GEOSYSTEMY WYBRANYCH OBSZARÓW GÓRSKICH ŚWIATA Alpy Południowe Nowa Zelandia
Nowa Zelandia - to państwo wyspiarskie położone w południowo-zachodniej części Oceanu Spokojnego, 1600 km na południowy wschód od Australii. Obejmuje 2 wyspy: Południową (150,5 tys. km2) i Północną (114,7 tys. km2), rozdzielone Cieśniną Cooka, oraz szereg małych (m.in.: Stewart, Kermadec, Chatham, Camplell). Wyspy te są pochodzenia kontynentalnego. Odkrywcą Nowej Zelandii był żeglarz holenderski Abel Tasman.
Krainy geograficzne Nowej Zelandii - lokalizacja Alp Południowych Rozciągłość Nowej Zelandii z północy na południe wynosi ok. 1 500 km a ze wschodu na zachód około 200 km. Nowa Zelandia jest krajem górzystym. Obszary wyżynne i górskie wzniesione od 200 m do 1 000 m n p.m. zajmują około 2/3 kraju. Tereny wysokogórskie wzniesione ponad 1 000 m n.p.m. zajmują około 8%, terytorium. Obszary nizinne - głównie równiny nadbrzeżne około 25% Większą część Wyspy Południowej zajmuje pasmo Alp Południowych. Na południe od gór rozciąga się kraina górska - Otago. Wzdłuż wschodniego wybrzeża, między Alpami Południowymi i Zatoką Canterbury ciągnie się Nizina Canterbury - główny okręg rolniczy Nowej Zelandii. Nizina Westland - rozciąga się wzdłuż środkowej części zachodniego wybrzeża a Nizina Southland leży na południowym krańcu wyspy.
Łańcuch górski Alp Południowych - Nowozelandzkich rozciąga się wzdłuż całej wyspy, z południowego zachodu na północny wschód i osiąga długość ok. 370 km Średnia wysokość masywu wynosi ok. 2 000 m n.p.m. Ich kulminacja - Góra Cooka (3 764 m n.p.m.) - jest najwyższym wzniesieniem Nowej Zelandii
Główne szczyty Wyspy Południowej w Alpach Nowozelandzkich Mount Cook 3764 Mount Tasman 3497 Mount Dampier 3440 Mount Silberhorn 3279 Mount Aspiring 3135 Glacier Peak 3003 m n.p.m. m n.p.m. m n.p.m. m n.p.m. m n.p.m. m n.p.m. Najwyższe przełęcze: Fitzgerald ponad 2000 m n.p.m., Haast 1716 m n.p.m. Arthur - 530 m n.p.m. - jedyna przez którą przechodzi linia kolejowa łącząca wschodnie wybrzeża wyspy z zachodnimi
Alpy Nowozelandzkie zbudowane są z łupków, szarogłazów i wapieni paleozoicznych oraz mezozoicznych poprzecinanych licznymi intruzjami magmy i pokrytych wylewami lawy. Zachodnie zbocza gór są strome z głęboko wciętymi dolinami, natomiast wschodnie obniżają się łagodnie ku nizinie Canterbury. Dzięki nagim, ostrym szczytom, urwiskom, cyrkom i głębokim dolinom oraz trudno dostępnym graniom podobnym do krajobrazu Alp zyskały nazwę Alp Nowozelandzkich
Alpy Nowozelandzkie cechują się wysokogórską rzeźbą alpejską, z licznymi formami polodowcowymi - ostre urwiste ściany - liczne kary polodowcowe - żłoby lodowcowe Pozostałością po wielkim glacjale są również grube pokrywy morenowe i fluwioglacjalne a także lessowe.
Granica wiecznego śniegu na zboczach zachodnich przebiega na wysokości 2100 m n.p.m. a na zboczach wschodnich na 2400 m n.p.m.. Liczne lodowce o łącznej powierzchni 1000 km2 stanowią pozostałość zlodowacenia plejstoceńskiego kiedy to, występowały lodowce nie tylko dolinne ale i podgórskie. Teraz schodzą one swoimi językami na niewielkie wysokości, w krainę wiecznie zielonych lasów subtropikalnych. Najdłuższy lodowiec to Lodowiec Tasmana dochodzący do 29 km długości
Zimą śnieg leży już na wysokości 800-900 m n.p.m. Opady na stokach zachodnich dochodzą do 5000 mm rocznie a na stokach wschodnich od 500 do 700 mm. Tak wielka ilość opadów na stokach zachodnich powoduje, ze w związku z dużą dostawą śniegu jęzory lodowców przesuwają się z rekordowymi prędkościami. Czoło Lodowca Franciszka Józefa poruszającego się z prędkością 5m na dobę (porównywalną tylko z prędkością lodowców na Alasce), schodzi do wysokości około 215 m n.p.m. i sąsiaduje bezpośrednio z wiecznie zielonym lasem subtropikalnym.
W Alpach Nowozelandzkich występują liczne jeziora polodowcowe. Jezioro Wanaka - powierzchnia 192 km2, maksymalna głębokość 304 m. Do Wanaka wpływają rzeki Makarora i Matukituki, a wypływa Clutha. Zasoby wodne jeziora wykorzystywane do produkcji energii elektrycznej. Odkryte w 1853 przez N. Chalmersa.
Jezioro Rotorua
Alpy Południowe charakteryzują się dobrze wykształconą piętrowością środowiska przyrodniczego: - do ok. 1100 m n.p.m. - lasy liściaste z przewagą buka południowego, - do ok. 1500 m n.p.m. - zarośla subalpejskie, - do 1800 m n.p.m. - łąki alpejskie ze zbiorowiskami trawiastymi typu tussock - wyzej, pozbawione ciągłej roślinności rumowiska skalne
W najwyższych partiach Alp Nowozelandzkich utworzono kilka parków narodowych, m.in. * Westland * Mount Cook * Mount Aspiring * Fiordland - największy park narodowy na południowo - zachodnim wybrzeżu
Park Westland powstał w 1960 roku. Jest to wysokogórski park z lodowcami, lasami deszczowymi oraz obszarami rolniczymi. Najbardziej znane są lodowce tego parku (Fox Glacier - 13 km, Franc Josef Glacier - 11 km), lodowcowe jeziora (np. Lake Mathiesen)
Park Narodowy Mount Cook
Park Narodowy Mount Aspiring
Park Narodowy Fiordland znajduje się na południowo zachodnim wybrzeżu Wyspy Południowej (South Island), należy do największych parków na świecie. Założony został w 1952 roku. Jest największym parkiem narodowym Nowej Zelandii. Znajdują się tam: subtropikalne lasy, lasy bukowe, wysokie góry o alpejskim krajobrazie, fiordy powstałe w wyniku wkraczania morza w głębokie doliny lodowcowe oraz przylądki. Dwie trzecie parku porośnięte są południowymi bukami i drzewami, z których niektóre mają nawet po 800 lat. Bardzo ciekawe są tam wodospady, z najbardziej znanym Southerland Falls (wys. 580 m) na czele. Na terenach parku spotkać można, oprócz kei, także kiwi oraz takahe.
Bibliografia: Leszczycki S., Fleszar M.: Australia, Oceania, Antarktyka, WP, W-wa,1971 Australia, Oceania, Antarktyda : Encyklopedia Geograficzna Świata, Opres, Kraków 1995. Geograficzny Atlas Świata: PPWK, 1995. Zdjęcia pochodzą ze stron internetowych.
Opracowała: Katarzyna Kwiatek-Grabarska