Badanie wpływu różnych czynników na czas interwencji jednostek PSP w czasie działań ratowniczo-gaśniczych

KRAWCZYŃSKA Sylwia 1 DRZYMAŁA Tomasz 2 GAŁAJ Jerzy 3 Badanie wpływu różnych czynników na czas interwencji jednostek PSP w czasie działań ratowniczo-gaśniczych WSTĘP Różnorodność zdarzeń oraz ich specyficzny charakter powoduje, że w trakcie ich prowadzenia zaangażowane są różne służby i podmioty ratownicze. To od ich wspólnego zaangażowania, sprawnego współdziałania oraz wykonywania poleceń, składających się na osiągnięcie założonego i zaplanowanego zamiaru taktycznego, uzależniony jest sukces podjętych działań ratowniczych. Podstawową formacją, którą powołano do walki z pożarami, klęskami żywiołowymi i innymi miejscowymi zagrożeniami jest Państwowa Straż Pożarna. Ustawy o Ochronie Przeciwpożarowej i o Państwowej Straży Pożarnej [6, 7] określiły jej główne zadania i obowiązki. W obecnych czasach Państwowa Straż Pożarna jest formacją, która musi się zmagać z coraz to większym zakresem zagrożeń, wynikających głównie z rozwoju cywilizacyjnego. Szybkość interwencji służb ratowniczych, a w szczególności jednostek ochrony przeciwpożarowej, ma bezpośredni wpływ na szansę uratowania zdrowia i życia ludzi oraz skuteczność prowadzonych działań ratowniczo-gaśniczych. Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 18 lutego 2011 r. w sprawie szczegółowych zasad organizacji krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego [8] mówiąc o czasie interwencji należy przez to rozumieć łączny czas trwania działań, liczony od chwili przyjęcia informacji o zdarzeniu przez stanowisko kierowania, centrum powiadamiania ratunkowego albo wojewódzkie centrum powiadamiania ratunkowego do czasu powrotu ostatnich sił i środków podmiotów ratowniczych do miejsca stacjonowania. Czas dojazdu jednostek straży pożarnej na miejsce zdarzenia odgrywa zasadniczą rolę z punktu widzenia powodzenia akcji ratowniczo-gaśniczej. Wartością referencyjną, zgodnie z rozporządzeniem [8] jest czas 15 minut jako maksymalny czas dojazdu na miejsce zdarzenia jednostek ochrony przeciwpożarowej. Jest to czas, w którym istnieje możliwość skutecznego udzielenia pomocy osobom poszkodowanym, a także możliwość podjęcia skutecznych działań ratowniczych. W 2013 roku w 75% interwencji jednostki włączone do krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego dotarły na miejsce zdarzenia w czasie krótszym niż 15 minut od przyjęcia zgłoszenia. Plan działalności Ministra Spraw Wewnętrznych na rok 2014 dla działu administracji rządowej sprawy wewnętrzne zakłada poprawę tego wskaźnika do 77%. Zmiana ta ma wynikać z optymalizacji średniego czasu oczekiwania na podjęcie interwencji przez podmioty krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego (ksrg) od momentu przyjęcia zgłoszenia [1]. Na obszarach, do których jednostki Państwowej Straży Pożarnej nie są w stanie dotrzeć w czasie do 15 min., dojazd pierwszych sił i środków realizowany jest przez włączone do krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego jednostki Ochotniczych Straży Pożarnych (OSP) zlokalizowane na danym obszarze działań. Zadania Ochotniczych Straży Pożarnych wynikają z ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej. Jednostki OSP ściśle współdziałają z jednostkami organizacyjnymi Państwowej Straży Pożarnej oraz innymi podmiotami i instytucjami w celu zapewnienia obywatelom bezpieczeństwa na terenie swego rejonu działania (miasta, gminy czy 1 Centrum Naukowo-Badawcze Ochrony Przeciwpożarowej im. J. Tuliszkowskiego Państwowy Instytut Badawczy, 05-420 Józefów, ul. Nadwiślańska 213, Tel: +48 798 718 525, Fax: +48 22 769-33-56, skrawczynska@cnbop.pl oraz Szkoła Główna Służby Pożarniczej, Wydział Inżynierii Bezpieczeństwa Pożarowego; 01-629 Warszawa ul. Słowackiego 52/54. Tel: +48 22 561-75-36, Fax: +48 22 833-07-24, skrawczynska@sgsp.edu.pl, 2 Szkoła Główna Służby Pożarniczej, Wydział Inżynierii Bezpieczeństwa Pożarowego; 01-629 Warszawa ul. Słowackiego 52/54. Tel: +48 22 561-76-13, Fax: +48 22 833-07-24, t.drzymala@sgsp.edu.pl 3 Szkoła Główna Służby Pożarniczej, Wydział Inżynierii Bezpieczeństwa Pożarowego; 01-629 Warszawa ul. Słowackiego 52/54. Tel: +48 22 561-75-70, Fax: +48 22 833-07-24, galaj@sgsp.edu.pl 832

powiatu) lub wspomagając sąsiednie obszary w ramach odwodów operacyjnych lub uzgodnień o pomocy wzajemnej. Rozważania na temat wpływu różnych czynników na czas dojazdu samochodów ratowniczo - gaśniczych z siedziby jednostki PSP na miejsce akcji autorzy referatu przedstawili w artykule [1]. W publikacji zamieszczono analizę dokumentów i wymagań krajowych dotyczących zagadnień bezpieczeństwa oraz zarysowano wpływ różnych czynników na czas dojazdu samochodów ratowniczo-gaśniczych z siedziby jednostki PSP na miejsce akcji. Przedmiotowy artykuł rozszerza badania autorów dotyczące wpływu różnych czynników na czas interwencji jednostek PSP w czasie działań ratowniczo-gaśniczych. Analizie poddano zdarzenia typu pożar oraz miejscowe zagrożenie na przestrzeni ostatnich pięciu lat tj. 2009-2013. W części końcowej sformułowano rekomendacje autorów dające wytyczne do poprawy obecnego stanu i dalszych prac analitycznych.. 1. ZAKRES CZYNNOŚCI JEDNOSTEK STRAŻY POŻARNEJ W CZASIE DZIAŁAŃ RATOWNICZO-GAŚNICZYCH Proces reagowania jednostek straży pożarnych na zagrożenie składa się z wielu etapów. Wśród nich można wyróżnić: czas oczekiwania na odbiór zgłoszenia, czas przyjęcia zgłoszenia, dysponowanie jednostek ratowniczo-gaśniczych, czas dotarcia na miejsce zdarzenia, czas rozpoznania, czas udzielania pomocy (likwidacja zagrożenia np. pożaru), czas powrotu do jednostki. Wszystkie te etapy odgrywają bardzo istotną rolę w skuteczności prowadzonych działań ratowniczych. Począwszy od prawidłowego odbioru zgłoszenia (rodzaj zdarzenia, lokalizacja, w przypadku budynków: rodzaj i funkcja budynku, co się pali, na której kondygnacji, zagrożenie zdrowia i życia, liczba poszkodowanych), poprzez przygotowanie do wyjazdu, sam dojazd do miejsca zdarzenia, dokonanie rozpoznania właściwego, ewakuację osób, lokalizację i likwidację zagrożenia, aż do przekazania miejsca zdarzenia właścicielowi bądź zarządcy wszystkie te elementy są bardzo istotne. Po zakończeniu akcji należy jeszcze wziąć pod uwagę czas powrotu ostatnich sił i środków podmiotów ratowniczych do miejsca stacjonowania. Łączny czas trwania działań, liczony od chwili przyjęcia informacji o zdarzeniu do czasu powrotu ostatnich sił i środków składa się na ostateczny czas trwania działań tj. czas interwencji. Wszystkie te elementy składają się na efektywność podjętych działań ratowniczych i muszą być przeprowadzone w sposób sprawny, zorganizowany i profesjonalny. Na rys. 1 pokazano schematyczne zestawienie czasów składających się na pełny czas interwencji. Rys. 1. Zestawienie składowych łącznego czasu interwencji Źródło: Opracowanie własne. Objaśnienia do rys. 1: A czas przyjęcia zgłoszenia przez CPR B czas przyjęcia zgłoszenia przez SK C czas wyjazdu z jednostki ratowniczo-gaśniczej D czas dojazdu do miejsca zdarzenia E czas dokonania rozpoznania właściwego F czas przeznaczony na ewakuację osób G czas przeznaczony na lokalizację i likwidację zagrożenia H czas przeznaczony na przekazanie obiektu właścicielowi lub administratorowi I czas powrotu do siedziby jednostki ratowniczo-gaśniczej 833

W Polsce od 1 stycznia 2007 roku oficjalnie wprowadzono numer alarmowy 112. Średni czas obsługi zgłoszenia na numer alarmowy 112, to dla PSP ok. 1 min, natomiast dla porównania dla Policji to nawet kilka minut. Do tego dochodzi czas oczekiwania na połączenie i czas zadysponowania sił i środków. Numer 112 jest jednolitym numerem alarmowym obowiązującym we wszystkich krajach Unii Europejskiej. Stało się tak, ponieważ jedną z podstawowych zasad Unii jest swoboda podróżowania jej obywateli. Informacja o zdarzeniu przekazywana jest bezpośrednio do Centrum Powiadamiania Ratunkowego (CPR). CPR integruje system ratownictwa i pozwala na właściwe funkcjonowanie numeru 112. Wyeliminowana została konieczność przekazywania informacji pomiędzy służbami, dzięki temu niezbędna pomoc nadchodzi szybciej i jest lepiej zorganizowana. Działanie CPR opiera się na nowoczesnym specjalistycznym oprogramowaniu komputerowym. Operatorzy, podczas rozmowy z osobami zgłaszającymi, wszystkie niezbędne informacje wprowadzają natychmiast do komputera. Pracę ułatwia im specjalna aplikacja, która nawet podpowiada pytania, jakie operator powinien zadać, aby dowiedzieć się jak najwięcej o sytuacji. Dane wprowadzane są do standardowego formularza, który drogą elektroniczną przekazywany jest równocześnie do tych służb, których udział jest niezbędny w akcji ratunkowej. Jednakże w przypadku alarmowania jednostek OSP włączonych do ksrg należy wziąć pod uwagę wydłużenie czasu obsługi zgłoszenia i czasu dotarcia na miejsce zdarzenia, z uwagi na fakt innego charakteru pracy strażaków ochotników oraz możliwości dotarcia informacji o zdarzeniu. Warto podkreślić, że obecnie istotnym zadaniem jest poprawa alarmowania jednostek OSP i sukcesywne doposażanie w system selektywnego alarmowania, nowoczesny sprzęt, nie zapominając również o systematycznych szkoleniach. Dodatkowo należy podejmować działania zmierzające do podniesienia ilości strażaków OSP spełniających kryteria udziału w działaniach ratowniczogaśniczych - zwłaszcza w zakresie wyszkolenia podstawowego strażaków-ratowników. Bardzo istotną sprawą mającą wpływ na czas udzielania pomocy podczas działań ratowniczych ma organizacja podejmowanych czynności i działań ratowniczych. Jej zasady zostały określone przez Komendanta Głównego Państwowej Straży Pożarnej w dokumencie pt. Zasady organizowania działań ratowniczych [9]. Ma on na celu usystematyzowanie zagadnień mających wpływ na prawidłową realizację zadań kierującego działaniem ratowniczym (KDR) na poszczególnych poziomach kierowania. W dokumencie tym przyjęto następujące założenia [9]: 1. Działania ratownicze organizuje strażak (PSP, OSP), który spełnia kryteria w zakresie uprawnień do kierowania działaniami ratowniczymi, zwany Kierującym Działaniem Ratowniczym (KDR). 2. Organizowanie działań ratowniczych, polega na: określeniu celu prowadzonych działań, określeniu sposobów osiągnięcia przyjętych celów, zapewnieniu warunków dla planowej i skoordynowanej realizacji zadań, zapewnieniu sprawnej wymiany informacji pomiędzy wszystkimi uczestnikami akcji znajdującymi się na miejscu prowadzenia działań ratowniczych, zapewnieniu wsparcia logistycznego prowadzonych działań. Szczegółowy zakres czynności wykonywanych na miejscu prowadzenia działań ratowniczych, obejmuje m.in.: 1) rozpoznanie i identyfikację zagrożenia, 2) zabezpieczenie strefy działań ratowniczych, w tym wyznaczenie i oznakowanie strefy zagrożenia, 3) włączanie lub wyłączanie instalacji, urządzeń i mediów mających wpływ na bezpieczeństwo zagrożonych lub poszkodowanych osób oraz niebezpieczeństwo ratowników, z wykorzystaniem zaworów lub bezpieczników będących na instalacji użytkowej obiektu objętego działaniem ratowniczym, 4) priorytetowe wykonanie czynności umożliwiających: a) dotarcie i wykonanie dostępu do zagrożonych lub poszkodowanych osób, ewakuację poza strefę zagrożenia oraz udzielenie im kwalifikowanej pierwszej pomocy; b) przygotowanie dróg ewakuacji zagrożonych lub poszkodowanych osób oraz ratowników, 834

c) zapewnienie bezpieczeństwa zagrożonym lub poszkodowanym osobom oraz ratownikom; 5) rozpoznanie u osób poszkodowanych stanu nagłego zagrożenia zdrowotnego oraz prowadzenie segregacji pierwotnej i udział w segregacji wtórnej, 6) zastosowanie technik i sprzętu niezbędnych do ratowania życia i zdrowia w zależności od rodzaju, skali i miejsca zdarzenia oraz liczby osób poszkodowanych, 7) zapewnienie ciągłości realizowanego przez podmioty ksrg procesu ratowania osób znajdujących się w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego na miejscu zdarzenia, 8) ewakuację i ratowanie osób, a następnie zwierząt oraz ratowanie środowiska i mienia przed zagrożeniami związanymi ze skutkami pożaru lub wybuchu, 9) ocenę rozmiarów zagrożenia pożarowego lub wybuchowego i prognozowanie jego rozwoju; 10) dostosowanie sprzętu oraz technik i środków gaśniczych i innych środków ratowniczych do rodzaju, skali i miejsca pożaru lub wybuchu, 11) wykonywanie przejść, dojść i dojazdów do zagrożonych lub poszkodowanych osób wraz z usuwaniem przeszkód ograniczających dostęp do nich i utrudniających wykonanie medycznych działań ratowniczych lub ich przemieszczanie, 12) stosowanie wodnych lub lodowych technik ratowniczych służących ewakuacji zagrożonych lub poszkodowanych osób z akwenów i obszarów zalodzonych oraz terenów powodziowych, 13) ewakuację osób z wysokości lub miejsc poniżej poziomu otoczenia, w tym z wykorzystaniem technik alpinistycznych, 14) stosowanie technik bez przyrządowych i przyrządowych oraz wykorzystanie zwierząt do poszukiwania zagrożonych osób, 15) ewakuację zagrożonych i poszkodowanych zwierząt poza strefę zagrożenia, 16) ocenę rozmiarów powstałego zagrożenia i prognozowanie jego rozwoju, 17) oświetlenie miejsca zdarzenia i jego zabezpieczenie przed osobami postronnymi oraz wykonanie innych czynności z zakresu zabezpieczenia logistycznego, 18) obwałowywanie, wypompowywanie i uszczelnianie miejsc wycieku wody lub innych mediów stwarzających zagrożenie, 19) stabilizowanie, cięcie, rozpieranie, podnoszenie lub przenoszenie konstrukcji, instalacji i urządzeń, a także części obiektów oraz przeszkód naturalnych i sztucznych w celu zlikwidowania lub ograniczenia zagrożenia dla osób, zwierząt, środowiska, infrastruktury i innego mienia, 20) dostosowanie sprzętu i technik ratowniczych do miejsca zdarzenia i rodzaju substancji niebezpiecznej w celu ograniczenia skutków wycieku, parowania lub emisji substancji niebezpiecznej, 21) stawianie zapór na zbiornikach, ciekach lub akwenach zagrożonych skutkami rozlania substancji niebezpiecznych, 22) związywanie lub neutralizacja substancji niebezpiecznych, 23) zabezpieczenie terenu objętego wyciekiem substancji niebezpiecznej, 24) prowadzenie czynności z zakresu dekontaminacji wstępnej, 25) likwidację, ograniczenie lub zwiększenie strefy zagrożenia, 26) uruchamianie dodatkowych sił i środków podmiotów ksrg, 27) oddymianie strefy zagrożenia. 2. ANALIZA CZASÓW INTERWENCJI JEDNOSTEK STRAŻY POŻARNEJ W CZASIE DZIAŁAŃ RATOWNICZO-GAŚNICZYCH Biorąc pod uwagę rozwój technologiczny oraz wzrost kapitału społecznego, a co za tym idzie wzrost standardów bezpieczeństwa, a także techniczną zmianę systemu ewidencjonowania zdarzeń EWID na SWD, wydaje się słusznym analiza okresu pięcioletniego - od 2009 do 2013 roku. Jest to niezwykle istotne ze względu na stale rosnącą liczbę rannych w pożarach kształtującą się na poziomie ponad 4 tys. Ponadto liczba ofiar śmiertelnych nie spada i rok rocznie oscyluje wokół 550 osób [2], a liczba pożarów na mieszkańca wzrosła 9-krotnie od początku lat 80-tych [5]. Podobnie 835

wypadki drogowe pociągają ogromne ilości rannych i zabitych, a z kolei klęski żywiołowe ogromne straty materialne. Stąd wykorzystanie każdego narzędzia i metody do zmniejszenia takich skutków zdarzeń jest niezwykle istotne (autorzy analizują dane z meldunków PSP z akcji ratowniczogaśniczych). Pożary, miejscowe zagrożenia i alarmy fałszywe to podstawowa klasyfikacja zdarzeń rejestrowanych przez dyżurnych Stanowisk Kierowania, Komendantów Powiatowych (Miejskich) Państwowej Straży Pożarnej (PSP) [3]. Najistotniejsza na początek byłaby zatem analiza danych z SWD związanych z czasem interwencji pod kątem rodzaju zdarzenia i wielkości zdarzenia. Wstępnie analizując meldunki ze zdarzeń zapisanych w SWD Państwowej Straży Pożarnej oraz zasady ich ewidencjonowania [10] należy wziąć pod uwagę następujące czynniki mogące mieć wpływ na czas interwencji: a) rodzaj zdarzenia (np. pożar, zagrożenie miejscowe), b) wielkość zaistniałych zdarzeń (np. pożar mały, średni, duży, zagrożenie miejscowe: małe, lokalne, duże i bardzo duże lub klęska żywiołowa), c) pora dnia (dzień / noc) powiązana z ilością korków na drodze, innym sposobem działania sygnalizacji świetlnej, inną gotowością strażaka do działań w dzień i w nocy, utrudnioną widocznością w czasie dojazdu i w czasie prowadzenia działań na danej lokalizacji, d) dzień tygodnia (statystycznie najwięcej zdarzeń ma miejsce w sobotę), e) miesiąc / pora roku (okres roztopów, powodzi, suszy), f) warunki meteorologiczne (np. silny wiatr, opady deszczu lub śniegu, burze, ulewy itp.), g) lokalizacja (np. odległość, współrzędne geograficzne, ukształtowanie terenu, województwo), h) specyfika zabudowy (zwarta, rozproszona), i) rodzaj zgłoszenia (świadkowie, system sygnalizacji), j) czas dojazdu, k) czas lokalizacji, l) użyte siły i środki, w tym rodzaj użytej jednostki ratowniczo-gaśniczej (np. OSP, PSP, grupa specjalistyczna), rodzaj i ilość zadysponowanych pojazdów, m) pomoc innych jednostek z poza rejonu danej jednostki, n) udział innych służb itd. Badania rozpoczęto od ogólnych analiz ilości zdarzeń w rozbiciu na przedziały czasów interwencji jednostek PSP liczonych w minutach od powiadomienia do czasu powrotu wszystkich jednostek w zależności od rodzaju zdarzenia. Przykładowo na rysunku 2 przedstawiono ilość zdarzeń typu POŻAR w latach 2009-2013 w zależności od założonych przedziałów czasów interwencji jednostek PSP liczonych w minutach od powiadomienia do czasu powrotu wszystkich jednostek. Na podstawie wykresu pokazanego na rysunku 1 można stwierdzić, że najczęściej czas interwencji w przypadku pożarów zawierał się w przedziale 31-60 min. (co stanowi średnio ok. 38% wszystkich interwencji w poszczególnych latach). Pierwszy przedział (do 30 min.) wyróżniony na wykresie okazał się drugim w kolejności, jeżeli chodzi o częstość występowania, czasem interwencji (o ponad 40% mniejszy) ze względu na liczbę zdarzeń - średnio ok. 27% wszystkich zdarzeń jest obsługiwanych w tym przedziale czasowym. Tuż za nim jest przedział trzeci (między 61 a 120 min), który stanowi ok. 23% wszystkich przypadków. Przypadki interwencji w przedziale od 2 do 4 godzin stanowią około 10%, zaś z przedziału od 4 do 6 godzin - poniżej 2% wszystkich zdarzeń. Częstość występowania akcji trwających do jednego dnia wyniosła poniżej 1%, a powyżej 1 dnia to już sporadyczne przypadki bardzo dużych pożarów. Istotne jest, że 94% 95% wszystkich pożarów stanowią pożary małe, czyli takie w których wyniku zostały spalone lub zniszczone: obiekty lub ich części, ruchomości, składowiska materiałów, maszyny, urządzenia, surowce, paliwa itp. o powierzchni do 70 m 2 lub objętości do 350 m 3 ; lasy, uprawy, trawy, torfowiska i nieużytki, o powierzchni nie większej niż 1 ha lub w pozostałych przypadkach, jeżeli podano do 4 prądów gaśniczych. Ich czasy interwencji rozkładają się proporcjonalnie do podanych danych na wykresie, podobnie jak rozkład dla pożarów średnich. Matematycznie rzecz ujmując rozkłady te byłyby opisane taką samą krzywą przesuniętą jedynie 836

274 236 241 265 209 115 83 137 158 92 3198 2777 2946 3280 2485 10994 10207 12043 14448 9831 ILOŚĆ ZDARZEŃ 34102 37742 36591 33342 31919 41000 48813 47966 46492 47786 47918 51165 61153 67503 71310 nieznacznie w kierunku osi OX. Na tle wszystkich zdarzeń widoczna jest zdecydowanie przewaga podejmowanych interwencji do małych czy średnich pożarów. Ze względu na wagę dużych i bardzo dużych pożarów, a co za tym idzie często wielokrotnie większych strat w mieniu i większych kosztów akcji ratowniczo-gaśniczych istotne jest przyjrzenie się także tej grupie. W tym artykule jednak nie będzie to szczegółowo analizowane, a jedynie zasygnalizowane. 80000 2009 2010 2011 2012 2013 70000 60000 50000 40000 30000 20000 10000 0 D O 3 0 M IN. 31-6 0 M IN. 61-120 M IN. 121-2 4 0 M IN. 241-7 2 0 M IN. D O 1 D N IA P O W Y Ż E J 1 D N IA Rys. 2. Ilość zdarzeń typu POŻAR w latach 2009-2013 w zależności od założonych przedziałów czasów interwencji jednostek PSP liczonych w minutach od powiadomienia do czasu powrotu wszystkich jednostek. Źródło: Opracowanie własne na podstawie [10]. Ilości zdarzeń w poszczególnych grupach czasowych kształtują się proporcjonalnie w danych latach. Dana ta niestety jest zbyt zagregowana, aby móc jednoznacznie sugerować, jakie czynniki i w jakiej mierze wpływają na czas interwencji. Z pewnością można uszczegółowić spektrum przyczyn w następujących aspektach: a) wielkość pożaru (im większy, tym dłuższy czas interwencji), b) rodzaj pożaru (zależnego od przyczyny). Najczęstsze przyczyny powstawania pożarów w miastach, to m.in. [1]: podpalenia, w tym akty terroru (w niektórych miastach nawet ponad 60%), nieprawidłowa eksploatacja lub wady urządzeń grzewczych na paliwo stałe, wady urządzeń i instalacji elektrycznych, w szczególności przewodów, sprzętu oświetleniowego, odbiorników elektrycznych, nieostrożność osób dorosłych przy posługiwaniu się ogniem otwartym, w tym np. papierosy, zapałki, 837

nieprawidłowa eksploatacja konstrukcji budowlanych. c) odległość do celu (im większa tym dłuższy czas dojazdu, który może zwiększyć wielkość pożaru lub w przypadku małego obiektu strażacy mogą dojechać jedynie na pogorzelisko, co także wpłynie na czas interwencji), d) ukształtowanie terenu, które ma wpływ nie tylko na czas dojazdu, ale na możliwości gaszenia pożaru, e) rodzaj zabudowy terenu (nie tylko w kontekście możliwości ugaszenia pożaru, ale także w kontekście czasu alarmowania mając na myśli możliwość szybkiego zauważenia pożaru), f) czas dojazdu na miejsce akcji zależnego od rodzaju i wielkości zdarzenia, ale nie zależnego od pory dnia (dzień / noc). Obok pożarów osobnym zagadnieniem są zagrożenia miejscowe. Zagrożenie miejscowe oznacza zdarzenie nie będące pożarem ani klęską żywiołową wynikające z rozwoju cywilizacyjnego, naturalnych praw przyrody, stanowiące zagrożenie dla życia, zdrowia, mienia lub środowiska. Zapobieżenie lub usunięcie zdarzenia nie wymaga zastosowania nadzwyczajnych środków [6]. Znaczenie miejscowych zagrożeń w Polsce po części zbliżone jest do kategorii specjalistycznych usług ratowniczych w Wielkiej Brytanii oraz wypadków w komunikacji, innych działań ratowniczych w Szwecji [3]. Na rysunku 3 przedstawiono, w rozbiciu na lata, ilości zdarzeń typu ZAGROŻENIA MIEJSCOWE w funkcji założonych przedziałów czasów interwencji liczonych w minutach od czasu zgłoszenia do czasu powrotu wszystkich jednostek do jednostek macierzystych. Na podstawie wykresu pokazanego na rysunku 3 można stwierdzić, że najczęściej czas trwania interwencji w przypadku zagrożeń miejscowych zawierał się w przedziale 31-60 min (około 37% zdarzeń), a następnie w przedziale 61-120 min (około 28% zdarzeń). Przypadki z czasem do 30 minut stanowiły średnio prawie 17% wszystkich interwencji, co stanowi 50% tych, które zakończone zostały w przedziale wymienionym jako pierwszy, czyli 31-60 min. Kolejne przedziały czasów interwencji mają podobne proporcje jak dla pożarów. Następny w kolejności przedział to 121-240 min z liczebnością zdarzeń średnio nieco ponad 12% wszystkich interwencji. Przedział 241-720 min dotyczy ok. 4% interwencji, We wcześniej wymienionych przedziałach dominują zagrożenia miejscowe lokalne. Zaś w kolejnych dwóch szala się przesuwa na rzecz dużych i gigantycznych zagrożeń miejscowych np. powodzi. Stanowią one łącznie od 0,04 do prawie 2% wszystkich zdarzeń w zależności od roku. Wyjątek stanowił tutaj rok 2010, kiedy te proporcje są nieco inne (patrz rysunek 3). W roku tym miały miejsce tak zwane gigantyczne zagrożenia miejscowe, jakim była powódź. Stąd czasy interwencji i dojazdu do miejsca zdarzenia były znacznie wydłużone. W pozostałych analizowanych latach, tj. od 2011 do 2013 roku takie zdarzenia nie występowały, a 99% zdarzeń o charakterze zagrożenia miejscowego miała postać małych lub lokalnych zagrożeń miejscowych. 838

553,00 3242 1236 589 689 315,00 2238 570 280 403 9128,00 12965 9233 10963 24243 30214,00 34970 27476 30689 ILOŚĆ ZDARZEŃ 45526 45229 45076 51069,00 53479 52783 65513 70611 77541 82298,00 95471 88413 91123 106284,00 110108 109406 120000 2009 2010 2011 2012 2013 100000 80000 60000 40000 20000 0 D O 3 0 M IN. 31-60 M IN. 61-120 M IN. 121-240 M IN. 241-7 2 0 M IN. D O 1 D N IA P O W Y Ż E J 1 D N IA Rys. 3. Ilość zdarzeń typu ZAGROŻENIE MIEJSCOWE w latach 2009-2013 w zależności od założonych przedziałów czasów interwencji jednostek PSP liczonych w minutach od powiadomienia do czasu powrotu wszystkich jednostek. Źródło: Opracowanie własne na podstawie [10]. Podobnie jak w przypadku pożarów, ilości zdarzeń w poszczególnych grupach czasowych kształtują się proporcjonalnie w danych latach. Dana ta niestety jest również zbyt zagregowana, by móc sugerować, jakie czynniki i w jakiej mierze kształtują czas interwencji. Z pewnością można doprecyzować przyczyny ze względu na następujące czynniki [1]: a) wielkość zagrożenia miejscowego (im większe, tym dłuższy czas interwencji), b) rodzaj zagrożenia (zależnego od przyczyny). Wśród ustalonych przyczyn zagrożeń miejscowych wyodrębnić można następujące przyczyny ich powstawania: niezachowanie zasad bezpieczeństwa ruchu środków transportu oraz wady środków transportu, nietypowe zachowania się zwierząt, owadów stwarzające zagrożenie, huragany, silne wiatry, tornada, gwałtowne opady atmosferyczne, gwałtowne przybory wód, zatory lodowe, nieumyślne działanie człowieka itd. wielkości zagrożenia miejscowego (im większe, tym dłuższy czas interwencji), c) czas dojazdu do zdarzenia, który zależy od rodzaju i wielkości zdarzenia, ale nie zależy od pory dnia (noc / dzień). 839

3. PODSUMOWANIE I WNIOSKI Szybkość interwencji służb ratowniczych, a w szczególności jednostek ochrony zdrowia i jednostek ochrony przeciwpożarowej bezpośrednio wpływa na szansę uratowania zdrowia i życia ofiar wypadków, jak również licznych innych niebezpiecznych zdarzeń, jakimi są np. pożary czy zagrożenia miejscowe. Podczas takich zdarzeń kluczowe znaczenie ma wiele czynników zasygnalizowanych w tym artykule. Zdaniem autorów niniejszej publikacji istotny wpływ na poprawę czasu interwencji miałoby dokładniejsze przyjrzenie się poszczególnym etapom (z uwzględnieniem zaangażowanych sił i środków oraz innych czynników i ich korelacji) od momentu zgłoszenia do momentu powrotu ostatniej jednostki biorącej udział w akcji ratowniczo-gaśniczej do miejsca stacjonowania. Wstępna analiza ze zdarzeń zapisanych w Systemie Wspomagania Decyzji (SWD) Państwowej Straży Pożarnej [10] zawarta w tym artykule dowiodła, że na czas interwencji ma wpływ: a) rodzaj zdarzenia (np. pożar, zagrożenie miejscowe), b) wielkość zaistniałych zdarzeń (np. pożar mały, średni, duży, zagrożenie miejscowe: małe, lokalne, duże i bardzo duże lub klęska żywiołowa). Rekomendacją byłoby głębsze monitorowanie i ewaluacja zasad ewidencjonowania zdarzeń w systemie SWD poprzez analizy, takie jak powyższa na potrzeby uzyskania dokładniejszych danych. Pozwoliłoby to na ustalenie dokładniejszych korelacji między danymi na potrzeby profilaktyki i prewencji oraz zasad działania podczas akcji ratowniczo-gaśniczych. W szczególności istotnym z punktu widzenia ograniczenia śmiertelności oraz osób rannych w zdarzeniach, byłoby szersze zbieranie informacji o ofiarach i rannych w czasie zdarzeń i analiza tego typu interwencji. Jest to niezwykle istotne z uwagi na to, że ofiarami są najczęściej najsłabsze jednostki społeczne, a w szczególności osoby starsze i dzieci w przypadku pożarów i klęsk żywiołowych. Kontynuacja analiz z systemu SWD zapoczątkowana w niniejszym opracowaniu może wskazać newralgiczne obszary w kontekście zwiększenia skuteczności i efektywności działań ratowniczogaśniczych oraz pomóc wytyczyć kierunek strategicznego rozwoju w zarządzaniu PSP w powyższej kwestiach [2], ze szczególnym uwzględnieniem doskonalenia zawodowego strażaków w takich aspektach jak [4]: a) posługiwanie się specjalistycznym sprzętem, b) prawidłowe stosowanie środków gaśniczych i narzędzi ratowniczych, c) taktyka działań ratowniczo gaśniczych. W kolejnych analizach należy wziąć pod uwagę dane mniej zagregowane, czyli stworzyć analizę poszczególnych meldunków z uwzględnieniem przyczyn. Interesujące może być poruszenie aspektów przyczyn psychospołecznych zdarzeń z interwencją PSP oraz kwestii strat ekonomiczno-społecznych w kontekście działań ratowniczo-gaśniczych zarówno od strony poszkodowanego jak i PSP, a w szczególności np. pojedynczego strażaka. Streszczenie Szybkość interwencji służb ratowniczych, a w szczególności jednostek ochrony przeciwpożarowej, ma bezpośredni wpływ na szansę uratowania zdrowia i życia ludzi oraz skuteczność prowadzonych działań ratowniczo-gaśniczych. Podczas takich zdarzeń kluczowe znaczenie mają m.in.: czas przyjmowania zgłoszenia alarmowego, czas wyjazdu i czas dojazdu jednostki do miejsca zdarzenia. W artykule zamieszczono analizę dokumentów i wymagań krajowych dotyczących zagadnień bezpieczeństwa oraz zarysowano wpływ różnych czynników na czas interwencji podczas akcji ratowniczo-gaśniczych. Jako przykład przeanalizowano czasy interwencji w zależności od rodzaju zdarzenia (pożar lub miejscowe zagrożenie) w poszczególnych latach od 2009 do 2013 roku włącznie. Na podstawie przeprowadzonej analizy sformułowano wnioski dotyczące wpływu tych czynników na długotrwałość działań ratowniczo-gaśniczych. W części końcowej sformułowano rekomendacje autorów dające wytyczne do poprawy obecnego stanu i dalszych prac analitycznych. 840

Study on influence of different factors on intervention time during firefighting operations Abstract Reaction time of rescue teams, especially fire-fighting brigades, has a direct influence on the chance of saving human health and life, as well as efficiency of undertaken rescue and fire-fighting actions. During such events a crucial impact has the following: duration of receiving emergency notification, departure duration and travel time of rescue team to the place of event. Currently, there are no detailed legal regulations concerning duration of receiving alarm notification, departure duration and travel time to place of the event. In this paper evaluation of the documentation and national requirements with regards to safety issues is presented, as well as an influence of different factors on the time of arrival of rescue and fire-fighting vehicles from State Fire Service entity to the place of event is discussed. Intervention times were analysed depending on type of event (fire or local hazard) in particular years from 2009 till 2013. Conclusions regarding influence of mentioned factors on duration of firefighting operations were formulated on the basis of analysis In the final part some authors suggestions are formulated aiming at improvement of the current state are given. BIBLIOGRAFIA 1. Drzymała T., Krawczyńska S., Gałaj J., Badanie wpływu różnych czynników na czas dojazdu samochodów ratowniczo-gaśniczych z siedziby jednostki PSP na miejsce akcji, Logistyka 2014, nr 4 artykuł po recenzji przewidziany do druku. 2. Mazur R., Kwasiborski A., Ocena stopnia bezpieczeństwa w aspekcie statystyk i zdarzeń za lata 2007-2012. Pożary. Bezpieczeństwo i Technika Pożarnicza, vol. 30, 2013/2, CNBOP-PIB, Józefów. 3. Mazur R., Marzec M., Ocena stopnia bezpieczeństwa w aspekcie statystyk i zdarzeń za lata 2007-2012. Miejscowe zagrożenia. Bezpieczeństwo i Technika Pożarnicza, vol. 31, 2013/3, CNBOP-PIB, Józefów. 4. Kielin J., Budynek do ćwiczeń pożarowych dla ratowników ksrg: analiza wymagań i przykładowe rozwiązania. Bezpieczeństwo i Technika Pożarnicza, vol. 32, 2013/4, CNBOP-PIB, Józefów. 5. Sawicki T., Dochodzenia popożarowe - niedoceniana szansa na poprawę bezpieczeństwa. Bezpieczeństwo i Technika Pożarnicza, vol. 22, 2011/2, CNBOP-PIB, Józefów. 6. Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (Dz. U. z 1991 r., Nr 81 poz. 351 z późn. zm.). 7. Obwieszczenie Marszałka Sejmu RP z dnia 31 lipca 2013 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o Państwowej Straży Pożarnej (Dz. U. z 2013 r., poz. 1340). 8. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 18 lutego 2011 r. w sprawie szczegółowych zasad organizacji krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego (Dz. U. z 2012 r., Nr 46, poz. 239). 9. Zasady organizowania działań ratowniczych, Komendanta Głównego Państwowej Straży Pożarnej, Warszawa 2013. 10. Zasady ewidencjonowania zdarzeń w zmodernizowanym Systemie Wspomagania Decyzji ST, KG PSP, http://www.straz.gov.pl/page/file.php?id=33908%20target= z dn. 09.07.2014. 841