FUNKCJONOWANIE KOMENDY PORTU WOJENNEGO ELEMENTEM BEZPIECZEŃSTWA LOGISTYCZNEGO W MARYNARCE WOJENNEJ RP

Mieczysław Pawlisiak 1 FUNKCJONOWANIE KOMENDY PORTU WOJENNEGO ELEMENTEM BEZPIECZEŃSTWA LOGISTYCZNEGO W MARYNARCE WOJENNEJ RP Nie sztuka mówić o bezpieczeństwie logistycznym, sztuką jest zbudować struktury oraz wypracować procedury działania, które zapewnią wykorzystanie posiadanego potencjału do racjonalnego zaspokojenia potrzeb zabezpieczanych wojsk Autor Wstęp Bezpieczeństwo jako termin powszechnie używany jest w rozumieniu Autora nazwą abstrakcyjną i oznacza stan rzeczy 2. W rzeczywistości, w sensie fizycznym, namacalnym coś takiego jak bezpieczeństwo nie istnieje. Analogicznie rzecz się ma w stosunku do określenia bezpieczeństwo logistyczne 3. Rodzi się zatem pytanie ca nas skłania do tego aby zajmować się czymś co realnie nie istnieje. Co nas skłania do tego aby poświęcać czas i ponosić wysiłek dla rozwiązywania wątpliwości odnoszących się do pojęcia jakim jest bezpieczeństwo. Dzieje się tak dlatego, że w otaczającej nas rzeczywistości występują i realizują swoje zadania różnorodne podmioty, których zadaniem jest realizacja określonych zadań wynikających z wypełnienia 1 Dr inż. Mieczysław Pawlisiak, Wojskowa Akademia Techniczna, Instytut Logistyki 2 Bezpieczeństwo z greckiego sine cura /securitas/, co w dowolnym tłumaczeniu oznacza stan beztroski, zmartwień, niepokoju oraz niekorzystnych zmian. W ogólnym znaczeniu bezpieczeństwo jest rozumiane jako brak stanu zagrożenia. Zob. Webster s Third New International Dictionary, Könemann 1993, s. 2053 2054 3 Bezpieczeństwo logistyczne w rozumieniu Autora to nic innego jak teoria i praktyka związana z zapewnieniem wojskom warunków logistycznych pozwalających na realizację przedsięwzięć szkoleniowych umożliwiających osiągniecie zakładanego celu polegającego na osiągnięciu i utrzymywania zdolności do podjęcia działań adekwatnie do zaistniałej sytuacji militarnej lub kryzysowej przez wszystkie szczeble organizacyjne Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej powinności zapisanych w Konstytucji RP 4. Należą do nich różnego rodzaju i przeznaczenia jednostki wojskowe składające się na całość Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej. Jednym z zasadniczych komponentów jest Marynarka Wojenna Rzeczypospolitej Polskiej jako całość, której ważną z logistycznego punktu widzenia częścią jest Komenda Portu Wojennego. To właśnie ona wykorzystując posiadany potencjał realizuje zadania związane z zabezpieczeniem logistycznym, a jakość realizacji tych zadań stanowi czynnik determinujący stan bezpieczeństwa logistycznego zabezpieczanych jednostek. Idea zmian w systemie logistycznym Sił Zbrojnych RP 5 Początek XXI wieku charakteryzował się dalszym zmniejszeniem liczebności Sił Zbrojnych RP, przy jednoczesnym zachowaniu niezmiennej istoty stanu systemu logistycznego jako całości. Oznaczało to, że w dalszym ciągu praktyczna realizacja zadań zabezpieczenia logistycznego wojsk była umiejscowiona w jednostkach wojskowych, zobowiązanych równolegle zajmować się szkoleniem i logistycznym zabezpieczeniem podległych pododdziałów i oddziałów. Oprócz logistyki umiejscowionej w jednostkach umownie zwanych operacyjnymi istniała i funkcjonowała logistyka wpisana w struktury stacjonarne takie jak Rejonowe Bazy Materiałowe, Bazy Materiałowo Techniczne, Bazy Lotnicze, Komendy Portów Wojennych, różnorodne Warsztaty Remontowe i inne stacjonarne jednostki wojskowe. Decydenci, w osobach przedstawicieli Sztabu Generalnego WP oraz Logistyki 4 Konstytucja RP Art. 26. Pkt. 1 Siły Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej służą ochronie niepodległości państwa i niepodzielności jego terytorium oraz zapewnieniu bezpieczeństwa i nienaruszalności jego granic. 5 Strukturę systemu logistycznego przedstawia Załącznik 1 Logistyka 6/2014 1043

Rodzajów Sił Zbrojnych przeprowadzili szczegółową analizę stanu posiadania w zakresie potencjału logistycznego oraz dokonali analizy i oceny wielkości i asortymentu ewentualnych potrzeb logistycznych w przewidywalnym horyzoncie czasowym. W tym zakresie założyli, że wyniki prowadzonych analiz mogą być wiarygodne jeżeli perspektywa jest nie dłuższa niż okres obowiązywania Długookresowej Strategii Rozwoju Kraju /DSRK/ postrzeganej jako kompleksowej wizji rozwoju społeczno-gospodarczego Polski w perspektywie do 2030 roku 6. Z przeprowadzonej analizy i oceny wyciągnięte zostały wnioski odnoszące się stacjonarnego i mobilnego potencjału logistycznego. Zauważono, że Siły Zbrojne RP dysponują zbyt dużym potencjałem w stosunku do realnie występujących potrzeb. Nadwyżki te odnosiły się do ilości składów materiałowych i powierzchni, którymi te składy dysponowały. Drugim mankamentem była zbyt duża ilość warsztatów remontowych. Dodatkowo warsztaty dysponowały przestarzałą infrastrukturą /budowlaną i techniczną/, która nie posiadała zdolności do pełnej realizacji zadań obsługowo remontowych, zwłaszcza w odniesieniu do nowoczesnych egzemplarzy sprzętu wojskowego. Sytuacja ta generowała wysokie koszty utrzymania, których wielkość nie była proporcjonalna do uzyskiwanych efektów działalności logistycznej. Oceniono, że funkcjonujące podsystemy logistyczne nie stanowią jednorodnej struktury i widoczny jest brak integracji wszystkich podsystemów logistycznych, co niekorzystnie wpływa na realizację zadań związanych z zabezpieczeniem logistycznym wojsk traktowanych jako odbiorcę /konsumenta/ usług logistycznych. Jaskrawym przykładem nieracjonalnego wykorzystania potencjału logistycznego było posiadanie zbyt dużej liczby pododdziałów logistycznych o małych zdolnościach wykonawczych. Doprowadzało to do sytuacji w której dla wykonania określonych zadań zabezpieczenia logistycznego należało korzystać z pododdziałów różnego służbowego podporządkowania. W procesie oceny potencjału logistycznego okazało się również, że ma miejsce powielanie się struktur organizacyjnych, praktycznie wykonujących jeżeli nie takie same to przynajmniej podobne zadania. Dotyczyło to ówczesnych Dowództw Okręgów Wojskowych, Dowództw Rodzajów Sił Zbrojnych i Inspektoratu Wsparcia Sił Zbrojnych. Problemem 6 Podstawa prawna: Ustawa z dnia 6 grudnia 2006 roku o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz.U. z 2009 r., Nr 84, poz. 712, z późn. zm.). 1044 Logistyka 6/2014 potęgującym ówczesne niedogodności był brak zintegrowanego systemu informatycznego wspomagającego zarządzanie posiadanym potencjałem logistycznym przy jednoczesnym posiadaniu zbyt dużej liczby jednostek wojskowych będących oddziałami gospodarczymi przy jednoczesnym ich podporządkowaniu pod różne Rodzaje Sił Zbrojnych /RSZ/. Istotnym z punktu widzenia operacyjnego było i po części jest niekorzystne położenie części składów materiałowych, które jako spuścizna po zaborach i innego przebiegu granic przed drugą wojną światową były i są wykorzystywane do gromadzenia i utrzymania zapasów zaopatrzenia. Wyniki analizy i oceny stanu potencjału logistycznego zaowocowały koncepcją /ideą/ utworzenia nowych jakościowo struktur jakimi miały być Wojskowe Oddziały Gospodarcze /WOG/. Ich sformowanie miało doprowadzić do utworzenia jednolitego, wspólnego dla wszystkich rodzajów Sił Zbrojnych /także dla ŻW i DGW/ systemu zabezpieczenia logistycznego, przeznaczonego do realizacji zadań na rzecz wszystkich jednostek wojskowych dyslokowanych w danym garnizonie lub w jego pobliżu. Działania te miały również spowodować, że bezpieczeństwo logistyczne nie tylko w miejscach stałej dyslokacji ale również w czasie realizacji zadań zgodnie z wojennym przeznaczeniem, zostanie utrzymane i w dalszej kolejności wzmocnione poprzez efektywniejsze wykorzystanie całego potencjału logistycznego. Dzięki takiemu rozwiązaniu miały być i na dzień dzisiejszy są realizowane przedsięwzięcia zabezpieczenia logistycznego i finansowego przez specjalistyczne jednostki wojskowe, jakim są wojskowe oddziały gospodarcze i inne stacjonarne, specjalistyczne jednostki wojskowe takie jak Bazy Lotnicze oraz komendy Portów Wojennych. W ramach tej koncepcji zdecydowano ujednolicić i uporządkować plan przydziałów gospodarczych co miało pozwolić skoordynować na szczeblu centralnym działania w zakresie budżetowania i realizacji zadań logistycznych w poszczególnych garnizonach. Koncepcja ta zakładała osiągniecie następujących celów: oddzielenie w wojskowych jednostkach budżetowych funkcji finansowogospodarczych od operacyjno-szkoleniowych; uporządkowanie przydziałów gospodarczych z jednoczesną koordynacją na szczeblu centralnym spójnych w zakresie budżetowania i realizacji zadań logistycznych w poszczególnych garnizonach;

zracjonalizowanie wykorzystania potencjału logistycznego; uzyskanie oszczędności przez ograniczenie kosztów obsługi finansowo-logistycznej jednostek wojskowych w garnizonie; poprawę jakości świadczenia usług logistycznych poprzez ich profesjonalizację. Wdrożenie koncepcji zmian następowało etapami a pierwszym krokiem był pilotaż polegający na próbnym sformowaniu i uruchomieniu wojskowych oddziałów gospodarczych w czterech garnizonach a mianowicie we Wrocławiu, Ustce, Dęblinie i Gliwicach 7. Pilotażowe funkcjonowanie wymienionych wojskowych oddziałów gospodarczych trwało przeszło dwa lata i zdaniem specjalistów uzyskano pozytywne wyniki zwłaszcza w obszarze oszczędności etatowych i związanych z tym oszczędności finansowych. Pozytywne wnioski i perspektywa możliwości usprawnienia funkcjonowania całego systemu logistycznego w Wojsku Polskim doprowadziły do sytuacji, w której zdecydowano zreformować całą logistykę poprzez zbudowanie terytorialnego systemu zabezpieczenia logistycznego wojsk. Pierwszym krokiem po zakończeniu pilotażu było wydanie Rozkazu nr 488/Log/P4 Szefa Sztabu Generalnego WP z dnia 29 czerwca 2010 roku w sprawie przygotowania wdrożenia terytorialnego systemu zabezpieczenia funkcjonowania jednostek wojskowych w garnizonach Sił Zbrojnych RP, opartego na Wojskowych Oddziałach Gospodarczych /z późn. zm./. Rozkaz ten i wydawane na jego podstawie inne dokumenty wykonawcze ustalały, że do końca 2011 roku zostanie sformowanych 14 wojskowych oddziałów gospodarczych. Z kolei w roku 2012 zostaną zakończone wszystkie czynności związane z wdrożeniem terytorialnego systemu zabezpieczenia funkcjonowania jednostek wojskowych w garnizonach Sił Zbrojnych RP i od 2013 roku logistyka osiągnie swój stan docelowy i będzie posiadać: 26 wojskowych oddziałów gospodarczych; 10 baz lotniczych spełniających funkcje wojskowego oddziału gospodarczego 7 Decyzja Ministra Obrony Narodowej nr 503 z dnia 06 grudnia 2006 roku w sprawie wdrożenia programu pilotażowego oddzielenia w wojskowych jednostkach budżetowych funkcji finansowo gospodarczych od operacyjno szkoleniowych /pozostające w podporzadkowaniu ówczesnego Dowództwa Sił Powietrznych; 2 Komendy Portów Wojennych, Bazę Lotniczą MW i Centrum Wsparcia Teleinformatycznego i Dowodzenia MW spełniające funkcje wojskowego oddziału gospodarczego /pozostające w podporzadkowaniu ówczesnego Dowództwa Marynarki Wojennej/; 4 Regionalne Bazy Logistyczne; 2 Brygady Logistyczne spełniające funkcje oddziałów gospodarczych dla jednostek realizujących zadania poza granicami kraju. Założone cele nie do końca zdołano zrealizować, bowiem w trakcie prac nad reformą systemu logistycznego wynikła potrzeba utworzenia specjalistycznych oddziałów gospodarczych dla zabezpieczenia potrzeb logistycznych wojsk specjalnych, żandarmerii wojskowej oraz instytucji centralnych w Warszawie. Spowodowało to konieczność sformowania /utrzymania/ pięciu kolejnych jednostek spełniających funkcje oddziału gospodarczego. Wdrożenie reformy systemu logistycznego w Siłach Zbrojnych RP polegającej na przesunięciu punktu ciężkości z rozproszonej logistyki w wielu oddziałach gospodarczych /w szczytowym momencie w Wojsku Polskim funkcjonowało 216 jednostek spełniających funkcje oddziału gospodarczego/ na wyspecjalizowane, głównie stacjonarne jednostki logistyczne spowodowało, że nieco inaczej należy spojrzeć na funkcjonowanie Komendy Portu Wojennego w aspekcie realizacji zadań logistycznych. Przeznaczenie, zadania i struktura organizacyjna Komendy Portu Wojennego jako terytorialnego elementu zabezpieczenia logistycznego wojsk Komenda Portu Wojennego /KPW/ jest stacjonarną jednostką logistyczną podporządkowaną strukturalnie Dowódcy Flotylli. Przeznaczona jest do realizacji zadań zabezpieczenia logistycznego wszystkich jednostek wojskowych znajdujących się w jej rejonie odpowiedzialności. Oznacza to, że jej zadania nie są nakierowane wyłącznie na zaspokojenie potrzeb logistycznych jednostek Marynarki Wojennej lecz także musi jako jednostka wojskowa rozumieć potrzeby innych rodzajów wojsk i na bieżąco je zaspakajać. Na przydziałach gospodarczych w KPW aktualnie znajduje się niemal osiemdziesiąt różnego rodzaju i różnego podporzadkowania jednostek i Logistyka 6/2014 1045

instytucji wojskowych, co w sumie daje ponad sto pododdziałów gospodarczych. Obrazuje to wysiłek kadry logistycznej, która jest odpowiedzialna za realizację różnorodnych, niekiedy skomplikowanych zadań. Dla uzyskania pełnych i wiarygodnych wyników została przeprowadzona ankieta, której zadaniem miała być ocena dzisiejszego funkcjonowania Komendy Portu Wojennego realizującego zadania zabezpieczenia logistycznego 8. Adresatami tej ankiety byli pracownicy Komend Wojennych portu i przedstawiciele zabezpieczanych jednostek. Uzyskane wyniki pozwoliły niejako doprecyzować zadania realizowane przez KPW i dać podstawę do sprecyzowania ostatecznego wniosku odnoszącego się do roli Komendy Portu Wojennego w zapewnieniu bezpieczeństwa logistycznego zabezpieczanym jednostkom. W pierwszej kolejności odniosę się do treści zadań realizowanych przez KPW. Najważniejszym zadaniem realizowanym przez Komendę Portu Wojennego jest sprawowanie funkcji związanych z kierowaniem procesem realizacji zadań logistycznych w rejonie swojej odpowiedzialności. Funkcja ta jest o tyle istotna, że poprawne wykonanie zadań wynikających z tejże funkcji będzie możliwe wtedy, gdy osoby zajmujące kierownicze stanowiska będą posiadały warunki i możliwości podejmowania właściwych decyzji. Z kolei decyzje te odnoszą się do planowania, a następnie praktycznego wdrażania do realizacji opracowanych planów związanych z całokształtem zabezpieczenia logistycznego. Kolejnym, nie mniej ważnym zadaniem jest realizacja przedsięwzięć związanych z funkcjonowaniem podsystemu materiałowego. W tym obszarze zasadnicza uwaga jest skupiona na realizacji zadań odnoszących się do zaopatrywania okrętów zarówno na morzu, jak i na lądzie we wszelkiego rodzaju amunicję, rakiety, torpedy, miny oraz wyposażenie chemiczne, materiały pędne i smary, a także w żywność, mundury, wodę słodką i wszelkie inne rzeczy niezbędne do samodzielnego funkcjonowania okrętu. Nie należy przy tym zapominać, że KPW w obszarze odpowiedzialności posiada na przydziałach gospodarczych, inne niż jednostki Marynarki Wojennej instytucje i jednostki wojskowe, których potrzeby materiałowe należy rozumieć i zgodnie ze zgłaszanymi przez nie potrzebami zaspakajać. Jest to o tyle istotne przedsięwzięcie, że przed zmianami systemowymi 8 Treść ankiety zawiera Załącznik 2 1046 Logistyka 6/2014 zabezpieczenie logistyczne jako całość były realizowane w obszarze takich samych lub podobnych pod względem struktury, wyposażenia i funkcjonowania jednostek co oznaczało, że oddziały gospodarcze Marynarki Wojennej zaspakajały potrzeby innych jednostek podporządkowanych Dowódcy Marynarki Wojennej. Istotnym zadaniem, rzutującym na sprawność i wykorzystanie sprzętu wojskowego będącego na wyposażeniu jednostek dyslokowanych w rejonie odpowiedzialności KPW jest w pierwszej kolejności zabezpieczanie podstawowych napraw sprzętu okrętowego, które są realizowane z wykorzystaniem etatowego warsztatu remontowego techniki morskiej. Służby techniczne, oprócz najważniejszego zadania jakim jest utrzymanie w nakazanym stopniu sprawności techniki morskiej zobowiązane są do realizacji zadań związanych z obsługą i remontem pozostałego sprzętu wojskowego eksploatowanego przez jednostki i instytucje wojskowe pozostające na zaopatrzeniu w dziale technika wojskowa w Komendzie Portu Wojennego. W zakresie odpowiedzialności Komendy Portu Wojennego znajduje się realizacja szeregu zadań związanych z utrzymaniem infrastruktury wojskowej. Oznacza to, że odpowiedzialność za jakość infrastruktury wojskowej znajdującej się w rejonie odpowiedzialności KPW została przesunięta z dotychczasowych Wojskowych Administracji Koszar /WAK/ do stacjonarnych jednostek wojskowych pełniących funkcje oddziałów gospodarczych. Spowodowało to, że nie tylko infrastruktura portowa jest obiektem zainteresowania i odpowiedzialności KPW lecz również kompleksy koszarowo magazynowe czy biurowo administracyjne muszą być objęte działaniami związanymi z bieżącą eksploatacją, utrzymaniem, konserwacją czy w końcu zadaniami remontowymi. W odniesieniu do obiektów położonych w rejonie odpowiedzialności KPW ma miejsce realizacja zadań związanych z ich ochroną i obroną. W pierwszej kolejności dotyczy to Portu Wojennego oraz Punktu Bazowania Okrętów. W ramach ochrony i obrony KPW realizuje zdania związane z opracowaniem planów i następnie ich realizacją i odnosi się to w równej mierze do wszystkich kompleksów w tym koszarowych, magazynowych, administracyjnych i wszystkich innych pozostających w użytkowaniu jednostek będących na przydziale gospodarczym w Komendzie Portu Wojennego. Zadaniem KPW jako jednostki pełniącej funkcje oddziału gospodarczego jest zabezpieczanie i

realizacja przewozów. Zadanie to odnosi się do zaspokojenia potrzeb przewozowych ludzi i towarów. Jest ono realizowane posiadanymi siłami i środkami ale dopuszcza się korzystanie z innych przewoźników jako typowego outsourcingu dla realizacji konkretnego zadania. Nie musi to być podmiot cywilny, lecz może to być inna jednostka wojskowa dysponująca odpowiednią ilością i jakością środków transportowych np. Brygada Logistyczna. Istotnym z punktu widzenia bezpiecznego, bieżącego funkcjonowania każdej jednostki i instytucji wojskowej jest realizacja zadań związanych z zabezpieczeniem medycznym. W odniesieniu do KPW zadanie to jest realizowane poprzez świadczenie usług medycznych żołnierzom i pracownikom wojska na bazie ambulatorium z izbą chorych. Ze względu na położenie jednostek i instytucji wojskowych będących na przydziałach gospodarczych w KPW dopuszcza się podpisywanie umów na świadczenia medyczne z różnymi podmiotami, których położenie jest korzystne w stosunku do zabezpieczanych jednostek 9. Realizacja wymienionych zasadniczych zadań wymusza posiadane adekwatnego do treści i zakresu zadań potencjału wykonawczego. W tym temacie KPW w swojej strukturze posiada odpowiednie komórki planistyczne, organizacyjne i wykonawcze pozwalające wykonać podstawową część zadań. Używając określenia podstawową kierowałem się opiniami opracowanymi na podstawie badań ankietowych, z których jednoznacznie wynika swego rodzaju niedoszacowanie struktury KPW, zwłaszcza w odniesieniu do realizacji zadań logistycznych na rzecz innych jednostek niż jednostki Marynarki Wojennej 10. Sytuacja ta zwłaszcza w okresie pierwszych dwóch lat była szczególnie odczuwalna bowiem specjaliści logistyki Marynarki Wojennej byli zmuszeni zapoznać się, zrozumieć i realizować zadania logistyczne na rzecz jednostek i instytucji Wojsk Lądowych, Sił Powietrznych czy Inspektoratu Wsparcia SZ. Sytuacja ta nie ułatwiała funkcjonowania, a na potwierdzenie tego stanu należy przytoczyć dane dotyczące ilości i rodzaju jednostek będących na przydziałach gospodarczych w jednej z Komend Portu Wojennego. Ogółem jest to ponad 70 różnego rodzaju i różnej podległości jednostek i instytucji wojskowych z czego niewiele ponad 20 jest bezpośrednio związanych z funkcjonowaniem Marynarki Wojennej. Drugim miernikiem wskazującym na ogrom i różnorodność realizowanych zadań jest ilość żołnierzy zawodowych obsługiwanych i zabezpieczanych przez KPW. Obecnie jest to około 3700 /ewidencyjnie/, choć etatowo być powinno prawie 5000. Przytoczone cyfry maja swoją wymowę i pokazują, że struktura organizacyjna KPW zaprezentowana na rysunku 3 nie jest przypadkowym zlepkiem ale organizacją, w której członkowie na brak zajęcia narzekać nie mogą. Funkcjonowanie Komendy Portu Wojennego w procesie zaspakajania potrzeb logistycznych wojsk w rejonie odpowiedzialności Przeprowadzone badania ankietowe wśród żołnierzy zawodowych pełniących służbę w Komendach Portów Wojennych i żołnierzy z jednostek i instytucji wojskowych będących na przydziałach gospodarczych w KPW wynika, że w bieżącej działalności występuje szereg problemów rzutujących na jakość realizacji zadań logistycznych 11. Respondenci najczęściej odnosili się do następujących problemów: trudności w planowaniu potrzeb rzeczowych z półtorarocznym wyprzedzeniem; konieczność przestrzegania przepisów zawartych a Prawie zamówień publicznych; niezrozumienie istoty, roli i znaczenia inwentaryzacji składników majątkowych; konieczność współpracy i współdziałania jednostek i instytucji wojskowej różnego podporzadkowania. Poprawna realizacja zadań związanych z zabezpieczeniem logistycznym, a tym samym zapewnienia jednostkom i instytucjom bezpieczeństwa logistycznego zależy w pierwszej kolejności od właściwego zdefiniowania potrzeb logistycznych. Odbywa się to w procesie planowania, który zgodnie z obowiązującymi dokumentami rozpoczyna się z półtora rocznym wyprzedzeniem w stosunku do praktycznej realizacji zadań 12. Ten czas jest pierwszym 9 Przedstawiając zasadnicze zadania logistyczne Komendy Portu Wojennego korzystałem z konsultacji z przedstawicielami Komend Portów Wojennych w Gdyni i Świnoujściu 10 Strukturę organizacyjną Komendy Portu Wojennego przedstawia Załącznik 3 12 Zob. DECYZJA NR 342/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 31 października 2012 r. w sprawie planowania i wykonywania budżetu resortu obrony narodowej DECYZJA Nr 7/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 13 stycznia 2014 r. zmieniająca decyzję w Logistyka 6/2014 1047

problemem powodującym powstawanie wielu różnorodnych dylematów na wszystkich szczeblach organizacyjnych partycypujących w prognozowaniu potrzeb rzeczowych i finansowych. Dylematy te dotyczą wielkości i asortymentu potrzeb i wynikają one z nie do końca przewidywalnych zdarzeń, które mogą zaistnieć w tak odległym horyzoncie czasu, a ilość i rodzaj zdarzeń przekłada się bezpośrednio na wielkość potrzeb logistycznych i finansowych. Dla zobrazowania trudności z tym związanych posłużę się dwoma przykładami. Pierwszy dotyczy określenia potrzeb finansowych i rzeczowych w dziale techniczne środki materiałowe, które są niezbędne do utrzymania sprzętu wojskowego w wymaganym stanie technicznym. O ile nie przedstawia większej trudności zdefiniowanie potrzeb wynikających z procesu planowej eksploatacji, o tyle ewentualne awarie, i wynikające z nich potrzeby są praktycznie niemożliwe do określenia. Konieczne jest zatem pozostawienie pewnej puli środków finansowych jako rezerwy, które mogą umożliwić zaspokojenie doraźnie występujących potrzeb technicznych środków materiałowych. Drugi przykład wynika z istoty funkcjonowania Sił Zbrojnych RP w aktualnych uwarunkowaniach. Trudno a niekiedy wręcz niemożliwe jest z półtora rocznym wyprzedzeniem określić rozwój sytuacji politycznej i militarnej na świecie. Dynamika zmian zwłaszcza na Kontynencie Afrykańskim powoduje, że jednostki wojskowe nie zawsze będą w stanie przewidzieć jakie konkretnie zadania przyjdzie im realizować za półtora roku, a tym samym czego i ile pod względem materiałowym będą potrzebowały. Wyjściem z tej sytuacji jest elastyczność planowania, co przy konserwatywnym podejściu wojska i zhierarchizowanej strukturze wojska jest trudne do zrealizowania. Nasuwa się zatem wniosek, że nie ma praktycznie żadnej możliwości aby planowanie potrzeb było w stu procentach zgodne z realnym zapotrzebowaniem, a zatem obowiązkowo należy posiadać rezerwy finansowe i rzeczowe pozwalające doraźnie uzupełnić zgłaszane przez jednostki potrzeby finansowe i logistyczne. Drugim istotnym pod względem funkcjonowania Komendy Portu Wojennego jako oddziału gospodarczego problemem, jest konieczność przestrzegania przepisów zawartych w Ustawie Prawo sprawie planowania i wykonywania budżetu resortu obrony narodowej 1048 Logistyka 6/2014 zamówień publicznych 13. Jednostki wojskowe będące oddziałami gospodarczymi z mocy ustawy są zobowiązane przestrzegać przepisów dotyczących racjonalnego gospodarowania przydzielonym budżetem co w praktyce oznacza wydatkowanie środków przy zastosowaniu przepisów ustawy Prawo zamówień publicznych. Zgłaszany problem polega na tym, że wcześniej /przed zmianą systemową odnoszącą się do funkcjonowania logistyki wykonawczej/, wiele kupowanych przez poszczególne jednostki będące oddziałami gospodarczymi towarów, ze względu na ich całkowitą wartość nie było zobowiązane przestrzegać przepisów wymienionej ustawy. Do szesnastego kwietnia była to równowartość czternastu tysięcy euro liczona w złotówkach. Dziś jest to równowartość trzydziestu tysięcy euro 14. Pomimo tej zmiany problem dotyczący obowiązku stosowania prawa zamówień publicznych pozostał, a zmienił się jedynie zakres jej stosowania. Problem ten nie odnosi się do obowiązku przestrzegania określonych przepisami reguł a jedynie jest uciążliwy, bowiem wydłuża czas pozyskania określonych dóbr. Zaznaczyć również należy, że wydatkowanie środków budżetowych przy wykorzystaniu etatowych sekcji zamówień publicznych spowodowało zmniejszenie ilości różnego rodzaju uchybień i nieprawidłowości co w konsekwencji poprawiło jakość gospodarowania środkami publicznymi. Trzecim problemem zgłaszanym zwłaszcza przez przedstawicieli KPW jest niezrozumienie istoty i znaczenia inwentaryzacji dla racjonalnego gospodarowania przydzielonym mieniem. Nader często przedstawiciele jednostek będących na przydziale gospodarczym w KPW prezentują pogląd, że skoro w strukturach Komendy jest etatowa sekcja inwentaryzacji, to właśnie ona powinna wszystkie sprawy związane z inwentaryzacja wziąć na siebie. Od strony organizacyjnej jest to w pełni uzasadnione. Zapomina się jednak o obowiązkach osób materialnie odpowiedzialnych, które pełnia służbę w jednostkach będących na przydziałach gospodarczych 13 Zob. Dz. U. z 2013 r. poz. 907, 984, 1047 i 1473 oraz z 2014 r. poz. 423 USTAWA z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych /tekst ujednolicony/. 14 Zob. ROZPORZĄDZENIE PREZESA RADY MINISTRÓW z dnia 23 grudnia 2013 roku w sprawie średniego kursu złotego w stosunku do euro stanowiącego podstawę przeliczania wartości zamówień publicznych (Dz.U. z 2013 roku, poz. 1692)

w KPW 15. Osoby te nie tylko zobowiązane są dbać o powierzone im mienie, racjonalnie nim gospodarować, ale również przygotować je do inwentaryzacji. Obowiązkiem osoby materialnie odpowiedzialnej jest osobisty /niekiedy poprzez wyznaczonego pełnomocnika/ udział w prowadzeniu spisu z natury jako najczęściej wykorzystywanego sposobu inwentaryzowania mienia w wojsku. Inaczej mówiąc konieczne jest współdziałanie pomiędzy zabezpieczaną jednostką a zabezpieczającą Komendą Portu Wojennego w procesie przygotowania i prowadzenia inwentaryzacji. Poprawne jej przeprowadzenia powinno odbywać się we wspólnym interesie KPW i zabezpieczanej jednostki wojskowej. Ostatnim ze zgłaszanych problemów jest jakość współpracy pomiędzy Komendą Portu Wojennego /oddziałem gospodarczym/ a zabezpieczaną jednostką czy instytucją wojskową. Istota odnosząca się do relacji pomiędzy dwoma podmiotami nie zawsze nacechowana jest zrozumieniem i partnerstwem. Szczególnie uwidacznia się to pomiędzy KPW a jednostką będącą na przydziale gospodarczym, która wcześniej, przed zmianami systemowymi była samodzielnym oddziałem gospodarczym. Na podstawie doświadczeń powinna zaistnieć sytuacja, w której ma miejsce pełne zrozumienie dla trudnej skądinąd pracy ludzi zajmujących się bieżącym zaspakajaniem potrzeb logistycznych. Praktyka dnia codziennego okazuje się zgoła inna i często spotykać można stwierdzenie, gdy ja byłem dowódcą oddziału gospodarczego, to wszystko przebiegało lepiej. Na szczęście nie są to jednak nagminne zdarzenia, ale na pewno nie stanowią czynnika mobilizującego i poprawiającego relacje i atmosferę w pracy. Przedstawione problemy pokazują, że relacje pomiędzy zabezpieczającym a zabezpieczanym wymagają poprawy. Przełożeni szczebla centralnego rozumiejąc i dostrzegając te problemy zdecydowali się podjąć działania mające na celu poprawę tego stanu i wydali rozkaz, w którym w miarę precyzyjnie starali się określić podział kompetencji i zadań pomiędzy zabezpieczaną jednostką wojskową a zabezpieczającym oddziałem gospodarczym /KPW/ 16. 15 Zob. Paczuła Cz. Inwentaryzacja składników majątkowych jednostki gospodarczej, wyd. Diffin 1997 s. 36-56 16 Zob. Rozkaz Nr 838/Log/P4 Szefa Sztabu Generalnego WP z 01 sierpnia 2012r. w sprawie wprowadzenia podziału kompetencji i zadań pomiędzy WOG i JW. Funkcjonującymi Dokument ten reguluje zasadnicze zagadnienia, jednak zdaniem Autora, który był w swojej karierze wojskowej dowódcą oddziału gospodarczego i pełnił funkcje gospodarcze w stosunku do innych jednostek i instytucji wojskowych, jedynie rozmowa, partnerstwo i chęć porozumienia będą stanowić stałe podwaliny poprawnej realizacji zadań zabezpieczenia logistycznego na rzecz zabezpieczanych jednostek. Rys. 1. Struktura systemu logistycznego Sił Zbrojnych RP Źródło: opracowanie własne ANKIETA OCENA JAKOŚCI FUNKCJONOWANIA KOMENDY PORTU WOJENNEGO JAKO ODDZIAŁU GOSPODARCZEGO /wzór/ 1. Miejsce pełnienia służby wojskowej uczestnika ankiety: a/ WOG b/ jednostka będąca na przydziale gospodarczym w KPW 2. Stanowisko służbowe uczestnika ankiety: a/ w pionie logistyki b/ poza logistyką 3. Dokonaj oceny funkcjonowania służby żywnościowej: a/ spełnia oczekiwania b/ nie spełnia oczekiwań /napisz w jakim zakresie/ w terytorialnym systemie zabezpieczenia jednostek wojskowych w garnizonach SZ RP opartych na WOG Logistyka 6/2014 1049

1050 4. Dokonaj oceny służby środków bojowych: a/ nie mam zastrzeżeń b/ mam zastrzeżenia jakie /napisz/ 5. Jak oceniasz funkcjonowanie służby mundurowej: 6. Dokonaj oceny służby materiałów pędnych i smarów: a/ spełnia oczekiwania i zaspakaja potrzeby b/ nie spełnia oczekiwań /napisz w jakim zakresie/ 7. Jak oceniasz funkcjonowanie służby uzbrojenia i elektroniki: 8. Dokonaj oceny służby czołgowo samochodowej: a/ nie mam zastrzeżeń b/ mam zastrzeżenia jakie /napisz 9. Jak oceniasz funkcjonowanie służby techniczno-okrętowej: 10. Jak oceniasz funkcjonowanie służby broni podwodnej: 11. Jak oceniasz funkcjonowanie działu szkolenia i sportu /w zakresie zaopatrzenia i zaspakajania potrzeb/ 12. Dokonaj oceny służby łączności i informatyki: a/ spełnia oczekiwania b/ nie spełnia oczekiwań /napisz w jakim zakresie/ 13. Oceń służbę inżynieryjno saperską i obrony przeciwchemicznej: 14. Dokonaj oceny zabezpieczenia i utrzymania infrastruktury ogólnej b/ źle bo /podaj powód 15. Dokonaj oceny zabezpieczenia i utrzymania infrastruktury lotniskowej: b/ źle bo - /podaj powód/ 16. Dokonaj oceny zabezpieczenia i utrzymania infrastruktury morskiej /portowej/ b/ źle bo - /podaj powód/ 17. Oceń jakość funkcjonowania podsystemu transportu a/ spełnia oczekiwania b/ nie spełnia oczekiwań bo /podaj powód/ 18. Dokonaj oceny funkcjonowania systemu ochrony obiektów Logistyka 6/2014 b/ źle bo - /podaj powód/ 19. Oceń terminowość i precyzję określania potrzeb logistycznych przez jednostki i instytucje wojskowe a/ nie ma problemów b/ są problemy dotyczące /wymień jakie/ 20. Oceń jakość planowania potrzeb logistycznych a/ nie ma problemów b/ są problemy dotyczące /wymień jakie/ 21. Oceń jakość relacji pomiędzy zabezpieczającym a zabezpieczanym /KPW jednostki i instytucje pozostające na przydziałach gospodarczych/ a/ są poprawne b/ należy zmienić /podaj co/ 22. Przedstaw trzy zasadnicze /Twoim zdaniem/ problemy determinujące jakość realizacji zadań przez Komendę Portu Wojennego na rzecz zabezpieczanych jednostek i instytucji wojskowych Rys. 2. Struktura organizacyjna Komendy Portu Wojennego Źródło: opracowanie własne wykonane na podstawie informacji uzyskanych od przedstawiciela KPW Świnoujście Zakończenie Rejonowy, zwany również terytorialnym, system funkcjonowania logistyki wykonawczej, którego składową jest Komenda Portu Wojennego, zaspakaja

potrzeby logistyczne wszystkich jednostek i instytucji Wojska Polskiego /zgodnie z planem przydziałów gospodarczych/ od początku 2013 roku. Wynikające stąd doświadczenia wskazują, że kierunek został wybrany właściwie co można wywnioskować z odpowiedzi osób uczestniczących w badaniach ankietowych. Nie oznacza to jednak, że nie są dostrzegane elementy wymagające poprawy. Ilość i jakość nie do końca akceptowanych rozwiazań powoduje, że wśród żołnierzy i pracowników wojska są obecni przeciwnicy takich rozwiazań. Wydaje się jednak, że od przyjętej koncepcji dotyczącej terytorialnego systemu zabezpieczenia logistycznego wojsk na dziś nie ma odwrotu. W konsekwencji przedstawionych treści można zatem podając próbę i użyć sfomułowania, że codzienna niełatwa, pełna wyrzeczeń, trudna i odpowiedzialna służba żołnierzy i pracowników Komend Wojennych Portów zostanie z czasem pozytywnie odebrana przez konsumentów przedsięwzięć realizowanych w ramach zabezpieczenia logistycznego. Oznaczać to również będzie, że Komenda Portu Wojennego wniesie swój rzeczywisty wkład w zapewnienie bezpieczeństwa logistycznego jednostek dyslokowanych w rejonie jej odpowiedzialności i przydzielonych na zaopatrzenie bez względu na podległość służbową i realizowane zadania. Streszczenie Funkcjonowanie jednostek Marynarki Wojennej pod względem zabezpieczenia logistycznego wspierane było wyłącznie przez macierzyste siły i środki. Sytuacja ta powodowała, że w ocenie przełożonych posiadała ona zbyt dużą ilość jednostek wojskowych realizujących zadania oddziałów gospodarczych. W ramach zmian strukturalnych w logistyce wykonawczej funkcje oddziału gospodarczego w Marynarce Wojennej przypisano jedynie kilku jednostkom, z których podstawową rolę spełniają Komendy Portów Wojennych. Posiadają one strukturę organizacyjną i odpowiednie wyposażenie pozwalające wykonać zasadnicze zadania zabezpieczenia logistycznego na rzecz przydzielonych pod względem gospodarczym jednostek. Realizacja przydzielonych Komendzie Portu Wojennego zadań logistycznych nacechowana jest koniecznością rozwiazywania szeregu problemów związanych z nie do końca pełnym zrozumieniem istoty przyjętych rozwiazań. Występują też sytuacje, w których obowiązek przestrzegania obowiązującego prawa nie do końca jest poprawnie rozumiany przez zabezpieczane jednostki i instytucje wojskowe. Poczynione w tym obszarze przedsięwzięcia organizacyjne i wykonawcze powinny doprowadzić do ujednolicenia interpretacji praw, obowiązków i treści zadań po stronie Komendy Portu Wojennego i zabezpieczanych jednostek co w konsekwencji pozwoli zapewnić bezpieczeństwo logistyczne wszystkim jednostkom i instytucjom wojskowym dyslokowanym w rejonie odpowiedzialności KPW. Abstract: Operation of the Navy units in terms of logistics security was supported only by the strength and resources. This situation meant that the superiors have too large amount of military units pursuing the task of economic branches. In the framework of the structural changes in the logistics functions of the Executive branch in the Navy has only a few individuals with whose principal role meet the Port Commands War. They have the organizational structure and appropriate equipment to perform the essential tasks of the logistics support assigned to the economic units. The implementation of the assigned Command of war Port logistics by is a must resolve a number of problems related to the not-quite-full comprehension of the essence of the adopted solutions. There are also situations in which the obligation to comply with applicable laws and regulations is not the end of them is properly understood by the secured unit and military institutions. Made in the area of organizational measures and regulations should lead to the harmonization of the interpretation of the rights, obligations and the content of the task after the Port Command martial law and securable entities which in turn will help ensure the safety of all logistic and military institutions deployed in the area of responsibility of Port Commands War. Słowa kluczowe: system logistyczny, bezpieczeństwo logistyczne, zabezpieczenie, funkcjonowanie, Komenda Portu Wojennego, oddział gospodarczy Key words: logistic system, Logistics Security, support, working, Port Commands War, economic branch Literatura 1. Decyzja Ministra Obrony Narodowej nr 503 z dnia 06 grudnia 2006 roku w sprawie wdrożenia programu pilotażowego oddzielenia w wojskowych jednostkach budżetowych funkcji finansowo gospodarczych od operacyjno szkoleniowych Logistyka 6/2014 1051

2. DECYZJA NR 342/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 31 października 2012 r. w sprawie planowania i wykonywania budżetu resortu obrony narodowej 3. DECYZJA Nr 7/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 13 stycznia 2014 r. zmieniająca decyzję w sprawie planowania i wykonywania budżetu resortu obrony narodowej 4. Dz. U. z 2013 r. poz. 907, 984, 1047 i 1473 oraz z 2014 r. poz. 423 USTAWA z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych /tekst ujednolicony/. 5. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej 6. Paczuła Cz. Inwentaryzacja składników majątkowych jednostki gospodarczej, wyd. Diffin 1997 7. Rozkaz Nr 838/Log/P4 Szefa Sztabu Generalnego WP z 01 sierpnia 2012r. w sprawie wprowadzenia podziału kompetencji i zadań pomiędzy WOG i JW. Funkcjonującymi w terytorialnym systemie zabezpieczenia jednostek wojskowych w garnizonach SZ RP opartych na WOG 8. ROZPORZĄDZENIE PREZESA RADY MINISTRÓW z dnia 23 grudnia 2013 roku w sprawie średniego kursu złotego w stosunku do euro stanowiącego podstawę przeliczania wartości zamówień publicznych (Dz.U. z 2013 roku, poz. 1692) 9. Ustawa z dnia 6 grudnia 2006 roku o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz.U. z 2009 r., Nr 84, poz. 712, z późn. zm.). 10. Webster s Third New International Dictionary, Könemann 1993 Logistyka - nauka 1052 Logistyka 6/2014