Turystyka a ochrona przyrody na Ponidziu Dariusz Wiech Zespół Świętokrzyskich i Nadnidziańskich Parków Krajobrazowych Szkolenie regionalne Natura 2000 a turystyka wodna i nadwodna Lublin, 29 września 2011 r. Dofinansowano ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
Nida jest najdłuższą rzeką województwa świętokrzyskiego. Ma 151,2 km, a powierzchnia dorzecza wynosi 3862 km2.
To typowa rzeka nizinna, której szerokość w najszerszym punkcie w okolicach Motkowic wynosi 79 m, a w najwęższym 6 m. Głębokość waha się od 0,4 do 3 m.
ZESPÓŁ ŚWIĘTOKRZYSKICH I NADNIDZIAŃSKICH PARKÓW KRAJOBRAZOWYCH 1. Suchedniowsko- Oblęgorski PK 2. Sieradowski PK 1. 2. 3. Chęcińsko- Kielecki PK 3. 4. 5. 4. Cisowsko- Orłowiński PK 5. Jeleniowski PK 8. 7. 6. 6. Nadnidziański PK 7. Szaniecki PK 8. Kozubowski PK
Na terenie Ponidzia wytyczono również obszary chronione w ramach projektu Natura 2000. OBSZARY SPECJALNEJ OCHRONY OSO: 1. Dolina Nidy SPECJALNE OBSZARY OCHRONY SOO: 1.Ostoja Nidziańska; 2.Ostoja Kozubowska; 3.Ostoja Mierzawy; 4.Ostoja Stawiany; 5.Ostoja Szaniecko - Solecka.
Dolina Nidy i Ostoja Nidziańska obejmują najbardziej cenny przyrodniczo i atrakcyjny turystycznie fragment Ponidzia, przebiegający wzdłuż rzeki Nidy.
Obszar Specjalnej Ochrony ptaków Dolina Nidy PLB260001 Powierzchnia: 15 177,4 ha. Położony częściowo na terenie Nadnidziańskiego Parku Krajobrazowego, a także na terenie Nadnidziańskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu.
Status obszaru natura 2000 jest gwarancją dobrego stanu środowiska przyrodniczego, dlatego stanowi zachętę do wyboru takiego terenu na miejsce wypoczynku.
Pomiędzy turystyką a ochroną przyrody widoczna jest sprzeczność interesów Im bardziej unikalne i atrakcyjne są obiekty i obszary przyrodnicze, tym większe jest zainteresowanie. Jednak właśnie te elementy podlegają bardziej rygorystycznym przepisom ochronnym ograniczającym możliwości udostępnienia dla turystyki.
Najważniejszą rzeczą jest określenie zasad udostępnienia najcenniejszych elementów przyrodniczych dla celów turystycznych.
Analizując ten problem w przypadku już istniejących form ochrony przyrody dobrze jest wziąć pod uwagę np. parki narodowe gdzie turystyka jest możliwa wyłącznie po wyznaczonych i oznakowanych szlakach turystycznych Oznakowanie szlaków turystycznych (pieszych, rowerowych, konnych, kajakowych i innych jest rzeczą istotną z uwagi na bezpieczeństwo zarówno przyrody jak i turysty.
Najważniejsze jest zabezpieczenie odpowiedniej infrastruktury (zwłaszcza koszy na śmieci w najbardziej popularnych miejscach postojowych na szlakach odpowiedniej to ilości turystów).
Na mapach powinny być zaznaczone miejsca przeznaczone do biwakowania, na szlakach kajakowych o dogodnym zejściu na ląd. Przystanie kajakowe (np. nowo wybudowana przystań na rzece Nidzie w Chrobrzu) oprócz wygody dla turystów są ochroną dla ptaków gniazdujących w przybrzeżnych zaroślach.
W przypadku wzmożonego ruchu turystycznego na danym terenie koniecznym jest przeprowadzanie częstszej oceny oddziaływania na środowisko
W niektórych przypadkach by zmniejszyć możliwość szkód wywołanych przez turystę celowym mogło by być wynajmowanie przewodników zaznajomionych z terenem oraz zasadami poruszania się po nim.
Poniżej miejscowości Motkowice uformowała się unikatowa struktura geomorfologiczna delta śródlądowa
Nida wpływa do zagłębienia tektonicznego o płaskim dnie, zwalnia bieg i dzieli koryto na kilka ramion płynących równolegle.
Przykład turystyki mało inwazyjnej Świętokrzyska Kolejka Dojazdowa Ciuchcia Expres Ponidzie, wykorzystująca linię wąskotorową zbudowaną przez wojska austriackie już w 1915 r.,
Pociąg, w skład którego może wejść zabytkowa lokomotywa parowa lub spalinowa i wagony pasażerskie, kursuje w każdą niedzielę sezonu letniego oraz na zamówienie.
Kursuje na 30-kilometrowym odcinku 11-krotnie dłuższego niegdyś szlaku towarowo-pasażerskiego
Dwugodzinna To Z jedna okien z wagonów podróż największych można trasie atrakcji podziwiać Jędrzejów turystycznych malownicze Pińczów regionu. wiedzie W ubiegłym przez pejzaże. roku rozlewiska ciuchcia Nidy, przewiozła 21 Występuje tys. turystów blisko - o trzy 170 tys. gatunków więcej ptaków niż rok wcześniej.
To szczególnie polecana forma zwiedzania obszarów chronionych ponieważ turyści nie płoszą ptaków mogąc je jednocześnie obserwować z okien. Turyści nie zostawiają po sobie śmieci. Zarówno w pociągu jak i na trasie znajduje się odpowiednia ilość pojemników.
Spływ kajakowy Na odcinku od Motkowic, aż do ujścia Nida wykorzystywana jest turystycznie jako kajakowy szlak wodny.
Temperatura wody dochodzi latem do 27oC, co czyni spływy kajakowe Nidą szczególnie atrakcyjnymi. Szlak kajakowy Nidy jest łatwy, nieuciążliwy i bardzo malowniczy. Nida toczy swe leniwe wody Nida jest jedną z najbardziej nasłonecznionych wśród wzgórz, lasów, i najcieplejszych łąk i pól w Nadnidziańskim polskich Parku Krajobrazowym. rzek.
Na trasie spływu kajakowego nie ma wielu utrudnień: kilka prożków, małe bystrza, pozostałości po starych młynach, zwalone drzewa. Ich pokonanie nie jest szczególnie trudne a z pewnością podnosi atrakcyjność płynięcia.
Na Ciepła niektórych i czysta odcinkach, woda oraz zwłaszcza piaszczyste w okresie dno suchego umożliwiają lata, kąpiel niedogodnością praktycznie mogą na być całej piaszczyste długości rzeki, przemiały. zaś urokliwe Zaledwie zakątki w kilku na miejscach brzegach zachęcają na całej trasie występuje konieczność do biwakowania. przenoszenia kajaków brzegiem.
Atutem jest niewielka liczba kajakarzy, co zapewnia kameralność spływów.
Obszar Doliny Nidy został objęty ochroną stosunkowo niedawno. W latach 80-tych powstał Zdjęcia park krajobrazowy, ze spływu mającego a w miejsce ostatnich 30 lat latach temu pokazują, obszary że turystyka wodna wcale nie musi oznaczać spustoszenia Natura 2000. dla okolicznej przyrody.
Problemem mała ilość przygotowanych miejsc, do których można przybijać kajakiem. Piaszczyste plaże zachęcają turystów do zatrzymywania się w różnych odcinkach spływu ale nie zawsze jest to dobre dla przyrody (mogą być niepokojone ptaki gniazdujące na brzegach).
Z uwagi na występujące tu silne prądy Problemem może być rozdeptywanie szlaku wznoszące garb jest wykorzystywany przy uprawianiu różnych sportów np. lotnie, paralotnie. Garb położony jest w tym odcinku równolegle do rzeki Nidy dlatego turyści którzy zdecydują się przejść nim mogą się cieszyć przepięknymi widokami
Oraz rzadkich roślin chronionych zasiedlających ten teren często od czasów polodowcowych
Pierwiosnka lekarska Wężymord stepowy Miłek wiosenny
Na terenach objętych Naturą 2000 nie buduje się Pińczów nazywany infrastruktury był sarmackimiturystycznej dla turystyki masowej dlatego trzeba hotele budować na terenach Atenami przylegających po wcześniejszej ekspertyzie słynąłi jako główny wyeliminowaniu ewentualnych zagrożeń. ośrodek reformacji
Na Szczególnym wsi Budowanie jest możliwość zainteresowaniem hoteli organizowania itd.. wiąże się pól namiotowych nie tylko cieszą z palenia się koniecznością ognisk niewielkie pod domki uzyskiwania czujnym okiem pozwoleń gospodarzy co często wynajmowane przez gospodarzy warunkiem długo trwa jest ale zaznaczenie także z kosztami takich miejsc dlatego na powstające w wyniku przeróbek mapach np. celowym suszarni oznakowanie jest do tytoniu wykorzystywanie na szlakach i utrzymanie bazy już odpowiedniego istniejącej poziomu w postaci przez agroturystyki gospodarzy
Czasami wystarczy wprowadzić niewielkie ułatwienie np. schodki do jaskini czy zabezpieczenia łańcuchowe, by spowodować, iż turysta odwiedzi wskazane przez nas miejsce i uzna je za bezpieczne i ciekawe. Jaskina gipsowa nad stawem w Gackach schodki
Przystań w Chrobrzu zachęca kajakarzy do zwiedzenia miejscowości
Edukacja Aby z turystyki na danym terenie zadowoleni byli wszyscy konieczne jest edukowanie zarówno osób zamieszkujących obszar chroniony jak i przyjezdnych.
ZŚiNPK prowadzi zajęcia edukacyjne w terenie przeznaczone dla dzieci od przedszkola, szkół podstawowych, gimnazjów oraz dla nauczycieli biologii i przedmiotów przyrodniczych.
Szczególnym zainteresowanie cieszy się temat: Szkodliwość wypalania łąk i pastwisk, który ma za zadanie wykazania rolnikom plusów i minusów tego typu rozwiązania. Ile faktycznie zyskuje pieniędzy, ile gatunków roślin i zwierząt ulega zniszczeniu.
Prowadzący przekazuje wiedzę o ptakach, ich budowie, upierzeniu, prezentuje nagrane odgłosy, omawia potrzebę ochrony zagrożonych gatunków. Zajęcia rozpoczynają się prezentacją w sali edukacyjnej zawierającą omówienie budowy ptaków, charakterystykę siedlisk i gatunków, przedstawienie sposobów obserwacji, liczenia i rozpoznawania ptaków, prezentacja nagrań głosów. Ptaki Doliny Nidy
Po przeprowadzeniu prezentacji w sali wychodzimy w teren Dokonujemy obserwacji napotkanych ptaków, próbujemy określić gatunki, rozpoznać głosy i policzyć. Podczas warsztatów w terenie wypełniamy karty pracy.
Ćwiczenia polegają na poborze próbek wody z rzeki i wykonaniu prostych oznaczeń jej zanieczyszczenia. Uczestnicy warsztatów porównują kolor próbki ze skalą kolorymetryczną i szacują zawartość składników zanieczyszczenia w wodzie. Rzeka Nida prezentacja i ćwiczenia terenowe Przy okazji omawiamy wpływ działalności człowieka na rzeki. Forma prowadzonych warsztatów dostosowana jest do wieku uczestników.
Zorganizowane wycieczki szkolne oprowadzane przez pracowników ZŚiNPK 2008r 2130 osób 2009 2426 osób 2010r 2971 osób 2011r Do dziś 2860 osób
Najważniejszą rzeczą jest by osoby zamieszkujące obszary przyrodniczo cenne zrozumiały, iż teren ten oraz wszelkiego rodzaju zaostrzenia nie są dla nich przeszkodą lecz wręcz odwrotnie mogą stanowić dla nich zródło dochodu jednak tylko pod warunkiem że będą o nie dbali jak o swoje stanowiska pracy
Ciekawostki turystyczne regionu
Krocząca Sosna na Wełczu
Busko Zdrój Już w XIII w. wspominano o solankach, ale dopiero na początku XIX w. zaczęto się zastanawiać nad ich wykorzystaniem w leczeniu różnych schorzeń. Powstały Łazienki, wzorowane na rzymskich, zaprojektowane przez Henryka Marconiego
Dolina skorocicka z najdłuższą jaskinią gipsową w polce
Ważne jest by ustalając plan dotyczący budowy przestani kajakowych brać pod uwagę rozmieszczenie poszczególnych atrakcji turystycznych regionu Dziękuję za uwagę.