Artykuł pobrano ze strony eioba.pl Aforyzmy łacińskie Łacina uchodziła za język elity intelektualnej. W I Rzeczypospolitej każdy kto chciał coś znaczyć musiał posiadać znajomość lingua latina. Warto by powrócić do tej tradycji. A ab alio exspectes, alteri quod feceris - co zrobisz drugiemu, oczekuj od niego - Seneka. abducuntur homines nonnumquam etiam ab institutis suis magnitudine pecuniae - wielkie pieniądze odciągają niekiedy ludzi od ich postanowień - Cyceron. ab imo pectore - z całym sercem - Juliusz Cezar. ab initio - od początku. abiit, excessit, evasit, erupit - odszedł, umknął, wyjechał, zniknął. ab homine homini cotidianum periculum - od człowieka człowiekowi grozi codzienne niebezpieczeństwo - Seneka. ab love principium - początek od Jowisza (zaczynać od osoby lub sprawy najważniejszej) - Wergiliusz. ablue, pecte canem, canis est et plermanet idem - myj, uczesz psa, psem jest i psem pozostanie. ab ovo usque ad mala - od jajka do jabłek (od początku do końca) - Horacy. absens, carens - nieobecny traci (nieobecny sam sobie szkodzi). absentem laedit, qui cum ebrio litigat - kto rozmawia z pijanymi rani niepijących. absentem in criminibus damnari non oportet - nie należy wydawać wyroku skazującego za przestępstwa wobec osoby nieobecnej. Absentem qui rodit amicum, qui non defendit álio culpante, solutos qui cápiat risus hóminum famamque dicacis, fíngere qui non visa potest, commissa tacere qui nequit, hic niger est, hunc tu, Romane, caveto! - Kto obmawia przyjaciela, kto go nie broni wobec oskarżeń innych, kto cieszy się z wyśmiewań ludzkich i łowi plotki gadułów, kto potrafi zmyślać rzeczy niewidziane, a nie potrafi zmilczeć zawierzonej tajemnicy, jest czarnym charakterem; tego wystrzegaj się, Rzymianinie - Horacy. absente reo - pod nieobecność oskarżonego. Absit! - Uchowaj, Boże! absterget Deus omnem lacrimam ab oculis eorum - i otrze Bóg wszelką łzę z oczu ich - (Apokalipsa wg św. Jana). ab urbe condita - od założenia Rzymu (od początku). abyssus abyssum invocat - piekło wzywa na pomoc piekła. a capite ad calcem - od głowy do pięty (od stóp do głów). a casu ad casum - od przypadku do przypadku. accípere praestat quam inferre iniúriam - lepiej doznawać krzywd, niż je wyrządzać.
acrius appetimus nova, quam iam parta tenemus - silniej pożądamy rzeczy nowych, niż trwamy przy już nabytych. Acta est fabula, plaudite! - sztuka skończona, klaszczcie! - Oktawian (wg Swetoniusza). Acta haec res est - stało się (przegrałem; klamka zapadła). Acta martyrum - dzieje męczenników. Acta probant se ipsa - czyny mówią same za siebie. Actam rem agere - sprawę ukończoną na nowo zaczynać;nosić drzewo do lasu. Actio libera in causa, sed non in eventu - działanie dobrowolne w przyczynie, lecz nie w momencie popełnienia czynu (umyślne ograniczenie poczytalności np. za pomocą alkoholu, celem popełnienia przestępstwa). Actis testantibus - jak świadczą akta. Actor venire debet instructior quam reus - powód powinien przyjść do sądu lepiej przygotowany niż pozwany. Actore non probante reus absolvitur - gdy oskarżyciel nie popiera powództwa, oskarżony jest zwalniany. Actum est de nobis - z nami skończone. Actum est de pelle mea - chodziło o moją skórę. acta est fabula - historia się dokonała. actum ne ages! - nie rób tego, co zostało już zrobione! Actum ut supra - dokonane jak wyżej. actus appetiti sensitivi in quantum habent transmutationem corporalem annexam, passiones dicuntur, non autem Actus homonis non dignitas iudicentur - niechaj sądzone będą czyny człowieka, nie jego godność, stanowisko - Minucjusz. actus hominis non dignitas iudicentur - niech będą sądzone czyny człowieka, a nie jego godność - Minucjusz. Actus me invito factus, non est meus actus - czyn dokonany wbrew mojej woli nie jest moim czynem. Acu rem tetigisti - dotknąłeś rzeczy igłą (trafiłeś w sedno) - Plaut. Ad absurdum - do niedorzeczności (sprowadzone). Ad astra per aspera - przez trudy do gwiazd - Seneka. Ad acta - do akt (odłożyć);sprawa załatwiona. adeat invito ne quis discedere amore - nie śmiej odchodzić, gdy spotka Cię odmowa miłości. Ádeo familiáriter est homínibus ómnia sibi ignóscere, nihil áliis remíttere - jest rzeczą ludzką po przyjacielsku wszystko sobie wzajemnie wybaczać, nie pozostawiając nic innym (w tej sprawie) - Wellejusz Paterkulus. Adeo regum stipator inseparabilis amor est, cui stipendium clementia penditur - miłość jest nieodłącznym strażnikiem królów, której żołd wypłaca łaskawość. Ad divos adeuno caste, pietatem adhibento, opes amovento - do bogów przystępuj z czystym sumieniem, pobożnością, bez okazałego bogactwa - Cyceron. Ad ea debeat adaptari ius, quae frequenter eveniunt - prawo powinno stosować się do tego, co zdarza się często. Ad fontes - do źródeł.
Ad futuram rei memoriam - na przyszłą rzeczy pamiątkę. Addito salis grano - dodawszy szczyptę soli;z odrobiną sceptyzmu. Additus ponderi gladius - miecz rzucony na szalę - Liwiusz. Adhibe rationem difficultatibus - w trudnośći odwołaj się do rozumu - Seneka. Adhibenda est in iocando moderatio - należy zachować umiar w żartach - Cyceron. Adhibenda est quaedam reverentia adversus homines et optimi cuiusque et reliquorum - należy okazywać szacunek i tym najlepszym, i pozostałym ludziom - Cyceron. Ad hoc - doraźnie, tylko w tym wypadku. Ad honores - dla zaszczytu, dla uczczenia. Adicit remediis medicina consilium - medycyna do leków dodaje poradę - Seneka. ad futuram rei memoriam - na przyszłą rzeczy pamiątkę. Adiutorium nostrum in nomine Dominii - ratunek nasz w imieniu Pańskim. ad imaginem quippe Dei factus est homo - na obraz bowiem Boży stworzony jest człowiek - (Księga Rodzaju). ad impossibília nemo obligatur - nikt nie jest zobowiązany do rzeczy niemożliwych. ad Kalendas Graecas - do greckich kalend (odkładanie czegoś na termin nieokreślony, nigdy - greckie kalendy nie istniały) - August (wedle Swetoniusza). ad maiorem Dei gloriam - dla większej chwały Bożej - św. Ignacy Loyola. Admittendo tibi ioca sunt post seria quaedam, sed tamen et dignis et ipsa gerenda modis - mozesz pozwalać sobie na żarty po poruszeniu pewnych spraw poważnych, jednak tylko godnie i umiarkowanie trzeba je stosować. Admoneri bonus gaudet, pessimus quisque rectorem (correctorem) asperrime patitur - dobry przyjmuje upomnienia z radością, lecz im kto gorszy, tym gorzej znosi upomnienia - Seneka. ad meliora tempora - do lepszych czasów. ad multos annos - wielu lat (życzenie długiego życia). Adora, quod incendisti, incende, quod adorasti! - uczcij, co podpaliłeś, podpal to, co czciłeś! - bp Remigiusz (wg św. Grzegorza z Tours). ad patres - do ojców (umrzeć; wybrać się na tamten świat). ad perpetuam rei memoriam - na wieczną rzeczy pamiątkę. ad placitum - wedle upodobania. Ad rem - do rzeczy. Adspiciunt oculis superi mortalia iustis - niebianie patrzą sprawiedliwymi oczyma na sprawy śmiertelnych - Owidiusz. adulescentia est tempus discendi, sed nulla aetas sera est ad discendum - młodość jest czasem uczenia się, lecz żaden wiek nie jest na to za późny (nigdy nie jest na to za późno). Ad usum internum - do użytku wewnętrznego. Adveniat Regnum Tuum - przyjdź Królestwo Twoje.
adversae res admonent religionem - przeciwności uczą pobożności. adversas res leviores facit amicítia pártiens communicansque - przyjaźń przez współczucie i współudział łagodzi nieszczęście. ad venerem quicumque voles attingere suam, si modo duraris, praemia digna feres! - ktokolwiek zechce dotknąć przedmiotu swej miłości, jeżeli tylko wytrwa, otrzyma należną nagrodę - Owidiusz. Ad verbum - dosłownie. aquas res aptíssimi érimus, in iis potíssimum elaborábimus - najwięcej dokonamy w tym, do czego będziemy najbardziej uzdolnieni. aegroto dum anima est, spes est - jak długo chory jest w dobrej formie, tak długo pozostaje nadzieja. aequam memento rebus in arduis servare mentem - pamiętaj o zachowaniu równowagi w trudnej sytuacji - Horacy. aequam memento rebus in arduis ser vare mentem non secus in bonis - pamiętaj o zachowaniu spokoju umysłu tak w nieszczęściu jak i w powodzeniu. aequat omnes cinis; impares nascimur, pares morimur - wszystkich zrównuje proch; rodzimy się nierówni, równi umieramy - Seneka. aequitas sequitur legem - sprawiedliwość idzie za prawem. aequo pulsat pede - jednako bije takt (czas jest dla każdego taki sam). aequum est peccatis veniam poscentem reddere rursus - słusznie jest wybaczać winy proszącemu o wybaczenie - Horacy. aetas dulcissima adulescentia est - najmilszym okresem życia jest młodość - Pliniusz Młodszy. Aetas parentum peior avis tulit nos aequiores - pokolenie ojców, słabsze od pokolenia dziadów, zrodziło nas jeszcze słabszych - Horacy. Aeterna nox - wieczna noc; śmierć. Aequitas sequiur legem - sprawiedliwość idzie za prawem. Aequo animo - spokojnie. Aequo animo audienda sunt imperitorum convicia - spokojnie należy przyjmować zarzuty ludzi niedoświadczonych - Seneka. Aequo animo poenam, qui meruere, ferant - niech ze spokojem znoszą karę ci, którzy na nią zasłużyli - Owidiusz. Aequum est peccatis veniam poscentem reddere rursus - jest rzeczą słuszną wybaczyć winy proszącemu o przebaczenie - Horacy. afflictátio facit religiosos - utrapienia czynią ludzi religijnymi. a fructibus eorum cognoscetis eos - po ich owocach ich poznacie - Jezus Chrystus. age quod agis - rób co robisz (jak już coś robisz, rób to dobrze). Agnus Dei, Christus immolatus pro salute mundi, miserere corporis et animae meae. Agnus Dei per quem saluantur cuncti fideles - Baranku Boży, Chryste, który ofiarowałeś się za zbawienie swiata, zmiłuj się nad moim ciałem i mą duszą. Baranku Boży, przez którego zostaną zbawieni wszyscy wierzący. Albo lapillo notare diem - zaznaczyć dzień białym kamykiem (biały kamyk był symbolem dnia szczęśliwego).
Aiunt multum legendum esse, non multa - mówią, że należy czytać nie wiele, lecz gruntownie - Pliniusz Młodszy, Kwintylian. alea iacta est - kostka została rzucona - Cezar. Aliena laudatis, vestra ignoratis - cudze chwalicie, swego nie znacie. aliena vitia in oculis habemus, a tergo nostra - cudze winy mamy na oku, własne za plecami - Seneka. alienis delectari malis - voluptas inhumana - cieszyć się z cudzego nieszczęścia to radość nieludzka. alienum aes hómini ingénuo acerba est sérvitus - dla człowieka zacnego dług jest gorzką niewolą. Aliquando praeterea rideo, jocor, lodo, homo sum - niekiedy zresztą śmieję się, żartuję, bawię się, jestem człowiekiem. Alit aemulatio ingenia - współzawodnictwo wzmacnia uzdolnienia - Wellejusz Paterkulus. alitur vitium vivitque tegendo - wada żywi się i wzrasta w ukryciu. aliud clausum in pectore, aliud in lingua promptum habent - ludzie mają co innego w sercu, co innego na języku - Salustiusz. Aliud est celare, aliud tacere-co innego jet ukrywać, co innego przemilczeć - Cyceron. aliud est facere, aliud est dícere - co innego dotrzymać słowa, co innego obiecać. Aliudque cupido, mens aliud suadet - co innego radzi namiętność, co innego rozum - Owidiusz. Alius est Amor, alius Cupido - co innego miłość, co innego namiętność - Afraniusz. áliter cum tyranno, áliter cum amico vívitur - inaczej żyje się z tyranem, inaczej z przyjacielem. altari sérviens de altari vívere debet - kto służy ołtarzowi, powinien żyć z ołtarza. alter alterum docet - jeden drugiego uczy. alter ego - drugie ja - Cyceron. Álteri vivas oportet, si tibi vis vivere - trzeba byś żył dla innych, jeżeli chcesz żyć (z pożytkiem) dla siebie - Seneka. alterius non sit, qui suus esse potest - niechaj nie należy do innego ten, kto może należeć do siebie. Altissima quaeque flumina minimo sono labuntur-najgłębsze rzeki płyną z najmniejszym szumem - Kurcjusz Rufus. amantes amantes - zakochani obłąkani. Amantium irae amoris integratio est - kłótnie kochanków umacniają ich miłość - Terencjusz. amare humanum est, humanum ignoscere est - ludzką rzeczą jest kochać, ludzką rzeczą jest przebaczać. amantium irae amoris integratio - kłótnie kochanków umacniają ich miłość - Terencjusz. Amare iuveni fructus est, crimen seni-miłość jest owocem dla młodego, przestępstwem dla starego - Publiliusz Syrus. amare simul et sapere ipsi Iovi non datur - kochać i zachować rozsądek to nie jest dane nawet Jowiszowi. ambitiosa non est fames - głód nie ma ambicji - Seneka. Ames parentem, si aequus est, si aliter, feras - kochaj ojca, jeśli sprawiedliwy; jeśli inaczej- znoś - Publiliusz
Syrus. ambulatoria est voluntas testatoris usque ad mortem - wola spadkodawcy może być zmieniona aż do śmierci. amici, diem perdidi - przyjaciele, straciłem dzień - Tytus (który uświadomił sobie, że w tym dniu nie spełnił żadnego dobrego uczynku; wg Swetoniusza). amici fures témporum - przyjaciele to złodzieje czasu. amici mores nóveris, non óderis - poznaj obyczaje przyjaciela, a nie będzie nienawiści. Amicitia colenda est, quod sine ea tuto ac sine metu vivi non possit, nec iucunde quidem possit- należy pielęgnować przyjaźń, ponieważ bez niej bezpiecznie i bez obawy żyć nie można, ani też żyć przyjemnie - Cyceron. amicítia nisi inter pócula contracta plerumque vítrea est - przyjaźń zawarta przy kielichu jest zwykle szklana (krucha). Amicitia semper prodest, amor aliquando etiam nocet - przyjaźń zawsze jest pomocna, miłość niekiedy nawet szkodzi - Seneka. amicorum omnia communia - u przyjaciół wszystko jest wspólne - Pitagoras. Amicos cito noli parare, quos autem paraveris, ne reicias - przyjaciół zbyt szybko nie pozyskuj, a tych, których juz pozyskałeś, nie odtrącaj - Solon. Amicos screto admone, palam lauda - upominaj przyjaciół na osobności, chwal jawnie - Publiliusz Syrus. Amicos secundae res optime parant, adversae certissime probant - przyjaciół pomyślność najlepiej pozyskuje, niepomyślność zaś najpewniej wypróbowuje - Pseudo-Seneka. amicum perdere est damnorum maximum - stracić przyjaciela to największa ze strat. Amicus alter ego - przyjaciel to drugie ja - Pitagoras. amicus certus in re incerta cernitur - przyjaciela pewnego poznaje się w niepewnej sytuacji (biedzie) - Enniusz, Cyceron. amicus optima vitae possesio - przyjaciel to największy skarb w życiu. amicus Plato, amicus Sócrates, sed magis amica véritas - drogi mi Platon, drogi Sokrates, ale jeszcze droższa mi prawda. amicus res secundae parant, res adversae prabant - rzeczy pomyślne przyjaciół przyciągają, niepomyślne ich sprawdzają. amicus stultorum similis efficietur - przyjaciel głupich stanie się do nich podobny (kto z kim przestaje, takim się staje). amicus verus rara avis est - prawdziwy przyjaciel jest jak rzadki ptak. amicus vitae medicamentum - przyjaciel jest życia lekarstwem - Cyceron. amor caecus - ślepa miłość - Teokryt. Amor et deliciae generis humani - miłość i rozkosz rodzaju ludzkiego - Swetoniusz. Amor et potestas impatiens est consortis - miłość i władza nie chcą towarzystwa. amor facit quod ipsae res quae amantur, amanti aliquo modo uniantur et amor est magis cognitivus quam cignitio - miłość sprawia, że rzeczy umiłowane w pewien sposób jednoczą się z miłującym i miłośc jest bardziej poznawcz niż
poznanie. amor fati - miłość przeznaczenia. Amor ingenii neminem umquam ivitem fecit- umiłowanie talentu nigdy nikogo nie uczyniło bogatym - Petroniusz. amor magister optimus - miłość najlepszym nauczycielem - Pliniusz Młodszy. Amor non est medicabilis herbis - miłości nie można wyleczyć ziołami - Owidiusz. Amor meus pondus meum - miłość moja ciężarem moim - dewiza zakonu Augustianów. amor non quaerit, amor reperit - miłość nie szuka, miłość znajduje. amor omnibus idem - miłość dla wszystkich jednaka - Wergiliusz. amor patriae nostra lex - miłość do Ojczyzny naszym prawem - (motto polskiej husarii). amor tollit timorem - miłośc usuwa strach. amor tussisque non celantur - miłości i kaszlu nie da się ukryć. Amor ut lacrima ab oculo oritur, in pectus cadit - miłość jak łza od oka bierze początek, w serce zapada - Publiliusz Syrus. Amor vincit omnia - miłość wszystko zwycięża. amor vulgus - zwyczajna, pospolita miłość. amo te, ama me - kocham cię, kochaj mnie. a multis animalibus decore vincimur - wiele zwierząt przewyższa nas wdziękiem - Seneka. anguis in herba - wąż w trawie (ukryte niebezpieczeństwo) - Wergiliusz. Animal hoc providum, sagax, multiplex, acutum, memor, plenum rationis et consilii, quem vocamus hominem, praeclara quadam conditione generatum est a supremo deo - to zwierzę przewidujące, bystre, różnorakie, ostre, pamiętliwe, pełne rozumu i rady, które nazywamy człowiekiem, zrodzone zostało w jakiś przesławny sposób przez najwyższego boga - Cyceron. animam debet - winien jest swą duszę (zadłużony po uszy). anima vilis - podła dusza; nędzna istota. Animus aeger semper neque pati neque perpeti potest, cupere numquam desinit - chory umysł nigdy nie może ani cierpieć, ani pogodzić się z cierpieniem, nie przestaje nigdy czegoś pragnąć - Enniusz (cyt. przez Cycerona). Animus est, qui divites facit - to dusza czyni ludzi bogatymi - Seneka. Animus meminit praeteritorum, praesentia cernit, futura providet - umysł pamięta rzeczy przeszłe, widzi teraźniejsze, przewiduje przyszłe - Cyceron. Animus solus, nec cum adest, nec cum discedit, apparet - tylko duch, ani gdy jest obecny, ani gdy odchodzi, nie jest widoczny - Cyceron. Animus ut luxu solvitur, ita frugalitate firmatur - jak duch przez zbytek słabnie, tak przez umiar się wzmacnia - Minucjusz. annus superior semper melior - rok ubiegły zawsze lepszy. Annuntio vobis gaudium magnum: habemus papam - ogłaszam wam radość wielką: mamy papieża.
antiqua, quae nunc sunt, fuérunt olim nova - to, co jest dziś stare, było kiedyś nowe. antiquus amor cancer est - stara miłość jest jak rak - Petroniusz. Aperte mala cum est mulier, tum demum est bona - kobieta, kiesy jest zła, wtedy dopiero jest dobra - Publiliusz Syrus. A potentioribus oppressu desiderat iustitiam - uciśniony przez możnych pragnie sprawiedliwości. appetitus tendit in appetibile realiter consequendum ut sit ibi finis motus - pożądanie dąży do rzeczywistego osiągnięcia przedmiotu pożądania, aby tam nastapił kres ruchu. Apprime in vita est utile, ut ne quid nimis - w życiu przedewszystkim jest korzystne, by nic za dużo;zachować umiar - Terencjusz. a priori - z tego, co logicznie wcześniejsze, z założenia, z góry, uprzedzając fakty. aptior est dulci mensa merumque ioco - stół i wino sprzyjają przyjemnemu spędzeniu czasu - Owidiusz. Aptissima sunt arma senectutis artes execitationesque virtutum - najskuteczniejszą bronią przeciw starości są zainteresowania umysłowe i uprawianie cnót - Cyceron. Apud Deum autem omniapossibilia sunt - u Boga wszystko jest możliwe - Jezus (wg ewangelii św. Mateusza). aqua et panis est vita canis - woda i chleb to życie psa. aqua fons vitae - woda źródłem życia. Aqua haeret - woda się zatrzymuje;sprawa nie posuwa się dalej - Cyceron. arbiter elegantiarum - mistrz dobrego smaku - Tacyt (o Petroniuszu). ardua prima via est - pierwsza droga jest (zawsze) stroma (trudna). Arduum res gestas scribere - trudno jest pisać historię - Salustius. a rebus gerendis senectus abstrahit - starość odrywa od życia codziennego - Cyceron. Argumenti causa - jako dowód. arma virumque cano - opiewam oręż i męża - Wergiliusz (początek Eneidy). arrectis auribus - z nastawionymi uszami. ars alit artificiem - sztuka żywi twórcę. ars amandi - sztuka kochania. ars est celare artem - sztuka polega na ukryciu (wysiłków) sztuki. Ars est homo additus naturae - sztuka to człowiek dodany do natury - Francis Bacon. ars est philosophia vitae - filozofia jest sztuką życia. ars longa, vita brevis - sztuka jest długa a życie krótkie. ars non habet osorem nisi ignorantem - sztuka nie ma wrogów oprócz ignorantów. Artes Liberales - Sztuki wyzwolone. artes serviunt vitae, sapientia imperat - umiejętności służą życiu, mądrość nim włada.
Artibus ingenuis quaesita est gloria multis - dzięki sztukom pięknym wielu zyskało sławę - Owidiusz. artificem commendat opus - dzieło zachwala mistrza. Asinus asinorum in saecula saeculorum - osioł nad osłami na wieki wieków;wyjątkowy głupiec. asinus asinorum - osioł nad osłami. asinus ad lyram - osioł przy lirze (pasuje jak wół do karety). asinus in tegulis - osioł na dachu (zła wróżba). assidue addiscens ad senium venio - douczając się nieustannie dochodzę do starości. Assiduo labuntur tempora motu non secus ac flumen - stałym biegiem płyną wieki, nie inaczej jak rzeka - Owidiusz. a tergo - od tyłu. At mihi cura non mediocris inest, fontes ut adire remotos atque haurire quam vitae praecepta beatae - nie lada gnębi mnie troska, abym mógł odwiedzić dalekie źródła i czerpać wskazania szczęśliwego życia - Horacy. Attendite a falsis prophetis qui veniunt ad vos in vestimentis ovium, intrinsecus autem sunt lupi rapaces -strzeżcie się fałszywych proroków, którzy przychodzą do was w owczej skórze, a wewnątrz są drapieżnymi wilkami - Jezus (wg ewangelii św. Mateusza). a tuo lare incipe - zaczynaj od siebie. Auctoritatem aut natura aut tempus affert - autorytet przynosi albo natura, albo czas. Auctor lamentorum, profesionum sanguinis et universae in regno miseriae - sprawca płaczu, rozlewu krwi i powszechnej nędzy w królestwie. audaces fortuna iuvat - śmiałym szczęście sprzyja - Wergiliusz. audi multa, dic pauca! - słuchaj dużo, mów mało! audi, vide, sile! - słuchaj, patrz, milcz! audi, vide, tace si vis vívere in pace - słuchaj, patrz, milcz, jeśli chcesz żyć w spokoju. audiatur et altera pars - trzeba wysłuchać i drugiej (przeciwnej) strony (w sporze, procesie etc.). aurea dicta - złote słowa - Lukrecjusz. Aurea mediocritas - złoty środek - Horacy. Aurea pellis - złote runo - Seneka. Aurea prima sata est aetas - pierwszy nastał złoty wiek - Owidiusz. Aurea sunt vere nunc saecula: plurimus auro venit honos, auro conciliatur amor - prawdziwie złote są teraz wieki: za złoto uzyskuje się wysokie zaszczyty, za złoto kupuje się miłość - Owidiusz. aurea mediocritas - złoty środek, najlepsza droga pomiędzy skrajnymi sytuacjami - Horacy. Aures hominum novitate laetantur - uszy ludzi cieszą się nowinkami - Pliniusz Młodszy. auribus frequenitius quam lingua utere - uszu używaj częściej niż języka. aurum porum - czyste złoto.
Auro solent adamantinae atiam perfingi fores - złoto wyważa nawet diamentowe (bardzo twarde) drzwi - Apulejusz. Aurum Tolosanum - złoto z Tolosy (symbol nieszczęścia i pecha). Aut amat, aut odit mulier, nil est tertium - kobieta albo kocha, albo nienawidzi; trzeciego nie ma - Publiliusz Syrus. aut bibat, aut abeat - niech pije, albo niech sobie idzie - Cyceron. aut Caesar, aut nihil - albo Cezarem, albo niczym - (dewiza Cezara Borgii). aut odit, aut amat mulier, nihil est tertium - Kobieta albo kocha, albo nienawidzi, trzeciej ewentualności nie ma. aut vincere, aut mori - albo zwyciężać, albo umierać. avaritia et arrogantia praecipua validiorum vitia - chciwość i bezczelność to główne wady możnych. ave, Caesar, morituri te salutant - witaj Cezarze, mający umrzeć pozdrawiają cię (słowa, którymi gladiatorzy rzymscy pozdrawiali Cezara wkraczając na arenę). Avaritia hominem ad quodvis maleficium impellit - chciwość popycha człowieka do wszelkich występków. Ave Maria, gratia plena, benedicta tu in mulieribis et benedictus fructus ventris tiu, Jesus - zdrowaś Mario... Ave maris stella - witaj, gwiazdo morza. a verbis ad verbera - od słów do rękoczynów. avidis, avidis natura parum est - dla chciwych mało i całego świata - Seneka. avito vivit honore - żyje zaszczytami przodków. B balbus melius balbi verba cognoscit - jąkała jąkałę lepiej zrozumie. balnea, vina, venus corrumpunt corpora nostra, sed vitam feciunt balnea, vina, venus - kąpiele, wino i miłość niszczą nasze ciała, lecz to one sprawiają, że żyjemy! barba crescit, caput nescit - broda rośnie, rozumu nie przybywa (broda nikogo mędrcem nie czyni) barba non facit philosophum - broda nie czyni nikogo filozofem. barbam video, sed philosophum non video - brodę widzę, filozofa nie (mądry z pozoru). barbarus hic ego sum, qui non intellegor ulli - tu jestem barbarzyńcą, którego nikt nie zrozumie - Owidiusz. beata est vita non quae secundum voluptatem est sed secundum naturam - szczęśliwe życie to nie jest życie stosujące się do wymogów rozkoszy, lecz życie przebiegające zgodnie z naturą. beate vivere est honeste vivere - żyć szczęśliwie znaczy żyć uczciwie. Beati mites, quoniam ipsi possidebunt terram - błogosławieni cisi, albowiem oni na własność posiądą ziemię - (Ewangelia wg św. Marka). Beati mundo corde, quoniam ipsi Deum videbunt - błogosławieni czystego serca, albowiem oni Boga oglądać będą - (Ewangelia wg św. Mateusza).
Beatior in hoc itinere vivendi, qui paupertate se sublevat, non sub divitiarum onere suspirat - na tej dodze życia szczęśliwszy ten, kto wspiera się na ubóstwie, a nie stęka pod ciężarem bogactw - Minucjusz. Beati pacifici, quoniam ipsi filii Dei vocabuntur - błogosławieni, którzy wprowadzają pokój, albowiem oni będą nazwani synami Bożymi - (Chrystus wg Ewangelii św. Mateusza). pauperes spiritu, quoniam ipsorum est regnum caelorum - błogosławieni ubodzy w duchu, albowiem do nich należy królestwo niebieskie - (Ewangelia wg św. Mateusza). Beati, qui lugent, quoniam ipsi consolabuntur - błogosławieni, którzy się smucą, albowiem oni będą pocieszeni - (Ewangelia wg św. Mateusza). Beati, qui non viderunt et crediderunt - błogosławieni, którzy nie widzieli a uwierzyli - Chrystus (wg Ewangelii św. Jana). Beati, qui nunc fletis, quia ridebitis - błogosławieni, którzy teraz płaczecie, bo śmiać sie będziecie - (Ewangelia wg św. Łukasza). beatius est magis dare quam accipere - przyjemniej jest dawać niż przyjmować. beati pauperes spiritu - błogosławieni ubodzy w duchu - Jezus Chrystus. Beatius est magis dare, quam accipere - więcej szczęścia jest w dawaniu niż w braniu - (Dzieje Apostolskie). beatus qui tenet - szczęśliwy kto trzyma (ma). bella gerant fortes, tu, Pari, semper ama! - niech mężni prowadzą wojny, ty, Parysie, kochaj niezmiennie! - Owidiusz. bella res est morte sua mori - piękną rzeczą jest umrzeć swoją własną śmiercią. belli causae (stant) - przyczyny wojny (są mocne). Bellum ita suscipiatur, ut aliud nihil nisi pax quaesita videatur - wojnę należy tak podejmować, by nie wydawało się nic innego, jak tylko, że szuka się pokoju - Cyceron. bellum nec timendum, nec provocandum - nie trzeba ani bać się wojny, ani jej prowokować. bellum omnium contra /in/omnes - wojna wszystkich przeciw wszystkim. bellum, pax rursum (in amore) - wojna, za chwilę znowu pokój (w miłości). Bene adhibita ratio cernit, quid optimum sit; neglecta multis implicatur erroribus - rozum dobrze użyty poznaje, co jest najlepsze; zaniedbany wplątuje się w mnóstwo błędów - Cyceron. bene diagnoscitur - to co dobrze zdiagnozowane, może być dobrze uleczone. benedictus qui venit in nomine Domini - błogosławiony, który idzie w imię Pańskie. Bene facit, qui ex aliorum erroribus sibi exemplum sumit - dobrze czyni ten, kto uczy się na cudzych błędach. Beneficia nec dare scimus nec accipere - dobrodziejstw nie umiemy ani dawać, ani przyjmować - Seneka. bene meritus - dobrze zasłużony. bene mori praestat, quam túrpiter vívere - lepiej dobrze umrzeć, niż haniebnie żyć. Bene qui latuit, bene vixit - dobrze żył, kto żył ukryty, nieznany, na uboczu - Owidiusz. bene quiescas - spoczywaj w pokoju. Bibemus, tempus habemus et expendere noscimus - wypijmy jeszcze, mamy czas i umiejmy z niego skorzystać.
Bis ad eundem lapidem offendere - dwa razy potknąć się o ten sam kamień - Cyceron. bis dat, qui cito dat - dwa razy daje, kto szybko daje. bis de eadem re agere non licet - nie wolno procesować się dwa razy w tej samej sprawie. bis repetita non placent - powtórki nie są mile widziane - Horacy. Blanditia etiamsi vitiosa est et turpis in caetera vita, tamen in petitione est necessaria - pochlebstwo chociaż jest w życiu wstrętną wadą, jednak przy prośbie jest konieczne - Cyceron. Blandus sermo datur canibus, dum praetereatur - przymilnie przemawia sie do psów, dopóki się ich nie ominie. Bona conscientia turbam advocat, mala etiam in soliudine anxia atque sollicita est - czyste sumienie przyzywa cały tłum, nieczyste nawet w samotności jest pełne trwogi i niepokoju - Seneka. bona fide - w dobrej wierze. Bona mors est homini, vitae quae exstinguit mala - dobra dla człowieka jest śmierć, która gasi nieszczęścia życia - Publiliusz Syrus. Bona non intelliguntur nisi deducto aere alieno - przez majątek rozumie się dobra po potrąceniu długów. Bonarum rerum consuetudo pessima est - najgorszy jest nawyk do szczęścia - Publiliusz Syrus. bona valetudo melior est quam maximae divitiae - dobre zdrowie jest więcej warte niż największy majątek. Bona valetudo iucundior est iis, qui e gravi morbo recreati sunt, quam qui nunquam qegro corpore fuerunt - dobre zdrowie przyjemniejsze jest dla tych, którzy wyzdrowieli z ciężkiej choroby, niż dla tych, którzy nigdy nie byli chorzy - Cyceron. Boni pastoris est tondere pecus, non deglubere - dobry pasterz powinien strzyc owce, a nie obdzierać ze skóry - Tyberiusz (wg Swetoniusza). boni semper beati - dobrzy (ludzie) zawsze szczęśliwi - Cyceron. Bono animo es!adsum auxilio - bąź dobrej myśli! Spieszę z pomocą - Plaut. bono domino quot servi tot amici, malo domino quot servi tot inimici - dobremu panu ilu niewolników tylu przyjaciół, złemu panu ilu niewolników tylu nieprzyjaciół. Bono viro republica, tamquamn Atlante caelum, niti videtur - republika wydaje się wspierać na dobrym mężu jak niebo na Atlasie - Cyceron. Bonum ad virum cito moritur iracundia - w dobrym człowieku gniew szybko mija - Publiliusz Syrus. Bonum est, quod omnes appetunt - dobro jest tym, czego wszyscy pragną. bonum ex malo non fit - dobro nie rodzi się ze zła - Seneka. bonum vinum laetificat cor hominis - dobre wino raduje serce człowieka. Bonus animus in re mala dimidium est mali - dobra myśl w nieszczęściu to już złego połowa - Plaut. Bonus tempore tantum a deo differt - dobry człowiek różni sie od boga tylko czasem trwania - Seneka. Bos lassus fortius figit pedem - zmęczony wół mocniej stawia nogę; zmęczony wół szybciej pracuje - św. Hieronim. Breve enim tempus aetatis satis longum est ad bene honesteque vivendum - krótki okres życia jest dostatecznie długi na to, aby żyć dobrze i uczciwie - Cyceron.
Breve et irreparabile tempus omnibus est vitae - dla wszystkich czas życia jest krótki i nie do odrobienia - Wergiliusz. breve tempus aetatis satis longum est ad bene honestumque vivendum - krótki okres życia jest dostatecznie długi, by żyć dobrze i uczciwie. Brevi manu - w skrócie (odęcznie). Brevibus momentis summa verti - w krótkiej chwili zmienia się wszystko - Tacyt. Brutae vi stupratae - stłumiony popęd do gwałcenia. C caeca invidia est - zazdrość jest ślepa. caelum et terram commovere - poruszyć niebo i ziemię - (Księga proroka Aggeusza). caelum et terra transibunt, verba autem mea non praeteribunt - niebo i ziemie przeminą, ale słowa moje nie przeminą - (Ewangelia wg św. Mateusza). cael(um) ipsum petimus (stultita) - głupotą naszą sięgamy do niebios (zenitu). Caesar non supra grammaticos - Cezar nie jest nad gramatykami (Cezar nie jest autorytetem dla gramatyków) - Kasjusz Dion. caesarem stantem mori decet - cesarzowi przystoi umrzeć, stojąc. calamitas virtutis occasio est - nieszczęście jest okazją do wykazania męstwa - Seneka. calamitosus est animus futuri anxius et ante miserias miser - nieszczęsna jest dusza pełna trosk o przyszłość i nieszczęśliwa już przed nadejściem zgryzoty. calcat iacentem vulgus - pospólstwo kopie leżącego. calvitum non est vitium, sed prudentiae indicium - łysina to nie ułomność, lecz oznaka mądrości. camelum videbis saltantem - zobacz tańczącego wielbłąda (usłysz bujdy). Canis Domini - pies Pański. Caput Stragis - pole klęski. captatio benevolentiae - zjednywanie sobie względów, życzliwości. carcer strictus - surowe więzienie. caritate benevolentiaque sublata omnis est e vita sublata iucunditas - jeśli usuwa się z życia miłość i życzliwość, to usuwa się wszelką przyjemność - Cyceron. carpe diem - chwytaj dzień (korzystaj z każdego dnia, nie marnuj mijających chwil) - Horacy. carpe diem, quam minimum credula postero- używaj dnia, jak najmniej ufając przyszłości - Horacy. carpent tua poma nepotes - owoce twojej pracy będą zbierać wnuki - Wergiliusz. carum est, quod rarum est - drogie jest to co rzadkie. castigator - człowiek, który karci, wymierza chłostę.
cave canem - strzeż się psa; uwaga, pies (napis spotykany na mozaikowych posadzkach w przedsionku domów rzymskich). cave me domine ab amico, ab inimico vero me ipse cavebo - strzeż mnie panie przed przyjaciółmi, z nieprzyjaciółmi sam dam sobie radę. caveant consules (ne quid detrimenti respublica capiat) - niech konsulowie czuwają (aby rzeczpospolita nie doznała żadnego usczerbku) - (pierwsze słowa formuły, którą senat rzymski nadawał konsulom władzę dyktatorską w momentach krytycznych dla państwa). Cave me, Domine, ab amico, ab inimico vero me ipse cavebo - Boże, strzeż mnie od przyjaciół, z wrogami poradzę sobie sam. cave ne cadas - strzeż się, abyś nie upadł. cedant arma togae - niech oręż ustąpi przed togą (niech władza wojskowa ustąpi przed władzą cywilną, niech nastanie pokój) - Cycero. celare fraudem fraus est - zatajenie oszustwa jest także oszustwem. cernutur in agendo virutes - w działaniu rozpoznajemy cnoty. certum est, quia impossibile est - jest pewne, ponieważ jest niemożliwe. ceterum censeo Carthaginem delendam esse - poza tym uważam, że Kartaginę należy zniszczyć - Katon Starszy. Cessate! - przestańcie! cessante causa, cessat effectus - gdy znika przyczyna znika skutek. charta non erubescit - papier się nie rumieni (papier jest cierpliwy, można pisać wszystko). cibi condimentum est fames - głód jest przyprawą dla każdego posiłku. cicer cum caule - groch z kapustą. cinis et manes et fabula fies - popiołem i cieniem i wspomnieniem się staniesz - Persjusz. clara non sunt interpretanda - jasne przepisy nie wymagają interpretacji. clara pacta claros faciunt amicos - jasne (jednoznaczne, nie budzące wątpliwości) układy tworzą wiernych przyjaciół. Clericus maledictus - kapłan o złej reputacji. Codex per signa - kod sygnałowy. cogitationis poenam nemo patitur - nikt nie ponosi odpowiedzialności za swoje myśli. cogito ergo sum - myślę więc jestem - Kartezjusz. cognosce te ipsum - poznaj samego siebie. comedamus et bibamus cras enim moriemur - jedzmy i pijmy, wszak jutro pomrzemy. concordia civium murus urbium - zgoda mieszkańców murem miasta. concordia domi, foris pax - zgoda w domu, pokój na zewnątrz. concordia res parvae crescunt, discordia vel maximae dilabuntur - zgodą małe rzeczy wzrastają, niezgodą choćby największe się rozpadają - Sallustiusz.
conditio sine qua non! - nieodzowny, konieczny warunek. conflabunt gladios suos in vomeres - przekują swoje miecze na lemiesze - Izajasz. Coniunctio - połączenie. conquiescat in pace - niech odpoczywa w pokoju. conscientia mille testes est - sumienie jest tysiącem świadków. consensus facit legem - zgoda tworzy prawo. Consolatio servitutis - pociecha niewoli. consuetudo est altera natura - przyzwyczajenie jest drugą naturą - Cyceron. consummatum est - stało się - (Ewangelia wg św. Jana). contraria contrariis curantur - przeciwne leczy się przeciwnym (zasada medycyny klasycznej). Consuetudo est altera natura - przyzwyczajenie to druga natura - Arystoteles. consummatum est - stało się - Jezus Chrystus. Contra facta non valent argumenta - wobec faktów argumenty muszą ustąpić. contra spem spero - wbrew obawom mam nadzieję. contra vim mortis non est medicamen in hortis - nie ma zioła na potęgę śmierci. contra vim non valet ius - prawo jest bezsilne wobec przemocy. convenienter naturae vivere - żyć w zgodzie z naturą - Zenon z Kitionu. Convuim delectatio non voluptalibus corporis magis quam coetu amicorum et sermonibus metienda - należy traktować przyjemność biesiadowania raczej jako spotkanie z przyjaciółmi i miłą rozmowę niż przyjemności, jakich dostarcza ciału - Cyceron. cornix cornici oculum non effodit - kruk krukowi oka nie wykole. corpus delicta - rozkoszne ciało. corpus delicti - dowód przestępstwa - Prosper Farinacius. corrumpunt mores bonos colloquia mala - złe rozmowy psują dobre obyczaje. corvus albus - biały kruk. crede, quod habes, et habes - wierz, że masz, a będziesz miał. Credo in unum Deum - wierzę w Boga jedynego. credo, quia absurdum - wierzę, bo to jest niedorzeczność (wierzę, bo tego nie da się zrozumieć) - (parafraza z dzieła Tertuliana). credo ut intelligam - wierzę, aby rozumieć - św. Anzelm z Canterbury. crescite et multiplicamini et replete terram - rośnijcie i rozmnażajcie się i napełniajcie ziemię - (Księga Rodzaju). crescit sub pondere virtus - prześladowana cnota rośnie. crescunt anni, decrescunt vires - przybywa lat, ubywa sił.
crimina morte extinguntur - przestępstwa ulegają wymazaniu przez śmierć. crux interpretum - krzyż tłumaczy (miejsce w tekście trudne do przetłumaczenia). cucullus non facit monachum - kaptur nie czyni mnicha. cui bono? - na czyją korzyść?; komu to miało przynieść pożytek? cui flavam religas comam, simplex munditiis? - dla kogo wiążesz płowozłotą grzywę, prosto odziana? - Horacy. cui prodest (scelus, is fecit) - komu przynosi (zbrodnia) korzyść (ten ją popełnił) - Seneka. cuius regio eius religio - czyja władza, tego religia. cuiusvis hominis est errare, nullius nisi insipientis in errore perseverare - każdy człowiek może zbłądzić, uparcie w błędzie trwa tylko głupi - Cyceron. cum debita reverentia - z należnym poważaniem, szacunkiem. cum grano salis - z ziarnkiem soli (z odrobiną rezerwy, sceptycyzmu). cum recte vivis, ne cures verba malorum Skoro uczciwie żyjesz, nie dbaj o słowa złych ludzi - Katon. cum tacent, clamant - milcząc wołają (milczenie jest wymowniejsze od mowy) - Cyceron. cum ventis litigare - walczyć z wiatrem - Petroniusz. Cuncto ergo sum - waham się, więc jestem. cuneus cuneum trudit - klin wypycha klin (klin klinem). cupida sum vocem tuam audienti - jestem żądna słuchania twego głosu. cura, ut valeas! - trzymaj się. Curiosus nemo est quin sit malevolus - nie ma człowieka ciekawego, który by nie miał złych intencji. custodia ad domicilium - areszt domowy. D da daxtram misero - podaj prawicę nieszczęsnemu. da locum melioribus - ustąp miejsca lepszym (od siebie). da mi basia mille, deinde centum - pocałunków daj mi tysiąc i setkę - Katullus. da mihi factum, dabo tibi ius - udowodnij fakt, a ja ci wskażę prawo. dabis improbe, poenas! - poniesiesz karę niegodziwcze - Wergiliusz. Daemoni etiam vera dicenti non est credendum - Diabłu, nawet gdy mówi prawdę, nie należy wierzyć - św. Jan Chryzostom. damnant quod non intelligunt - potępiają to czego nie pojmują - Kwintylian. damnosa quid non inminuit dies? - czegóż nieszczęsny czas nie wykoślawi? - Horacy. dare est docere reddere - dawać znaczy uczyć odwzajemniania.
dat bene, dat multum, qui dat com munere vultum - daje dobrze, daje wiele, kto daje z podarkiem uśmiech. dat quae quisque potest - każdy daje, co może. dat veniam corvis, vexat censura columbas - cenzura wybacza krukom, a gnębi gołębie. data merces est erroris mei magna - wysoka była cena mojego błędu. D.D., Dono dedit - dał w podarku. de actu et visu - z doświadczenia i obserwacji. Decet eos laudare defunctos qui res arduas praeclarasaue fecerunt - przystoi chwalić po śmierci takich, którzy rzeczy trudnych i sławnych dokonali. Defectio rationis - zanik rozsądku. de fumo in flammam - z dymu w ogień; z deszczu pod rynnę. de gustibus non est disputandum - gusty nie podlegają dyskusji (w sprawach gustów nie należy się spierać). de hoc satis - dość już o tym. Dei proprium est prolegere quos dignos indicat - właściwością Boga jest popierać tych, których uzna za godnych. de lana caprina - o kozią sierść (spór o byle co) - Horacy. delenda Carthago - Kartagina musi zostać zniszczona - Katon Starszy. de maiore et minore non variant iura - prawa zmieniają się w zależności od większego lub mniejszego znaczenia osoby. De mortuis aut bene, aut nihil - o zmarłych albo dobrze, albo wcale - Plutarch. de mortuis nihil nisi bene - o zmarłym nic, tylko dobrze (o zmarłych nie mówi się źle) - Chilon ze Sparty. dente superbo - wzgardliwym zębem (z lekceważeniem, z wyższością) - Horacy. Deo gratias - Bogu niech będą dzięki. Deprecor primum - najpierw przepraszam. De profundis clamavi ad te, Domine - z głębokości wołam do Ciebie, Panie. de suis homines laudibus libenter praedicant - o swojej chwale ludzie chętnie głoszą - Cezar. de te fabula narratur - o tobie się mówi w bajce (do ciebie stosuje się to, co powiedziano) - Horacy. de toto corpore fecerat linguam - uczynił język z całego ciała. Deum sequere - idź za wezwaniem boga - Cyceron, Seneka. deus ex machina - Bóg z maszyny (nadprzyrodzone zdolności dla widza). Deus qui est sanctorum splendor mirabilis - Bóg, który jest cudownym blaskiem świętych. Deus vult - Bóg tak chce! dicere non est facere - mówić nie znaczy czynić. dictum acerbum - gorzkie powiedzenie (gorzka prawda).
dictum sapienti est - mądremu wystarczy to, co powiedziano - Plaut. dies diem docet - dzień uczy dzień. dies irae - dzień gniewu - Sofoniasz (o dniu Sądu Ostatecznego). difficile est satiram non scribere - (w tych warunkach) trudno nie pisać satyry - Juwenalis. difficilis in otio quies - w bezczynności trudno o odpoczynek (próżniactwo nie daje odpoczynku). diligentia comparat divitias - pilność zestawia bogactwa - Cyceron. dimidium facti, qui coepit, habet - połowę dzieła wykonał, kto je rozpoczął - Horacy. dira necessitas - okrutna konieczność - Horacy. dis aliter visum est - inna jest wola bogów - Publiliusz Syrus. discenda est virtus - cnoty należy uczyć - Seneka Młodszy. disce puer - ucz się chłopcze. disce, sed a doctis, indoctos ipse doceto - ucz się, lecz u uczonych, nieuczonych sam nauczaj. Disciplina nulla manifesta - brak dyscypliny. discipulus est proiris posterior dies - ostatni dzień jest uczniem pierwszego. displicuit nasus tuus - twój nos się nie spodobał (stałeś się ofiarą kaprysu) - Juwenalis. Diutius accusare fata possujnus, mutare non possumus - możemy skarżyć się na srogi los, zmienić nie możemy. divide et impera - dziel i rządź (siej niezgodę, byś mógł łatwiej rządzić). divina natura dedit agros, ars humana aedificavit urbes - boska przyroda dała pola, ludzka sztuka zbudowała miasta - Warron. divitiae non sunt bonum - bogactwo nie jest dobrem - Seneka Młodszy. do, ut des - daję, abyś (i ty mi) dał. docendo discimus - ucząc innych sami się uczymy - (parafraza z dzieła Seneki). doctissimus - nadzwyczaj uczony. doctor mirabilis-doktor niezwykły, godny podziwu. D.O.M., Deo Optimo Maximo - Bogu Najlepszemu Największemu. Domi leones, foris rulpeculae - w domu lwy, za domem - liszki. Domine labia mea aperies et os meum annuntiabit laudem tuam - Panie, otworzysz wargi moje i usta moje głosić będą Twą chwałę. dominus soli est dominus coeli et inferorum - właściciel gruntu jest właścicielem nieba i podziemi. domus finis est usus - granicą domu jest doświadczenie - Cyceron. domus propria, domus optima - własny dom, domem najlepszym. donec eris felix multos numerabis amicos - tak długo jak jesteś szczęśliwy masz wielu przyjaciół - Owidiusz.
donec eris sospes, multos numerabis amicos, tempora si fuernit nubila solus eris - dopóki będziesz szczęśliwy będziesz miał wielu przyjaciół, gdy przyjdą czasy pochmurne będziesz sam - Owidiusz. Do, ut des - dam jeśli ty dasz. dubia in meliora partem interpretari debent - wszelkie wątpliwości powinny być interpretowane na korzyść. dubito ergo sum - wątpię, więc jestem. duce et auspice - pod dowództwem i kierownictwem. Duc in altum - wypłyń na głębię. ducunt volentem fata, nolentem trahunt - powolnego prowadzą losy, opornego siłą ciągną - Seneka Młodszy (za Kleantesem). dulce et decorum est pro patria mori - słodko i zaszczytnie jest umrzeć za ojczyznę - Horacy. dulcis est somnus operanti - słodki jest sen dla pracującego - Kohelet. dum spiro, spero - nie tracę nadziei, dopóki oddycham. dum vivimus, vivamum! - dopóki żyjemy, żyjmy! duobus litigantibus tertius gaudet - gdzie dwóch się kłóci, trzeci się cieszy. duo cum faciunt idem, non est idem - gdy dwaj robią to samo, to nie jest to samo. Duplici lingua praeditus, melet vicus uno spirans oreet habitu - dwoisty język mający i miód, i truciznę, ziejący jedną paszczą. dura lex, sed lex - twarde prawo, ale prawo. durante vita - za życia. E e cantu cognoscitur avis - każdy ptak po swojemu śpiewa (poznajemy go pośpiewie). edimus, ut vivamus, non vivimus, ut edamus - jemy po to, by żyć, a nie żyjemy po to, by jeść - Plutarch. e fructu arbor cognoscitur - drzewo może być rozpoznane po jego owocach. ea est natura hominum - taka jest natura ludzka. eadem aut turpia aut honesta - te same postępki mogą być albo haniebne, albo szlachetne - Seneka. ebrietas est metropolis omnium vitiorum - pijaństwo jest siedzibą wszystkich wad. ebrietas est voluntaria insania - pijaństwo jest dobrowolnym szaleństwem. ecce homo! - oto człowiek! - Piłat (o Chrystusie). ecce tibi lupus in sermone - o wilku mowa. edamus, bibamus, gaudeamus! Post mortem nulla voluptas - jedzmy, pijmy, radujmy się! Po śmierci nie ma już przyjemności. edimus ut vivamus, non vivimus, ut edamus - jemy po to by żyź, a nie żyjemy po to by jeść.
effugere non potes necessitates, potes vincere - rzeczy koniecznych uniknąć nie możesz, ale możesz je przezwyciężyć - Seneka. effugiunt structos nomen honorque rogos - imię i godność unikną stosu. ego mitto vos sicut oves in medio luporum - ja was posyłam jako owce między wilki. ego nihil timeo, quia hihil habeo - nic nie mam, więc niczego się nie boję. ego pro domo mea oro - mówię w obronie mojego domu. Ego sum qui sum - Jestem, który jestem - (Jahwe o swoim imieniu). Ego sum via et veritas, et vita - Ja jestem drogą, prawdą i życiem - Jezus Chrystus. electi wybrani. Eo ipso - tym samym. equi donati dentes non inspiciuntur - darowanemu koniowi nie zagląda się w zęby. errare humanum est - błądzić (mylić się) jest rzeczą ludzką - Seneka Starszy. est mihi cura futura - gnębi mnie troska o przyszłość. est modus in rebus - mają rzeczy swą miarę (są granice, których nie należy przekraczać) - Horacy. Est ubi gloria nunc Babylonia? - gdzież teraz jest sława Babilonu? est vetus atque probus centum qui perficit annos - klasyk to ten, kto ukończy sto lat - Horacy (zasada rozpoznawania wartościowej literatury po wieku, bo musi być dobre coś, co zainteresowało kilka kolejnych pokoleń). et hoc genus omne - wszyscy i inni do nich podobni (lekceważąco). et non commiscebantur ad invicem - i nie obcowali ze sobą. et non facere facere est - i powstrzymanie się od działania jest działaniem. et tu Brute, contra me - i ty Brutusie, przeciwko mnie (słowa, które umierający Cezar miał skierować do Brutusa, jednego z zabójców, dawnego przyjaciela). etiam latrones suis legibus parent - i zbóje mają swoje prawa; rozbójnicy są posłuszni swoim prawom - Cyceron. etiam sanato vulnere cicatrix manet - blizna zostaje także po wyleczonych ranach. etiquette requires us to admire the human race - etykieta wymaga od nas, abyśmy podziwiali rodzaj ludzki. Et quacumque viam dederit fortuna sequ amor - i jakąkolwiek drogę Fortuna nam wskazuje, nią podążamy - Wergiliusz. ex iniurnia non oritur ius - z bezprawia nie rodzi się prawo. ex malis eligere minima - (należy) wybierać mniejsze zło - Cycerona. ex nihilo nihil - z niczego nic (nie powstaje) - Lukrecjusz. ex oriente lux - światło ze wschodu (przychodzi). ex unge leonem (pingere) - (malować) lwa według pazura (mistrz zdradza się w drobnym szczególe swego dzieła). exceptio confirmat regulam - wyjątek potwierdza regułę.
exegi monumentum, aere perennius - zbudowałem pomnik trwalszy od spiżu (napisałem dzieło nieśmiertelne) - Horacy. exempla - przykłady. exoriare aliquis nostris ex ossibus ultor - oby z kości naszych powstał mściciel - Wergiliusz. expedit rei publicae, ut finis sit litium - leży w interesie publicznym, by położyć kres sporom. experto credite - wierzcie temu, który sam doświadczył - Wergiliusz. exsecutio iuris non habet iniuriam - egzekwowanie prawa nie jest bezprawiem. extremis malis extrema remedia - na krańcowe zło - krańcowe środki. Eventus acta probay - wynik chwali czyny. F faber est quisque suae fortunae - każdy jest kowalem swego losu. fabula docet - bajka uczy (oto morał tej bajki). fabulis non expletur venter - bajkami żołądka nie napełnisz. fac et extusa - najpierw zrób, potem usprawiedliwiaj się. fac et spera - działaj i miej nadzieję. fac fideli sis fidelis - bądź wierny temu, kto wierny tobie. fac simile - zrób podobnie. fac te ipse felicem - uczyń sam siebie szczęśliwym. facile dictu, difficile factu - łatwo powiedzieć, trudniej zrobić. facile est enim tenores adhuc animos componere, difficulter reciduntur vitia, quae nobiscum creverunt - łatwo bowiem kształtować jeszcze młode dusze, trudno natomiast ukrócić wady, które urosły wraz z nami - Seneka. facil(e) omnes, cum valemus, recta consili(a) aegrotis damus - my wszyscy, kiedy jesteśmy zdrowi, łatwo dajemy dobre rady chorym. facile remedium est ubertatis - z nadmiarem łatwo sobie poradzić (od przybytku głowa nie boli). facilius est consolari afflictum, quam sustinere - człowieka nieszczęśliwego łatwiej jest pocieszać niż mu pomóc. facilius oppresseris quam revocaveris (ingenia studiaque) - (talenta i nauki) łatwiej można stłumić, niż do życia przywrócić - Tacyt. Facit est consolari afflictum quam sustinere - łatwiej jest pocieszać strapionego niż cierpieć. facta est grando et ignis - powstał grad i ogień. facta loquuntur - fakty krzyczą (mówią same za siebie). facta non praesumuntur, sed probantur - faktów się nie domniemywa, lecz je udowadnia. facta notoria - ogólne znane fakty.
facta sunt verbis difficilora - czyny są trudniejsze niż słowa. factum est - stało się. factum est factum - zrobiono to co zrobiono. factum non fabula - fakt, nie bajka. faecem bibat, qui vinum bibit - kto pije wino, niech wypije osad (kto naważył piwa niech sobie je sam wypije). fallax in speciem - pozory mylą. falsificatia errata - oszustwo z błędami. falsus utinam vates sim - obym był fałszywym prorokiem - Liwiusz. fama crescit eundo - plotka rośnie rozchodząc się - Wergiliusz. fama nihil est celerius - nic nie jest szybsze od plotki. fames artium magistra - niedostatek jest nauczycielem rzemiosła. fames est optimus coquus - głód jest najlepszym kucharzem - Cyceron. fas est et ab hoste doceri - wolno się uczyć nawet od wroga - Owidiusz. fata prementia longos efficiunt, celeres fata benigna dies - zły los dni wydłuża, a pomyślny je skraca. fata viam invenient - przeznaczenie znajdzie drogę - Wergiliusz. favete linguis - milczcie w skupieniu - Horacy. feci, quod potui, faciant meliora potentes - zrobiłem, co mogłem, kto potrafi, niech zrobi lepiej (wierszowana parafraza słów wypowiadanych przez konsulów, gdy przekazywali swój urząd następcy). felicitas multos habet amicos - szczęście ma wielu przyjaciół. felix culpa - szczęśliwa wina - św. Augustyn (o grzechu pierworodnym). felix qui potuit rerum cognoscere - szczęśliwy (ten), który może zrealizować coś; szczęśliwy kto zdołał poznać przyczyny wszechrzeczy - Wergiliusz. Ferrens Mars, aureos calvat contemnitaue fastus - Żelazny Mars depce i lekceważy złote przepychy. ferro ignique - żelazem i ogniem; ogniem i mieczem. fervet olla, vivit amicitia - garnek kipi, przyjaźń kwitnie. festina lente! - spiesz się powoli (nie działaj pochopnie) - (Oktawian August cytowany przez Swetoniusza). fiat iustitia et pereat mundus - sprawiedliwości musi stać się zadość, choćby miał zginąć świat. fiat lux - niech się stanie światłość - (Księga Rodzaju). fide, sed qui, vide - ufaj, ale uważaj komu ufasz. fides punica - wierność punicka (wiarołomność). fides sine operibus mortua est - wiara bez uczynków jest martwa - św. Jakub. Figiendo pugnat, fugiendo vincit - uciekając walczy, uciekając zwycięża.