SYSTEM PRAWA KARNEGO Przestępstwa przeciwko państwu i dobrom zbiorowym Tom 8
SYSTEM PRAWA KARNEGO Przestępstwa przeciwko państwu i dobrom zbiorowym Tom 8 REDAKTOR NACZELNY SYSTEMU PRAWA KARNEGO ANDRZEJ MAREK ZASTĘPCA REDAKTORA NACZELNEGO SYSTEMU PRAWA KARNEGO LECH K. PAPRZYCKI
Przestępstwa przeciwko państwu i dobrom zbiorowym Tom 8 Redaktor prof. dr hab. Lech Gardocki Autorzy prof. dr hab. Marek Bojarski Uniwersytet Wrocławski; prof. dr hab. Lech Gardocki Uniwersytet Warszawski; dr hab. Stanisław Hoc Uniwersytet Opolski; Wiesław Kozielewicz Sędzia SN; prof. dr hab. Barbara Kunicka-Michalska Instytut Nauk Prawnych PAN; dr Joanna Piórkowska-Flieger Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie; dr Jacek Potulski Uniwersytet Gdański; prof. dr hab. Wojciech Radecki Instytut Nauk Prawnych PAN; dr hab. Ryszard A. Stefański prof. Uczelni Łazarskiego w Warszawie; adwokat Adam Wojtaszczyk Uniwersytet Jagielloński; dr hab. Włodzimierz Wróbel prof. Uniwersytetu Jagiellońskiego; dr Witold Zontek Uniwersytet Jagielloński WYDAWNICTWO C. H. BECK INSTYTUT NAUK PRAWNYCH PAN WARSZAWA 2013
Wydano we współpracy z Instytutem Nauk Prawnych PAN w Warszawie Poszczególne części opracowali: Marek Bojarski rozdz. X Lech Gardocki rozdz. I Stanisław Hoc rozdz. II, III Wiesław Kozielewicz rozdz. IX Barbara Kunicka-Michalska rozdz. XI Joanna Piórkowska-Flieger rozdz. XII Jacek Potulski rozdz. VII Wojciech Radecki rozdz. VI Ryszard A. Stefański rozdz. IV, V Adam Wojtaszczyk/Włodzimierz Wróbel/Witold Zontek rozdz. VIII Redakcja: Urszula Danilczuk Wydawca: Dagna Kordyasz Wydawnictwo C. H. Beck 2013 Wydawnictwo C. H. Beck Sp. z o.o. ul. Bonifraterska 17, 00-203 Warszawa Skład i łamanie: Wydawnictwo C. H. Beck Druk i oprawa: Totem, Inowrocław ISBN 978-83-255-4609-3 ISBN e-book 978-83-255-4610-6
Przedmowa Prezentowany tom 8 Systemu Prawa Karnego poświęcony jest problematyce przestępstw przeciwko państwu i dobrom zbiorowym, i z tego względu obejmuje ponad połowę przepisów zawartych w części szczególnej Kodeksu karnego. Poszczególne rozdziały tego tomu zawierają omówienie przestępstw przeciwko pokojowi, ludzkości i przestępstw wojennych (Rozdział XVI KK); przestępstw przeciwko Rzeczypospolitej Polskiej (Rozdział XVII KK); przestępstw przeciwko obronności (Rozdział XVIII KK); przestępstw przeciwko bezpieczeństwu powszechnemu (Rozdział XX KK); przestępstw przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji (Rozdział XXI KK); przestępstw przeciwko środowisku (Rozdział XXII KK); przestępstw przeciwko działalności instytucji państwowych oraz samorządu terytorialnego (Rozdział XXIX KK); przestępstw przeciwko wymiarowi sprawiedliwości (Rozdział XXX KK); przestępstw przeciwko wyborom i referendum (Rozdział XXXI KK); przestępstw przeciwko porządkowi publicznemu (Rozdział XXXII KK); przestępstw przeciwko ochronie informacji (Rozdział XXXIII KK) i przestępstw przeciwko wiarygodności dokumentów (Rozdział XXXIV KK). Ważny jest jednak nie tylko szeroki zakres omawianej problematyki, lecz również, a może przede wszystkim, waga dóbr chronionych przez przepisy karne analizowane w tym tomie. Jest rzeczą oczywistą, że konstrukcja części szczególnej, a zwłaszcza kolejność zamieszczania w niej przez ustawodawcę poszczególnych rozdziałów, nie jest przypadkowa. Dlatego warto zwrócić uwagę na to, że usytuowanie większości rozdziałów Kodeksu karnego, których treść została w tomie 8 omówiona zajmuje czołowe miejsce w hierarchii społecznej ważności zawartych w nich przepisów karnych. Poszczególne rozdziały tego tomu przygotowali Autorzy, których merytoryczne kompetencje pozwalają mi wyrazić opinię, że przedstawiany Czytelnikom tom 8 będzie, podobnie jak poprzednie tomy Systemu, uznany za istotny wkład do nauki polskiego prawa karnego. Warszawa, kwiecień 2013 Prof. dr hab. Lech Gardocki
Przedmowa... V Wykaz skrótów... XIX Rozdział I. Przestępstwa przeciwko pokojowi, ludzkości oraz przestępstwa wojenne... 1 1. Zagadnienia ogólne... 4 I. Uwagi wstępne... 4 II. Kwestia przedawnienia... 6 III. Odpowiedzialność wykonawcy rozkazu lub polecenia przełożonego.. 7 IV. Odpowiedzialność przełożonych... 8 V. Działanie w imieniu państwa... 10 VI. Zastosowanie polskiej ustawy karnej... 10 2. Przestępstwa przeciwko pokojowi zagadnienia ogólne... 12 I. Uwagi wstępne... 12 II. Definicja agresji... 14 III. Przestępstwa przeciwko pokojowi w Kodeksie karnym... 17 3. Wszczęcie lub prowadzenie wojny napastniczej (art. 117 1 KK)... 18 I. Przedmiot ochrony... 18 II. Strona przedmiotowa... 18 III. Podmiot... 19 IV. Strona podmiotowa... 20 4. Przygotowanie do wojny napastniczej (art. 117 2 KK)... 20 5. Publiczne pochwalanie lub nawoływanie do wojny napastniczej (art. 117 3 KK)... 20 I. Przedmiot ochrony... 20 II. Strona przedmiotowa... 20 III. Podmiot... 21 IV. Strona podmiotowa... 21 6. Ludobójstwo (art. 118 KK)... 21 I. Zarys historyczny... 21 II. Ludobójstwo a zbrodnie przeciwko ludzkości... 23 III. Przedmiot ochrony... 23 IV. Strona przedmiotowa... 24 V. Podmiot... 26 VI. Strona podmiotowa... 26 VII. Przygotowanie... 26 7. Masowy zamach przeciwko ludności (art. 118a KK)... 27 I. Uwagi ogólne... 27 II. Przedmiot ochrony... 28 III. Strona przedmiotowa... 28 IV. Podmiot... 31 V. Strona podmiotowa... 31 8. Dyskryminacja (art. 119 1 KK)... 31 I. Przedmiot ochrony... 31 II. Strona przedmiotowa... 32 VII
III. Podmiot... 32 IV. Strona podmiotowa... 32 9. Przestępstwa wojenne zagadnienia ogólne... 32 I. Zarys historyczny... 32 II. Podwójna bezprawność... 35 10. Stosowanie środków masowej zagłady (art. 120 KK)... 35 I. Przedmiot ochrony... 35 II. Strona przedmiotowa... 35 III. Podmiot... 37 IV. Strona podmiotowa... 38 11. Inne działania wobec środków masowej zagłady lub zakazanych środków walki (art. 121 KK)... 38 I. Przedmiot ochrony... 38 II. Strona przedmiotowa... 38 III. Podmiot... 38 IV. Strona podmiotowa... 38 12. Stosowanie niedozwolonych sposobów lub środków walki (art. 122 KK)... 39 I. Przedmiot ochrony... 39 II. Strona przedmiotowa... 39 III. Podmiot... 40 IV. Strona podmiotowa... 40 13. Zamach na osoby chronione (art. 123 KK)... 40 I. Przedmiot ochrony... 40 II. Strona przedmiotowa... 40 III. Podmiot... 41 IV. Strona podmiotowa... 41 14. Inne zbrodnie wojenne (art. 124 KK)... 42 I. Przedmiot ochrony... 42 II. Strona przedmiotowa... 42 III. Podmiot... 42 IV. Strona podmiotowa... 43 15. Zamach na dobro kultury lub inne mienie (art. 125 KK)... 43 I. Przedmiot ochrony... 43 II. Strona przedmiotowa... 44 III. Podmiot... 44 IV. Strona podmiotowa... 45 16. Nadużycie znaków i symboli (art. 126 KK)... 45 I. Przedmiot ochrony... 45 II. Strona przedmiotowa... 45 III. Podmiot... 47 IV. Strona podmiotowa... 47 17. Pochwalanie lub nawoływanie do przestępstw przeciwko ludzkości lub przestępstw wojennych (art. 126a KK)... 47 I. Przedmiot ochrony... 47 II. Strona przedmiotowa... 48 III. Podmiot... 48 IV. Strona podmiotowa... 48 18. Niedopełnienie obowiązku kontroli (art. 126b KK)... 48 Rozdział II. Przestępstwa przeciwko Rzeczypospolitej Polskiej... 49 19. Zagadnienia wprowadzające... 52 20. Zdrada główna... 62 I. Uwagi ogólne... 62 VIII
II. Przedmiot ochrony... 64 III. Strona przedmiotowa... 69 IV. Podmiot i strona podmiotowa.... 71 21. Zamach stanu... 72 I. Uwagi ogólne... 72 II. Przedmiot ochrony... 72 III. Strona przedmiotowa... 74 IV. Podmiot i strona podmiotowa.... 76 22. Zdrada dyplomatyczna.... 76 I. Przedmiot ochrony... 76 II. Strona przedmiotowa... 77 III. Podmiot i strona podmiotowa.... 79 23. Szpiegostwo... 80 I. Uwagi ogólne... 80 II. Przedmiot ochrony... 84 III. Strona przedmiotowa szpiegostwa... 84 IV. Organizowanie lub kierowanie działalnością obcego wywiadu.... 96 V. Podmiot i strona podmiotowa szpiegostwa... 99 24. Czynny żal sprawców niektórych przestępstw przeciwko RP... 100 I. Uwagi wstępne... 100 II. Warunek dobrowolności poniechania i ujawnienia... 103 25. Dezinformacja wywiadowcza.... 105 I. Uwagi ogólne... 105 II. Przedmiot ochrony... 106 III. Strona przedmiotowa... 106 IV. Podmiot i strona podmiotowa.... 110 26. Pomawianie narodu polskiego.... 112 27. Znieważenie narodu lub Rzeczypospolitej Polskiej.... 113 I. Uwagi wstępne... 113 II. Przedmiot ochrony... 113 III. Strona przedmiotowa... 113 IV. Podmiot i strona podmiotowa.... 116 28. Zamach na życie Prezydenta RP... 116 I. Uwagi ogólne... 116 II. Przedmiot ochrony... 118 III. Strona przedmiotowa... 119 IV. Podmiot i strona podmiotowa.... 120 29. Czynna napaść i znieważenie Prezydenta RP.... 121 I. Uwagi ogólne... 121 II. Przedmiot ochrony... 121 III. Strona przedmiotowa... 121 IV. Podmiot i strona podmiotowa.... 124 30. Czynna napaść i znieważenie przedstawicieli państw obcych oraz symboli państwowych... 125 31. Wymóg wzajemności oraz działania na szkodę państwa sprzymierzonego w stosunku do sprawców niektórych przestępstw przeciwko RP... 128 Rozdział III. Przestępstwa przeciwko obronności... 133 32. Zagadnienia wprowadzające... 134 33. Zamach terrorystyczny... 135 I. Uwagi ogólne... 135 II. Przedmiot ochrony... 135 III. Strona przedmiotowa... 136 IX
X IV. Podmiot i sprawa podmiotowa... 138 34. Służba w obcym wojsku... 139 I. Uwagi ogólne... 139 II. Przedmiot ochrony... 139 III. Strona przedmiotowa... 140 IV. Podmiot i strona podmiotowa.... 144 35. Zaciąg do obcego wojska... 144 I. Uwagi ogólne... 144 II. Przedmiot ochrony... 144 III. Strona przedmiotowa... 144 IV. Podmiot i strona podmiotowa.... 145 36. Uchylanie się od służby wojskowej... 146 I. Uwagi ogólne... 146 II. Przedmiot ochrony... 146 III. Strona przedmiotowa... 146 IV. Podmiot i strona podmiotowa.... 149 37. Uchylanie się od odbywania służby.... 150 I. Uwagi ogólne... 150 II. Przedmiot ochrony... 150 III. Strona przedmiotowa... 150 IV. Podmiot i strona podmiotowa.... 151 38. Uchylanie się od służby zastępczej... 152 I. Uwagi ogólne... 152 II. Przedmiot ochrony... 153 III. Strona przedmiotowa... 153 IV. Podmiot i strona podmiotowa.... 154 V. Dobrowolny powrót... 154 39. Niezdolność do służby.... 155 40. Niektóre problemy ścigania i karania sprawców przestępstw przeciwko obronności.... 155 Rozdział IV. Przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu powszechnemu.... 157 41. Uwagi ogólne... 164 I. Kształtowanie się przestępstw przeciwko bezpieczeństwu powszechnemu... 164 II. Ogólna charakterystyka przestępstw przeciwko bezpieczeństwu powszechnemu... 167 III. Rodzajowy przedmiot ochrony.... 168 42. Sprowadzenie zdarzenia powszechnie niebezpiecznego (art. 163 KK)... 169 I. Uwagi wstępne... 169 II. Typy przestępstw... 170 III. Przedmiot ochrony... 170 IV. Strona przedmiotowa... 171 V. Podmiot.... 189 VI. Strona podmiotowa.... 189 VII. Postaci stadialne i zjawiskowe... 191 VIII. Zbieg przepisów i przestępstw... 193 IX. Zagrożenie karą i środkami karnymi... 194 43. Sprowadzenie niebezpieczeństwa powszechnego (art. 164 KK).... 195 I. Uwagi wstępne... 195 II. Przedmiot ochrony... 196 III. Strona przedmiotowa... 196 IV. Podmiot.... 197
V. Strona podmiotowa.... 198 VI. Formy stadialne.... 199 VII. Zbieg przepisów i zbieg przestępstw... 199 VIII. Zagrożenie karą i środkami karnymi... 202 44. Sprowadzenie innego niebezpieczeństwa powszechnego (art. 165 KK)... 202 I. Uwagi wstępne... 202 II. Przedmiot ochrony... 203 III. Typy przestępstwa.... 203 IV. Strona przedmiotowa... 203 V. Podmiot.... 216 VI. Strona podmiotowa.... 216 VII. Postaci stadialne i zjawiskowe... 217 VIII. Zbieg przepisów i zbieg przestępstw... 217 IX. Zagrożenie karą i środkami karnymi... 218 45. Finansowanie przestępstwa o charakterze terrorystycznym (art. 165a KK)... 219 I. Uwagi wstępne... 219 II. Przedmiot ochrony... 220 III. Strona przedmiotowa... 220 IV. Podmiot.... 232 V. Strona podmiotowa.... 232 VI. Zbieg przepisów i zbieg przestępstw... 235 VII. Zagrożenie karą i środkami karnymi... 236 46. Piractwo w komunikacji wodnej lub powietrznej (art. 166 KK)... 237 I. Uwagi wstępne... 237 II. Przedmiot ochrony... 237 III. Typy przestępstwa.... 237 IV. Strona przedmiotowa... 238 V. Podmiot.... 243 VI. Strona podmiotowa.... 243 VII. Postaci stadialne i zjawiskowe... 243 VIII. Zbieg przepisów i zbieg przestępstw... 244 IX. Zagrożenie karą i środkami karnymi... 244 47. Umieszczenie na statku niebezpiecznej substancji (art. 167 KK).. 244 I. Uwagi wstępne... 244 II. Przedmiot ochrony... 245 III. Strona przedmiotowa... 245 IV. Podmiot.... 249 V. Strona podmiotowa.... 249 VI. Postaci stadialne i zjawiskowe... 249 VII. Zbieg przepisów i zbieg przestępstw... 249 VIII. Zagrożenie karą i środkami karnymi... 250 48. Przygotowanie do rozbójnictwa morskiego (art. 170 KK)... 250 I. Uwagi wstępne... 250 II. Przedmiot ochrony... 250 III. Strona przedmiotowa... 250 IV. Podmiot.... 252 V. Strona podmiotowa.... 252 VI. Postaci stadialne i zjawiskowe... 252 VII. Zbieg przepisów i zbieg przestępstw... 252 VIII. Zagrożenie karą i środkami karnymi... 252 XI
XII 49. Posiadanie bez zezwolenia materiałów wybuchowych (art. 171 KK)... 253 I. Uwagi wstępne... 253 II. Przedmiot ochrony... 253 III. Strona przedmiotowa... 253 IV. Podmiot.... 257 V. Strona podmiotowa... 257 VI. Postaci stadialne i zjawiskowe... 258 VII. Zbieg przepisów i zbieg przestępstw... 258 VIII. Zagrożenie karą i środkami karnymi... 259 50. Przeszkadzanie akcji ratowniczej (art. 172 KK)... 259 I. Uwagi wstępne... 259 II. Przedmiot ochrony... 259 III. Strona przedmiotowa... 260 IV. Podmiot.... 262 V. Strona podmiotowa.... 262 VI. Zbieg przepisów i zbieg przestępstw... 262 Rozdział V. Przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji.... 263 51. Uwagi ogólne... 284 I. Kształtowanie się odpowiedzialności za przestępstwa komunikacyjne... 284 II. Ogólna charakterystyka przestępstw przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji.... 293 III. Rodzajowy przedmiot ochrony.... 294 52. Sprowadzenie katastrofy w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym... 296 I. Uwagi wstępne... 296 II. Przedmiot ochrony... 296 III. Typy przestępstwa sprowadzenia katastrofy.... 297 IV. Strona przedmiotowa... 297 V. Podmiot.... 304 VI. Strona podmiotowa.... 305 VII. Postaci stadialne i zjawiskowe... 309 VIII. Zbieg przepisów i zbieg przestępstw... 310 IX. Zagrożenie karą i środkami karnymi... 312 53. Sprowadzenie niebezpieczeństwa katastrofy w ruchu (art. 174 KK)... 316 I. Uwagi wstępne... 316 II. Przedmiot ochrony... 317 III. Strona przedmiotowa... 317 IV. Podmiot.... 322 V. Strona podmiotowa.... 323 VI. Postaci stadialne i zjawiskowe... 327 VII. Zbieg przepisów... 328 VIII. Zagrożenie karą i środkami karnymi... 328 54. Wypadek w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym (art. 177 KK)... 330 I. Uwagi wstępne... 330 II. Przedmiot ochrony... 331 III. Typy przestępstwa.... 331 IV. Strona przedmiotowa... 339 V. Podmiot.... 360 VI. Strona podmiotowa.... 366
VII. Zbieg przepisów i zbieg przestępstw... 368 VIII. Zagrożenie karą i środkami karnymi... 371 IX. Tryb ścigania.... 371 55. Stan nietrzeźwości, pod wpływem środka odurzającego oraz zbiegnięcie z miejsca zdarzenia jako ustawowe okoliczności obciążające przy przestępstwach przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji (art. 178 KK).... 373 I. Uwagi wstępne... 373 II. Charakter art. 178 KK.... 374 III. Stan nietrzeźwości... 376 IV. Stan pod wpływem środka odurzającego... 384 V. Zbiegnięcie sprawcy z miejsca zdarzenia.... 391 56. Prowadzenie pojazdu w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego (art. 178a KK).... 394 I. Uwagi wstępne... 394 II. Typy przestępstw... 394 III. Przedmiot ochrony... 400 IV. Strona przedmiotowa... 400 V. Podmiot.... 407 VI. Strona podmiotowa.... 411 VII. Formy zjawiskowe i stadialne.... 412 VIII. Zbieg przepisów i zbieg przestępstw... 412 IX. Zagrożenie karą i środkami karnymi... 414 57. Dopuszczenie do ruchu niesprawnego pojazdu lub osoby niebezpiecznej (art. 179 KK)... 416 I. Uwagi wstępne... 416 II. Przedmiot ochrony... 417 III. Strona przedmiotowa... 417 IV. Podmiot.... 421 V. Strona podmiotowa.... 422 VI. Zbieg przepisów i zbieg przestępstw... 423 VII. Zagrożenie karą i środkami karnymi... 423 58. Pełnienie czynności w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego (art. 180 KK).... 423 I. Uwagi wstępne... 423 II. Przedmiot ochrony... 424 III. Strona przedmiotowa... 424 IV. Podmiot.... 426 V. Strona podmiotowa.... 427 VI. Zbieg przepisów i zbieg przestępstw... 428 VII. Zagrożenie karą i środkami karnymi... 428 Rozdział VI. Przestępstwa przeciwko środowisku... 429 59. O prawie ochrony środowiska w ogólności.... 430 I. Ochrona środowiska w prawie międzynarodowym, unijnym i krajowym... 430 II. Polskie prawo ochrony środowiska... 432 60. Ochrona środowiska w międzynarodowym i unijnym prawie karnym.... 435 I. Międzynarodowe prawo karne... 435 II. Konwencja Rady Europy o ochronie środowiska w prawie karnym... 438 III. Dyrektywa unijna o ochronie środowiska w prawie karnym... 440 61. Kształtowanie się koncepcji ochrony środowiska w polskim prawie karnym... 443 XIII
XIV I. Przed rokiem 1980... 443 II. Lata 1980 1997... 445 62. Prawnokarna ochrona środowiska w rozdziale XXII KK... 447 I. Źródła i koncepcja rozdziału oraz podział przestępstw... 447 II. Odpowiedzialność podmiotów zbiorowych za przestępstwa przeciwko środowisku... 490 63. Polskie prawo karne środowiska a dyrektywa unijna.... 491 64. Problematyka proceduralna przestępstw przeciwko środowisku.... 497 65. Przestępstwa przeciwko środowisku w praktyce sądowej... 500 Rozdział VII. Przestępstwa przeciwko działalności instytucji.... 503 66. Uwagi ogólne... 505 67. Przedmiot ochrony... 509 68. Pojęcia funkcjonariusza publicznego oraz osoby pełniącej funkcję publiczną... 511 I. Funkcjonariusz publiczny.... 511 II. Osoba pełniąca funkcję publiczną... 516 III. Osoba przybrana do pomocy funkcjonariusza... 526 69. Naruszenie nietykalności cielesnej funkcjonariusza i osoby przybranej mu do pomocy.... 527 70. Czynna napaść na funkcjonariusza lub osobę przybraną mu do pomocy... 533 71. Wywieranie wpływu na czynności urzędowe organu... 540 72. Zmuszenie funkcjonariusza.... 543 73. Fałszywy alarm... 545 74. Udaremnianie lub utrudnianie kontroli w zakresie ochrony środowiska, kontroli inspekcji pracy oraz kontroli placówek opiekuńczych.... 548 75. Znieważenie funkcjonariusza i znieważenie lub poniżenie konstytucyjnego organu Rzeczypospolitej... 553 76. Podawanie się za funkcjonariusza publicznego.... 562 77. Sprzedajność i przekupstwo w sektorze publicznym... 564 78. Płatna protekcja... 588 79. Nadużycie władzy... 598 Rozdział VIII. Przestępstwa przeciwko wymiarowi sprawiedliwości.... 607 80. Charakterystyka ogólna.... 609 I. Wymiar sprawiedliwości jako przedmiot ochrony... 609 II. Rozwój historyczny... 612 III. Przestępstwa przeciwko wymiarowi sprawiedliwości w Kodeksie karnym z 1997 r..... 613 IV. Prawo do obrony przed zarzutem.... 613 V. Niekaralność z uwagi na obawę przed odpowiedzialnością karną.... 616 81. Bezprawne wywieranie wpływu na czynności urzędowe sądu.... 617 82. Fałszywe zeznanie, opinia, tłumaczenie lub oświadczenie (art. 233 KK)... 623 83. Fałszywe oskarżenie... 633 84. Tworzenie fałszywych dowodów i podstępne zabiegi... 635 85. Zatajenie dowodów niewinności... 638 86. Fałszywe zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa.... 640 87. Poplecznictwo... 642 88. Niedoniesienie o poważnym czynie karalnym... 651
89. Rozpowszechnianie wiadomości pochodzących z postępowania przygotowawczego albo rozprawy prowadzonej z wyłączeniem jawności... 656 90. Samouwolnienie i ucieczka z więzienia.... 666 91. Uwolnienie osoby pozbawionej wolności... 677 92. Niestosowanie się do zakazów i obowiązków wynikających z orzeczenia sądowego... 679 93. Niestosowanie się do obowiązków związanych z zakazem wstępu na imprezę masową oraz udaremnienie lub utrudnianie kontrolowania wykonywania takich obowiązków.... 685 94. Karalne wywieranie wpływu na uczestników postępowania karnego... 687 95. Znęcanie się nad inną osobą w celu wymuszenia zeznań... 703 96. Znęcanie nad pozbawionym wolności.... 706 Rozdział IX. Przestępstwa przeciwko wyborom i referendum... 709 97. Uwagi wstępne.... 710 98. Nadużycia wyborcze art. 248 KK.... 715 99. Przeszkadzanie art. 249 KK... 722 100. Naruszenie swobody głosowania art. 250 KK.... 729 101. Korupcja wyborcza art. 250a KK... 734 102. Naruszenie tajności głosowania art. 251 KK.... 739 Rozdział X. Przestępstwa przeciwko porządkowi publicznemu... 747 103. Kształtowanie się zakresu penalizacji rozdziału XXXII KK... 749 104. Uwagi o przedmiocie ochrony... 756 105. Wzięcie zakładnika art. 252 KK.... 758 106. Branie udziału w zbiegowisku publicznym... 762 107. Niszczenie, uszkadzanie lub czynienie niezdatnym do użytku sieci lub linii.... 764 108. Publiczne nawoływanie do popełnienia przestępstwa.... 765 109. Rozpowszechnianie lub publiczne prezentowanie treści o charakterze terrorystycznym... 767 110. Publiczne propagowanie faszyzmu... 768 111. Publiczne znieważenie grupy ludności... 771 112. Branie udziału w zorganizowanej grupie przestępczej.... 773 113. Udaremnienie przeprowadzenia zebrania... 782 114. Znieważenie pomnika.... 784 115. Profanacja zwłok.... 786 116. Bezprawny wyrób broni palnej.... 788 117. Bezprawne przekroczenie granicy.... 796 118. Ułatwienie pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej... 799 Rozdział XI. Przestępstwa przeciwko ochronie informacji... 803 119. Wprowadzenie.... 831 120. Przestępstwo z art. 265 KK... 864 I. Uwagi wstępne... 864 II. Przedmiot ochrony i strona przedmiotowa.... 865 III. Podmiot przestępstwa z art. 265 KK... 886 IV. Strona podmiotowa.... 889 V. Odmiany typu czynu zabronionego... 890 VI. Postacie stadialne i postacie zjawiskowe... 890 VII. Zbieg przepisów i zbieg przestępstw... 891 VIII. Okoliczności wyłączające odpowiedzialność karną.... 892 IX. Zagadnienia procesowe.... 893 XV
XVI Spis treści 121. Przestępstwo z art. 266 KK... 894 I. Uwagi wstępne... 894 II. Przedmiot ochrony i strona przedmiotowa.... 895 122. Przestępstwo z art. 267 KK... 924 I. Uwagi wstępne... 924 II. Przedmiot ochrony... 929 III. Strona przedmiotowa... 929 IV. Podmiot przestępstw ujętych w art. 267 KK... 938 V. Strona podmiotowa przestępstw ujętych w art. 267 KK... 939 VI. Odmiany typu czynu zabronionego z art. 267 KK i postacie stadialne oraz zjawiskowe... 940 VII. Zbieg przepisów i zbieg przestępstw... 940 VIII. Okoliczności wyłączające odpowiedzialność karną.... 941 IX. Zagadnienia procesowe.... 945 123. Przestępstwo z art. 268 KK... 945 I. Uwagi wstępne... 945 II. Przedmiot ochrony i strona przedmiotowa.... 946 III. Podmiot przestępstwa z art. 268 KK... 949 IV. Strona podmiotowa przestępstwa z art. 268 KK.... 950 V. Odmiany typu czynu zabronionego, postacie stadialne i postacie zjawiskowe... 951 VI. Zbieg przepisów i zbieg przestępstw... 951 VII. Okoliczności wyłączające odpowiedzialność karną.... 951 VIII. Zagadnienia procesowe.... 951 124. Przestępstwo z art. 268a KK... 952 I. Uwagi wstępne... 952 II. Przedmiot ochrony i strona przedmiotowa.... 952 III. Podmiot przestępstwa z art. 268a KK.... 955 IV. Strona podmiotowa.... 956 V. Odmiany typu czynu zabronionego... 956 VI. Zbieg przepisów i zbieg przestępstw... 956 VII. Okoliczności wyłączające odpowiedzialność karną.... 956 VIII. Zagadnienia procesowe.... 956 125. Przestępstwo z art. 269 KK... 957 I. Uwagi wstępne... 957 II. Przedmiot ochrony i strona przedmiotowa.... 958 III. Podmiot przestępstwa z art. 269 KK i strona podmiotowa.... 961 IV. Odmiany typu czynu zabronionego, postacie stadialne i zjawiskowe.. 961 V. Zbieg przepisów i zbieg przestępstw... 962 VI. Okoliczności wyłączające odpowiedzialność karną.... 962 VII. Zagadnienia procesowe.... 962 126. Przestępstwo z art. 269a... 963 I. Uwagi ogólne... 963 II. Przedmiot ochrony i strona przedmiotowa.... 964 III. Podmiot i strona podmiotowa.... 966 IV. Odmiany typu czynu zabronionego... 966 V. Zbieg przepisów i zbieg przestępstw... 966 VI. Okoliczności wyłączające odpowiedzialność karną.... 966 VII. Zagadnienia procesowe.... 967 127. Przestępstwo z art. 269b KK... 968 I. Uwagi wstępne... 968 II. Przedmiot ochrony i strona przedmiotowa.... 969 III. Podmiot i strona podmiotowa.... 972
IV. Odmiany typu czynu zabronionego... 973 V. Zbieg przepisów i zbieg przestępstw... 973 VI. Okoliczności wyłączające odpowiedzialność karną.... 974 VII. Zagadnienia procesowe.... 974 Rozdział XII. Przestępstwa przeciwko wiarygodności dokumentów... 975 128. Problematyka ogólna... 979 I. Uwagi wstępne... 979 II. Prawnokarna ochrona dokumentów w ujęciu historycznym... 980 III. Przestępstwa przeciwko dokumentom w Kodeksie karnym z 1932 r... i w Kodeksie karnym z 1969 r..... 986 IV. Odpowiedzialność karna za czyny skierowane przeciwko dokumentom w ustawodawstwach innych krajów.... 989 V. Przestępstwa przeciwko wiarygodności dokumentów w Kodeksie karnym z 1997 r..... 994 129. Fałsz materialny dokumentu.... Użycie podrobionego lub przerobionego dokumentu.... 1005 I. Podrobienie lub przerobienie dokumentu.... 1005 II. Użycie podrobionego lub przerobionego dokumentu.... 1012 III. Wypadek mniejszej wagi... 1014 IV. Przygotowanie... 1016 V. Zagrożenie karne.... 1017 VI. Zbieg przepisów... 1018 130. Wypełnienie podpisanego blankietu niezgodnie z wolą podpisanego i na jego szkodę. Użycie takiego dokumentu... 1020 I. Nieuprawnione wypełnienie blankietu.... 1020 II. Użycie wypełnionego w sposób nieuprawniony blankietu.... 1024 III. Wypadek mniejszej wagi... 1025 IV. Zagrożenie karne.... 1025 V. Zbieg przepisów... 1026 131. Fałsz intelektualny bezpośredni (poświadczenie nieprawdy w dokumencie).... 1027 I. Przedmiot ochrony... 1027 II. Strona przedmiotowa... 1028 III. Podmiot i strona podmiotowa.... 1031 IV. Wypadek mniejszej wagi... 1039 V. Typ kwalifikowany......................................... 1040 VI. Zagrożenie karne.... 1042 VII. Zbieg przepisów... 1042 132. Fałsz intelektualny pośredni (wyłudzenie poświadczenia nieprawdy w dokumencie).... 1043 I. Przedmiot ochrony... 1044 II. Strona przedmiotowa... 1044 III. Podmiot i strona podmiotowa.... 1049 IV. Zagrożenie karne.... 1049 V. Zbieg przepisów... 1049 133. Użycie dokumentu zawierającego poświadczenie nieprawdy.... 1049 I. Przedmiot ochrony... 1050 II. Strona przedmiotowa... 1050 III. Podmiot i strona podmiotowa.... 1051 IV. Zagrożenie karne.... 1051 V. Zbieg przepisów... 1051 134. Zbycie dokumentu stwierdzającego tożsamość... 1052 I. Przedmiot ochrony... 1053 XVII
II. Strona przedmiotowa... 1053 III. Podmiot i strona podmiotowa.... 1056 IV. Zagrożenie karne.... 1056 V. Zbieg przepisów... 1056 135. Posługiwanie się dokumentem stwierdzającym tożsamość innej osoby albo jej prawa majątkowe, kradzież, przywłaszczenie oraz bezprawne przewożenie, przenoszenie lub przesyłanie za granicę tego rodzaju dokumentów... 1056 I. Posługiwanie się dokumentem stwierdzającym tożsamość innej osoby albo jej prawa majątkowe, kradzież lub przywłaszczenie takiego dokumentu... 1057 II. Bezprawne przewożenie, przenoszenie lub przesyłanie za granicę dokumentu stwierdzającego tożsamość innej osoby albo jej prawa majątkowe.... 1060 III. Zagrożenie karne.... 1061 IV. Zbieg przepisów... 1061 136. Niszczenie, uszkodzenie, czynienie bezużytecznym, ukrycie lub usunięcie dokumentu, którym sprawca nie ma prawa wyłącznie rozporządzać... 1061 I. Przedmiot ochrony... 1062 II. Strona przedmiotowa... 1062 III. Podmiot i strona podmiotowa.... 1065 IV. Zagrożenie karne.... 1066 V. Zbieg przepisów... 1066 137. Niszczenie, uszkodzenie, usunięcie, przesunięcie lub czynienie niewidocznymi albo fałszywe wystawienie znaków granicznych... 1066 I. Przedmiot ochrony... 1068 II. Strona przedmiotowa... 1068 III. Podmiot i strona podmiotowa... 1069 IV. Zagrożenie karne.... 1070 V. Zbieg przepisów... 1070 Indeks rzeczowy... 1071 XVIII
Wykaz skrótów 1. Źródła prawa ABWU............ ustawa z 24.5.2002 r. o Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Agencji Wywiadu (tekst jedn. Dz.U. z 2010 r. Nr 29, poz. 154 ze zm.) AlkU.............. ustawa z 26.10.1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (tekst jedn. Dz.U. z 2012 r. poz. 1356 ze zm.) BezpImprMas....... ustawa z 20.3.2009 r. o bezpieczeństwie imprez masowych (Dz.U. Nr 62, poz. 504 ze zm.) BrońU............. ustawa z 21.5.1999 r. o broni i amunicji (tekst jedn. Dz.U. z 2012 r. poz. 576) CudzU............. ustawa z 13.6.2003 r. o cudzoziemcach (tekst jedn. Dz.U. z 2011 r. Nr 264, poz. 1573 ze zm.) DInfPU............ ustawa z 6.9.2001 r. o dostępie do informacji publicznej (Dz.U. Nr 112, poz. 1198 ze zm.) EKPCz............. Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z 4.11.1950 r. (Dz.U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 ze zm.) EKZT............. Europejska Konwencja o zapobieganiu torturom oraz nieludzkiemu traktowaniu albo karaniu sporządzona w Strasburgu 26.11.1987 r. (Dz.U. z 1995 r. Nr 46, poz. 238 ze zm.) EwidLudU.......... ustawa z 10.4.1974 r. o ewidencji ludności i dowodach osobistych (tekst jedn. Dz.U. z 2006 r. Nr 139, poz. 993 ze zm.) FinPublU z 2009 r.... ustawa z 27.8.2009 r. o finansach publicznych (Dz.U. Nr 157, poz. 1240 ze zm.) FinPublU z 2005 r.... ustawa z 30.6.2005 r. o finansach publicznych (tekst jedn. Dz.U. Nr 249, poz. 2104 ze zm.) GryHazU........... ustawa z 19.11.2009 r. o grach hazardowych (Dz.U. Nr 201, poz. 1540 ze zm.) IPNU.............. ustawa z 18.12.1998 r. o Instytucie Pamięci Narodowej Komisji Ścigania Zbrodni Przeciwko Narodowi Polskiemu (tekst jedn. Dz.U. z 2007 r. Nr 63, poz. 424 ze zm.) KartaNU........... ustawa z 26.1.1982 r. Karta Nauczyciela (tekst jedn. Dz.U. z 2006 r. Nr 97, poz. 674 ze zm.) KC................ ustawa z 23.4.1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93 ze zm.) KK................ ustawa z 6.6.1997 r. Kodeks karny (Dz.U. Nr 88, poz. 553 ze zm.) KKGiP............. Kodeks Kar Głównych i Poprawczych z 1847 r. KKKP............. Kodeks Karzący Królestwa Polskiego KK z 1932 r......... rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z 11.7.1932 r. Kodeks karny (Dz.U. Nr 60, poz. 571 ze zm.) KK z 1969 r......... ustawa z 19.4.1969 r. Kodeks karny (Dz.U. Nr 13, poz. 94 ze zm.) KKN.............. Kodeks karny Rzeszy Niemieckiej z 1871 r. KKR.............. Kodeks karny rosyjski z 1903 r. XIX