Publiczne Gimnazjum w Przysusze Jak sprawić, aby z naszych dróg zniknęli nietrzeźwi kierowcy karać, wychowywać, ograniczać dostęp do alkoholu?

Publiczne Gimnazjum w Przysusze Jak sprawić, aby z naszych dróg zniknęli nietrzeźwi kierowcy karać, wychowywać, ograniczać dostęp do alkoholu? Próba analizy sporządzona przez Michała Szczepańskiego pod kierunkiem Pana Artura Papisa Przysucha 2010

Spis treści Wstęp... 3 Rozdział 1. Skutki działania alkoholu na organizm człowieka 3 Rozdział 2. Skala zjawiska na terenie Polski... 5 Rozdział 3. Skala zjawiska na terenie Powiatu Przysuskiego... 6 Rozdział 4. Przepisy prawa... 7 Rozdział 5. Badania własne... 9 Rozdział 5.1. Koncepcja ankiety.. 9 Rozdział 5.2. Wyniki ankiety i ich analiza... 12 Rozdział 6. Opinia eksperta 20 Rozdział 6.1. Opinia sędziego.. 20 Rozdział 6.2. Opinia policjanta 23 Rozdział 7. Działalność wychowawcza 25 Rozdział 8. Ograniczenie dostępu alkoholu... 26 Rozdział 9. Propozycje rozwiązania problemu... 28 Rozdział 9.1. Kara 28 Rozdział 9.2. Wychowanie... 29 Rozdział 9.3. Ograniczanie dostępu... 31 Rozdział 10. Podsumowanie... 33 Bibliografia i źródła.... 35 2

Wstęp Powszechnie wiadomym jest, jak niebezpieczny na drodze jest nietrzeźwy kierowca. Nie jest on w pełni sprawny, ma wolniejsze reakcje i jest potencjalnym sprawcą wypadków i kolizji drogowych. MoŜna podać za mediami, Ŝe oto 5 młodych męŝczyzn, w wieku od 17 do 22 lat, wracało z dyskoteki i jadąc samochodem z nadmierną prędkością, wpadli na drzewo. Dwóch z nich zginęło na miejscu, a pozostali w cięŝkim stanie przebywają w szpitalu. Wszyscy byli pod wpływem alkoholu. Albo teŝ, Ŝe pijany kierowca wjechał w grupę dzieci idących z kościoła, uciekł z miejsca wypadku, nie udzielając dzieciom pomocy i został zatrzymany dopiero w wyniku pościgu. Praca niniejsza spróbuje odpowiedzieć na pytanie, co zrobić, aby nietrzeźwi kierowcy zniknęli z naszych dróg, a przynajmniej, aby było ich mniej. Rozdział 1 Skutki działania alkoholu na organizm człowieka Alkohol etylowy C 2 H 5 OH od wieków znany jest jako środek mający wpływ na zachowanie człowieka. W małej dawce powoduje rozluźnienie i rozweselenie, ale wraz ze wzrostem dawki staje się coraz bardziej niebezpiecznym środkiem odurzającym. Jest on takŝe środkiem silnie uzaleŝniającym. Definicję napoju alkoholowego zawiera ustawa z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz. U. z 2007 r. Nr 70, poz. 473 z późn. zm.), która w art. 46 ust. 1 mówi, Ŝe napojem 3

alkoholowym w rozumieniu niniejszej ustawy jest produkt przeznaczony do spoŝycia zawierający alkohol etylowy pochodzenia rolniczego w stęŝeniu przekraczającym 0,5 % objętościowych alkoholu. Działanie alkoholu na organizm człowieka zaleŝy od wielu czynników (na przykład od masy ciała), ale zasadniczym wskaźnikiem jest zawartość alkoholu w organizmie. ZaleŜność między tą zawartością, a zachowaniem człowieka przedstawia poniŝsza tabela 1. StęŜenie alkoholu we krwi w promilach Do 0,5 Od 0,5 do 1,0 Od 1,0 do 1,5 Od 1,5 do 2,0 PowyŜej 2,0 Objawy u kierującego pojazdem Lekkie oszołomienie, niezauwaŝalne przez kierowcę; gwałtowniejsza reakcja na wydarzenia i pojawienie się brutalności w prowadzeniu pojazdu; nadmierny optymizm w ocenie sytuacji drogowej i wadliwe rozumowanie Pojawia się brak koordynacji ruchów i znacznie wydłuŝa się czas reakcji; następuje nieprawidłowe podejmowanie decyzji i wadliwa ocena sytuacji; pogarsza się ostrość widzenia i ocena odległości Stan zagraŝający bezpieczeństwu jazdy; występuje brawura i nieliczenie się z innymi uczestnikami ruchu; występuje zaburzenia równowagi i lekcewaŝenie utrzymywania naleŝytego kierunku jazdy; pojawia się brutalność w kierowaniu pojazdem; chęć atakowania otoczenia i stwarzanie świadomego ryzyka; potencjalny sprawca wypadków (co potwierdza statystyka) Zatrucie postępuje; nieskładne prowadzenie pojazdu, jakby kierowca siedział pierwszy raz za kierownicą; brak uświadomienia prędkości pojazdu; poczucie waŝności i lekcewaŝenia innych uczestników ruchu dochodzi do szczytu; brak równowagi i zakłócenia w wysławianiu się; stan niezwykle niebezpieczny Kierowca ma duŝe trudności w prowadzeniu pojazdu, gdyŝ nie umie wykonywać koniecznych czynności; popełnia juŝ nie tylko błędy, ale i nie rozeznaje sytuacji; nie orientuje się w otoczeniu i wykonuje niewłaściwe ruchy, stan taki moŝe być w pewnych przypadkach nawet mało niebezpieczny (!), gdyŝ kierowca po prostu nie potrafi uruchomić pojazdu 1 Tabela opublikowana na stronie internetowej www.autocentrum.pl 4

Rozdział 2 Skala zjawiska na terenie Polski Dane dotyczące nietrzeźwych kierowców na naszych drogach publikowane są przez Komendę Główną Policji na jej stronie internetowej. Dane te podzielone są na przestępstwa kierowania pojazdem w stanie nietrzeźwości oraz wykroczenie kierowania pojazdem w stanie po uŝyciu alkoholu. Przestępstwa dzielone są z kolej na kierowanie pojazdami mechanicznymi (art. 178 a 1 kk) oraz innymi pojazdami (art. 178 a 2 kk). Wykroczenia takŝe przewidują podział na kierowanie pojazdami mechanicznymi (art. 87 1 kw) oraz innymi pojazdami (art. 87 2 kw). Więcej na temat wskazanych przepisów zamieszczono w rozdziale 4. Skalę zjawiska na przestrzeni ostatnich pięciu lat na terenie Polski obrazuje poniŝsza tabela 2 : Rok art. 178a 1 kk przestępstwo kierowania pojazdami mechanicznymi w stanie nietrzeźwości art. 178a 2 kk przestępstwo kierowania innymi pojazdami w stanie nietrzeźwości art. 87 1 kw wykroczenie kierowania pojazdami mechanicznymi w stanie po uŝyciu alkoholu art. 87 2 kw wykroczenie kierowania innymi pojazdami w stanie po uŝyciu alkoholu 2009 83.524 61.922 19.143 8.735 2008 80.115 63.570 16.869 8.058 2007 73.500 62.101 15.771 7.974 2006 82.183 92.645 16.495 9.869 2005 82.949 86.835 15.450 6.976 średnia liczba ujawnionych kierujących roczna 80.454 73.415 16.746 8.322 Z powyŝszego zestawienia wynika, Ŝe ilość ujawnionych kierujących po wcześniejszym piciu alkoholu, utrzymuje się przez ostatnie pięć lat w zasadzie 2 Tabela opublikowana na stronie internetowej www.policja.pl 5

na podobnym poziomie. Pewien wzrost widoczny jest w kategorii kierowców pojazdów mechaniczny i innych w zakresie wykroczeń (art. 87 1 i 2 kw). Być moŝe wiąŝe się to ze zmianą struktury spoŝycia napojów alkoholowych, to znaczy większego udziału piwa. W powszechnej świadomości pokutuje przecieŝ przekonanie, Ŝe piwo zawiera mniej alkoholu i moŝna kierować po jego wypiciu. Rozdział 3 Skala zjawiska na terenie Powiatu Przysuskiego PoniŜsze zestawienie przedstawia ilość ujawnionych kierujących na terenie Powiatu Przysuskiego. Pochodzą z Komendy Powiatowej Policji w Przysusze 3. Rok art. 178a 1 kk przestępstwo kierowania pojazdami mechanicznymi w stanie nietrzeźwości art. 178a 2 kk przestępstwo kierowania innymi pojazdami w stanie nietrzeźwości art. 87 1 kw wykroczenie kierowania pojazdami mechanicznymi w stanie po uŝyciu alkoholu art. 87 2 kw wykroczenie kierowania innymi pojazdami w stanie po uŝyciu alkoholu 2009 69 85 9 17 2008 73 122 22 33 2007 72 99 12 18 2006 53 88 15 13 2005 69 73 5 7 średnia roczna liczba ujawnionych kierujących 67 93 13 18 Przedstawione dane takŝe zdają się wskazywać, Ŝe na terenie Powiatu Przysuskiego ilość kierujących pod wpływem alkoholu jest w zasadzie 3 Dane statystyczne otrzymane z Komendy Powiatowej Policji w Przysusze 6

porównywalna. Małe liczby występujące w tym zestawieniu, szczególnie w przypadku wykroczeń, nie pozwalają na dalej idące uogólnienia. Rozdział 4 Przepisy prawa Jak juŝ wyŝej wspomniano, przepisy obowiązującego prawa rozróŝniają dwa rodzaje stanów człowieka, który wypił alkohol. Mówi o tym art. 46 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz. U. z 2007 r. Nr 70, poz. 473 z późn. zm.), zgodnie z którym: stan po uŝyciu alkoholu zachodzi, gdy zawartość alkoholu w organizmie wynosi lub prowadzi do: 1) stęŝenia we krwi od 0,2 do 0,5 alkoholu albo 2) obecności w wydychanym powietrzu od 0,1 mg do 0,25 mg alkoholu w 1 dm 3 ; stan nietrzeźwości zachodzi, gdy zawartość alkoholu w organizmie wynosi lub prowadzi do: 1) stęŝenia we krwi powyŝej 0,5 alkoholu albo 2) obecności w wydychanym powietrzu powyŝej 0,25 mg alkoholu w 1 dm 3. Definicję stanu nietrzeźwości zawiera takŝe ustawa z dnia 6 czerwca 1997 roku Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553 z późn. zm.). Zgodnie z art. 115 paragraf 16 tego kodeksu stan nietrzeźwości w rozumieniu tego kodeksu zachodzi, gdy: 1) zawartość alkoholu we krwi przekracza 0,5 promila albo prowadzi do stęŝenia przekraczającego tę wartość lub 2) zawartość alkoholu w 1 dm 3 wydychanego powietrza przekracza 0,25 mg albo prowadzi do stęŝenia przekraczającego tę wartość. Formalny zakaz kierowania wszelkimi pojazdami w stanie po uŝyciu alkoholu lub w stanie nietrzeźwości wprowadza ustawa z dnia 20 czerwca 1997 7

r. Prawo o ruchu drogowym (Dz. U. z 2005 r. Nr 108, poz. 908 z późn. zm.). Zgodnie z treścią art. 45 ust. 1 pkt 1 tej ustawy, zabrania się kierowania pojazdem, prowadzenia kolumny pieszych, jazdy wierzchem lub pędzenia zwierząt osobie w stanie nietrzeźwości, w stanie po uŝyciu alkoholu lub środka działającego podobnie do alkoholu. Odpowiedzialność za kierowanie pojazdami mechanicznym w stanie nietrzeźwości wynika z art. 178 a 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 roku Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553 z późn. zm.). Zgodnie z tym przepisem, kto, znajdując się w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego, prowadzi pojazd mechaniczny w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. Z kolei paragraf 2 tego artykułu mówi, Ŝe kto, znajdując się w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego, prowadzi na drodze publicznej lub w strefie zamieszkania inny pojazd niŝ określony w 1, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku. Obok kar wymienionych w cytowanych przepisach, wobec sprawców przestępstw z art. 178 a 1 lub 2 kodeksu karnego, stosowany jest takŝe obligatoryjny środek karny zakazu prowadzenia pojazdów. Zgodnie z treścią art. 42 1 kk, sąd moŝe orzec zakaz prowadzenia pojazdów określonego rodzaju w razie skazania osoby uczestniczącej w ruchu za przestępstwo przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji, w szczególności jeŝeli z okoliczności popełnionego przestępstwa wynika, Ŝe prowadzenie pojazdu przez tę osobę zagraŝa bezpieczeństwu w komunikacji. Paragraf drugi tego artykułu mówi z kolei, Ŝe sąd orzeka zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych albo pojazdów mechanicznych określonego rodzaju, jeŝeli sprawca w czasie popełnienia przestępstwa wymienionego w 1 był w stanie nietrzeźwości, pod wpływem środka odurzającego lub zbiegł z miejsca zdarzenia określonego w art. 173, 174 lub 177. 8

Wspomniany zakaz stosownie do treści art. 43 1 pkt 1 kk orzeka się w latach, od roku do 10 lat. Prowadzenie pojazdów w stanie po uŝyciu alkoholu stanowi wykroczenie przewidziane w art. 87 ustawy z dnia z dnia 20 maja 1971 r. Kodeks wykroczeń (Dz. U. z 2007 r., Nr 109, poz. 756 z późn. zm.). Paragraf 1 artykułu 87 kodeksu wykroczeń mówi, Ŝe kto, znajdując się w stanie po uŝyciu alkoholu lub podobnie działającego środka, prowadzi pojazd mechaniczny w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym, podlega karze aresztu albo grzywny nie niŝszej niŝ 50 złotych. Z kolei paragraf 2 tego artykułu wskazuje, Ŝe kto, znajdując się w stanie po uŝyciu alkoholu lub podobnie działającego środka, prowadzi na drodze publicznej lub w strefie zamieszkania inny pojazd niŝ określony w 1, podlega karze aresztu do 14 dni albo grzywny. TakŜe w przypadku wykroczeń z art. 87 1 lub 2 kodeksu wykroczeń obowiązkowy jest zakaz prowadzenia pojazdów. Mówi o tym paragraf trzeci tego artykułu. Zakaz taki stosownie do treści art. 29 1 kw wymierza się w miesiącach lub latach, na okres od 6 miesięcy do 3 lat. Rozdział 5 Badania własne W dniach od 1 do 15 lutego 2010 roku przeprowadziłem badania na grupie 48 osób. Rozdział 5.1 Koncepcja ankiety Aby zwiększyć wiarygodność badań, starałem się dobrać grupę osób najbardziej reprezentatywną. Strukturę grupy respondentów obrazuje poniŝsza tabelka. 9

wykształcenie średnie 12 wiek 18-45 lat 6 wiek 46-65 lat 6 kobiety 24 Ogólna liczba respondentów 48 wykształcenie wyŝsze 12 wiek 18-45 lat 6 wiek 46-65 lat 6 wykształcenie średnie 12 wiek 18-45 lat 6 męŝczyźni 24 wiek 46-65 lat 6 wykształcenie wyŝsze 12 wiek 18-45 lat 6 wiek 46-65 lat 6 Respondentom zadałem 9 pytań dotyczących problemu osób, które piły alkohol, a następnie kierowały pojazdami. Zadano następujące pytania: 1. Czy uwaŝa Pani/Pan, Ŝe nietrzeźwy kierowca samochodu (stęŝenie alkoholu powyŝej 0,5 promila) stwarza zagroŝenie bezpieczeństwa w ruchu drogowym? o Tak, o Tak, ale tylko dla siebie, o Nie, o Nie mam zdania, 2. Czy uwaŝa Pani/Pan, Ŝe nietrzeźwy rowerzysta (stęŝenie alkoholu powyŝej 0,5 promila) stwarza zagroŝenie w ruchu drogowym? o Tak, o Tak, ale tylko dla siebie, o Nie, o Nie mam zdania, 3. Czy uwaŝa Pani/Pan, Ŝe kierowca samochodu będący w stanie po spoŝyciu alkoholu (stęŝenie alkoholu od 0,2 promila do 0,5 promila) stwarza zagroŝenie w ruchu drogowym? o Tak, o Tak, ale tylko dla siebie, o Nie, o Nie mam zdania, 10

4. Czy uwaŝa Pani/Pan, Ŝe rowerzysta będący w stanie po spoŝyciu alkoholu (stęŝenie alkoholu od 0,2 promila do 0,5 promila) stwarza zagroŝenie w ruchu drogowym? o Tak, o Tak, ale tylko dla siebie, o Nie, o Nie mam zdania, 5. Czy uwaŝa Pani/Pan, Ŝe naleŝy wymierzać surowe kary osobom, które najpierw piły alkohol, a potem kierowały pojazdami na drogach? o tak, o tak, ale tylko osobom z największą zawartością alkoholu w organizmie, o tak, ale tylko tym, które jednocześnie spowodowały wypadek drogowy, o nie, o nie mam zdania, 6. Czy uwaŝa Pani/Pan, Ŝe wyŝsze kary za kierowanie pojazdami przez osoby, które wcześniej piły alkohol spowodują, Ŝe takich osób będzie mniej? o Tak, o Być moŝe, ale nie mam pewności, o Nie, o Nie mam zdania, 7. Czy uwaŝa Pani/Pan, Ŝe akcje promujące trzeźwość na drogach mogą przynieść poŝądane rezultaty? o Tak, o Raczej tak, o Nie, o Nie mam zdania, 8. Czy uwaŝa Pani/Pan, Ŝe ograniczenie miejsc, w których sprzedawany jest alkohol moŝe zmniejszyć liczbę kierujących pojazdami po wypiciu alkoholu? o Tak, o Raczej tak, o Nie, o Nie mam zdania, 11

9. Czy uwaŝa Pani/Pan, Ŝe ograniczenie czasu, w którym sprzedawany jest alkohol moŝe zmniejszyć liczbę kierujących pojazdami po wypiciu alkoholu? o Tak, o Raczej tak, o Nie, o Nie mam zdania. Rozdział 5.2 Wyniki ankiety i ich analiza PoniŜej przedstawiam wyniki przeprowadzonej ankiety. JeŜeli odpowiedzi respondentów wykazywały róŝnice zaleŝne od płci, wykształcenia lub wieku, to zostały one graficznie przedstawione. JeŜeli takie zaleŝności nie były dostrzegalne, to róŝnice te pominięto. Wszystkie wykresy podają wielkości w procentach. 1. Czy uwaŝa Pani/Pan, Ŝe nietrzeźwy kierowca samochodu (stęŝenie alkoholu powyŝej 0,5 promila) stwarza zagroŝenie bezpieczeństwa w ruchu drogowym? o Tak, 43 o Tak, ale tylko dla siebie, 4 o Nie, 0 o Nie mam zdania, 1 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 Tak Tak. ale tylko dla siebie Nie Nie mam zdania 12

2. Czy uwaŝa Pani/Pan, Ŝe nietrzeźwy rowerzysta (stęŝenie alkoholu powyŝej 0,5 promila) stwarza zagroŝenie w ruchu drogowym? o Tak, 25 o Tak, ale tylko dla siebie, 10 o Nie, 5 o Nie mam zdania, 8 60 50 40 30 20 10 0 Tak Tak. ale tylko dla siebie Nie Nie mam zdania 3. Czy uwaŝa Pani/Pan, Ŝe kierowca samochodu będący w stanie po spoŝyciu alkoholu (stęŝenie alkoholu od 0,2 promila do 0,5 promila) stwarza zagroŝenie w ruchu drogowym? o Tak, 22 o Tak, ale tylko dla siebie, 9 o Nie, 13 o Nie mam zdania, 4 50 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 Tak Tak. ale tylko dla siebie Nie Nie mam zdania 13

4. Czy uwaŝa Pani/Pan, Ŝe rowerzysta będący w stanie po spoŝyciu alkoholu (stęŝenie alkoholu od 0,2 promila do 0,5 promila) stwarza zagroŝenie w ruchu drogowym? o Tak, 3 o Tak, ale tylko dla siebie, 6 o Nie, 28 o Nie mam zdania, 11 70 60 50 40 30 20 10 0 Tak Tak. ale tylko dla siebie Nie Nie mam zdania Z czterech przedstawionych wyŝej wykresów wynika, Ŝe w odczuciu społecznym realne zagroŝenie dla wszystkich uczestników ruchu drogowego stanowią jedynie kierowcy samochodów, zaś rowerzyści tylko wtedy, gdy są w stanie nietrzeźwości. Gdy rowerzysta jest w stanie po uŝyciu alkoholu, nie stwarza praktycznie zagroŝenia, nawet dla niego samego zagroŝenie oceniane jest jako niewielkie. 14

5. Czy uwaŝa Pani/Pan, Ŝe naleŝy wymierzać surowe kary osobom, które najpierw piły alkohol, a potem kierowały pojazdami na drogach? o tak, 18 o tak, ale tylko osobom z największą zawartością alkoholu w organizmie, 17 o tak, ale tylko tym, które jednocześnie spowodowały wypadek drogowy, 11 o nie, 0 o nie mam zdania, 2 60 50 40 Kobiety MęŜczyźni W. Średnie W. WyŜsze Wiek 18-45 Wiek 46-65 30 Ogółem 20 10 0 Tak Tak, ale tylko osobom z największą zawartością alkoholu w organizmie Tak, ale tylko tym, które jednocześnie spowodowały wypadek drogowy Nie Nie mam zdania Z przedstawionego wyŝej zestawienia wynika, Ŝe generalnie wszyscy respondenci są zgodni, Ŝe osoby kierujące po wypiciu alkoholu naleŝy surowo karać. U osób z niŝszym wykształceniem oraz u starszych wyraźnie zaznacza się skłonność do surowszego karania nietrzeźwych sprawców wypadków drogowych. Dostrzegalne jest takŝe większe zrozumienie, Ŝe juŝ sama jazda w stanie nietrzeźwości jest naganna, ale u respondentów z wyŝszym 15

wykształceniem oraz u tych, którzy przekroczyli 45 lat. Nasza grupa ankietowanych nie wykazuje Ŝadnej tolerancji dla nietrzeźwych kierowców, o czym świadczy brak odpowiedzi nie. 6. Czy uwaŝa Pani/Pan, Ŝe wyŝsze kary za kierowanie pojazdami przez osoby, które wcześniej piły alkohol spowodują, Ŝe takich osób będzie mniej? o Tak, 9 o Być moŝe, ale nie mam pewności, 25 o Nie, 4 o Nie mam zdania, 10 70 60 50 Kobiety MęŜczyźni W. Średnie W. WyŜsze Wiek 18-45 Wiek 46-65 40 Ogółem 30 20 10 0 Tak Być moŝe, ale nie mam pewności Nie Nie mam zdania To zestawienie z kolei wskazuje, Ŝe respondenci pokładają znaczną ufność w skuteczność karania. Pewność, Ŝe kary są bardzo skuteczne przejawiają częściej kobiety i osoby z wykształceniem średnim. Przekonanie, ale juŝ nie takie bezwzględne, wyraŝa znaczna ilość męŝczyzn, a takŝe osoby z wykształceniem średnim oraz osoby starsze. 16

7. Czy uwaŝa Pani/Pan, Ŝe akcje promujące trzeźwość na drogach mogą przynieść poŝądane rezultaty? o Tak, 5 o Raczej tak, 12 o Nie, 27 o Nie mam zdania, 4 70 60 50 Kobiety MęŜczyźni W. Średnie W. WyŜsze Wiek 18-45 Wiek 46-65 40 Ogółem 30 20 10 0 Tak Raczej tak Nie Nie mam zdania Z przedstawionego wyŝej zestawienia wynika natomiast, Ŝe wiara w skuteczność akcji promujących trzeźwość na drogach nie jest wysoka. Jedyna wyraźna róŝnica występuje przy porównaniu odpowiedzi tak między kobietami i męŝczyznami. Kobiety bardziej ufają w skuteczność tych akcji. 17

8. Czy uwaŝa Pani/Pan, Ŝe ograniczenie miejsc, w których sprzedawany jest alkohol moŝe zmniejszyć liczbę kierujących pojazdami po wypiciu alkoholu? o Tak, 6 o Raczej tak, 10 o Nie, 28 o Nie mam zdania, 4 90 80 70 Kobiety MęŜczyźni 60 50 W. Średnie W. WyŜsze Wiek 18-45 Wiek 46-65 Ogółem 40 30 20 10 0 Tak Raczej tak Nie Nie mam zdania To zestawienie pokazuje, Ŝe w ocenie respondentów nie ma bezpośredniego związku między ograniczeniem punktów sprzedaŝy alkoholu, a liczbą nietrzeźwych kierowców. Zdecydowanie na brak takiego związku wskazują częściej męŝczyźni niŝ kobiety. RównieŜ osoby z wyŝszym wykształceniem nie dostrzegają takiego związku w większej ilości przypadków niŝ osoby z wykształceniem niŝszym. ZaleŜność taką dostrzegają częściej osoby starsze niŝ młodsze. 18

9. Czy uwaŝa Pani/Pan, Ŝe ograniczenie czasu, w którym sprzedawany jest alkohol moŝe zmniejszyć liczbę kierujących pojazdami po wypiciu alkoholu? o Tak, 8 o Raczej tak, 9 o Nie, 25 o Nie mam zdania, 6 80 70 60 50 Kobiety MęŜczyźni W. Średnie W. WyŜsze Wiek 18-45 Wiek 46-65 Ogółem 40 30 20 10 0 Tak Raczej tak Nie Nie mam zdania Z przedstawionego wyŝej zestawienia wynika, Ŝe większość respondentów nie wierzy, Ŝe ograniczenie czasu, w którym sprzedawany jest alkohol, zmniejszy liczbę nietrzeźwych kierowców. Pogląd taki prezentują częściej męŝczyźni oraz osoby młodsze, a takŝe respondenci z wyŝszym wykształceniem. Wiarę taką częściej prezentują kobiety niŝ męŝczyźni oraz osoby starsze. 19

Rozdział 6 Opinia eksperta W dniu 1 lutego 2010 roku przeprowadziłem wywiad z Przewodniczącym II Wydziału Karnego Sądu Rejonowego w Przysusze sędzią Krzysztofem Duchnikiem, zaś w dniu 17 lutego 2010 roku odbyłem rozmowę z Naczelnikiem Wydziału Prewencji i Ruchu Drogowego Komendy Powiatowej Policji w Przysusze nadkomisarzem Leszkiem Jędrzejczakiem. Rozdział 6.1 Opinia sędziego Michał Szczepański: Czy Pana zdaniem istnieje prosta zaleŝność między wysokością kary za dane przestępstwo, a ilością takich przestępstw. To znaczy, czy wyŝsza kara sprawi, Ŝe przestępstw będzie mniej. Krzysztof Duchnik: Takiej prostej zaleŝności nie ma i nigdy nie było. Wysokość kary ma z pewnością wpływ na ilość popełnianych przestępstw, ale trudno powiedzieć, czy wpływ ten jest znaczny. Wysokość kary jest tylko jednym z elementów wpływającym na to, czy dane przestępstwo zostanie popełnione. Myślę, Ŝe większy wpływ na ilość popełnianych przestępstw ma ich wykrywalność. MoŜemy nawet wyobrazić sobie taką sytuację, Ŝe kara zostanie znacznie zwiększona, a jednocześnie ilość przestępstw wzrośnie. Wystarczy, Ŝeby wykrywalność się zmniejszyła lub w skrajnych wypadkach spadła do zera, a ilość przestępstw będzie rosła, pomimo bardzo wysokich kar. Koncepcja, Ŝe moŝna zmniejszyć ilość przestępstw tylko zwiększając kary, ciągle jest popularna, ale tylko wśród polityków populistów. 20

MS: Czy uwaŝa Pan, Ŝe wyŝsze kary dla nietrzeźwych kierowców spowodują, Ŝe na naszych drogach będzie ich mniej? KD: Trudno na to pytanie odpowiedzieć. Na pewno samo tylko surowsze karanie, albo nic nie zmieni, albo zmieni niewiele. Wydaje mi się, Ŝe oprócz wspomnianej juŝ wykrywalności, musiałby jeszcze nastąpić wzrost świadomości społecznej, a ściślej, kierowcy musieliby zrozumieć, Ŝe kierując pojazdem w stanie nietrzeźwości lub po uŝyciu alkoholu, stanowią bardzo powaŝne zagroŝenie dla siebie i dla innych uŝytkowników dróg. Myślę, Ŝe obecnie ta świadomość jest stosunkowo niska. MS: Czy to co Pan powiedział o niskiej świadomości społecznej oznacza, Ŝe kierowcy nie rozumieją, Ŝe kierując pojazdami po wypiciu alkoholu, zachowują się nagannie? KD: Czasami rzeczywiście tak jest. Chodzi oczywiście kierowców, którzy mimo spoŝytego alkoholu mają świadomość tego co robią. Część nietrzeźwych kierowców na szczęście niewielka ma tak duŝą zawartość alkoholu w organizmie, Ŝe nie bardzo wie co robi. Pozostali nie zawsze są przekonani, Ŝe robią coś złego. Tłumaczą się, Ŝe przecieŝ nikomu nie zrobili nic złego, Ŝe jechali wolno i bocznymi drogami, Ŝe przejechali tylko kilkadziesiąt metrów. Nie rozumieją, Ŝe jazda bocznymi drogami albo mały dystans do przejechania, ma wpływ (i to raczej niewielki) tylko na wymiar kary. MS: Wspomniał pan o karze. Od czego zaleŝy wymiar kary w sprawach nietrzeźwych kierowców oraz kierowców w stanie po uŝyciu alkoholu? KD: Głównie od zawartości alkoholu w organizmie oskarŝonego. Sąd bierze pod uwagę takŝe inne okoliczności czynu, czyli wspomniany juŝ rodzaj drogi, 21

którą jechał oskarŝony, jaki odcinek zamierzał przejechać, z jaką jechał prędkością, czy ruch na drodze był duŝy. Nadto Sąd bierze pod uwagę okoliczności dotyczące sprawcy przestępstwa, w tym to, czy był wcześniej karany, jaka jest jego sytuacja rodzinna, a przy karach grzywny takŝe jego stan majątkowy i dochody. MS: Czy według Pana oceny moŝna zmniejszyć ilość nietrzeźwych kierowców przez działania wychowawcze, promujące trzeźwość na drogach? KD: Na pewno tak. Myślę, Ŝe umiejętnie prowadzone akcje pokazujące skutki kierowania pojazdami w stanie nietrzeźwości, w połączeniu z rozsądną polityką karną oraz wykrywalnością, mogą sprawić, Ŝe za kierownicą siądzie mniej osób nietrzeźwych. Chcę dodać, Ŝe jestem realistą i wiem, Ŝe takie działania będą wymagały czasu. Skoro juŝ mowa o działaniach wychowawczych, to moim zdaniem powinny one nie tylko pokazywać, Ŝe kierując w stanie nietrzeźwości lub po uŝyciu alkoholu zwiększa się prawdopodobieństwo spowodowania wypadku. Działania edukacyjne powinny takŝe uświadamiać zawodowym kierowcom, iŝ skazanie za wspomniane przestępstwo lub wykroczenie sprawi, Ŝe stracą oni pracę. Wynika to z tego, Ŝe najczęściej orzeka się obok kary takŝe środek karny zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych, czyli zawodowy kierowca, który najpierw pije alkohol, a potem kieruje prywatnym samochodem osobowym, straci prawo jazdy takŝe na samochody cięŝarowe. Jest to bardzo powaŝna dolegliwość i nie wszyscy kierowcy zawodowi o tym wiedzą. Myślę, Ŝe naleŝałoby propagować takŝe i to, Ŝe jazda w stanie nietrzeźwości (nawet rowerem) jest przestępstwem umyślnym, czyli osoby skazane za takie przestępstwo mają zamkniętą drogę do wielu zawodów lub stanowisk. 22

MS: Czy Pana zdaniem ograniczenie dostępności alkoholu moŝe zmniejszyć ilość nietrzeźwych kierowców? KD: Na pewno nie. W róŝnych krajach i w róŝnym czasie próbowano ograniczyć dostęp do alkoholu. Nigdy i nigdzie się to nie udało, a często rodziło kolejne patologie i wzrost przestępczości. MS: Dziękuję za rozmowę. Rozdział 6.2. Opinia policjanta Michał Szczepański: W swojej pracy na pewno brał Pan udział w zatrzymywaniu nietrzeźwych kierujących lub kierujących w stanie po uŝyciu alkoholu. Proszę powiedzieć, czym osoby te tłumaczą swe zachowanie? Leszek Jędrzejczak: Wygląda to bardzo róŝnie, ale moŝna wyodrębnić dwie grupy wypowiedzi. Pierwsza dotyczy tego, Ŝe alkoholu wcale nie pili albo, Ŝe nie pili go na tyle duŝo, aby pokazało to badanie alkomatem. Druga grupa nie kwestionuje, Ŝe pili alkohol, a następnie kierowali pojazdem, ale ci z kolei twierdzą, Ŝe nie stwarzali zagroŝenia na drodze. MS: Jak kierowcy mogą tłumaczyć się, Ŝe nie pili alkoholu, skoro urządzenie pomiarowa pokazuje, Ŝe w ich organizmie jest alkohol? LJ: Jedni twierdzą, Ŝe brali leki zawierające alkohol, inni, Ŝe jedli owoce w duŝych ilościach, najczęściej jabłka. Jeszcze inni tłumaczą, Ŝe alkohol pili, ale w dniu poprzedzającym zatrzymanie. 23

MS: Co mówią kierowcy, którzy powołują się na to, Ŝe nie stwarzali zagroŝenia na drodze? LJ: Najczęściej twierdzą, Ŝe jechali boczną drogą, Ŝe ruch na drodze był bardzo mały, Ŝe jechali wolno, Ŝe mieli do przejechania tylko kilkadziesiąt metrów, wreszcie, Ŝe doskonale się czuli. MS: Czym jeszcze tłumaczą się kierowcy? LJ: Czasami dodają teŝ okoliczności, które w ich ocenie stwarzały stan wyŝszej konieczności, to znaczy, Ŝe musieli wrócić do domu, a kierowca, który miał być trzeźwy teŝ pił alkohol. Mówią teŝ, Ŝe odebrali waŝny telefon i musieli gdzieś pilnie jechać. Reszta tłumaczeń kierowców bazuje na podobnych schematach. MS: Na koniec chciałbym spytać, co Pana zdaniem naleŝy zrobić, aby mniej osób siadało za kierownicę po wypiciu alkoholu? LJ: Na pewno naleŝy prowadzić róŝne działania uświadamiające, jak niebezpieczne jest prowadzenie pojazdu w takim stanie oraz, jakie są tego konsekwencje prawne (kary, zakazy prowadzenia pojazdów). Myślę, Ŝe takie działania edukacyjne naleŝałoby prowadzić juŝ gimnazjum, a z pewnością w większym zakresie w szkołach średnich. MS: Dziękuję za rozmowę. 24

Rozdział 7 Działalność wychowawcza Od wielu lat zarówno w Polsce, jak i w innych krajach prowadzona jest działalność edukacyjna mająca na celu wytworzenie w kierowcach świadomości, Ŝe nie wolno prowadzić pojazdów po wypiciu alkoholu. Elementami takiej działalności są z pewnością bilbordy obrazujące skutki wypadków. W wielu szkołach prowadzone są pogadanki przez funkcjonariuszy ruchu drogowego. Dotyczą one głównie ogólnych zasad bezpiecznego korzystania z dróg publicznych, ale dzieciom i młodzieŝy przekazywane są takŝe informacje o skutkach prowadzenia pojazdów po wypiciu alkoholu. Przepisy dotyczące wydawania prawa jazdy zawierają takŝe obowiązek przedstawiania skutków prowadzenia pojazdów w stanie nietrzeźwości i po uŝyciu alkoholu. Mówi o tym paragraf 2 ust. 1 pkt 1 c Załącznika nr 3 Program szkolenia kandydatów na kierowców lub motorniczych do rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 27 października 2005 roku (Dz. U. Nr 217, poz. 1834 z późn. zm.). Zgodnie z tym przepisem, absolwent kursu powinien posiadać wiadomości, umiejętności i zachowania umoŝliwiające bezpieczne kierowanie pojazdem, w tym co najmniej dawać dowód znajomości i dobrego zrozumienia wpływu na funkcje percepcyjne, podejmowane decyzje, czas reakcji lub zmianę zachowania kierującego pojazdem m.in. alkoholu lub innego podobnie działającego środka. W zaleŝności od kraju, działalność wychowawcza przybiera takŝe inne formy. Zostały one przedstawione w raporcie StęŜenie alkoholu we krwi. Regulacje prawne na świecie ChociaŜ ogólnie wiadomo, Ŝe prowadzenie po spoŝyciu alkoholu jest potencjalnie niebezpieczne, istnieją pewne dowody na to, Ŝe niektórzy ludzie nie są świadomi prawnych ograniczeń BAC (ang. blood alcohol concentration stęŝenie alkoholu we krwi przyp. M.S.), ani teŝ nie 25

wiedzą ile alkoholu moŝna wypić nim się osiągnie ten limit (The Century Council, 1998). Kampanie edukacyjne prowadzone w celu podniesienia ogólnej świadomości obowiązujących ograniczeń BAC uznawane są za efektywny sposób redukowania ilości przypadków prowadzenia pojazdów po spoŝyciu alkoholu i zagroŝeń z tym związanych (Scheinberg & Stouffer, 1999; Bloomberg, 1992; Worden et al., 1989). Kampanie takie były realizowane w wielu państwach przez róŝne organizacje, m.in. agendy rządowe, organizacje branŝowe i grupy nacisku, np. Mothers Against Drunk Driving (MADD Matki Przeciwko Pijanym Kierowcom) w USA. ( ) W stosunku do kierowców, którzy prowadzili po pijanemu, stosuje się nieraz karę pouczenia w nadziei, Ŝe doświadczenie to wpłynie na ich przyszłe zachowanie, gdyŝ zdadzą sobie sprawę z krzywdy, którą mogliby wyrządzić innym. W USA, wśród stosowanych sankcji znajdują się m.in. wizyty w prosektorium lub w szpitalu, aby pokazać ofiary pijanych kierowców, jak równieŝ obowiązkowe rozmowy z poszkodowanymi lub ich rodzinami. Skuteczność podobnych metod jest bardzo róŝna, jeśli chodzi o wpływ na zmianę postaw i przyszłe zachowanie (Kingsnorth, 1991; Fors & Rójek, 1991). 4 Rozdział 8 Ograniczenie dostępu do alkoholu Ograniczenia te moŝemy podzielić na kilka grup. Pierwszą z nich z pewnością będzie prohibicja, czyli całkowity lub częściowy zakaz produkcji i dystrybucji napojów alkoholowych. Najbardziej znana jest prohibicja obowiązująca w latach 1920-1933 w Stanach Zjednoczonych. Mniej znane są prohibicje obowiązujące w Rosji (1914-1923), w Norwegii (1919-1926), w Finlandii (1919-1931), w niektórych prowincjach Kanady (1901-1948) i w Islandii (1915-1922). 4 Raport opublikowany na stronie internetowej www.pijanikierowcy.pl 26

Kolejna grupa ograniczeń, to ograniczenia z uwagi na wiek kupujących. Najczęściej alkohol moŝna kupić, gdy jest się pełnoletnim, ale na przykład w Szwecji mocne trunki moŝna kupić tylko w specjalnych sklepach monopolowych (Systembolaget) i po ukończeniu 20 lat 5. Następna grupa ograniczeń, to ograniczenia dotyczące miejsca sprzedaŝy alkoholu. Najczęściej chodzi tu o szkoły lub szpitale. Czasami występują takŝe ograniczenia czasu, w którym sprzedawany jest alkohol. Chodzi tu albo o dzień tygodnia, albo o konkretne godziny. Kolejna grupa ograniczeń, to ta, która wynika ze szczególnych wydarzeń, na przykład wybory. W polskim prawie kwestia dostępu do alkoholu uregulowana jest przede wszystkim w ustawie z dnia 26 października 1982 roku o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz. U. z 2007 r. Nr 70, poz. 473 z późn. zm.). Art. 14 tej ustawy mówi, Ŝe zabrania się sprzedaŝy, podawania i spoŝywania napojów alkoholowych między innymi na terenie szkół oraz innych zakładów i placówek oświatowo-wychowawczych, opiekuńczych i domów studenckich; na terenie zakładów pracy oraz miejsc zbiorowego Ŝywienia pracowników; w miejscach i czasie masowych zgromadzeń; w środkach i obiektach komunikacji publicznej. Kolejny artykuł tej ustawy wskazuje, Ŝe zabrania się sprzedaŝy i podawania napojów alkoholowych: 1) osobom, których zachowanie wskazuje, Ŝe znajdują się w stanie nietrzeźwości; 2) osobom do lat 18; 3) na kredyt lub pod zastaw. 5 Informacje ze strony internetowej www.wikipedia.pl 27

Rozdział 9 Propozycje rozwiązania problemu Wracając do tytułu niniejszej pracy, to moim zdaniem wszystkie trzy elementy kształtowania rzeczywistości muszą być stosowane jednocześnie, aby doprowadzić do zmniejszenia ilości nietrzeźwych kierowców na naszych drogach, to znaczy odpowiednia kara, działania wychowawcze oraz ograniczenia w dostępności alkoholu. PoniŜej spróbuję uzasadnić, Ŝe skuteczność tych trzech rodzajów działań nie jest taka sama. Nie wszystkie z tych działań są przy tym proste w realizacji. Nie wszystkie z nich przyniosą teŝ skutki w bliskiej przyszłości. Rozdział 9.1 Kara Co do kary, a ściślej zwiększenia jej wysokości za jazdę w stanie nietrzeźwości lub po uŝyciu alkoholu, to jest to sposób najprostszy i moŝliwy do bardzo szybkiego wprowadzenia. Wystarczy odpowiednia ustawa, która znowelizuje kodeks karny i kodeks wykroczeń. Jego skuteczność, jako samodzielnego sposobu rozwiązania problemu jest jednak wątpliwa. Z przedstawionej wyŝej opinii sędziego Krzysztofa Duchnika wynika, Ŝe sama wysokość kary nie musi sprawić, Ŝe nietrzeźwych kierowców będzie mniej. Musi jeszcze mieć miejsce wykrywalność na wysokim poziomie. Trzeba pamiętać takŝe o tym, Ŝe kara jako taka odnosi się do czynu karalnego, który juŝ miał miejsce, a nam chodzi o działania prewencyjne na przyszłość. Surowa kara na tę przyszłość moŝe wpływać, ale jedynie jako element odstraszający. 28

Plusy 1. Szybkość we wprowadzeniu surowych kar, 2. Brak oporu społecznego, Minusy 1. Działanie po fakcie przestępstwo juŝ nastąpiło, 2. Wysokie koszty utrzymania skazanych w zakładach karnych, 3. Skuteczność uzaleŝniona od wykrywalności. Rozdział 9.2 Wychowanie Co do działań mających uświadamiać kierowców, Ŝe jazda w stanie nietrzeźwości lub po uŝyciu alkoholu jest naganna, to taka praca wychowawcza ma ten plus, Ŝe odnosi się do przyszłości. Jej ewidentnym mankamentem jest to, Ŝe taki proces wychowawczy jest na pewno długotrwały, a co za tym idzie kosztowny. Rodzi się pytanie, kto miałby ponieść koszty takiej działalności edukacyjne. Moim zdaniem źródła finansowania takiej kampanii edukacyjnej mogą być trzy. Po pierwsze, kaŝdy skazany za przestępstwo jazdy w stanie nietrzeźwości lub za wykroczenie jazdy w stanie po uŝyciu alkoholu, musiałby zapłacić jakąś kwotę na ten cel. Po drugie, kaŝda osoba przystępująca do egzaminu na prawo jazdy uiszczałaby niewielką opłatę na edukowanie wszystkich kierowców. Po trzecie, taka działalność edukacyjna mogłaby być dofinansowana z odpisów podatkowych. Przedstawiona propozycja dotyczy edukacji ogólnej, dotyczącej wszystkich kierowców. 29

MoŜliwa jest takŝe edukacja szczególna, to znaczy obejmująca poszczególnych kierowców, którzy kierowali pojazdem w stanie nietrzeźwości lub po uŝyciu alkoholu. Mogłaby to być kara dodatkowa udział w zajęciach pokazujących, jakie mogą być skutki kierowania pojazdami po wcześniejszym wypiciu alkoholu. W trakcie takich zająć mogłyby być pokazywane filmy i zdjęcia z wypadków drogowych. MoŜna sobie nawet wyobrazić zastosowanie w toku takich zajęć bardziej drastycznych środków, jak stosowana w USA wizyta w prosektorium, albo spotkania z ofiarami wypadków lub z ich rodzinami. Jest jeszcze jedna moŝliwość, która z pewnością cieszyłaby się duŝym zainteresowaniem kierowców jadących po wypiciu alkoholu. MoŜna wyobrazić sobie taką sytuację, Ŝe sąd orzeka zakaz prowadzenia określonych pojazdów, a udział w zajęciach edukacyjnych skracałby okres obowiązywania tego zakazu. Podobne rozwiązanie juŝ przecieŝ istnieje, ale dotyczy ono punktów karnych za wykroczenia drogowe, których część raz w roku moŝe być usunięta z ewidencji, po udziale kierowcy w odpowiednim szkoleniu. Plusy 1. Działanie ukierunkowane na przyszłość, 2. MoŜliwość wsparcia przez organizacje pozarządowe, 3. MoŜliwość oddziaływania na osoby młode, czyli podatne na wychowanie. Minusy 1. Wysokie koszty, 2. Długotrwałość procesu, 3. Trudna weryfikowalność skuteczności. 30

Rozdział 9.3 Ograniczanie dostępu Co do ograniczenia dostępu do alkoholu, to działania skrajne, czyli prohibicja, nie wchodzą oczywiście w rachubę. Ocena prohibicji mającej miejsce w Stanach Zjednoczonych jest tak negatywna, Ŝe nikt na taką operację się nie zdecyduje. RównieŜ podwyŝszenie wieku osób, którym moŝna sprzedać alkohol, nie jest w Polsce moŝliwe. Przyjęty wiek 18 lat jest taki sam, jak wiek uzyskania pełnoletniości, czyli uzyskania praw obywatelskich i trudno byłoby doprowadzić do sytuacji, w której dwudziestolatek nie moŝe kupić alkoholu. PrzecieŜ jest obywatelem, a picie alkoholu w rozsądnych (niskich) ilościach nie jest z pewnością naganne. MoŜliwe są natomiast wprowadzenia ograniczeń co do miejsc, w których sprzedawany jest alkohol. Takie ograniczenia istnieją (art. 14 ustawy z dnia 26 października 1982 roku o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz. U. z 2007 r. Nr 70, poz. 473 z późn. zm.), ale moim zdaniem są one bardzo mało skuteczne. UwaŜam, Ŝe naleŝałoby zakazać sprzedaŝy alkoholu wysokoprocentowego w sklepach, nie mających monitoringu, a dopuścić go do sprzedaŝy tylko w jednostkach handlowych wyposaŝonych w kamery. Taka sytuacja doprowadziłaby do dwóch skutków jednocześnie. Po pierwsze, skoro wszystko jest nagrywane, to sprzedawcy obawialiby się sprzedać alkohol osobom nietrzeźwym, a po drugie, obecność kamer eliminowałaby z takich sklepów nieletnich. Mankamentem takiego rozwiązania jest zarzut naruszenia swobody w handlu, ale przecieŝ wolności handlu alkoholem wysokoprocentowym i tak nie ma, gdyŝ trzeba mieć na jego sprzedaŝ koncesję. UwaŜam, Ŝe naleŝałoby wprowadzić całkowity zakaz sprzedaŝy wszelkich alkoholi na stacjach benzynowych. Dopuszczenie do sprzedaŝy 31

alkoholu na tych stacjach jest moim zdaniem krokiem wstecz, w dąŝeniu do ograniczenia liczby nietrzeźwych kierowców. Myślę, Ŝe celowym jest wprowadzenie takŝe ograniczenia czasu, w którym alkohol moŝe być sprzedawany. Nie jest to z pewnością pomysł zbyt popularny, gdyŝ jego przeciwnicy będą odwoływać się do mało skutecznego zakazu sprzedaŝy alkoholu przed godziną 13.00. Nie dość, Ŝe był on łatwo obchodzony, to jeszcze pochodził z czasów realnego socjalizmu. Myślę, Ŝe naleŝałoby wprowadzić zakaz, ale dotyczący sprzedaŝy mocnych alkoholi w niedziele albo w soboty i niedziele. Za trafnością tej koncepcji dla potrzeb ograniczenia ilości nietrzeźwych kierowców przemawiają wyniki zamieszczone na stronie internetowej Komendy Głównej Policji, a dotyczące wypadków drogowych z udziałem nietrzeźwych kierowców w poszczególne dni tygodnia. Wynika z niej jednoznacznie, Ŝe sobota i niedziela to czas, gdy na drogach pojawia się najwięcej osób nietrzeźwych, w tym najwięcej nietrzeźwych kierowców 6. 6 Wykres ze strony internetowej www.policja.pl 32

Plusy 1. Oddziaływanie nie tylko na kierujących pojazdami, ale teŝ na młodzieŝ, 2. Większa kontrola obrotu alkoholem. Minusy 1. Opór społeczny przed ograniczaniem dostępu do alkoholu, 2. Zmniejszenie sprzedaŝy spowoduje zmniejszenie wpływów do budŝetu państwa, 3. Pojawi się czarny rynek, co spowoduje nagminne łamanie prawa, a takŝe zmniejszy wpływy do budŝetu państwa, Rozdział 10 Podsumowanie Mając do wyboru trzy sposoby kształtowania rzeczywistości na naszych drogach, to uwaŝam, Ŝe na pierwszym miejscu naleŝałoby umieścić działania wychowawcze. Powinny one być finansowane głównie z środków pochodzących od sprawców przestępstw jazdy w stanie nietrzeźwości. Oprócz występującej juŝ w takich akcjach tematyki skutków kierowania pojazdem w stanie z ograniczoną percepcją i szybkością reakcji, powinny one pokazywać, Ŝe takie przestępstwa odbiorą zawodowym kierowcą moŝliwość wykonywania pracy, a takŝe, iŝ zamkną one drogę do wielu zawodów i stanowisk (mówił o tym sędzia Krzysztof Duchnik). 33

Na drugim miejscu powinno postawić się rozsądne ograniczenie dostępności do alkoholu. Jest to temat bardzo delikatny, ale na pewno alkohol nie moŝe być sprzedawany na stacjach benzynowych, gdyŝ przebywają na nich głównie kierowcy pojazdów mechanicznych, a ekspozycja alkoholi zachęca do ich zakupu i spoŝycia. Stacje paliw są przy tym czynne najczęściej całą dobę, czyli mają bardzo długi czas stymulowania zakupu alkoholi. Takie rozwiązanie z pewnością natrafi na opór właścicieli tych stacji oraz producentów alkoholu. Lobbując za utrzymaniem obecnej sytuacji będą oni z pewnością powoływać się na prawo do wolnego handlu. Myślę, Ŝe ograniczenie sprzedaŝy alkoholu wysokoprocentowego tylko do sklepów monitorowanych byłoby celowe i społecznie akceptowalne. Moim zdaniem najmniejsze szanse powodzenia ma zakaz sprzedaŝ alkoholu wysokoprocentowego w soboty i niedziele albo tylko w niedziele. Wszelkie działania zbliŝone do jakiejś formy prohibicji z pewnością natrafią na opór naszego społeczeństwa. Wydaje mi się, Ŝe nawet zaangaŝowanie Kościoła Rzymsko-katolickiego w zakaz sprzedaŝy alkoholu w niedziele przyniesie niewielkie skutki. Po prostu opór społeczny przed takim zakazem jest zbyt duŝy. Na trzecim miejscu naleŝałoby postawić politykę karną, z tym, Ŝe polityka taka musi być powiązana z wysoką wykrywalnością. 34

Bibliografia i źródła 1. Kodeks karny Komentarz Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis Warszawa 2004, 2. Kodeks wykroczeń Komentarz, Marek Bojarski i Wojciech Radecki Wydawnictwo C.H. Beck Warszawa 2000, 3. Wykroczenia drogowe Komentarz, Ryszard Stefański Zakamycze 2005, 4. Kodeks drogowy Komentarz do ustawy i aktów wykonawczych Wydawnictwo Prawno-Ekonomiczne INFOR Warszawa 1999 5. Strona www.autocentrum.pl 6. Strona www.policja.pl 7. Dane statystyczne Komendy Powiatowej Policji w Przysusze 8. Strona www.pijanikierowcy.pl 9. Strona www.wikipedia.pl 10. Przepisy prawa opublikowane w Dziennikach Ustaw 35