliwych do zastosowania (art. 93c i 93g)... 108 Schemat 56. Początek biegu przedawnienia karalności... 110 Schemat 57. Przedawnienie (art. 101 103)..................... 111 Schemat 58. Regulacje szczególne dotyczące przedawnienia... 113 Schemat 59. Zatarcie skazania, jego przesłanki i konsekwencje (art. 106).... 114 Schemat 60. Terminy związane z zatarciem skazania (art. 107)..... 115 Schemat 61. Zasada jednoczesnego zatarcia wszystkich skazań (art. 108).... 117 Schemat 62. Zasady wyboru właściwej jurysdykcji karnej (rozdział XIII k.k. + art. 5)... 118 Schemat 63. Konsekwencje skazania za granicą (art. 114 i 114a)... 120 Schemat 64. Społeczna szkodliwość czynu kryteria jej oceny (art. 115 2)... 122 Schemat 65. Społeczna szkodliwość jej występowanie w Kodeksie karnym... 123 Schemat 66. Podobieństwo przestępstw (art. 115 3)... 124 Schemat 67. Mienie (art. 115 5 i 6)... 125 Schemat 68. Szkoda (art. 115 7)... 126 Schemat 69. Osoba najbliższa (najbliższy) relacja sprawcy i jej kon sekwencje (art. 115 11)... 127 Schemat 70. Groźba bezprawna (art. 115 12)... 129 Schemat 71. Dokument (art. 115 14 i 14a).... 130 Schemat 72. Stan nietrzeźwości (art. 115 16)... 131 Schemat 73. Rozkaz (art. 115 18)... 132 Schemat 74. Funkcjonariusz publiczny i osoba pełniąca funkcję pu bliczną (art. 115 13 i 19)... 133 Schemat 75. Przestępstwo o charakterze terrorystycznym (art. 115 20)... 135 K.K. 5

Schemat 76. Występek o charakterze chuligańskim i jego konsekwencje (art. 115 21)... 137 Schemat 77. Handel ludźmi i niewolnictwo (art. 115 22 i 23)... 138 Schemat 78. Stosunek do ustaw szczególnych (art. 116)... 140 Schemat 79. Typizacje czynów zabronionych (wybrane przykłady).. 141

Wstęp Założeniem niniejszego opracowania było przedstawienie w sposób graficzny zasad odpowiedzialności karnej, instytucji prawa karnego materialnego i występujących między nimi współzależności, uregulowanych zasadniczo w Kodeksie karnym. Oczywiście, dorobek nauki prawa karnego ma ogromne znaczenie dla stosowania prawa karnego, jednak w tym opracowaniu uwzględniony został w minimalnym zakresie jedynie tam, gdzie wydawało się to absolutnie konieczne. Równocześnie trzeba zauważyć, że ten bogaty dorobek doktryny prawa karnego znacznie utrudnia przedstawienie pewnych regulacji w postaci schematów trudno bowiem w takiej formie zobrazować zgłaszane wątpliwości czy różnorodne poglądy. W nielicz nych tylko przypadkach ta rozbieżność (przez zastosowanie odmiennych znaków graficznych) została zasygnalizowana. W wielu miejscach przy jęto określoną koncepcję związaną ze schematem budowy danej instytu cji, jej podziałem lub przynależnością do określonego zbioru, chociaż nie była to oczywiście koncepcja jedyna. Założenia publikacji wymagały jed nak zajęcia określonego stanowiska. Należy również pamiętać, że przedstawienie przepisów Kodeksu karnego przez grafy i schematy pociąga za sobą z konieczności pewne uproszczenia, a nawet spłycenia. Ta publikacja ma jednak charakter wyłącznie pomocniczy w procesie dydaktycznym i z pewnością nie pre tenduje do miana podręcznika czy skryptu. Na pewno nie może być jedy nym źródłem wiadomości z zakresu prawa karnego. K.K. 7

LEGENDA OBJAŚNIENIE UŻYTYCH ZNAKÓW GRAFICZNYCH podział instytucji, elementy składowe, wynikanie wyjaśnienie pojęcia, uzupełnienia, rozszerzenie informacji spory w doktrynie co do istnienia, zaliczania, podziału danej instytucji prawa karnego instytucje, zasady, podziały wynikające z innych regulacji lub wypracowane przez naukę prawa karnego konieczne lub dodatkowe elementy suma K.K. 9

Schemat 1 BUDOWA KODEKSU KARNEGO Kodeks karny Część ogólna (art. 1 116*) Część szczególna (art. 117 316) Część wojskowa (art. 317 363) (art. 317 337) (art. 338 363) Ogólne zasady odpowiedzialności karnej Typizacje czynów zabronionych Ogólne zasady odpowiedzialności karnej żołnierzy Typizacje czynów zabronionych * Artykuły powołane bez bliższego oznaczenia są artykułami Kodeksu karnego (ustawa z 6 czerwca 1997 r., Dz.U. z 2017 r. poz. 2204 ze zm.). 10 K.K.

cd. Schemat 1. Budowa Kodeksu karnego zasady odpowiedzialności karnej, formy popełnienia przestępstwa, wyłączenie odpowiedzialności karnej, kary, środki karne, przepadek i środki kompensacyjne, zasady wymiaru kary i środków karnych, powrót do przestępstwa, środki związane z poddaniem sprawcy próbie, zbieg przestępstw oraz łączenie kar i środków karnych, środki zabezpieczające, przedawnienie, zatarcie skazania, odpowiedzialność za przestępstwa popełnione za granicą, objaśnienie wyrażeń ustawowych, stosunek do ustaw szczególnych przestępstwa przeciwko pokojowi, ludzkości oraz przestępstwa wojenne, przestępstwa przeciwko Rzeczypospolitej Polskiej, przestępstwa przeciwko obronności, przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu, przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu powszechnemu, przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji, przestępstwa przeciwko środowisku, przestępstwa przeciwko wolności, przestępstwa przeciwko wolności sumienia i wyznania, przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajności, przestępstwa przeciwko rodzinie i opiece, przestępstwa przeciwko czci i nietykalności cielesnej, przepisy ogólne dotyczące żołnierzy przestępstwa przeciwko obowiązkowi pełnienia służby wojskowej, przestępstwa przeciwko zasadom dyscypliny wojskowej, przestępstwa przeciwko zasadom postępowania z podwładnymi, przestępstwa przeciwko zasadom obchodzenia się z uzbrojeniem i uzbrojonym sprzętem wojskowym, K.K. 11

Publikacja zawiera tekst ustawy Kodeks karny wraz z przepisami wprowadzającymi, z uwzględnieniem wszystkich ostatnio wprowadzonych zmian, m.in. ustawy z 10 stycznia 2018 r. o ograniczeniu handlu w niedzielę i święta oraz w niektóre inne dni (Dz.U. poz. 305). Znajduje się w niej także skorowidz przedmiotowy ułatwiający odnalezienie w tekście kodeksu poszczególnych zagadnień i instytucji. Artykuły kodeksu zostały opatrzone tytułami objaśniającymi ich sens zaakcentowano je kolorowym tłem. Schematy zamieszczone na końcu książki przedstawiają w formie graficznej powiązania między poszczególnymi unormowaniami. Ta swoista mapa kodeksu przygotowana przez dr hab. prof. UŚ Olgę Sitarz z pewnością ułatwi Czytelnikowi poruszanie się w gąszczu przepisów ustawy. Publikacja ta jest skierowana przede wszystkim do studentów, a także aplikantów oraz osób przygotowujących się do wszelkiego rodzaju egzaminów prawniczych. Zmiany przepisów, które wejdą w życie po 1 marca 2018 r., oznaczono tekstem pochyłym (kursywą). zamówienia: infolinia 801 04 45 45, fax 22 535 80 01 zamowienia@wolterskluwer.pl www.profinfo.pl CENA 25,90 ZŁ (W TYM 5% VAT)