Zmiany w przepisach w zakresie ręcznych prac transportowych 1

Zmiana nazwy dotychczasowego rozporządzenia w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy ręcznych pracach transportowych... 2 Określenie wydatku energetycznego na wykonywanie pracy związanej z podnoszeniem i przenoszeniem przedmiotów i nie tylko... 2 Nowe (stare) normy dotyczące ręcznego transportu przedmiotów przez kobiety... 3 Ręczne przemieszczanie przedmiotów przez jednego pracownika... 4 Zespołowe ręczne przemieszczanie przedmiotów... 6 Przemieszczanie ładunków za pomocą poruszanych ręcznie wózków oraz taczek... 7 Z dniem 1 maja 2017 r. weszły w życie zmiany do rozporządzenia w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy ręcznych pracach transportowych wprowadzane rozporządzeniem ministra rodziny, pracy i polityki społecznej z 25 kwietnia 2017 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy ręcznych pracach transportowych (Dz.U. poz. 854). Zmiany te dotyczą głównie wprowadzenia nowych dopuszczalnych norm dotyczących obciążenia fizycznego, w tym związanego z ręcznym transportem ciężarów, dla kobiet niebędących w ciąży lub w okresie karmienia piersią. Wprowadzenie zmian w rozporządzeniu ministra pracy i polityki społecznej z 14 marca 2000 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy ręcznych pracach transportowych (Dz.U. z 2000 r. nr 26, poz. 313 ze zm.) jest następstwem modyfikacji art. 176 Kodeksu pracy, upoważniającego Radę Ministrów do wydania rozporządzenia określającego wykaz prac szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet. Po zmianie przepisów Kodeksu pracy nowe upoważnienie daje możliwość określenia wykazu prac uciążliwych, niebezpiecznych lub szkodliwych dla zdrowia, których nie mogą wykonywać jedynie kobiety w ciąży i kobiety karmiące dziecko piersią. Zatem upoważnienie to nie dotyczy określania norm obciążenia fizycznego, w tym związanego z ręcznym transportem ciężarów, dla kobiet niebędących w ciąży lub w okresie karmienia piersią. W tej sytuacji, w celu określenia takich norm, stało się konieczne przygotowanie projektu rozporządzenia ministra rodziny, pracy i polityki społecznej zmieniającego rozporządzenie w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy ręcznych pracach transportowych. Zmiany w przepisach w zakresie ręcznych prac transportowych 1

Nowym rozporządzeniem zmieniającym nadaje się nowy tytuł rozporządzeniu ministra pracy i polityki społecznej z 14 marca 2000 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy ręcznych pracach transportowych. Od 1 maja 2017 r. rozporządzenie to będzie nosić tytuł rozporządzenie w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy ręcznych pracach transportowych oraz innych pracach związanych z wysiłkiem fizycznym (dalej: rozporządzanie w sprawie bhp przy ręcznych pracach transportowych oraz innych Zmiana ta ma na celu uwzględnienie faktu rozszerzenia zakresu rozporządzenia o mającą zastosowanie do kobiet normę dotyczącą dopuszczalnej wartości wydatku energetycznego na wykonywanie pracy związanej z wysiłkiem fizycznym, także przy pracach innych niż ręczne prace transportowe. Z grupy pracowników, do których odnoszą się przepisy tego rozporządzenia, jasno wyklucza się pracowników młodocianych oraz kobiety w ciąży i kobiety karmiące dziecko piersią, nadając nowe brzmienie 1 pkt 3: dopuszczalne masy przemieszczanych przedmiotów, ładunków lub materiałów, dopuszczalne wartości sił niezbędne do ich przemieszczania oraz dopuszczalne wartości wydatku energetycznego na wykonanie pracy związanej z wysiłkiem fizycznym, w tym z podnoszeniem i przenoszeniem przedmiotów, przez pracowników, z wyłączeniem pracowników młodocianych oraz kobiet w ciąży i kobiet karmiących dziecko piersią. Rozporządzeniem zmieniającym przeniesiona zostaje do rozporządzenia w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy ręcznych pracach transportowych oraz innych pracach związanych z wysiłkiem fizycznym norma określająca wydatek energetyczny, który w przypadku kobiet nie powinien być przekroczony przy wykonywaniu nie tylko pracy związanej z podnoszeniem i przenoszeniem przedmiotów, ale także przy wykonywaniu innych prac związanych z wysiłkiem fizycznym, w tym pozostałych ręcznych prac transportowych. Nomy określające ten wydatek energetyczny były dotychczas zapisane (do 1 maja 2017 r.) w rozporządzeniu Rady Ministrów z 10 września 1996 r. w sprawie wykazu prac szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet. Zmiany w przepisach w zakresie ręcznych prac transportowych 2

Wobec tych zmian wydatek energetyczny netto niezbędny do wykonywania pracy związanej z wysiłkiem fizycznym, w tym z podnoszeniem i przenoszeniem przedmiotów, w czasie zmiany roboczej nie może przekraczać dla kobiet 5000 kj, a przy pracy dorywczej 20 kj/min. Natomiast wydatek energetyczny netto niezbędny do wykonywania pracy fizycznej związanej z podnoszeniem i przenoszeniem przedmiotów w czasie zmiany roboczej nie może przekraczać dla mężczyzn 8400 kj, a przy pracy dorywczej 30 kj/min. Zmiany wprowadzone w dotychczasowym rozporządzeniu w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy ręcznych pracach transportowych dotyczą w głównej mierze określenia dopuszczalnych dla kobiet (niebędących w ciąży i niekarmiących dziecka piersią) norm dotyczących ręcznego transportu przedmiotów. Ważne Normy dotyczące ręcznego transportu dla kobiet w ciąży i karmiących piersią zostały określone od 1 maja 2017 r. w rozporządzeniu Rady Ministrów z 3 kwietnia 2017 r. w sprawie wykazu prac uciążliwych, niebezpiecznych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet w ciąży i kobiet karmiących dziecko piersią (Dz.U. poz. 796). Zmiana ta polega na włączeniu wartości tych norm do odpowiednich przepisów odnoszących się dotychczas do mężczyzn i jednoczesne dostosowanie i ujednolicenie określeń stosowanych w dwóch aktach prawnych, regulujących dotychczas wykonywanie tego rodzaju prac. Ważne Przy określaniu norm dla kobiet dotyczących ręcznego transportu przedmiotów przyjęto założenie, że normy te powinny stanowić 40% norm określonych dla mężczyzn. Spowodowało to w niektórych przypadkach podniesienie dotychczas obowiązujących norm dla kobiet (np. dotyczy to przewożenia ładunków na wózkach 2-, 3- i więcej kołowych), a w niektórych obniżenie tych norm [np. przewożenie na wózkach szynowych i przewożenie na wózkach jednokołowych (taczkach)]. W wielu przypadkach normy dla kobiet przeniesiono z rozporządzenia Rady Ministrów z 10 września 1996 r. w sprawie wykazu prac szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet bez zmiany ich wielkości. Ponadto normy te uzupełniono o dopuszczalne obciążenia przy określonych czynnościach, które zostały ustalone dla mężczyzn, a nie były dotychczas ustalone dla kobiet. Normy te określono przez zmianę przepisów rozdziału 3 rozporządzenia ( 13 16) oraz modyfikację 17, 20 ust. 1, 21 ust. 1 3, 22 ust. 1 (przy jednoczesnym skreśleniu ust. 2) oraz 24 ust. 1. Zmiany w przepisach w zakresie ręcznych prac transportowych 3

W konsekwencji przy ręcznym przemieszczaniu przedmiotów przez jednego pracownika: Masa przedmiotów podnoszonych i przenoszonych nie może przekraczać: 1) dla kobiet 12 kg przy pracy stałej oraz 20 kg przy pracy dorywczej, 2) dla mężczyzn 30 kg przy pracy stałej oraz 50 kg przy pracy dorywczej ( 13 ust. 1 rozporządzenia w sprawie bhp przy ręcznych pracach transportowych oraz innych Masa przedmiotów podnoszonych na wysokość powyżej obręczy barkowej nie może przekraczać: 1) dla kobiet 8 kg przy pracy stałej oraz 14 kg przy pracy dorywczej, 2) dla mężczyzn 21 kg przy pracy stałej oraz 35 kg przy pracy dorywczej ( 13 ust. 2 rozporządzenia w sprawie bhp przy ręcznych pracach transportowych oraz innych Przy przenoszeniu na odległość przekraczającą 25 metrów masa przenoszonych przedmiotów nie może przekraczać: 1) dla kobiet 12 kg, 2) dla mężczyzn 30 kg ( 13 ust. 3 rozporządzenia w sprawie bhp przy ręcznych pracach transportowych oraz innych Przy przenoszeniu pod górę po nierównej powierzchni, pochylniach lub schodach, których maksymalny kąt nachylenia nie przekracza 30 o, a wysokość przekracza 4 metry, niezależnie od odległości, na jaką przedmioty są przenoszone, to masa tych przedmiotów nie może przekraczać: 1) dla kobiet 12 kg, 2) dla mężczyzn 30 kg ( 13 ust. 4 rozporządzenia w sprawie bhp przy ręcznych pracach transportowych oraz innych Przy przenoszeniu pod górę po nierównej powierzchni, pochylniach lub schodach, których maksymalny kąt nachylenia przekracza 30 stopni, a wysokość przekracza 4 metry, niezależnie od Zmiany w przepisach w zakresie ręcznych prac transportowych 4

odległości, na jaką przedmioty są przenoszone, wówczas masa tych przedmiotów nie może przekraczać: 1) dla kobiet 8 kg przy pracy stałej oraz 12 kg przy pracy dorywczej, 2) dla mężczyzn 20 kg przy pracy stałej oraz 30 kg przy pracy dorywczej ( 13 ust. 5 rozporządzenia w sprawie bhp przy ręcznych pracach transportowych oraz innych Podczas oburęcznego przemieszczania przedmiotów siła użyta przez pracownika niezbędna do zapoczątkowania ruchu przedmiotu, mierzona równolegle do podłoża, nie może przekraczać wartości: 1) przy pchaniu 300 N dla mężczyzn i 120 N dla kobiet, 2) przy ciągnięciu 250 N dla mężczyzn i 100 N dla kobiet ( 14 rozporządzenia w sprawie bhp przy ręcznych pracach transportowych oraz innych związanych z wysiłkiem fizycznym). Wartości sił używanych przez pracownika do poruszania elementów urządzeń (w szczególności dźwigni, korb, kół, przycisków, pedałów) nie mogą przekraczać następujących wartości przy obsłudze: oburęcznej: 120 N przy pracy stałej i 250 N przy pracy dorywczej dla mężczyzn oraz 50 N przy pracy stałej i 100 N przy pracy dorywczej dla kobiet; jednoręcznej: 50 N przy pracy stałej i 120 N przy pracy dorywczej dla mężczyzn oraz 20 N przy pracy stałej i 50 N przy pracy dorywczej dla kobiet; nożnej: 300 N przy pracy stałej i 500 N przy pracy dorywczej dla mężczyzn oraz 120 N przy pracy stałej i 200 N przy pracy dorywczej dla kobiet ( 15 rozporządzenia w sprawie bhp przy ręcznych pracach transportowych oraz innych związanych z wysiłkiem fizycznym). Ponadto obniżono dopuszczalną normę przy ręcznym przetaczaniu przedmiotów o kształtach okrągłych przez mężczyzn z 300 kg do 200 kg. Tak więc dopuszczalne jest ręczne przetaczanie i wtaczanie przedmiotów o kształtach okrągłych (w szczególności beczek, rur o dużych średnicach), pod warunkiem zachowania wartości sił określonych w 14, oraz przy spełnieniu następujących wymagań: 1) masa ręcznie przetaczanych przedmiotów, po terenie poziomym o twardej i gładkiej nawierzchni, nie może przekraczać 200 kg na jednego mężczyznę i 80 kg na jedną kobietę, Zmiany w przepisach w zakresie ręcznych prac transportowych 5

Uwaga Do 1 stycznia 2018 r. masa ręcznie przetaczanych przedmiotów po terenie poziomym o twardej i gładkiej nawierzchni nie może przekraczać 300 kg na jednego mężczyznę. Obecnie obowiązująca norma 300 kg na jednego pracownika jest zbyt wysoka. Zmiany technologiczne pozwalają obecnie na przemieszczanie tego typu ładunków za pomocą urządzeń mechanicznych. 2) masa ręcznie wtaczanych przedmiotów na pochylnie nie może przekraczać 50 kg na jednego mężczyznę i 20 kg na jedną kobietę ( 16 rozporządzenia w sprawie bhp przy ręcznych pracach transportowych oraz innych związanych z wysiłkiem fizycznym). Uwaga Niedopuszczalne jest przenoszenie przez jednego pracownika materiałów ciekłych gorących, żrących albo o właściwościach szkodliwych dla zdrowia, których masa wraz z naczyniem i uchwytem przekracza: 25 kg dla mężczyzn i 10 kg dla kobiet ( 20 ust. 1 rozporządzenia w sprawie bhp przy ręcznych pracach transportowych oraz innych związanych z wysiłkiem fizycznym). Natomiast przy zespołowym ręcznym przemieszczaniu przedmiotów ustalono, że dopuszczalne jest: przenoszenie przedmiotów, których długość przekracza 4 m oraz masa przekracza: 30 kg dla mężczyzn i 20 kg dla kobiet, pod warunkiem że na jednego pracownika przypada masa nieprzekraczająca: 1) przy pracy stałej 25 kg dla mężczyzn i 10 kg dla kobiet, 2) przy pracy dorywczej 42 kg dla mężczyzn i 17 kg dla kobiet Zmiany w przepisach w zakresie ręcznych prac transportowych 6

( 17 ust. 1 rozporządzenia w sprawie bhp przy ręcznych pracach transportowych oraz innych Natomiast podczas zespołowego ręcznego przemieszczania przedmiotów siła użyta przez pracownika niezbędna do zapoczątkowania ruchu przedmiotu, mierzona równolegle do podłoża, nie może przekraczać wartości: 1) przy pchaniu 250 N dla mężczyzn i 100 N dla kobiet, 2) przy ciągnięciu 210 N dla mężczyzn i 80 N dla kobiet ( 17 ust. 3 rozporządzenia w sprawie bhp przy ręcznych pracach transportowych oraz innych Uwaga Zabronione jest natomiast zespołowe ręczne przemieszczanie przedmiotów na odległość przekraczającą 25 m lub o masie przekraczającej 500 kg dla mężczyzn i 200 kg dla kobiet ( 17 ust. 3 rozporządzenia w sprawie bhp przy ręcznych pracach transportowych oraz innych związanych z wysiłkiem fizycznym). Określone zostały również nowe normy dla kobiet w przypadku transportu za pomocą ręcznych wózków i taczek. Zatem od 1 maja 2017 r. dopuszczalna masa ładunku przemieszczanego na wózku po terenie płaskim o twardej i gładkiej nawierzchni, łącznie z masą wózka, nie może przekraczać: 1) przy przemieszczaniu po terenie o nachyleniu nieprzekraczającym 5%, a) w przypadku mężczyzn: na wózku 2-kołowym 350 kg i ma wózku 3- i więcej kołowym 450 kg; b) w odniesieniu do kobiet: na wózku 2-kołowym 140 kg i ma wózku 3- i więcej kołowym 180 kg; 2) przy przemieszczaniu po terenie o nachyleniu większym niż 5%, Zmiany w przepisach w zakresie ręcznych prac transportowych 7

a) w stosunku do mężczyzn: na wózku 2-kołowym 250 kg i ma wózku 3- i więcej kołowym 350 kg; b) w przypadku kobiet: na wózku 2-kołowym 100 kg i ma wózku 3- i więcej kołowym 140 kg ( 21 ust. 1 rozporządzenia w sprawie bhp przy ręcznych pracach transportowych oraz innych Natomiast w przypadku przemieszczania ładunku na wózkach po nawierzchni nierównej lub nieutwardzonej dopuszczalna masa ładunku, łącznie z masą wózka, nie może przekraczać 60% wartości wskazanych powyżej ( 21 ust. 2 rozporządzenia w sprawie bhp przy ręcznych pracach transportowych oraz innych Uwaga Nie można ręcznie przemieszczać ładunków na wózkach po terenie o nachyleniu większym niż 8% oraz na odległość większą niż 200 m ( 21 ust. 3 rozporządzenia w sprawie bhp przy ręcznych pracach transportowych oraz innych W przypadku zaś przemieszczania ładunku na wózku szynowym masa ładunku, łącznie z masą wózka, nie może przekraczać na jednego pracownika przy przemieszczaniu po terenie o nachyleniu: 1) nieprzekraczającym 2% 600 kg dla mężczyzn i 240 kg dla kobiet, 2) większym niż 2% 450 kg dla mężczyzn i 180 kg dla kobiet ( 22 ust. 1 rozporządzenia w sprawie bhp przy ręcznych pracach transportowych oraz innych W związku z tym zostaje uchylony ust. 2 w 22 rozporządzenia w sprawie bhp przy ręcznych pracach transportowych oraz innych związanych z wysiłkiem fizycznym. Jeżeli natomiast przemieszczamy ładunek za pomocą wózka jednokołowego (taczki), masa ładunku, łącznie z masą taczki, nie może przekraczać przy przemieszczaniu: 1) po terenie płaskim o twardej i gładkiej nawierzchni o nachyleniu: a) nieprzekraczającym 5% 100 kg dla mężczyzn i 40 kg dla kobiet, b) większym niż 5% 75 kg dla mężczyzn i 30 kg dla kobiet; 2) po terenie o nierównej lub nieutwardzonej nawierzchni 60% wartości określonych powyżej Zmiany w przepisach w zakresie ręcznych prac transportowych 8

( 24 ust. 1 rozporządzenia w sprawie bhp przy ręcznych pracach transportowych oraz innych Uwaga Nie można ręcznie przemieszczać ładunków na taczce po terenie o nachyleniu większym niż 8% oraz na odległość większą niż 200 m ( 24 ust. 2 rozporządzenia w sprawie bhp przy ręcznych pracach transportowych oraz innych Warto podkreślić, że określenie innych dla kobiet niż dla mężczyzn norm dotyczących dopuszczalnego wysiłku fizycznego, w tym ręcznego przemieszczania ciężarów, jest związane z odmiennością budowy organizmu kobiety i związaną z tym masą i siłą mięśniową oraz wydolnością fizyczną mniejszą niż u mężczyzny możemy przeczytać w uzasadnieniu do projektu rozporządzenia zmieniającego. Takie zróżnicowanie norm dźwigania dla kobiet i mężczyzn nie jest sprzeczne z zasadą równości szans oraz równego traktowania kobiet i mężczyzn w dziedzinie zatrudnienia i pracy zapisaną w art. 14 ust. 2 dyrektywy 2006/54/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 5 lipca 2006 r. Kinga Grodzicka-Lisek prawnik specjalizujący się w prawie pracy, w tym bhp Zmiany w przepisach w zakresie ręcznych prac transportowych 9

Redaktor: Kinga Grodzicka-Lisek ISBN: 978-83-269-6659-0 E-book nr: Wydawnictwo: Adres: Kontakt: 2HH0610 Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o.o. 03-918 Warszawa, ul. Łotewska 9a Telefon 22 518 29 29, faks 22 617 60 10, e-mail: cok@wip.pl NIP: 526-19-92-256 Numer KRS: 0000098264 Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy, Sąd Gospodarczy XIII Wydział Gospodarczy Rejestrowy. Wysokość kapitału zakładowego: 200.000 zł Copyright by: Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o.o. Warszawa 2017 Zmiany w przepisach w zakresie ręcznych prac transportowych 10