Regionalne Badanie Rynku Pracy

PRIORYTET 2 WZMOCNIENIE ROZWOJU ZASOBÓW LUDZKICH W REGIONACH DZIAŁANIE 2.1 ROZWÓJ UMIEJĘTNOŚCI POWIĄZANY Z POTRZEBAMI REGIONALNEGO RYNKU PRACY I MOŻLIWOŚCI KSZTAŁCENIA USTAWICZNEGO W REGIONIE Regionalne Badanie Rynku Pracy Pierwszy raport cząstkowy Autorzy: Jolanta Kowal, Joanna Krupowicz, Dorota Kwiatkowska-Ciotucha, Tomasz Rólczyński, Urszula Załuska Wrocław, wrzesień 2006 r. 1

Rozdział 1. ANALIZA REGIONALNEGO RYNKU PRACY WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO. Diagnoza sytuacji na regionalnym rynku pracy w latach 2005-2006 1. Potencjał społeczno-gospodarczy regionu 1.1. Podział terytorialny Według stanu w dniu 1 stycznia 2006 r. województwo dolnośląskie jest jednym z 16 województw Polski. W porównaniu z rokiem poprzednim liczba jednostek na wszystkich poziomach podziału terytorialnego regionu nie zmieniła się. Rys. 1.1. Podział terytorialny województwa dolnośląskiego. Stan w dniu 1 I 2006 r. 2

Województwo dolnośląskie, obejmując obszar 19947 km 2, pod względem powierzchni zajmuje 7 lokatę w kraju. Rysunek 1.1 prezentuje podział terytorialny województwa według stanu na dzień 1 stycznia 2006 roku. W porównaniu z rokiem poprzednim w województwie nie zaszły istotne zmiany w powierzchni jednostek terytorialnych. Jedynie nastąpiła zmiana granic miasta Bystrzyca Kłodzka w powiecie kłodzkim (wzrost powierzchni o 4 ha). Podział terytorialny województwa dolnośląskiego obejmuje: 4 podregiony, 26 powiatów, 3 miasta na prawach powiatu, 169 gmin. 1.2. Uwarunkowania demograficzne 1.2.1. Struktura ludności według miejsca zamieszkania Województwo dolnośląskie pod względem liczby ludności zajmuje 5 lokatę w kraju. Na koniec 2005 r. na terytorium województwa mieszkało 2888,2 tys. osób, tj. 7,6% ogółu ludności kraju. W tabeli 1.1 przedstawiono stan liczby ludności w województwie i podregionach na koniec 2005 roku. Tabela 1.1. Ludność według podregionów, miejsca zamieszkania i płci w 2005 roku Ludność (w osobach) Stan 31 XII Wyszczególnienie Ogółem Mężczyźni Kobiety Województwo dolnośląskie ogółem 2888232 1386247 1501985 miasta 2052094 971542 1080552 wieś 836138 414705 421433 Podregion jeleniogórsko-wałbrzyski ogółem 1316297 631641 684656 miasta 888042 419801 468241 wieś 428255 211840 216415 Podregion legnicki ogółem 497497 241507 255990 miasta 353650 170018 183632 wieś 143847 71489 72358 Podregion wrocławski ogółem 438506 215373 223133 miasta 174470 83997 90473 wieś 264036 131376 132660 Podregion m. Wrocław ogółem 635932 297726 338206 Źródło: Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 31 XII 2005 r. Warszawa: GUS. W 2005 roku w stosunku do 2003 roku liczba ludności województwa zmniejszyła się o 10081 osób, czyli o 0,3%. Spośród 4 podregionów województwa jedynie w podregionie wrocławskim odnotowano wzrost liczby ludności o 3730 osób, czyli o 0,9%.. 3

2500 Gęstość zaludnienia i wskaźnik urbanizacji w podregionach województwa dolnośląskiego w 2005 roku 120 w osobach na km 2 2000 1500 1000 500 100 80 60 40 20 % 0 Wojew ództw o dolnośląskie Podregion jeleniogórskow ałbrzyski Podregion legnicki Podregion w rocław ski Podregion m. Wrocław 0 gęstość zaludnienia w skaźnik urbanizacji Rys. 1.2. Gęstość zaludnienia i wskaźnik urbanizacji w podregionach województwa dolnośląskiego w 2005 roku. Źródło: Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 31 XII 2005 r. Warszawa: GUS. Obliczenia własne. Gęstość zaludnienia w województwie jest wysoka na 1 km 2 przypadało 145 osób (co daje 3 lokatę w kraju). W miastach mieszkało 71,1% ludności regionu (jest to najwyższy wskaźnik po województwie śląskim). W 2005 r. najniższą gęstością zaludnienia (85 osób na km 2 ) i najniższym wskaźnikiem urbanizacji (39,8%) charakteryzował się podregion wrocławski. Natomiast w podregionie m. Wrocław na 1 km 2 przypadało 2172 osób (por. rys. 1.2). 1.2.2. Struktura ludności według płci i wieku Struktura ludności województwa została scharakteryzowana za pomocą piramid według płci i wieku. Rysunek 1.3 przedstawia piramidy w 2005 roku dla całego regionu oraz z uwzględnieniem podziału miasta-wieś. Cechą charakterystyczną dla obrazowanych struktur była w całym regionie najliczniejsza grupa wieku 20-24 lat licząca 256, 5 tys. osób, a kolejną co do liczebności była grupa wiekowa 50-54 lata (252,6 tys. osób). Liczne grupy wieku 45-49 i 50-54 lata obejmują osoby urodzone w okresie powojennego wyżu demograficznego, natomiast osoby w wieku 20-24 i 25-29 lat to roczniki osób urodzonych w okresie echa powojennego wyżu. W miastach regionu dominowały osoby w wieku 50-54 lata (186,6 tys. osób), natomiast na wsiach najliczniejszą grupę wiekową tworzyły osoby w wieku 20-24 lata (75,0 tys. osób). Charakterystyczne są również wyrwy dotyczące grupy wiekowej 60-64 lata (roczniki urodzone w czasie II wojny światowej) oraz 35-39 lat (roczniki z niżu 4

demograficznego). Uwagę zwraca również wąska podstawa piramid, czyli mało liczna grupa dzieci w wieku 0-4 lata. Kobiety stanowiły prawie 52,0% ogółu ludności województwa, a na 100 mężczyzn przypadało ich 108. Wyraźna nadwyżka kobiet nad mężczyznami występowała w miastach regionu, gdzie na 100 mężczyzn przypadało 111 kobiet, a ich udział w ogóle ludności miejskiej wynosił 52,7%. Na wsiach regionu proporcje płci były raczej zachowane (współczynnik feminizacji wynosił 102, a udział kobiet 50,4%). Proporcję płci nie były zachowane zwłaszcza w grupach wiekowych 60 lat i więcej, gdzie zdecydowanie przeważały kobiety nad mężczyznami. Taka sytuacja występowała bez względu na miejsce zamieszkania. Charakterystyczna sytuacja pojawiła się w miastach regionu, gdzie wyraźna nadwyżka kobiet nad mężczyznami występowała w grupach wiekowych 45-49 i 50-54 lata, podczas gdy na wsiach regionu w tych grupach wiekowych przeważali mężczyźni. 5

80-84 70-74 60-64 Ludność w województwie dolnośląskim według płci i wieku w 2005 r. mężczyźni kobiety wiek w latach 50-54 40-44 30-34 20-24 10-14 0-4 lat -140000-100000 -60000-20000 20000 60000 100000 140000 osoby Ludność w miastach województwa dolnośląskiego według płci i wieku w 2005 r. 80-84 70-74 60-64 mężczyźni kobiety wiek w latach 50-54 40-44 30-34 20-24 10-14 0-4 lat -100000-80000 -60000-40000 -20000 0 20000 40000 60000 80000 100000 osoby Ludność na wsiach województwa dolnośląskiego według płci i wieku w 2005 r. 80-84 70-74 60-64 mężczyźni kobiety wiek w latach 50-54 40-44 30-34 20-24 10-14 0-4 lat -40000-20000 0 20000 40000 osoby Rys. 1.3. Ludność według płci, wieku i miejsca zamieszkania w woj. dolnośląskim w 2005 r. Źródło: Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 31 XII 2005 r. Warszawa: GUS. 6

Rysunek 1.4 przedstawia piramidy według płci i wieku dla podregionów województwa. W podregionie jeleniogórsko-wałbrzyskim obserwuje się wyraźną dominację grup wiekowych 45-49 i 50-54 lata, natomiast w podregionie wrocławskim i m. Wrocław dominują osoby w wieku 20-24 i 25-29 lat. W każdym z podregionów występuje nadwyżka kobiet nad mężczyznami w grupach wiekowych od 40 roku życia. W podregionie m. Wrocław nadwyżka kobiet pojawia się również w grupach wiekowych 20-24 i 25-29 lat, co jest wynikiem napływu migracyjnego osób podejmujących naukę w szkołach wyższych. Ludność w podregionie jeleniogórsko-wałbrzyskim według płci i wieku w 2005 r. Ludność w podregionie legnickim według płci i wieku w 2005 r. 80-84 mężczyźni kobiety 80-84 mężczyźni kobiety 70-74 70-74 60-64 60-64 w ie k w la ta c h 50-54 40-44 30-34 w ie k w la ta c h 50-54 40-44 30-34 20-24 20-24 10-14 10-14 0-4 lat -60000-40000 -20000 0 20000 40000 60000 osoby 0-4 lat -30000-20000 -10000 0 10000 20000 30000 osoby Ludność w podregionie wrocławskim według płci i wieku w 2005 r. Ludność w podregionie m. Wrocław według płci i wieku w 2005 r. 80-84 mężczyźni kobiety 80-84 mężczyźni kobiety 70-74 70-74 60-64 60-64 w ie k w la ta c h 50-54 40-44 30-34 w ie k w la ta c h 50-54 40-44 30-34 20-24 20-24 10-14 10-14 0-4 lat -20000-10000 0 10000 20000 osoby 0-4 lat -40000-30000 -20000-10000 0 10000 20000 30000 40000 osoby Rys. 1.4. Ludność według płci, wieku i miejsca w podregionach województwa w 2005 r. Źródło: Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 31 XII 2005 r. Warszawa: GUS. Obliczenia własne. Badanie rynku pracy regionu wymagało uwzględnienia w analizie struktury ludności według ekonomicznych grup wieku, tj. trzech grup: wieku przedprodukcyjnego (0-17 lat), produkcyjnego (18-59 lat - kobiety i 18-64 lata mężczyźni) oraz poprodukcyjnego (60 lat i więcej kobiety i 65 lat i więcej mężczyźni). Uwzględniono podział ludności w wieku produkcyjnym na dwie grupy: ludność w wieku mobilnym (18-44 lata) i ludność w wieku niemobilnym (45-59 lat kobiety i 45-64 lata mężczyźni). W strukturze ludności według wyżej wymienionych grup ekonomicznych zasadnicze znaczenie ma grupa ludności w wieku produkcyjnym, ponieważ tworzy tzw. potencjalne zasoby pracy, oraz grupa ludności w wieku przedprodukcyjnym, którą należy traktować jako źródło przyszłych zasobów pracy. W tabeli 7

1.2 przedstawiono stan liczby ludności według ekonomicznych grup wieku oraz jej strukturę w województwie i podregionach w 2005 roku. Tabela 1.2. Liczba i struktura ludności według podregionów i ekonomicznych grup wieku w 2005 roku Wyszczególnienie Ogółem Wiek przedprodukcyjny Razem Wiek produkcyjny Wiek mobilny Wiek niemobilny Wiek poprodukcyjny Liczba ludności (w osobach) Województwo dolnośląskie ogółem 2888232 546461 1894695 1148089 746606 447076 miasta 2052094 359274 1362908 814074 548834 329912 wieś 836138 187187 531787 334015 197772 117164 Podregion jeleniogórsko-wałbrzyski ogółem 1316297 253123 853042 507713 345329 210132 miasta 888042 159643 579914 338021 241893 148485 wieś 428255 93480 273128 169692 103436 61647 Podregion legnicki ogółem 497497 102679 329635 199087 130548 65183 miasta 353650 69282 239935 142459 97476 44433 wieś 143847 33397 89700 56628 33072 20750 Podregion wrocławski ogółem 438506 94400 285712 178474 107238 58394 miasta 174470 34090 116753 70779 45974 23627 wieś 264036 60310 168959 107695 61264 34767 Podregion m. Wrocław ogółem 635932 96259 426306 262815 163491 113367 Struktura (w %) Województwo dolnośląskie ogółem 100,0 18,9 65,6 39,8 25,8 15,5 miasta 100,0 17,5 66,4 39,7 26,7 16,1 wieś 100,0 22,4 63,6 39,9 23,7 14,0 Podregion jeleniogórsko-wałbrzyski ogółem 100,0 19,2 64,8 38,6 26,2 16,0 miasta 100,0 18,0 65,3 38,1 27,2 16,7 wieś 100,0 21,8 63,8 39,6 24,2 14,4 Podregion legnicki ogółem 100,0 20,6 66,3 40,0 26,2 13,1 miasta 100,0 19,6 67,8 40,3 27,6 12,6 wieś 100,0 23,2 62,4 39,4 23,0 14,4 Podregion wrocławski ogółem 100,0 21,5 65,2 40,7 24,5 13,3 miasta 100,0 19,5 66,9 40,6 26,4 13,5 wieś 100,0 22,8 64,0 40,8 23,2 13,2 Podregion m. Wrocław ogółem 100,0 15,1 67,0 41,3 25,7 17,8 Źródło: Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 31 XII 2005 r. Warszawa: GUS. Obliczenia własne. W regionie w 2005 roku osoby w wieku produkcyjnym stanowiły 65,6% ogółu ludności, więcej niż w całym kraju (64,0%). Osoby w wieku mobilnym stanowiły 39,8% 8

ludności regionu (porównywalnie z całym krajem), a osoby w wieku niemobilnym 25,8% (w Polsce 24,0%). W województwie udział osób w wieku poprodukcyjnym był taki sam jak w Polsce i wynosił 15,5%, jednocześnie niższy był udział ludności młodej (w województwie wynosił 18,9%, a w kraju 20,5%). Cechą charakterystyczną struktur ludności województwa i trzech podregionów był wyższy odsetek osób w wieku przedprodukcyjnym występujący na wsiach niż w miastach. Jednocześnie występował w miastach wyższy udział osób w wieku produkcyjnym niż na wsiach, dotyczyło to również udziału osób w wieku niemobilnym. W miastach podregionów i regionu występował wyższy odsetek osób w wieku poprodukcyjnym niż na wsiach (wyjątek stanowił podregion legnicki). Wśród podregionów województwa wyróżnia się m. Wrocław, gdzie największy udział 67,0% stanowiła ludność w wieku produkcyjnym, przy jednoczesnym najmniejszym udziale osób w wieku przedprodukcyjnym 15,1% i największym udziale osób w wieku poprodukcyjnym (17,8%). Podregion legnicki cechował wysoki odsetek osób w wieku produkcyjnym 66,3% i równocześnie wysoki odsetek osób w wieku przedprodukcyjnym 20,6%. W podregionie wrocławskim obserwowano najwyższy udział osób młodych 21,5%, a także najmniejszy udział osób w wieku niemobilnym 24,5%. Zróżnicowanie struktur ludności według ekonomicznych grup wieku w podregionach województwa dolnośląskiego jest konsekwencją różnych struktur ludności w powiatach podregionów. Na rysunku 1.5 przedstawiono strukturę ludności według ekonomicznych grup wieku w powiatach i podregionach województwa dolnośląskiego w 2005 roku. Uwzględniono podział ludności w wieku produkcyjnym na dwie grupy: ludność w wieku mobilnym (18-44 lata) i ludność w wieku niemobilnym (45-59 lat kobiety i 45-64 lata mężczyźni). W podregionie jeleniogórsko-wałbrzyskim powiat wałbrzyski i jeleniogórski grodzki cechowały się najniższym spośród powiatów tego podregionu udziałem osób w wieku przedprodukcyjnym (17,4% i 16,3%) oraz najwyższym udziałem osób w wieku poprodukcyjnym (18,0% i 18,1%). Wysoki był też udział osób w wieku niemobilnym (27,1% i 28,2%). Powiat bolesławiecki i złotoryjski cechowały się wysokim odsetkiem osób w wieku przedprodukcyjnym (21,3% i 20,6%) oraz niskim udziałem osób w wieku poprodukcyjnym (14,1% i 13,5%). Podobnie sytuacja wyglądała w powiecie lwóweckim. Dodatkowo w powiatach tych występował wysoki udział osób w wieku mobilnym (38,4-40,4%). W podregionie legnickim duży potencjał ludzki tkwi w powiatach: polkowickim, górowskim i głogowskim, gdzie występuje wysoki udział osób w wieku przedprodukcyjnym, mobilnym, przy jednoczesnym niskim odsetku osób w wieku poprodukcyjnym. 9

Struktura ludności podregionu jeleniogórsko-wałbrzyskiego według ekonomicznych grup wieku w 2005 roku złotoryjski 9461 18525 11701 6198 zgorzelecki 18989 37379 24545 13852 ząbkowicki 13917 26923 17726 10955 wałbrzyski 32263 69600 50177 33359 świdnicki 31446 62823 41880 24526 strzeliński 9037 17407 10848 6948 lwówecki 10189 18545 12332 7239 lubański 11843 22020 14801 8524 kłodzki 31328 63212 44832 27686 kamiennogórski 9444 18210 11688 7291 jeleniogórski - ziemski 12182 24520 17639 9509 jeleniogórski - grodzki 14142 32616 24527 15732 jaworski 10578 20623 13368 7641 dzierżoniowski 19490 40009 27520 18191 bolesławiecki 18814 35301 21745 12481 0% 20% 40% 60% 80% 100% Wiek przedprodukcyjny Wiek produkcyjny mobilny Wiek produkcyjny niemobilny Wiek poprodukcyjny Struktura ludności podregionu legnickiego według ekonomicznych grup wieku w 2005 roku wołowski 9758 18838 11505 7438 polkowicki 14364 25281 14425 7074 lubiński 20969 42394 29480 12938 legnicki - ziemski 11054 20895 13398 7660 legnicki - grodzki 19751 42014 28460 15525 górowski 8746 14173 8587 5101 głogowski 18037 35492 24693 9447 0% 20% 40% 60% 80% 100% Wiek przedprodukcyjny Wiek produkcyjny mobilny Wiek produkcyjny niemobilny Wiek poprodukcyjny Struktura ludności podregionu wrocławskiego i m. Wrocław według ekonomicznych grup wieku w 2005 roku wrocławski - grodzki 96259 262815 163491 113367 wrocławski - ziemski 21714 41217 24552 13383 trzebnicki 16793 31236 18877 10266 średzki 10499 19978 11670 6968 oławski 14481 29043 18413 9166 oleśnicki 22464 42338 24778 13755 milicki 8449 14662 8948 4856 0% 20% 40% 60% 80% 100% Wiek przedprodukcyjny Wiek produkcyjny mobilny Wiek produkcyjny niemobilny Wiek poprodukcyjny Rys. 1.5. Struktura ludności według ekonomicznych grup wieku w powiatach województwa dolnośląskiego w 2005 roku Źródło: Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 31 XII 2005 r. Warszawa: GUS. 10

Powiaty podregionu wrocławskiego są pod tym względem do siebie podobne i cechują się niższym niż w województwie odsetkiem osób w wieku poprodukcyjnym i niemobilnym, a wyższym udziałem osób w wieku przedprodukcyjnym i mobilnym. Powiat wrocławski grodzki cechował się niskim udziałem osób w wieku przedprodukcyjnym (15,1%), co więcej najniższym spośród wszystkich powiatów województwa, a jednocześnie wysokim odsetkiem osób w wieku poprodukcyjnym (17,8%). Niekorzystne zmiany w populacji osób w wieku przedprodukcyjnym i w wieku poprodukcyjnym mają swój wyraz we wskaźnikach obciążenia demograficznego. Wskaźniki obciążenia wyrażają relację liczby osób w wieku przedprodukcyjnym do liczby osób w wieku produkcyjnym oraz relację liczby osób w wieku poprodukcyjnym do liczby osób w wieku produkcyjnym. W tabeli 1.3 przedstawiono wskaźniki obciążenia w podregionach województwa z uwzględnieniem miejsca zamieszkania w 2005 roku. Tabela 1.3. Wskaźnik obciążenia ludności w wieku produkcyjnym w podregionach województwa dolnośląskiego w 2005 roku Wskaźnik obciążenia ludności w wieku produkcyjnym przez ludność w wieku Wyszczególnienie przedprodukcyjnym poprodukcyjnym nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym Województwo ogółem 28,8 23,6 52,4 miasta 26,4 24,2 50,6 wieś 35,2 22,0 57,2 Podregion jeleniogórsko-wałbrzyski ogółem 29,7 24,6 54,3 miasta 27,5 25,6 53,1 wieś 34,2 22,6 56,8 Podregion legnicki ogółem 31,1 19,8 50,9 miasta 28,9 18,5 47,4 wieś 37,2 23,1 60,4 Podregion wrocławski ogółem 33,0 20,4 53,5 miasta 29,2 20,2 49,4 wieś 35,7 20,6 56,3 Podregion m. Wrocław ogółem 22,6 26,6 49,2 Źródło: Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 31 XII 2005 r. Warszawa: GUS. W 2005 roku w województwie na 100 osób w wieku produkcyjnym przypadały 52 osoby w wieku nieprodukcyjnym (tabela 1.3). Sytuacja w tym względzie była nieco lepsza niż w całej Polsce, bowiem wskaźnik dotyczący kraju wynosił 56. Najwyższą wartość wskaźnika obserwuje się w podregionie jeleniogórsko-wałbrzyskim oraz podregionie wrocławskim 11

(odpowiednio 54 i 54 osoby w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym). Niekorzystne jest obciążenie przez ludność w wieku poprodukcyjnym występujące w podregionie m. Wrocław oraz podregionie jeleniogórsko-wałbrzyskim (odpowiednio 27 i 25 osób w wieku poprodukcyjnym przypada na 100 osób w wieku produkcyjnym). Wskaźnik obciążenia ludnością młodą (czyli w wieku przedprodukcyjnym) w podregionie m. Wrocław (23) jest najniższy wśród podregionów i mniejszy niż w całym województwie. Wyższe wartości wskaźników obciążenia przez ludność w wieku przedprodukcyjnym obserwowano na wsiach niż w miastach regionu i podregionów. Wynika to z mniejszego udziału osób w wieku produkcyjnym oraz większego udziału osób w wieku przedprodukcyjnym na terenach wiejskich niż miejskich. Na rysunku 1.6 przedstawiono wskaźniki obciążenia ludności w wieku produkcyjnym przez ludność w wieku przedprodukcyjnym i poprodukcyjnym w powiatach województwa dolnośląskiego na koniec 2005 roku. Wartości wskaźników potwierdzają zaobserwowane zmiany w strukturze ludności powiatów. Tylko w 2 powiatach (jeleniogórskim ziemskim oraz złotoryjskim) z 16 powiatów podregionu jeleniogórsko-wałbrzyskiego wskaźnik obciążenia przez ludność w wieku nieprodukcyjnym nie przekroczył 52%, czyli średniej wojewódzkiej. Najwyższe wartości tego wskaźnika odnotowano na koniec 2005 roku w powiecie strzelińskim (57), dzierżoniowskim, kamiennogórskim, lwóweckim i ząbkowickim (56). Korzystną sytuację w obciążeniu ludności w wieku produkcyjnym przez ludność w wieku przedprodukcyjnym można wskazać wtedy, gdy wysoka wartość wskaźnika wynika przede wszystkim z wysokiego udziału ludności w wieku przedprodukcyjnym. W powiatach tego podregionu wartości wskaźnika obciążenia ludnością w wieku przedprodukcyjnym wahały się w granicach od 29 do 33. Najniższe wartości wystąpiły w powiecie jeleniogórskim grodzkim (25) oraz wałbrzyskim (27). Większe zróżnicowanie występowało w wartościach wskaźnika obciążenia ludnością w wieku poprodukcyjnym (od 21 w powiecie złotoryjskim do 28 w powiecie jeleniogórskim grodzkim). W 6 powiatach podregionu legnickiego wartości wskaźnika obciążenia były mocniej zróżnicowane, co wynika ze zróżnicowanych struktur ludności powiatów. Korzystna sytuacja występowała w powiecie głogowskim, gdzie na 100 osób w wieku produkcyjnym przypadało 46 osób w wieku nieprodukcyjnym, oraz w powiecie lubińskim, gdzie wskaźnik osiągnął wartość 47. Wyraźnie niekorzystna sytuacja w tym względzie występowała w powiecie górowskim, gdzie 60 osób w wieku nieprodukcyjnym przypadało na 100 osób w wieku produkcyjnym. Była to najwyższa wartość wskaźnika wśród powiatów całego województwa dolnośląskiego. 12

Wskaźnik obiążenia ludności w wieku produkcyjnym przez ludność w wieku przedprodukcyjnym i poprodukcyjnym w podregionie jeleniogórsko-wałbrzyskim w 2005 r. złotoryjski zgorzelecki ząbkowicki wałbrzyski świdnicki strzeliński lwówecki lubański kłodzki kamiennogórski jeleniogórski - ziemski jeleniogórski - grodzki jaworski dzierżoniowski bolesławiecki 31 31 31 27 30 32 33 32 29 32 29 25 31 29 33 21 22 25 28 23 25 23 23 26 24 23 28 22 27 22 0 10 20 30 40 50 60 przedprodukcyjnym poprodukcyjnym % Wskaźnik obiążenia ludności w wieku produkcyjnym przez ludność w wieku przedprodukcyjnym i poprodukcyjnym w podregionie legnickim w 2005 r. wołowski 32 25 polkowicki 36 18 lubiński 29 18 legnicki - ziemski 32 22 legnicki - grodzki 28 22 górowski 38 22 głogowski 30 16 0 10 20 30 40 50 60 70 przedprodukcyjnym poprodukcyjnym % Wskaźnik obiążenia ludności w wieku produkcyjnym przez ludność w wieku przedprodukcyjnym i poprodukcyjnym w podregionie wrocławskim i m. Wrocław w 2005 r. wrocławski - grodzki 23 27 wrocławski - ziemski 33 20 trzebnicki 34 20 średzki 33 22 oławski 31 19 oleśnicki 33 20 milicki 36 21 0 10 20 30 40 50 60 przedprodukcyjnym poprodukcyjnym % Rys. 1.6.Wskaźniki obciążenia ekonomicznego w powiatach województwa dolnośląskiego w 2005 roku Źródło: Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 31 XII 2005 r. Warszawa: GUS. 13

W powiatach podregionu legnickiego wyraźnie były zróżnicowane wartości wskaźnika obciążenia przez ludność w wieku przedprodukcyjnym (wahały się od 28 w powiecie legnickim - grodzkim do 38 w powiecie górowskim). Mocno zróżnicowane były również wartości wskaźnika obciążenia przez ludność w wieku poprodukcyjnym (wahały się od 16 w powiecie głogowskim do 25 w powiecie wołowskim). W powiatach podregionu wrocławskiego i m. Wrocław jedynie 2 powiaty uzyskały wartości wskaźnika obciążenia ekonomicznego nie przekraczającej 52% (średniej wojewódzkiej). Były to powiaty oławski i wrocławski grodzki, gdzie w obu przypadkach na 100 osób w wieku produkcyjnym przypadało 50 osób w wieku nieprodukcyjnym. W powiecie wrocławskim grodzkim odnotowano najniższą wartość wskaźnika obciążenia przez ludność w wieku przedprodukcyjnym (23) oraz najwyższą wartość wskaźnika obciążenia przez ludność w wieku poprodukcyjnym (27). 1.3. Pracujący w regionie i aktywność zawodowa ludności Liczba pracujących obejmuje zatrudnionych w pełnym i niepełnym wymiarze pracy, w podmiotach gospodarczych zatrudniających powyżej 9 osób, nie uwzględnia się rolników indywidualnych. W województwie dolnośląskim w 2005 roku pracowało 607,2 tys. osób (por. tabela 1.4). W stosunku do roku poprzedniego liczba pracujących wzrosła o 14,2 tys. osób, czyli o 2,4%. We wszystkim podregionach województwa dolnośląskiego zaobserwowano wzrost liczby pracujących, a największy wzrost (o 5,7%) odnotowano w podregionie wrocławskim. Również we wszystkich podregionach województwa dolnośląskiego wystąpił wzrost liczby pracujących w usługach rynkowych, największy wzrost obserwowano w podregionie wrocławskim (o 10,5%). Liczba pracujących w przemyśle i budownictwie wzrosła w podregionach województwa (poza podregionem legnickim, gdzie notowano nieznaczny spadek w stosunku do roku poprzedniego o 0,8%). We wszystkich podregionach województwa wystąpił spadek grupie pracujących w rolnictwie, o największym nasileniu w podregionie m. Wrocław (spadek o 6,6%). Nie zmieniła się struktura pracujących, mimo zmian liczby pracujących. W tabeli 1.4 przedstawiono strukturę pracujących według rodzajów działalności w podregionach w 2005 roku. Dominującą była grupa pracujących w przemyśle i budownictwie (38,8% ogółu pracujących), a drugą co do wielkości była grupa pracujących w usługach rynkowych (32,0%). 14

Tabela 1.4. Liczba i struktura pracujących według rodzajów działalności i podregionów województwa dolnośląskiego w 2005 roku. Wyszczególnienie Ogółem Rolnictwo, Usługi Przemysł łowiectwo i i budownictwo rynkowe nierynkowe leśnictwo, rybactwo Liczba pracujących (w osobach) Województwo dolnośląskie 607223 9732 235371 194548 167572 Podregion jeleniogórsko-wałbrzyski 230164 4750 98425 60947 66042 Podregion legnicki 113942 1670 52510 33011 26751 Podregion wrocławski 73428 2801 35788 17477 17362 Podregion m. Wrocław 189689 511 48648 83113 57417 Struktura pracujących (w %) Województwo dolnośląskie 100,0 1,6 38,8 32,0 27,6 Podregion jeleniogórsko-wałbrzyski 100,0 2,1 42,8 26,5 28,7 Podregion legnicki 100,0 1,5 46,1 29,0 23,5 Podregion wrocławski 100,0 3,8 48,7 23,8 23,6 Podregion m. Wrocław 100,0 0,3 25,6 43,8 30,3 Źródło: dane Urzędu Statystycznego we Wrocławiu. Struktura pracujących w powiatach podregionów różni się. Na rysunku 1.7 przedstawiono strukturę pracujących według rodzajów działalności w powiatach województwa w 2005 roku. W podregionie jeleniogórsko-wałbrzyskim dominowała grupa pracujących w przemyśle i budownictwie (42,8%). Powiaty zgorzelecki, kamiennogórski i dzierżoniowski charakteryzowały się najwyższym odsetkiem pracujących w tych rodzajach działalności (odpowiednio 52,5%, 52,3% i 49,3%). Natomiast w powiecie kłodzkim przeważali pracujący w usługach nierynkowych (39,2%), a w powiecie jeleniogórskim grodzkim pracujący w usługach rynkowych (35,9%). W podregionie legnickim wśród pracujących dominowali zatrudnieni w przemyśle i budownictwie (46,1%). Powiat polkowicki wyróżniał się aż 70,1% udziałem pracujących w tych rodzajach działalności. W powiecie górowskim przeważali pracujący w usługach nierynkowych (40,2%). W podregionie wrocławskim pracujący w przemyśle i budownictwie stanowili 48,7% ogółu pracujących. Powiaty średzki i oławski charakteryzowały się najwyższym odsetkiem pracujących w przemyśle i budownictwie (odpowiednio 55,9% i 58,7%). Drugą co do wielkości wśród powiatów podregionu wrocławskiego była grupa pracujących w usługach nierynkowych. Wyjątek stanowił powiat wrocławski ziemski, gdzie pracujący w usługach rynkowych stanowili 37,4% ogółu pracujących. Podregion m. Wrocław charakteryzował się największą grupą pracujących w usługach rynkowych (43,8%), a druga co do wielkości była grupa pracujących w usługach nierynkowych (30,8%). 15

Struktura pracujących w powiatach podregionu jeleniogórsko-wałbrzyskiego w 2005 roku Złotoryjski 307 2114 1412 2275 Zgorzelecki 252 11852 5826 4645 Ząbkowicki Wałbrzyski 435 529 3995 15753 2276 10732 2953 10034 Świdnicki 705 14249 7480 6968 Strzeliński 391 2242 1355 1940 Lwówecki 147 2604 1194 2410 Lubański 137 3285 2289 2967 Kłodzki 510 7712 7336 10032 Kamiennogórski 109 4204 1609 2111 Jeleniogórski - ziemski 215 3971 2167 3040 Jeleniogórski - grodzki 66 8346 8389 6567 Jaworski 380 3290 1448 2505 Dzierżoniowski 243 7396 3357 3996 Bolesławiecki 324 7412 4077 3599 0% 20% 40% 60% 80% 100% Rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo, rybactwo Przemysł i budownictwo Usługi rynkowe Usługi nierynkowe Struktura pracujących w powiatach podregionu legnickiego w 2005 roku Wołowski 197 4467 1749 2837 Polkowicki 225 17361 4770 2407 Lubiński 232 9500 8701 5476 Legnicki - ziemski 356 2697 1153 1851 Legnicki - grodzki 132 9941 10351 7860 Górowski 235 1450 850 1701 Głogowski 293 7094 5437 4619 0% 20% 40% 60% 80% 100% Rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo, rybactwo Przemysł i budownictwo Usługi rynkowe Usługi nierynkowe Struktura pracujących w powiatach podregionu wrocławskiego i m. Wrocław w 2005 roku Wrocławski - ziemski 972 6810 6429 2957 Wrocławski - grodzki 511 48648 83113 57417 Trzebnicki 523 3699 2160 3247 Średzki 299 4392 1270 1895 Oławski 183 8476 3047 2724 Oleśnicki 454 9354 3825 4485 Milicki 370 3057 746 2054 0% 20% 40% 60% 80% 100% Rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo, rybactwo Przemysł i budownictwo Usługi rynkowe Usługi nierynkowe Rys. 1.7. Struktura pracujących według rodzajów działalności w powiatach województwa dolnośląskiego w 2005 roku. Źródło: dane Urzędu Statystycznego we Wrocławiu. 16

Na podstawie reprezentacyjnych Badań Aktywności Ekonomicznej Ludności prowadzonych w cyklu kwartalnym w gospodarstwach domowych można stwierdzić, że województwo dolnośląskie cechowała w okresie 2005 2006 niższa od przeciętnej w Polsce aktywność ekonomiczna ludności (por. tabela 1.5). Współczynnik aktywności zawodowej będący udziałem aktywnych zawodowo w ogóle ludności w wieku 15 lat i więcej obliczony dla regionu był na ogół niższy niż dla całej Polski (wyjątek to III kwartał 2005). W I kwartale 2006 r. wskaźnik ten wyniósł 53,6% i był wyższy o 1,3 punktu procentowego w porównaniu z analogicznym okresem roku poprzedniego. Natomiast w II kwartale 2006 roku wskaźnik aktywności w województwie był nieznacznie wyższy niż w całym kraju i wynosił 53,8%. W stosunku do analogicznego okresu roku poprzedniego zaobserwowano spadek wartości wskaźnika o 0,5 punktu procentowego. Wskaźnik zatrudnienia będący udziałem pracujących w ogóle ludności w wieku 15 lat i więcej dla województwa był niższy niż dla kraju (na ogół o 2,5 punktu procentowego). W II kwartale 2006 r. wskaźnik ten wyniósł 43,9% i był wyższy o 2,4 punktu procentowego w porównaniu z analogicznym okresem roku poprzedniego. Na tle całego kraju, gdzie nastąpił spadek wartości wskaźnika aktywności zawodowej o 0,9 punktu procentowego oraz wzrost o 1,5 punktu procentowego wskaźnika zatrudnienia, wzrost wartości tych wskaźników świadczy o poprawie sytuacji na regionalnym rynku pracy. Tabela 1.5. Aktywność ekonomiczna ludności w wieku 15 lat i więcej według BAEL Współczynnik aktywności Wskaźnik zatrudnienia zawodowej (w %) (w %) Okresy Województwo Województwo Polska Polska dolnośląskie dolnośląskie I kw. 54,3 52,3 44,1 39,9 II kw. 54,5 54,3 44,6 41,5 2005 III kw. 55,7 56,1 46,0 43,5 IV kw. 55,2 55,0 45,9 43,1 I kw. 53,9 53,6 45,2 43,0 2006 II kw. 53,6 53,8 46,1 43,9 Źródło: Biuletyn Statystyczny Województwa Dolnośląskiego IV kwartał 2005. Wrocław: Urząd Statystyczny. Monitoring rynku pracy. Kwartalna informacja o rynku pracy. Warszawa: GUS, wrzesień 2006. 1.4. Edukacja zawodowa w regionie - szkolnictwo ponadgimnazjalne według typów szkół, kierunków kształcenia Dolny Śląsk to region ludzi młodych, bowiem co czwarta osoba uczy się lub studiuje. Pod tym względem województwo zajmuje jedno z pierwszych miejsc w kraju. Ludność młoda, tj. w wieku do 24 lata liczyła w województwie 890,4 tys. osób, co stanowiło 30,8% ogółu ludności województwa. Przy czym 2/3 ludności tej grupy wiekowej mieszkało w miastach regionu. W tabeli 1.6 przedstawiono liczbę i strukturę ludności w 17

edukacyjnych grupach wieku w podregionach województwa dolnośląskiego na koniec 2005 roku. Tabela 1.6. Liczba i struktura ludności według edukacyjnych grup wieku w podregionach województwa dolnośląskiego w 2005 roku Ludność w edukacyjnych grupach wieku Struktura ludności Wyszczególnienie ogółem, w tym w wieku w wieku 0-24 lata 16-18 lat 19-24 lat 16-18 lat 19-24 lat w osobach w % ogółu Dolnośląskie Ogółem 890395 121634 301809 13,7 33,9 Miasta 600005 81456 212584 13,6 35,4 Wieś 290390 40178 89225 13,8 30,7 Podregion jeleniogórsko-wałbrzyski Ogółem 407204 57177 134157 14,0 32,9 Miasta 260533 36580 88254 14,0 33,9 Wieś 146671 20597 45903 14,0 31,3 Podregion legnicki Ogółem 161903 22353 51540 13,8 31,8 Miasta 111123 15429 36518 13,9 32,9 Wieś 50780 6924 15022 13,6 29,6 Podregion wrocławski Ogółem 147936 20458 46553 13,8 31,5 Miasta 54997 7801 18253 14,2 33,2 Wieś 92939 12657 28300 13,6 30,5 Powiat m. Wrocław Ogółem 173352 21646 69559 12,5 40,1 Źródło: Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 31 XII 2005 r. Warszawa: GUS. Blisko połowę (47,6%) osób młodych, tj. w wieku od 0 do 24 lat, stanowią osoby w wieku 16-24 lata, a więc głównie pobierające naukę w szkołach ponadgimnazjalnych, policealnych i wyższych lub podejmujące pierwszą pracę. W wieku 19-24 lata było w województwie dolnośląskim 33,9% ogółu ludności młodej. W podregionie m. Wrocław odsetek ten był jeszcze wyższy i wynosił 40,1%. Osoby w wieku 16-18 lat stanowiły 13,7% ludności młodej, przy czym w podregionie m. Wrocław udział ten był najmniejszy i wynosił 12,5%. Podregion jeleniogórsko-wałbrzyski dominował wśród podregionów pod względem udziału osób młodych (45,7% ogółu ludności młodej województwa), drugi w kolejności był podregion m. Wrocław (28,9% ogółu ludności młodej województwa). Charakterystyczne było również, że ponad połowa osób w wieku do 24 lat województwa dolnośląskiego mieszkała na terenach wiejskich w podregionie jeleniogórsko-wałbrzyskim, a prawie co trzecia osoba na terenach wiejskich w podregionie wrocławskim. Potencjałem w województwie są osoby młode, które kształcą się w szkołach ponadgimnazjalnych, policealnych i szkołach wyższych regionu. W tabeli 1.7 przedstawiono 18

liczbę i strukturę uczniów szkół ponadgimnazjalnych w roku szkolnym 2005/2006 z uwzględnieniem typów szkół. Tabela 1.7. Liczba i struktura uczniów szkół ponadgimnazjalnych według podregionów i typów szkół w roku szkolnym 2005/2006 Uczniowie w szkolnictwie ponadgimnazjalnym Wyszczególnienie szkoły zasadnicze Ogółem zawodowe ogólnokształcące1 technika 2 przysposabiające do pracy Liczba uczniów (w osobach) Województwo dolnośląskie 118320 17021 73252 27737 310 Podregion jeleniogórsko-wałbrzyski 55709 7802 30737 17033 137 Podregion legnicki 23088 3480 12382 7151 75 Podregion wrocławski 13721 2758 7566 3345 52 Podregion m. Wrocław 25802 2981 22567 208 46 Struktura (w %) Województwo dolnośląskie 100,0 14,4 61,9 23,4 0,3 Podregion jeleniogórsko-wałbrzyski 100,0 14,0 55,2 30,6 0,2 Podregion legnicki 100,0 15,1 53,6 31,0 0,3 Podregion wrocławski 100,0 20,1 55,1 24,4 0,4 Podregion m. Wrocław 100,0 11,5 87,5 0,8 0,2 1 W liceach ogólnokształcących i profilowanych. 2 Z technikami uzupełniającymi. Źródło: Edukacja w województwie dolnośląskim w roku szkolnym 2005/2006. Wrocław: Urząd Statystyczny, maj 2006. Obliczenia własne. W roku szkolnym 2005/2006 w porównaniu z rokiem poprzednim zmniejszyła się liczba uczniów szkół ponadgimnazjalnych. W szczególności w liceach profilowanych i szkołach zawodowych był to spadek o 8,3%, a w podregionie m. Wrocław aż o 17,0%. W roku szkolnym 2005/2006 w szkołach ponadgimnazjalnych kształciło się 118,3 tys. uczniów, z czego 73,3 tys. uczniów (61,9%) wybrało naukę w liceach ogólnokształcących i profilowanych. Jednakże ten typ szkół nie jest formą kształcenia zawodowego. W podregionach województwa dominowali uczniowie szkół ogólnokształcących, stanowiąc ponad połowę populacji uczących się w szkołach ponadgimnazjalnych. W podregionie m. Wrocław 9 na 10 uczniów uczyło się w liceum ogólnokształcącym lub profilowanym. W szkołach zasadniczych zawodowych oraz technikach kształcenie zawodowe pobierało odpowiednio 17,0 tys. i 27,7 tys. uczniów. Uczniowie techników stanowili drugą co do wielkości grupę uczniów szkół ponadgimnazjalnych w województwie i podregionach (z wyjątkiem podregionu m. Wrocław). W szkołach średnich zawodowych na podbudowie szkoły podstawowej kształciło się 997 osób, z czego 225 osób w podregionie m. Wrocław i 113 w powiecie jeleniogórskim grodzkim. Istotną formą kształcenia zawodowego stanowią szkoły policealne i pomaturalne. W roku szkolnym 2005/2006 zwiększyła się zarówno liczba szkół, jak i uczniów. W 417 szkołach kontynuowało naukę 26,8 tys. osób, tj. o 1,1% więcej niż w roku poprzednim. 19

Złotoryjski Zgorzelecki Ząbkowicki Wałbrzyski Świdnicki Strzeliński Lwówecki Lubański Kłodzki Kamiennogórski Jeleniogórski - ziemski Jeleniogórski - grodzki Jaworski Dzierżoniowski Bolesławiecki 36 Struktura uczniów w szkołach ponadgimnazjalnych i policealnych w powiatach podregionu jeleniogórsko-wałbrzyskiego 291 869 928 600 569 291 375 751 364 541 442 378 95 880 487 1998 2160 807 876 2156 2271 587 1574 808 886 416 307 612 1480 2837 470 1952 3049 3040 1862 858 1240 642 589 1168 789 645 788 956 1670 1387 1280 1558 473 856 544 436 147 488 318 107 291 178 1890 119 557 1270 1274 330 1170 330 726 305 195 164 56 512 73 134 0% 20% 40% 60% 80% 100% zawodowe technika licea ogóln. licea profil. przysp. do pracy policealne Struktura uczniów w szkołach ponadgimnazjalnych i policealnych w powiatach podregionu legnickiego Wołowski 402 296 840 461 181 Polkowicki 372 431 612 124 94 Lubiński 629 1713 2670 412 632 Legnicki - ziemski 223 507 250 43 62 Legnicki - grodzki 692 2083 3263 411 1949 Górowski 276 396 605 208 23 Głogowski 886 1725 2071 412 901 0% 20% 40% 60% 80% 100% zawodowe technika licea ogóln. licea profil. przysp. do pracy policealne Struktura uczniów w szkołach ponadgimnazjalnych i policealnych w powiatach podregionu wrocławskiego i m. Wrocław Wrocławski - ziemski 73 194 300 246 29 Wrocławski - grodzki 208 2981 15184 7383 13035 Trzebnicki 542 449 815 437 98 Średzki 223 304 416 350 Oławski 439 600 1097 508 40 Oleśnicki 1149 1241 1951 635 700 Milicki 332 557 729 82 48 0% 20% 40% 60% 80% 100% zawodowe technika licea ogóln. licea profil. przysp. do pracy policealne Rys. 1.8. Struktura uczniów szkół ponadgimnazjalnych i policealnych w powiatach województwa dolnośląskiego w roku szkolnym 2005/2006 Źródło: Edukacja w województwie dolnośląskim w roku szkolnym 2005/2006. Wrocław: Urząd Statystyczny, maj 2006. Obliczenia własne. 20

Na rysunku 1.8 przedstawiono strukturę uczniów w szkołach ponadgimnazjalnych oraz policealnych w powiatach województwa dolnośląskiego w roku szkolnym 2005/2006. Struktura ta jest odzwierciedleniem reformy oświaty oraz polityki edukacyjnej miast i gmin regionu. W podregionie jeleniogórsko-wałbrzyskim kształceniem zawodowym, tj. w szkołach zawodowych, technikach, technikach uzupełniających, szkołach przysposabiających do pracy oraz policealnych, objętych było 53% ogółu uczniów szkół ponadgimnazjalnych i policealnych. Jedynie w powiecie bolesławieckim, jeleniogórskim grodzkim, strzelińskim i zgorzeleckim kształcenie to dotyczyło ponad 60% uczniów (odpowiednio 62%, 64%, 64% i 61%). W podregionie legnickim kształceniem zawodowym objętych było 54% uczniów szkół ponadgimnazjalnych i policealnych, przy czyż aż 73% w powiecie legnickim ziemskim i 59% w powiecie głogowskim. Z kolei w podregionie wrocławskim mniej niż połowa (48%) uczniów kształciło się w celu uzyskania zawodu. Jedynie w powiecie milickim i oleśnickim odsetek uczniów objętych kształceniem zawodowym wynosił odpowiednio 54% i 55%. W powiecie wrocławskim grodzkim oraz wrocławskim ziemskim sytuacja w tym względzie była niekorzystna, bowiem uczniowie wybierali zamiast kształcenia zawodowego kształcenie w liceach ogólnokształcących i profilowanych (odpowiednio 58% i 64% ogółu uczących się w szkołach ponadgimnazjalnych i policealnych). Nie jest to zaskakujące, gdyż Wrocław jest silnym ośrodkiem kształcenia w szkołach wyższych, co więcej władze miasta promowały dłuższą ścieżkę kształcenia zawodowego na podbudowie kształcenia ogólnego. W roku akademickim 2005/2006 na 35 uczelniach wyższych w województwie kształciło się 166,4 tys. studentów (łącznie ze studentami filii położonych w innych województwach). W porównaniu z rokiem poprzednim liczba studentów zwiększyła się o 1,9%, czyli o 3,1 tys. Wzrost ten dotyczył przed wszystkim liczby studentów na studiach dziennych (o 3,7%), przy jednoczesnym spadku liczby studentów na studiach wieczorowych (o 16,2%). Dyplomy ukończenia studiów w roku akademickim 2004/2005 uzyskało 31,5 tys. absolwentów, czyli 19,3% studiujących. Studia ukończyło z tytułem magistra 18,2 tys. absolwentów, z tytułem licencjata 9,7 tys., a z tytułem zawodowym inżyniera 7,7 tys. absolwentów. Na podstawie informacji uzyskanych z Kuratorium Oświaty zaprezentowane zostaną dane dotyczące kształcenia zawodowego w klasach programowo najwyższych w szkolnictwie ponadgimnazjalnym i policealnym w roku szkolnym 2005/2006. 21

W roku szkolnym 2005/2006 szkoły zasadnicze zawodowe województwa dolnośląskiego oferowały kształcenie w 32 zawodach. Najliczniej reprezentowane były zawody: sprzedawca, mechanik pojazdów samochodowych, kucharz małej gastronomii, fryzjer i piekarz. W pięciu wymienionych zawodach kształciło się w klasach programowo najwyższych około 63% uczniów, przy czym kwalifikacje sprzedawcy zdobywało 21% uczniów, a mechanika pojazdów samochodowych - 19%. Technika ponadgimnazjalne kształciły w 25 zawodach. Jednakże 60% wszystkich uczniów klas programowo najwyższych z roku szkolnego 2005/2006 wybrało cztery z nich, a mianowicie: technik ekonomista (26% ogółu uczniów), technik mechanik (15% ogółu uczniów), technik elektronik (10% uczniów) oraz technik handlowiec (9% ogółu uczniów). W roku szkolnym 2005/2006 szkoły policealne oferowały w klasach programowo najwyższych kształcenie w 31 zawodach. Uczniowie tych szkół najczęściej (tj. 55% ogółu) decydowali się na jeden z następujących: technik informatyk (18%), technik administracji (12%), technik usług kosmetycznych (9%), technik ekonomista (8%) oraz technik ochrony fizycznej osób i mienia (8%). 1.5. Wnioski Region Dolnego Śląska, o atrakcyjnym położeniu geograficznym i bogactwie naturalnym, ma duże możliwości rozwojowe, tkwiące przede wszystkim w zasobach ludzkich. Województwo dolnośląskie pod względem powierzchni i liczby ludności zajmowało na koniec 2005 roku odpowiednio 7 i 5 lokatę w kraju. W 2005 roku na obszarze 19947 km 2 mieszkało 288,2 tys. osób, tj. 7,6% ludności kraju. Ludność regionu jest ludnością młodą, bowiem blisko co trzeci mieszkaniec województwa nie przekroczył 24 roku życia. Należy zwrócić uwagę, że powiaty regionu są zróżnicowane pod względem struktur ludności według wieku i ekonomicznych grup wieku. Oznacza to, że potencjał społeczny nie jest równomiernie rozłożony w regionie oraz podregionach. Powiaty podregionu jeleniogórsko-wałbrzyskiego charakteryzowały się na ogół najmniejszym udziałem osób w wieku przedprodukcyjnym przy jednocześnie wysokim udziale osób w wieku poprodukcyjnym oraz niemobilnym (szczególnie widoczne w powiatach wałbrzyskim i jeleniogórskim grodzkim). Taka niekorzystna sytuacja wskazuje na duże obciążenia ekonomiczne ludności powiatów podregionu, skutkujące w przyszłości małą liczbą osób wchodzących na rynek pracy i jednocześnie dużą liczbą osób odchodzących z rynku pracy. 22

Wyraźnie korzystna jest sytuacja w tym względzie w powiatach podregionu legnickiego, które cechowały się na ogół wysokim odsetkiem osób w wieku przedprodukcyjnym i mobilnym oraz niskim odsetkiem osób w wieku poprodukcyjnym (szczególnie wyraźnie widoczne w powiatach polkowickim, górowskim i głogowskim). Obciążenia ekonomiczne ludności w tych powiatach są mniejsze, co będzie skutkowało w przyszłości wchodzeniem na rynek pracy dużej liczby osób. Powiaty podregionu wrocławskiego były do siebie podobne pod względem struktury ludności, cechowały się niskim odsetkiem osób w wieku poprodukcyjnym i niemobilnym, a wysokim udziałem osób w wieku przedprodukcyjnym i mobilnym. W przyszłości będą powiększać się potencjalne zasoby pracy. Wśród wszystkich powiatów województwa wyróżnia się powiat wrocławski grodzki o najwyższym udziale osób w wieku produkcyjnym i najmniejszym udziale osób w wieku przedprodukcyjnym. Duże obciążenie ekonomiczne w tym powiecie jest rezultatem wysokiego odsetka osób w wieku poprodukcyjnym. W 2005 roku w województwie dolnośląskim pracowało 607,2 tys. osób (w podmiotach gospodarczych zatrudniających powyżej 9 osób). Podregion jeleniogórskowałbrzyski skupiał 38% ogółu pracujących województwa, a podregion m. Wrocław - 31% ogółu pracujących województwa. W strukturze pracujących według rodzajów działalności dominowała grupa pracujących w przemyśle i budownictwie (39%). Powiaty podregionów różniły się pod względem struktury pracujących, co wynika z gospodarczego charakteru podregionów. W powiatach podregionu jeleniogórskowałbrzyskiego dominowała grupa pracujących w przemyśle i budownictwie (wyjątek stanowił powiat kłodzki z przewagą pracujących w usługach nierynkowych oraz powiat jeleniogórski grodzki z przewagą pracujących w usługach rynkowych). Podobnie było w powiatach podregionu legnickiego (poza powiatem górowskim, gdzie przeważali pracujący w usługach nierynkowych). W podregionie wrocławskim pracujący w przemyśle i budownictwie stanowili blisko połowę ogółu pracujących. Wyjątek stanowił powiat wrocławski ziemski, gdzie dominowali pracujący w usługach rynkowych. W powiecie wrocławskim grodzkim przeważali pracujący w usługach rynkowych, a drugą co do wielkości była grupa pracujących w usługach nierynkowych W 2005 roku w stosunku do roku poprzedniego w całym regionie i podregionach wzrosła liczba pracujących. Jednakże w niektórych powiatach podregionów obserwowano spadek liczby pracujących. W podregionie jeleniogórsko-wałbrzyskim zmniejszenie się liczby pracujących wystąpiło w powiatach: dzierżoniowskim, jeleniogórskim ziemskim, kłodzkim, 23

ząbkowickim, zgorzeleckim i złotoryjskim. W podregionie legnickim spadek liczby pracujących dotyczył powiatów: górowskiego, legnickiego ziemskiego i wołowskiego. W podregionie wrocławskim zmniejszenie liczby pracujących obserwowano w powiecie milickim i średzkim, natomiast w powiecie oławskim wystąpił największy wśród powiatów województwa wzrost liczby pracujących (o 16,8%). Mimo ogólnego wzrostu liczby pracujących, ludność województwa dolnośląskiego charakteryzowała się mniejszą aktywnością ekonomiczną niż obserwowana przeciętnie w kraju. W I kwartale 2006 roku pracowało 43,1% ogółu ludności w wieku 15 lat i więcej, a aktywnych zawodowo było 53,6% ogółu ludności w wieku 15 lat i więcej. Jednakże można dostrzec oznaki nieznacznej poprawy sytuacji na regionalnym rynku pracy, gdyż w porównaniu do analogicznego okresu roku poprzedniego wskaźnik zatrudnienia wzrósł o 3,1 punktu procentowego, podczas gdy w całym kraju o 1,1 punktu procentowego, natomiast wskaźnik aktywności zawodowej wzrósł odpowiednio o 1,3 i 0,4 punktu procentowego. Potencjałem społecznym w województwie są z pewnością osoby młode, które kształcą się w szkołach ponadgimnazjalnych, policealnych i szkołach wyższych regionu. Blisko połowę (47,6%) osób młodych, tj. w wieku do 24 lat, stanowią osoby w wieku 16-24 lata, a więc głównie pobierające naukę w szkołach ponadgimnazjalnych, policealnych i wyższych lub podejmujące pierwszą pracę. W szkolnictwie ponadgimnazjalnym regionu przeważali uczniowie szkół ogólnokształcących (licea ogólnokształcące i profilowane). Struktura uczniów szkół ponadgimnazjalnych i policealnych z pewnością odzwierciedla politykę edukacyjną powiatów regionu. Wyraźnie widoczne jest to w przypadku powiatu wrocławskiego grodzkiego, gdzie realizowana jest w szkolnictwie dłuższa ścieżka kształcenia zawodowego na podbudowie liceum ogólnokształcącego lub profilowanego. We wszystkich powiatach podregionu jeleniogórsko-wałbrzyskiego oraz podregionu legnickiego kształceniem zawodowym (w szkołach zasadniczych zawodowych, technikach oraz policealnych) objętych było 53-54% uczniów szkół ponadgimnazjalnych i policealnych. W powiatach podregionu wrocławskiego jedynie w powiecie milickim i oleśnickim odsetek uczniów objętych kształceniem zawodowym wynosił ponad 50%. A powiat wrocławski grodzki cechował się najmniejszym spośród wszystkich powiatów regionu odsetkiem uczniów (42%) kształcących się w celu uzyskania zawodu. Uczniowie klas programowo najwyższych w roku szkolnym 2005/2006 najczęściej zdobywali następujące zawody: w zasadniczych szkołach zawodowych sprzedawca, mechanik pojazdów samochodowych, kucharz małej gastronomii, fryzjer, piekarz 24

w technikach technik ekonomista, technik mechanik, technik elektronik, technik handlowiec, w szkołach policealnych technik informatyk, technik administracji, technik usług kosmetycznych, technik ekonomista, technik ochrony fizycznej osób i mienia. 2. Bezrobocie w regionie 2.1. Liczba rejestrowanych bezrobotnych i dynamika zmian bezrobocia w latach 2005-2006 w regionie, podregionach i powiatach W końcu czerwca 2006 r. w województwie dolnośląskim zarejestrowanych było 207,7 tys. osób bezrobotnych, tj. o 14,0% mniej niż w analogicznym okresie roku poprzedniego. Najwięcej bezrobotnych notowano w podregionie jeleniogórsko-wałbrzyskim 117,4 tys. osób, co stanowiło 56,5% ogółu pozostających bez pracy. Najmniej liczna była populacja bezrobotnych podregionu m. Wrocław 28,2 tys. osób, tj. 13,6% ogółu bezrobotnych regionu. W tabeli 1.8 i na rysunku 1.9 przedstawiono liczbę zarejestrowanych bezrobotnych w województwie i podregionach w kwartałach lat 2005-2006. Tabela 1.7. Bezrobocie rejestrowane według podregionów w latach 2005-2006 Liczba bezrobotnych Dynamika 2005 2006 2006 Wyszczególnienie stan na stan na stan na dzień 31 czerwiec 2005 grudzień 2005 dzień 30 VI dzień 30 VI XII = 100 = 100 w osobach Województwo dolnośląskie 241550 233352 207724 86,0 89,0 Podregion jeleniogórsko-wałbrzyski 132854 130394 117396 88,4 90,0 Podregion legnicki 41542 39319 35066 84,4 89,2 Podregion wrocławski 33262 32192 27068 81,4 84,1 Podregion m. Wrocław 33892 31447 28194 83,2 89,7 Źródło: Dolnośląski Wojewódzki Urząd Pracy. Obliczenia własne. Liczba bezrobotnych w całym regionie oraz w każdym z podregionów malała w kolejnych okresach (por. rys. 1.9 i tabela 1.8). W czerwcu 2006 roku w stosunku do czerwca 2005 największe zmiany odnotowano w podregionie wrocławskim (spadek liczby bezrobotnych o 18,6%) oraz podregionie m. Wrocław (spadek o 16,8%). Podczas gdy w ciągu sześciu miesięcy (od grudnia 2005 do czerwca 2006) liczba zarejestrowanych bezrobotnych zmniejszyła się o 25,6 tys. osób, czyli 11,0%. Wówczas największy spadek dotyczył tylko podregionu wrocławskiego (o 15,9%). 25

300 000 Liczba bezrobotnych w podregionach województwa dolnośląskiego w kwartałach lat 2005-2006 250 000 200 000 osoby 150 000 100 000 50 000 0 I kw. II kw. III kw. IV kw. I kw. II kw. 2005 2006 Podregion jeleniogórsko-w ałbrzyski Podregion legnicki Podregion w rocław ski Podregion m. Wrocław Rys. 1.9. Liczba bezrobotnych w podregionach województwa dolnośląskiego w kwartałach lat 2005-2006 Źródło: Dolnośląski Wojewódzki Urząd Pracy. Obliczenia własne. Na mapce 1.1 przedstawiono zmiany względne liczby bezrobotnych w powiatach województwa dolnośląskiego zaobserwowane w ciągu roku, tzn. w czerwcu 2006 roku w stosunku do czerwca roku poprzedniego. W końcu I półrocza 2006 roku w stosunku do analogicznego okresu roku poprzedniego liczba bezrobotnych we wszystkich powiatach województwa zmalała. W całym województwie liczba pozostających bez pracy zmniejszyła o 14,0%. W 14 powiatach spadek liczby bezrobotnych był większy niż przeciętnie w regionie, a największe zmiany względne zaobserwowano w powiatach: oławskim (spadek o 24,2%), wołowskim (spadek o 22,2%), oleśnickim (spadek o 21,2%), wrocławskim - ziemskim (spadek o 19,8%) i lubińskim (spadek o 19,4%). Z kolei najmniejsze spadki w liczbie bezrobotnych odnotowano w powiatach: lwóweckim (o 5,0%), dzierżoniowskim (o 5,1%), ząbkowickim (o 5,7%) i lubańskim (o 7,0%). 26