ze schematami Olga Sitarz SCHEMATY 2016 ŕ2017 rok akademicki

Transkrypt

1 KODEKS KARNY ze schematami Olga Sitarz SCHEMATY rok akademicki 2016 ŕ2017

2 KODEKS KARNY ze schematami Olga Sitarz TEKSTY USTAW Zamów książkę w księgarni internetowej 3. WYDANIE

3 Stan prawny na 2 września 2016 r. Wydawca Małgorzata Stańczak Redaktor prowadzący Katarzyna Gierłowska Opracowanie redakcyjne Michał Dymiński Łamanie Marpres Tytuły do artykułów opracowały Katarzyna Liżyńska, Katarzyna Łucarz, redakcja Copyright by Wolters Kluwer SA, 2016 ISBN: wydanie Dział Praw Autorskich Warszawa, ul. Przyokopowa 33 tel ksiazki@wolterskluwer.pl księgarnia internetowa

4 SPIS TREŚCI KODEKS KARNY ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. (tekst jedn. Dz.U. z 2016 r. poz. 1137) CZĘŚĆ OGÓLNA Rozdział I. Zasady odpowiedzialności karnej (art. 1 12) Rozdział II. Formy popełnienia przestępstwa (art ) Rozdział III. Wyłączenie odpowiedzialności karnej (art ) Rozdział IV. Kary (art ) Rozdział V. Środki karne (art c) Rozdział Va. Przepadek i środki kompensacyjne (art ) Rozdział VI. Zasady wymiaru kary i środków karnych (art ) Rozdział VII. Powrót do przestępstwa (art ) Rozdział VIII. Środki związane z poddaniem sprawcy próbie (art a).. 31 Rozdział IX. Zbieg przestępstw oraz łączenie kar i środków karnych (art a) Rozdział X. Środki zabezpieczające (art ) Rozdział XI. Przedawnienie (art ) Rozdział XII. Zatarcie skazania (art ) Rozdział XIII. Odpowiedzialność za przestępstwa popełnione za granicą (art a) Rozdział XIV. Objaśnienie wyrażeń ustawowych (art. 115) Rozdział XV. Stosunek do ustaw szczególnych (art. 116) CZĘŚĆ SZCZEGÓLNA Rozdział XVI. Przestępstwa przeciwko pokojowi, ludzkości oraz przestępstwa wojenne (art c) Rozdział XVII. Przestępstwa przeciwko Rzeczypospolitej Polskiej (art ) Rozdział XVIII. Przestępstwa przeciwko obronności (art ) Rozdział XIX. Przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu (art ) Rozdział XX. Przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu powszechnemu (art ) K.K. 3

5 Spis treści Rozdział XXI. Przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji (art a) Rozdział XXII. Przestępstwa przeciwko środowisku (art ) Rozdział XXIII. Przestępstwa przeciwko wolności (art ) Rozdział XXIV. Przestępstwa przeciwko wolności sumienia i wyznania (art ) Rozdział XXV. Przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajności (art ) Rozdział XXVI. Przestępstwa przeciwko rodzinie i opiece (art a) Rozdział XXVII. Przestępstwa przeciwko czci i nietykalności cielesnej (art a) Rozdział XXVIII. Przestępstwa przeciwko prawom osób wykonujących pracę zarobkową (art ) Rozdział XXIX. Przestępstwa przeciwko działalności instytucji państwowych oraz samorządu terytorialnego (art b) Rozdział XXX. Przestępstwa przeciwko wymiarowi sprawiedliwości (art a) Rozdział XXXI. Przestępstwa przeciwko wyborom i referendum (art ) Rozdział XXXII. Przestępstwa przeciwko porządkowi publicznemu (art a) Rozdział XXXIII. Przestępstwa przeciwko ochronie informacji (art b) Rozdział XXXIV. Przestępstwa przeciwko wiarygodności dokumentów (art ) Rozdział XXXV. Przestępstwa przeciwko mieniu (art ) Rozdział XXXVI. Przestępstwa przeciwko obrotowi gospodarczemu (art ) Rozdział XXXVII. Przestępstwa przeciwko obrotowi pieniędzmi i papierami wartościowymi (art ) CZĘŚĆ WOJSKOWA Rozdział XXXVIII. Przepisy ogólne dotyczące żołnierzy (art ) Rozdział XXXIX. Przestępstwa przeciwko obowiązkowi pełnienia służby wojskowej (art ) Rozdział XL. Przestępstwa przeciwko zasadom dyscypliny wojskowej (art ) Rozdział XLI. Przestępstwa przeciwko zasadom postępowania z podwładnymi (art ) Rozdział XLII. Przestępstwa przeciwko zasadom obchodzenia się z uzbrojeniem i uzbrojonym sprzętem wojskowym (art ) K.K.

6 Spis treści Rozdział XLIII. Przestępstwa przeciwko zasadom pełnienia służby (art ) Rozdział XLIV. Przestępstwa przeciwko mieniu wojskowemu (art ). 138 * * * Wykaz aktów zmieniających Kodeks karny * * * Przepisy wprowadzające Kodeks karny ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. (Dz.U. Nr 88, poz. 554 ze zm.) Rozdział I. Przepisy ogólne (art. 1 7) Rozdział II. Przepisy karne (art. 8 9) Rozdział III. Zmiany w przepisach obowiązujących (art. 10) Rozdział IV. Przepisy przejściowe i końcowe (art ) * * * Wykaz aktów zmieniających Przepisy wprowadzające Kodeks karny * * * Ustawa z dnia 3 czerwca 2005 r. o zmianie ustawy Kodeks karny (Dz.U. Nr 132, poz. 1109) (wyciąg) Ustawa z dnia 12 lutego 2010 r. o zmianie ustawy Kodeks karny, ustawy Kodeks karny wykonawczy oraz ustawy Prawo ochrony środowiska (Dz.U. Nr 40, poz. 227 ze zm.) (wyciąg) Ustawa z dnia 20 lutego 2015 r. o zmianie ustawy Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 396) (wyciąg) Ustawa z dnia 20 marca 2015 r. o zmianie ustawy Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 541 ze zm.) (wyciąg) Ustawa z dnia 15 stycznia 2016 r. o zmianie ustawy Kodeks karny (Dz.U. poz. 189) (wyciąg) * * * Skorowidz przedmiotowy do Kodeksu karnego K.K. 5

7

8 USTAWA z dnia 6 czerwca 1997 r. KODEKS KARNY (tekst pierwotny Dz.U. Nr 88, poz. 553; sprost.: Dz.U. z 1997 r. Nr 128, poz. 840; zm.: z 1999 r. Nr 64, poz. 729, Nr 83, poz. 931; z 2000 r. Nr 48, poz. 548, Nr 93, poz. 1027, Nr 116, poz. 1216; z 2001 r. Nr 98, poz. 1071; z 2003 r. Nr 111, poz. 1061, Nr 179, poz. 1750, Nr 199, poz. 1935, Nr 228, poz. 2255; z 2004 r. Nr 25, poz. 219, Nr 69, poz. 626, Nr 93, poz. 889, Nr 243, poz. 2426; z 2005 r. Nr 86, poz. 732, Nr 90, poz. 757, Nr 132, poz. 1109, Nr 163, poz. 1363, Nr 178, poz. 1479, Nr 180, poz. 1493; z 2006 r. Nr 190, poz. 1409, Nr 218, poz. 1592, Nr 226, poz. 1648; z 2007 r. Nr 89, poz. 589, Nr 123, poz. 850, Nr 124, poz. 859, Nr 192, poz. 1378; z 2008 r. Nr 90, poz. 560, Nr 122, poz. 782, Nr 171, poz. 1056, Nr 173, poz. 1080, Nr 214, poz. 1344; z 2009 r. Nr 62, poz. 504, Nr 166, poz. 1317, Nr 168, poz. 1323, Nr 190, poz. 1474, Nr 201, poz. 1540, Nr 206, poz. 1589; z 2010 r. Nr 7, poz. 46, Nr 40, poz. 227 i 229, Nr 98, poz. 626, Nr 125, poz. 842, Nr 127, poz. 857, Nr 152, poz i 1021, Nr 182, poz. 1228, Nr 225, poz. 1474, Nr 240, poz. 1602; z 2011 r. Nr 17, poz. 78, Nr 48, poz. 245, Nr 72, poz. 381, Nr 94, poz. 549, Nr 117, poz. 678, Nr 133, poz. 767, Nr 160, poz. 964, Nr 191, poz. 1135, Nr 217, poz. 1280, Nr 233, poz. 1381, Nr 240, poz. 1431; z 2012 r. poz. 611; z 2013 r. poz. 849, poz. 905, poz. 1036, poz. 1247; z 2014 r. poz. 538; z 2015 r. poz. 396, poz. 541, poz. 1528, poz. 1549, poz. 1707, poz. 1855; z 2016 r. poz. 189, poz. 428, poz. 437; tekst jedn. Dz.U. z 2016 r. poz. 1137) CZĘŚĆ OGÓLNA Rozdział I Zasady odpowiedzialności karnej Struktura czynu zabronionego. Warunki odpowiedzialności Art Odpowiedzialności karnej podlega ten tylko, kto popełnia czyn zabroniony pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia. 2. Nie stanowi przestępstwa czyn zabroniony, którego społeczna szkodliwość jest znikoma. 3. Nie popełnia przestępstwa sprawca czynu zabronionego, jeżeli nie można mu przypisać winy w czasie czynu. K.K. 7

9 Art. 2 6 Kodeks karny Przestępstwa skutkowe z zaniechania Art. 2. Odpowiedzialności karnej za przestępstwo skutkowe popełnione przez zaniechanie podlega ten tylko, na kim ciążył prawny, szczególny obowiązek zapobiegnięcia skutkowi. Zasada humanitaryzmu Art. 3. Kary oraz inne środki przewidziane w tym kodeksie stosuje się z uwzględnieniem zasad humanitaryzmu, w szczególności z poszanowaniem godności człowieka. Zasady stosowania ustawy karnej Art Jeżeli w czasie orzekania obowiązuje ustawa inna niż w czasie popełnienia przestępstwa, stosuje się ustawę nową, jednakże należy stosować ustawę obowiązującą poprzednio, jeżeli jest względniejsza dla sprawcy. 2. Jeżeli według nowej ustawy za czyn objęty wyrokiem nie można orzec kary w wysokości kary orzeczonej, wymierzoną karę obniża się do wysokości najsurowszej kary możliwej do orzeczenia na podstawie nowej ustawy. 3. Jeżeli według nowej ustawy czyn objęty wyrokiem nie jest już zagrożony karą pozbawienia wolności, wymierzoną karę pozbawienia wolności podlegającą wykonaniu zamienia się na grzywnę albo karę ograniczenia wolności, przyjmując że jeden miesiąc pozbawienia wolności równa się 60 stawkom dziennym grzywny albo 2 miesiącom ograniczenia wolności. 4. Jeżeli według nowej ustawy czyn objęty wyrokiem nie jest już zabroniony pod groźbą kary, skazanie ulega zatarciu z mocy prawa. Zasada terytorialności Art. 5. Ustawę karną polską stosuje się do sprawcy, który popełnił czyn zabroniony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jak również na polskim statku wodnym lub powietrznym, chyba że umowa międzynarodowa, której Rzeczpospolita Polska jest stroną, stanowi inaczej. Czas i miejsce popełnienia czynu zabronionego Art Czyn zabroniony uważa się za popełniony w czasie, w którym sprawca działał lub zaniechał działania, do którego był obowiązany. 2. Czyn zabroniony uważa się za popełniony w miejscu, w którym sprawca działał lub zaniechał działania, do którego był obowiązany, albo gdzie skutek stanowiący znamię czynu zabronionego nastąpił lub według zamiaru sprawcy miał nastąpić. 8 K.K.

10 Zasady odpowiedzialności karnej Art Kwalifikacja przestępstw. Zbrodnia i występek Art Przestępstwo jest zbrodnią albo występkiem. 2. Zbrodnią jest czyn zabroniony zagrożony karą pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3 albo karą surowszą. 3. Występkiem jest czyn zabroniony zagrożony grzywną powyżej 30 stawek dziennych albo powyżej 5000 złotych, karą ograniczenia wolności przekraczającą miesiąc albo karą pozbawienia wolności przekraczającą miesiąc. Zasada ustalania strony procesowej Art. 8. Zbrodnię można popełnić tylko umyślnie; występek można popełnić także nieumyślnie, jeżeli ustawa tak stanowi. Strona podmiotowa czynu. Umyślność i nieumyślność Art Czyn zabroniony popełniony jest umyślnie, jeżeli sprawca ma zamiar jego popełnienia, to jest chce go popełnić albo przewidując możliwość jego popełnienia, na to się godzi. 2. Czyn zabroniony popełniony jest nieumyślnie, jeżeli sprawca nie mając zamiaru jego popełnienia, popełnia go jednak na skutek niezachowania ostrożności wymaganej w danych okolicznościach, mimo że możliwość popełnienia tego czynu przewidywał albo mógł przewidzieć. 3. Sprawca ponosi surowszą odpowiedzialność, którą ustawa uzależnia od określonego następstwa czynu zabronionego, jeżeli następstwo to przewidywał albo mógł przewidzieć. Zdolność wiekowa odpowiedzialności karnej Art Na zasadach określonych w tym kodeksie odpowiada ten, kto popełnia czyn zabroniony po ukończeniu 17 lat. 2. Nieletni, który po ukończeniu 15 lat dopuszcza się czynu zabronionego określonego w art. 134, art , 2 lub 3, art lub 3, art lub 3, art. 166, art lub 3, art lub 4, art , art lub 2 oraz w art. 280, może odpowiadać na zasadach określonych w tym kodeksie, jeżeli okoliczności sprawy oraz stopień rozwoju sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste za tym przemawiają, a w szczególności, jeżeli poprzednio stosowane środki wychowawcze lub poprawcze okazały się bezskuteczne. 3. W wypadku określonym w 2 orzeczona kara nie może przekroczyć dwóch trzecich górnej granicy ustawowego zagrożenia przewidzianego za przypisane sprawcy przestępstwo; sąd może zastosować także nadzwyczajne złagodzenie kary. K.K. 9

11 Schematy do Kodeksu karnego

12

13 Spis schematów Wstęp... 7 Legenda objaśnienie użytych znaków graficznych... 9 Schemat 1. Budowa Kodeksu karnego Schemat 2. Warunki odpowiedzialności karnej (art. 1, i 2).. 13 Schemat 3. Zasady odpowiedzialności za przestępstwo skutkowe z zaniechania (art. 2) Schemat 4. Zmiany ustawy zasady wyboru ustawy (art. 4) Schemat 5. Czas popełnienia czynu zabronionego (art. 6 1) Schemat 6. Miejsce popełnienia czynu zabronionego (art. 6 2) Schemat 7. Kategorie przestępstw (art. 7) Schemat 8. Strona podmiotowa czynu zabronionego (art. 8 i 9) Schemat 9. Wiekowe granice odpowiedzialności karnej i jej konse kwencje (art. 10, 54, ) Schemat 10. Zbieg przepisów i zbieg przestępstw Schemat 11. Czyn ciągły a ciąg przestępstw (art. 12 i 91) Schemat 12. Formy stadialne (art ) Schemat 13. Usiłowanie (art. 13) Schemat 14. Przygotowanie (art. 16 1) Schemat 15. Redukcja odpowiedzialności karnej w pochodzie prze stępstwa (art. 15 i 17) Schemat 16. Formy zjawiskowe (art. 18) Schemat 17. Odpowiedzialność karna za podżeganie i pomocnictwo (art. 19 i 22) Schemat 18. Szczególne zasady odpowiedzialności karnej współ działających (art. 20 i 21) Schemat 19. Dobrowolne zapobiegnięcie dokonaniu czynu przez współdziałającego (art. 23) K.K. 3

14 Schemat 20. Podżegacz i prowokator Schemat 21. Wyłączenia odpowiedzialności karnej (art i inne) Schemat 22. Obrona konieczna (art. 25) Schemat 23. Pomoc konieczna (art. 231b) Schemat 24. Przekroczenie granic obrony koniecznej (art i 3) Schemat 25. Stan wyższej konieczności (art. 26) Schemat 26. Przekroczenie granic stanu wyższej konieczności (art. 26 3) Schemat 27. Ryzyko nowatorstwa (dozwolone ryzyko, eksperyment) (art. 27) Schemat 28. Rodzaje błędu i jego konsekwencje (art ) Schemat 29. Niepoczytalność, poczytalność ograniczona, poczytalność i ich konsekwencje Schemat 30. Podział środków penalnych w Kodeksie karnym Schemat 31. Kary (art ) Schemat 32. Mechanizm obniżania i obostrzania granicy ustawowego zagrożenia karą (art. 38) Schemat 33. Sankcja zamienna (art. 37a) Schemat 34. Sekwencja kar (art. 37b) Schemat 35. Środki karne (art c) Schemat 36. Środek z rozdziału V k.k. niebędący środkiem karnym (art. 43c) Schemat 37. Przepadek (art a) Schemat 38. Środki kompensacyjne (art ) Schemat 39. Funkcje obowiązku naprawiania szkody Schemat 40. Zasady wymiaru kary (art ) Schemat 41. Modyfikacje ustawowej odpowiedzialności karnej Schemat 42. Mechanizm nadzwyczajnego złagodzenia kary (art i 7) Schemat 43. Zaliczanie na poczet kary (art. 63 1) Schemat 44. Zaliczenie na poczet środków karnych (art ) Schemat 45. Powrót do przestępstwa recydywa Schemat 46. Recydywa ogólna (do której Kodeks karny wprost na wiązuje) Schemat 47. Recydywa specjalna (szczególna) (art. 64) Schemat 48. Środki związane z poddaniem sprawcy próbie (tzw. środki probacyjne) (art k.k. oraz art k.k.w.) K.K.

15 Schemat 49. Dozór Schemat 50. Rezygnacja z dalszego odbywania kary ograniczenia wol ności oraz środków karnych i uznanie ich za wykonane (art ) Schemat 51. Zbieg przestępstw a ciąg przestępstw Schemat 52. Zasady szczególne wymiaru kary łącznej Schemat 53. Środki zabezpieczające (art. 93a 99) Schemat 54. Zasady stosowania środków zabezpieczjących (art. 93b i 93d) Schemat 55. Kategorie sprawców oraz rodzaje środków możliwych do zastosowania (art. 93c i 93g) Schemat 56. Początek biegu przedawnienia karalności Schemat 57. Przedawnienie (art ) Schemat 58. Regulacje szczególne dotyczące przedawnienia Schemat 59. Zatarcie skazania, jego przesłanki i konsekwencje (art. 106) Schemat 60. Terminy związane z zatarciem skazania (art. 107) Schemat 61. Zasada jednoczesnego zatarcia wszystkich skazań (art. 108) Schemat 62. Zasady wyboru właściwej jurysdykcji karnej (rozdział XIII k.k. + art. 5) Schemat 63. Konsekwencje skazania za granicą (art. 114 i 114a) Schemat 64. Społeczna szkodliwość czynu kryteria jej oceny (art ) Schemat 65. Społeczna szkodliwość jej występowanie w Kodeksie karnym Schemat 66. Podobieństwo przestępstw (art ) Schemat 67. Mienie (art i 6) Schemat 68. Szkoda (art ) Schemat 69. Osoba najbliższa (najbliższy) relacja sprawcy i jej kon sekwencje (art ) Schemat 70. Groźba bezprawna (art ) Schemat 71. Dokument (art ) Schemat 72. Stan nietrzeźwości (art ) Schemat 73. Rozkaz (art ) Schemat 74. Funkcjonariusz publiczny i osoba pełniąca funkcję pu bliczną (art i 19) Schemat 75. Przestępstwo o charakterze terrorystycznym (art ) K.K. 5

16 Schemat 76. Występek o charakterze chuligańskim i jego konsekwencje (art ) Schemat 77. Handel ludźmi i niewolnictwo (art i 23) Schemat 78. Stosunek do ustaw szczególnych (art. 116) Schemat 79. Typizacje czynów zabronionych (wybrane przykłady).. 137

17 Wstęp Założeniem niniejszego opracowania było przedstawienie w sposób graficzny zasad odpowiedzialności karnej, instytucji prawa karnego materialnego i występujących między nimi współzależności, uregulowanych zasadniczo w Kodeksie karnym. Oczywiście, dorobek nauki prawa karnego ma ogromne znaczenie dla stosowania prawa karnego, jednak w tym opracowaniu uwzględniony został w minimalnym zakresie jedynie tam, gdzie wydawało się to absolutnie konieczne. Równocześnie trzeba zauważyć, że ten bogaty dorobek doktryny prawa karnego znacznie utrudnia przedstawienie pewnych regulacji w postaci schematów trudno bowiem w takiej formie zobrazować zgłaszane wątpliwości czy różnorodne poglądy. W nielicz nych tylko przypadkach ta rozbieżność (przez zastosowanie odmiennych znaków graficznych) została zasygnalizowana. W wielu miejscach przy jęto określoną koncepcję związaną ze schematem budowy danej instytu cji, jej podziałem lub przynależnością do określonego zbioru, chociaż nie była to oczywiście koncepcja jedyna. Założenia publikacji wymagały jed nak zajęcia określonego stanowiska. Należy również pamiętać, że przedstawienie przepisów Kodeksu karnego przez grafy i schematy pociąga za sobą z konieczności pewne uproszczenia, a nawet spłycenia. Ta publikacja ma jednak charakter wyłącznie pomocniczy w procesie dydaktycznym i z pewnością nie pre tenduje do miana podręcznika czy skryptu. Na pewno nie może być jedy nym źródłem wiadomości z zakresu prawa karnego. K.K. 7

18

19 LEGENDA OBJAŚNIENIE UŻYTYCH ZNAKÓW GRAFICZNYCH podział instytucji, elementy składowe, wynikanie wyjaśnienie pojęcia, uzupełnienia, rozszerzenie informacji spory w doktrynie co do istnienia, zaliczania, podziału danej instytucji prawa karnego instytucje, zasady, podziały wynikające z innych regulacji lub wypracowane przez naukę prawa karnego konieczne lub dodatkowe elementy suma K.K. 9

20 Schemat 1 BUDOWA KODEKSU KARNEGO Kodeks karny Część ogólna (art *) Część szczególna (art ) Część wojskowa (art ) (art ) (art ) Ogólne zasady odpowiedzialności karnej Typizacje czynów zabronionych Ogólne zasady odpowiedzialności karnej żołnierzy Typizacje czynów zabronionych * Artykuły powołane bez bliższego oznaczenia są artykułami Kodeksu karnego (ustawa z 6 czerwca 1997 r., Dz.U. Nr 88, poz. 553 ze zm.). 10 K.K.

21 Publikacja zawiera tekst ustawy Kodeks karny wraz z wykazem aktów zmieniających kodeks karny oraz z przepisami wprowadzającymi, z uwzględnieniem wszystkich ostatnio wprowadzonych zmian, m.in. ustawy z 10 czerwca 2016 r. o działaniach antyterrorystycznych (Dz.U. poz. 904). Artykuły kodeksu zostały opatrzone tytułami objaśniającymi ich sens zaakcentowano je kolorowym tłem. W książce znajduje się także skorowidz przedmiotowy ułatwiający odnalezienie poszczególnych zagadnień i instytucji. Schematy zamieszczone na końcu publikacji przedstawiają w formie graficznej powiązania między poszczególnymi unormowaniami. To nowatorskie rozwiązanie swoista mapa kodeksu z pewnością ułatwi Czytelnikowi poruszanie się w gąszczu przepisów ustawy. Publikacja ta jest skierowana przede wszystkim do studentów, a także aplikantów oraz osób przygotowujących się do wszelkiego rodzaju egzaminów prawniczych. Zmiany, które weszły w życie między 1 maja 2016 r. a 2 września 2016 r., oznaczono tekstem pogrubionym, natomiast wszystkie zmiany, które wejdą w życie po 2 września 2016 r., oznaczono tekstem pogrubionym i mniejszym stopniem pisma. zamówienia: infolinia , fax zamowienia@wolterskluwer.pl CENA 19,90 ZŁ (W TYM 5% VAT)