Pomoc społeczna w Polsce funkcjonuje na podstawie ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz.U. z 2009 r. Nr 175, poz z późn. zm.).

Transkrypt

1 POMOC SPŁECZNA W POLSCE Pomoc społeczna w Polsce funkcjonuje na podstawie ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz.U. z 2009 r. Nr 175, poz z późn. zm.). Prawo do świadczeń z pomocy społecznej przysługuje osobom z obywatelstwem polskim, cudzoziemcom, których miejscem zamieszkania i pobytu jest terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, a także obywatelom państw członkowskich Unii Europejskiej zamieszkującym i przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Celem pomocy społecznej jest wspieranie osób, które znalazły się w trudnych sytuacjach życiowych, pragną rozwiązać swoje problemy lecz nie są w stanie dokonać tego samodzielnie. System pomocy społecznej pomaga im zaspokoić podstawowe potrzeby i umożliwić życie w warunkach nie urągających godności człowieka. Działania pomocy społecznej skierowane są także na uniemożliwieniu osobom w trudnym położeniu życiowym pozostawanie w sytuacji wykluczenia, na ich jak najszybsze integrowanie ze środowiskiem i społecznością. W szczególności pomoc ta ma na celu wsparcie osób i rodzin w rozwiązywaniu problemów wynikających z ich trudnej sytuacji życiowej, zapewnienie im samodzielności i warunków życia odpowiednich dla zachowania godności. Pomoc społeczna oferuje dofinansowanie co najmniej do wysokości poziomu interwencji socjalnej osobom bez dochodów lub o niskich dochodach w wieku poprodukcyjnym i osobom niepełnosprawnym, zapewnia dochód do tego poziomu osobom i rodzinom o niskich dochodach, potrzebującym okresowego wsparcia. Ponadto profesjonalne wsparcie udziela się rodzinom dotkniętych skutkami patologii społecznej, w tym przemocą w rodzinie, natomiast osoby wykluczone społecznie integrowane są z przynależnym środowiskiem. Pomoc społeczna to także tworzenie sieci usług socjalnych. Podczas przyznawania świadczeń pieniężnych pracownik socjalny bierze pod uwagę dochody osoby i rodziny oraz sprawdza czy posiadane przychody pieniężne nie przekraczają kryteriów dochodowych ustalonych w oparciu o próg interwencji socjalnej. Dla osoby samotnie gospodarującej jest nim dochód nie przekraczający kwoty w wysokości 477 zł, natomiast dla osoby w rodzinie kwoty 351 zł. Osoba lub rodzina ubiegająca się o pomoc społeczną może zgłosić się do ośrodka pomocy społecznej w miejscu zamieszkania - znajdują się one w każdej gminie. Decyzje o przyznaniu lub odmowie przyznania pomocy wymagają uprzednio przeprowadzenia przez pracownika socjalnego rodzinnego wywiadu środowiskowego. W razie konieczności pomoc społeczna potrzebującym może być także udzielana z urzędu. Skala i szeroki zakres zadań i działań pomocy społecznej powoduje, że wykonują je organy administracji rządowej i samorządowej na wszystkich szczeblach, które dodatkowo współpracują w tym zakresie z organizacjami społecznymi, Kościołem katolickim, innymi kościołami, związkami wyznaniowymi, fundacjami, stowarzyszeniami, pracodawcami oraz osobami fizycznymi i prawnymi. Jednostkami organizacyjnymi wykonującymi zadania z zakresu pomocy społecznej w gminie są Ośrodki pomocy społecznej. Klienci Ośrodka mogą korzystać z następujących form 1

2 pomocy: usługowej, rzeczowej, instytucjonalnej, finansowej, pracy socjalnej i bezpłatnego poradnictwa. Ośrodki i pracownicy socjalni na poziomie gminy są najważniejszymi ogniwami systemu pomocy społecznej, ponieważ pracują w środowisku lokalnym, zaś pracownicy socjalni bezpośrednio znają mieszkańców i najlepiej rozpoznają ich prawdziwe problemy i potrzeby. Każda osoba, która znalazła się w trudnej sytuacji życiowej może zgłosić się do pracownika socjalnego z Ośrodka, który działa na terenie jej zamieszkania lub pobytu. Pracownik socjalny przeprowadzi wtedy rodzinny wywiad środowiskowy, stanowiący dokument, na podstawie którego opracowywany jest plan pomocy, w tym miedzy innymi wnioskowana jest wysokość przyznawanych świadczeń pieniężnych. Pracownicy socjalni są osobami pierwszego kontaktu i po rozpoznaniu potrzeb klienta udzielają mu informacji o zakresie i możliwościach uzyskania pomocy w Ośrodku oraz organizują pomoc specjalistyczną. W Ośrodku Pomocy Społecznej, a także w innych jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej organizowana jest pomoc dla różnych grup podopiecznych: 2 Rodzin z problemami opiekuńczo-wychowawczymi. Jest to wielopłaszczyznowa pomoc skierowana do rodzin, które znalazły się w tak trudnych sytuacjach, których same nie potrafią ich rozwiązać i które dezorganizują ich życie codzienne. Pracownicy socjalni, przy wsparciu psychologów i pedagogów prowadzą indywidualne konsultacje, dzięki którym niesiona jest pomoc w rozwiązywaniu trudności w relacjach małżeńskich, w rozwiązywaniu problemów opiekuńczo-wychowawczych. Prowadzą też prace z dziećmi zagrożonymi krzywdzeniem lub doznającymi przemocy. Interweniują w sytuacjach zagrożenia bezpieczeństwa dziecka, organizują porady i konsultacje dla rodziców, kierują rodziny i dzieci do placówek zapewniających diagnozę i terapię. Współpracują z innymi instytucjami i organizacjami w różnych formach wsparcia rodzin, np. pomoc dla rodzin zastępczych. Osobom niepełnosprawnych i chorym pracownik socjalny powiatowego centrum pomocy rodzinie doradza jak osoba niepełnosprawna lub chora może skorzystać z przysługujących uprawnień. pomaga np. w zorganizowaniu wyjazdu na turnus rehabilitacyjny, w likwidacji barier architektonicznych, w załatwieniu sprzętu rehabilitacyjnego. Pracownik socjalny ośrodka pomocy społecznej udostępnia informację o domach pomocy społecznej, ośrodkach wsparcia. Ośrodek zapewnia usługi opiekuńcze w środowisku zamieszkania (świadczone przez opiekunki), takie jak: pomoc w zaspokajaniu codziennych potrzeb życiowych zakupy, toaleta, wizyty lekarskie, gotowanie itd. Osoby z zaburzeniami psychicznymi pracownik socjalny może kierować na konsultacje z psychologami. Ponadto w ramach Ośrodka organizowane są specjalistyczne usługi opiekuńcze. W zależności od potrzeb wynikających z charakteru zaburzeń, osoby objęte usługami mają zapewnioną pomoc w formie np. uczenia i rozwijania umiejętności niezbędnych do samodzielnego życia, pielęgnacji, pomocy mieszkaniowej. Usługi te świadczone są najczęściej w środowiskowych domach samopomocy. Dla osób starszych pracownik socjalny prowadzi pracę związaną z zabezpieczeniem dla nich usług opiekuńczych, organizuje poradnictwo i konsultacje. Przy Ośrodku organizowane są dzienne domy pomocy społecznej, gdzie osobom o zmniejszonej

3 3 sprawności psychofizycznej wynikającej z wieku lub niepełnosprawności zabezpiecza się całodzienny pobyt (posiłki, terapia zajęciowa, oferta kulturalno-oświatowa, pomoc w rozwiązywaniu trudnych sytuacji życiowych). Ponadto mogą być utworzone kluby seniora polegające na integracji osób starszych i samotnych w miejscu zamieszkania. Pracownik socjalny organizuje dla nich wycieczki, spotkania, wizyty w teatrze, muzach. Pomoc osobom uzależnionym i ich rodzinom świadczona jest przez pracownika socjalnego przy udziale specjalistów, np. terapeuty ds. uzależnień. Pracownik socjalny dokonuje wstępnej diagnozy, a następnie wspiera osoby w podjętej przez nie terapii. Terapia polega na indywidualnych spotkaniach, grupach wsparcia i warsztatach psychologicznych. W rodzinach, w których są uzależnienia często występuje problem przemocy. Pomoc organizowana przez pracownika socjalnego polega tu na uruchomieniu procedury Niebieskiej Karty, skierowaniu sprawcy przemocy do uczestnictwa w programach korekcyjno edukacyjnych oraz podjęciu wszelkich dostępnych działań, mających na celu zaprzestanie aktów przemocy. W najbardziej trudnych, ostatecznych przypadkach, pracownik socjalny pomaga ofiarom przemocy znaleźć schronienie i profesjonalną pomoc w specjalistycznych ośrodkach wsparcia dla ofiar przemocy w rodzinie lub ośrodkach interwencji kryzysowej. Osoby bezrobotne i poszukujące pracy mogą korzystać z pomocy organizowanej przez pracownika socjalnego: od pomocy w przygotowaniu dokumentów aplikacyjnych, poradnictwa w zakresie prawa pracy, przygotowania do rozmowy kwalifikacyjnej, poprzez warsztaty uczące aktywnego poszukiwania pracy do kursów zawodowych. Osoby bezdomne są objęte szeregiem działań pomocowych realizowanych przez pracownika socjalnego. Od pomocy rzeczowej i pomocy w znalezieniu miejsca w schronisku lub noclegowni, poprzez pomoc w uzyskaniu skierowania na terapię zajęciową do pomocy w znalezieniu zatrudnienia. Wszystkie te działania ukierunkowane są na osiągnięcie przez osobę bezdomną samodzielności. Osobom zwolnionym z zakładów karnych oferowana jest pomoc pracownika socjalnego w formie rzeczowej, zapewnienia i znalezienia noclegu, a nawet uzyskania zatrudnienia. Pomocą ośrodka pomocy społecznej objęte są także osoby z mniejszości narodowych. W Polsce są to często społeczności romskie. Dla nich organizowane są działania mające na celu zmniejszanie różnic kulturowych i edukacyjnych oraz integrację ze społeczeństwem polskim. Pracownik socjalny rozpoznaje potrzeby klientów, ułatwia załatwianie im spraw urzędowych, współpracuje ze szkołami. Opieką obejmuje się często dzieci przedszkolne wraz z matkami organizując dla nich grupy przedszkolne. Jak widać Ośrodki Pomocy Społecznej udzielają w najbliższym środowisku bardzo szerokiej i różnorodnej pomocy wszystkim mieszkańcom potrzebującym wsparcia. Ponadto w ramach zadań własnych gmina zapewnia gorący posiłek dzieciom i młodzieży w okresie nauki w szkole. Ma również obowiązek sprawienia pogrzebu w sposób ustalony przez gminę, zgodnie z wyznaniem zmarłego. Zadania powiatu w zakresie pomocy społecznej wykonują powiatowe centra pomocy rodzinie. Centra w odróżnieniu od ośrodków pomocy społecznej zajmują się głownie osobami, które kierowane są do nich przez pracowników socjalnych zatrudnionych w Ośrodkach. Pomoc ta najczęściej przebiera formę instytucjonalną. I tak jest to: prowadzenie specjalistycznego poradnictwa, organizowanie opieki w rodzinach zastępczych, zapewnienie

4 opieki i wychowania dzieciom całkowicie lub częściowo pozbawionym opieki rodziców w placówkach opiekuńczo - wychowawczych, prowadzenie domów pomocy społecznej, prowadzenie mieszkań chronionych oraz powiatowych ośrodków wsparcia, w tym domów dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży. PCPR zajmują się też pomocom cudzoziemcom, którzy uzyskali w Rzeczypospolitej Polskiej status uchodźcy. Finansują pobyt w całodobowych placówkach opiekuńczowychowawczych oraz w rodzinach zastępczych dzieciom cudzoziemców, jeśli zajdzie taka potrzeba. Z kolei domy pomocy społecznej wypełniają zadania opieki dla osoby starszej lub niepełnosprawnej, jeśli nie można pozostawić jej we własnym środowisku. Świadczą usługi osobom wymagającym całodobowej opieki z powodu wieku, choroby lub niepełnosprawności, usługi: bytowe, opiekuńcze, wspomagające, edukacyjne w formach i zakresie wynikających z indywidualnych potrzeb. Dla dzieci i młodzieży, która nie może przebywać w rodzinie własnej często jedyną alternatywą jest całodobowa placówka opiekuńczo wychowawcza. Zapewnia ona opiekę i wychowanie dzieciom i młodzieży pozbawionym częściowo lub całkowicie opieki rodzicielskiej oraz niedostosowanym społecznie. Ponadto wspiera działania rodziców w wychowaniu i sprawowaniu opieki. Dzieci i rodziny w kryzysie mogą skorzystać z usług środowiskowych świadczonych przez placówki opiekuńczo wychowawcze wsparcia dziennego. Wspierają ona rodzinę w sprawowaniu jej podstawowych funkcji. Zapewniają pomoc rodzinie i dzieciom sprawiającym problemy wychowawcze, zagrożonym demoralizacją, przestępczością lub uzależnieniami. Na terenie powiatu funkcjonują też ośrodki interwencji kryzysowej, których rolą jest świadczenie specjalistycznych usług, zwłaszcza psychologicznych, prawnych, hotelowych, dostępnych przez całą dobę dla osób i rodzin, które znalazły się w sytuacji kryzysowej (powódź, pożar) lub są ofiarami przemocy. Pomoc społeczna przewiduje również świadczenia pieniężne. Należy do nich między innymi zasiłek stały, który jest świadczeniem obligatoryjnym, przysługującym osobom całkowicie niezdolnym do pracy z powodu wieku lub niepełnosprawności. Kwota zasiłku nie może być niższa niż 30 zł miesięcznie, maksymalna kwota wynosi 444 zł. Do osób i rodzin bez dochodów lub o dochodach niższych niż ustawowe adresowany jest zasiłek okresowy przyznawany ze względu na długotrwałą chorobę, niepełnosprawność lub bezrobocie. Zasiłek celowy jest świadczeniem fakultatywnym przyznawanym na zaspokojenie niezbędnej potrzeby życiowej, a w szczególności na pokrycie części lub całości kosztów zakupu żywności, leków i leczenia, opału, odzieży, niezbędnych przedmiotów użytku domowego, drobnych remontów w mieszkaniu, a także kosztów pogrzebu. Osobom bezdomnym może być przyznany zasiłek celowy na pokrycie wydatków na świadczenia zdrowotne. Na pokrycie wydatków powstałych w wyniku zdarzenia losowego przyznawany jest zasiłek celowy. Świadczenie to może być przyznane osobie albo rodzinie, które poniosły straty w wyniku zdarzenia losowego. 4

5 Ustawa o pomocy społecznej przewiduje również świadczenie w formie zasiłku celowego, który przeznaczony jest na pokrycie wydatków związanych z klęską żywiołową lub ekologiczną. Szczególną formą pomocy jest Centrum Integracji Społecznej. W Polsce funkcjonuje około 50 takich Centrów, z czego połowę prowadzą gminy. Napływ funduszy unijnych spowodował powstawanie kolejnych tego typu instytucji. Pracownik socjalny może skierować osobę w ramach aktywizacji zawodowej na zajęcia w Centrum. Nadrzędnym celem Centrum Integracji Społecznej jest usamodzielnienie osób wykluczonych społecznie, wyciągnięcie ich z systemu pomocy społecznej przez doprowadzenie do samodzielnego powrotu na rynek pracy. Kompleksowe działania Centrów zmierzają do zapewnienia uczestnikom pomocy w uzyskaniu bezpieczeństwa socjalnego przy zastosowaniu oddziaływań profilaktycznych, aktywizacji zawodowej oraz wsparcia w rozwoju osobistym. Najważniejszy jest jednak wysoki wskaźnik powrotu na rynek zawodowy osób uczestniczących w zajęciach w CIS, dochodzący nawet do 75%. Takich rezultatów nie osiąga się poprzez żadne kursy i zajęcia, organizowane np. przez urzędy pracy. Po szkoleniu podopieczni Centrum pracują m.in. w firmach zajmujących się sprzątaniem szpitali, w lokalach gastronomicznych, hospicjach, szkołach, przedszkolach i żłobkach. 5