Architektura systemów informatycznych WPROWADZENIE DO SYSTEMU LINUX Materiały: www.staff.amu.edu.pl/~evert/asi.php W razie nieobecności proszę o zapoznanie się z materiałem z ćwiczeń w domu Zaliczenie 11.01 lub 18.01.2010 1
Czym jest Linux? Linux jądro systemu (kernel) Wysyłanie i odbieranie komunikatu od sprzętu Przydzielanie i zwalnianie pamięci Uruchamianie i zamykanie programów Dystrybucja Linuksa jądro + oprogramowanie + instalator systemu np. Ubuntu, Fedora, Mandrake 2
Jądro (ang. kernel) Składniki systemu Powłoka (ang. shell) program pośredniczący pomiędzy jądrem a uŝytkownikiem. Pobiera polecenia od uŝytkownika oraz przekazuje wyniki tych poleceń. MoŜna spotkać powłoki tekstowe (np. bash) lub graficzne (np. Gnome) System plików 3
Nazwy dysków: hd Instalacja Linuksa hda, hdb oznacza kolejne dyski twarde hda1, hda2, hdb1 oznacza partycje na kolejnych dyskach Systemy plików ntfs Windows FAT (FAT32) Windows, ewentualnie niektóre dystrybucje linuxa ext2 Linux, posiada mechanizm automatycznej defragmentacji plików ext3 Linux, system ext2, rozszerzony o obsługę plików dziennika 4
Konsola wprowadzenie (1) Polecenie program wywoływany przy pomocy powłoki, np. ls whoami Parametry (opcje) polecenia powodują działanie polecenia w inny sposób niŝ domyślny. Parametry umieszczane są po nazwie polecenia i poprzedzane znakiem np. ls l Argumenty obiekty, na których wykonane ma być polecenie, np ls l /home/student ls / 5
Konsola wprowadzenie (2) KaŜde polecenie wykonywane w konsoli posługuje się trzema strumieniami danych: Wejściowy domyślnie jest to klawiatura < Wyjściowy domyślnie jest to monitor > Błędów - domyślne wyjście to monitor 2> ŚcieŜki: JeŜeli ścieŝka zaczyna się od katalogu głównego jest to tzw. ścieŝka pełna lub bezwzględna np.: /usr/lib.. katalog nadrzędny. katalog bieŝący ŚcieŜka rozpoczynające się od.. lub. nazywana jest ścieŝką względną ~ katalog domowy aktualnego uŝytkownika 6
Struktura Katalogów / katalog główny (root) /bin pliki binarne, narzędzia systemowe, podstawowe programy /dev pliki obsługujące urządzenia: cdrom, modem, drukarki /boot informacje i polecenia potrzebne do uruchomienia systemu, /etc globalne pliki konfiguracyjne, dane systemowe (pliki haseł) /home katalogi uŝytkowników (oprócz katalogu roota) /lib skompilowane biblioteki potrzebne do obsługi systemu /proc informacje o procesach, wirtualny system plików /root katalog superuŝytownika administratora systemu /sbin programy dostępne tylko dla administratora /tmp pliki tymczasowe, w tym pliki internetowe /usr narzędzia i aplikacje, dokumentacja systemu /var pliki pocztowe, kolejki drukarki i logi systemowe 7
Katalog domowy uŝytkownika j_kowalski /home/j_kowalski Katalog główny, korzeń, root / 8
Konsola skróty klawiszowe Przywoływanie poprzednich poleceń: strzałka gór, strzałka dół Wyszukiwanie wcześniejszych poleceń: Ctrl + R Przerwanie działania polecenia: Ctrl + C Przewijanie ekranu terminala: Shift + PageUp, Shift + PageDown Automatyczne dokończenie polecenia: Tab 9
UŜytkownicy - wprowadzenie whoami podaje nazwę aktualnego uŝytkowanika adduser zakłada konto nowego uŝytkownika passwd zmienia hasło uŝytkownika 10
Ćwiczenie 1 tworzenie uŝytkownika Utwórz uŝytkownika i ustal dla niego hasło Będziesz korzystał z tego uŝytkownika więc nazwę i hasło naleŝy zapamiętać adduser nazwa_uŝytkownika nazwa_grupy Przykład: 1. sudo adduser jkowalski 2. Podaj hasło administratora 3. Wprowadź hasło dla nowego uŝytkownika 4. Opcjonalnie podaj dane (imię nazwisko itp.) nowego uŝytkownika 5. Zaakceptuj wprowadzone dane 6. Wywołaj ponownie polecenie adduser jako nazwę grupy podając wartość: admin w celu dodania nowo utworzonego uŝytkownika do grupy z uprawnieniami administratora, np.: adduser jkowalski admin 7. Wyloguj się z konta student i zaloguj na konto nowo utworzonego uŝytkownika 11
WaŜniejsze polecenia Uzyskiwanie pomocy [polecenie] -- help opisuje podstawowe parametry oraz informacje o sposobie uŝytkowania polecenia np.: ls --help [polecenie] h jak wyŝej, ale bardziej podstawowe informacje i nie jest dostępna dla wszystkich poleceń man [polecenie] bardziej obszerny manual opisujący dane polecenie np.: man ls info [polecenie] nowsza wersja powyŝszego polecenia np.: info ls apropos [wybrane zagadnienie] podaje polecenia powiązane z wybranym zagadnieniem np.: apropos copy 12
Podstawowe polecenia informacje o katalogach i plikach pwd - podaje nazwę bieŝącego katalogu (aktualnego katalogu roboczego) ls przedstawia zawartość katalogu. Niektóre opcje: ls l informacje o plikach poszerzone o właściciela, prawa dostępu, datę modyfikacji itp. dirname podaje nazwę katalogu basename podaje nazwę pliku cd [katalog] przejście do podanego katalogu, np.: cd.. Przejście do katalogu nadrzędnego cd /usr/lib nie trzeba przechodzić katalog po katalogu, moŝna od razu podać całą ścieŝkę cd../pulpit cd przejście do katalogu domowego quota ilość miejsca na dyskach df ilość zajętej przestrzeni dyskowej du - podaje informacje o wielkości poszczególnych katalogów find wyszukanie plików w określonym katalogu 13
Przejdź do katalogu domowego Ćwiczenie 2 Upewnij się w jakim katalogu aktualnie się znajdujesz (pwd) Wyświetl listę katalogów i plików Sprawdź ile miejsce zajmują poszczególne katalogi (te które znajdują się w Twoim katalogu domowym) Przejdź do katalogu głównego Wyświetl listę katalogów 14
Podstawowe polecenia operacje na plikach i katalogach mkdir tworzenie katalogu, np.: mkdir test rmdir usuwanie katalogu touch tworzenie nowego pliku, np.: touch plik_testowy.txt mv przeniesienie pliku lub zmiana nazwy cp skopiowanie pliku rm usunięcie pliku rm f [katalog] usuwa katalog wraz z zawartością chown zmiana właściciela pliku chgrp zmiana grupy właścicieli pliku find wyszukiwanie plików cat wyświetla zawartość pliku more (less) jak wyŝej, ale umoŝliwia przewijanie zawartości góra dół. Przerwanie polecenia następuje po naciśnięciu Q cmp porównanie zawartości dwóch plików grep podaje wszystkie wiersze z pliku spełniające dany warunek 15
Ćwiczenie 3 W swoim katalogu domowym utwórz katalog o nazwie test W katalogu test stwórz plik testowy.txt Utwórz na Pulpicie katalog cw Przekopiuj plik testowy.txt do katalogu cw Zmień nazwę przekopiowanego przed chwilą pliku na zmiana.txt 16
WaŜniejsze polecenia przekierowanie strumieni danych > zmiana strumienia wyjściowego np. przekierowanie danych do pliku: ls > lista.txt (zastąpienie danych znajdujących się w pliku) ls >> lista.txt (dopisanie danych do pliku, bez kasowania poprzednich) < zmiana strumienia wejściowego np. odczytanie danych z pliku wc l < objetosc.txt 2> zmiana strumienia błędu np. zapisanie błędów w pliku ls aaaa 2> bledy.txt przekazanie danych z jednego polecenia do drugiego np.: ls less 17
Ćwiczenie 4 Utwórz na pulpicie katalog informacje i umieść w nim plik dane_katalogi.txt, który będzie zawierał informacje o katalogach i plikach znajdujących się w katalogu domowym uŝytkownika oraz o katalogach znajdujących się w korzeniu Wyświetl zawartość pliku 18