Zbiorowy zarząd prawami autorskimi na rynku książki

Transkrypt

1 Zbiorowy zarząd prawami autorskimi na rynku książki Aleksandra Burba Specjalista ds. prawnych i windykacji Stowarzyszenie Autorów i Wydawców Polska Książka

2 Rodzaje zbiorowego zarządu dla rynku książki Zbiorowy zarząd Na podstawie umowy między OZZ a wydawcą Negotiorum gestio Na podstawie przepisu ustawy Dobrowolny zbiorowy zarząd Obowiązkowy zbiorowy zarząd

3 I. Zarząd na podstawie przepisów ustawy, czyli inkaso i repartycja opłat reprograficznych

4 Polskie prawo autorskie (art. 20 i 20 1 ) wprowadza opłaty reprograficzne, obowiązkowo pobierane na rzecz autorów i wydawców za pośrednictwem OZZ wyznacza dwie OZZ: Polską Książkę działającą na rzecz wydawców oraz KOPIPOL działający na rzecz autorów). Rozwiązanie to implementuje zapisy dyrektywy unijnej tzw. dyrektywy Info-Soc (2001/29/WE) w sprawie niektórych aspektów praw autorskich i pokrewnych w społeczeństwie informacyjnym, która w art. 5 ust. 2 a) i b) przewiduje konieczność wprowadzenia rekompensaty dla posiadaczy praw jako warunek wprowadzenia w przepisach krajowych wyjątku w postaci dozwolonego użytku. W wielu innych krajach UE funkcjonują podobne modele zapewnienia rekompensaty dla posiadaczy praw (Niemcy, Austria, Belgia, Holandia, Szwajcaria). Różnią się one m.in. sposobem ustalania stawek opłat reprograficznych, które w Polsce ustalane są w drodze rozporządzenia wykonawczego do ustawy, a w innych krajach czasem w drodze porozumień OZZ z organizacjami płatników. OZZ działają w imieniu autorów i wydawców na polu reprografii na podstawie tzw. ustawowego powiernictwa źródłem ich działania w imieniu posiadaczy praw jest przepis ustawy. System opłat reprograficznych w prawie polskim i unijnym

5 System opłat reprograficznych w Polsce Dwie OZZ pobierają opłaty w stosunku 50% - 50%, który wynika z przepisów ustawy o prawie autorskim (art. 20 ust. 4) oraz z rozporządzeń wykonawczych Każdy autor i każdy wydawca automatycznie zostaje objęty systemem opłat reprograficznych, bez konieczności bycia członkiem OZZ inkasującej opłaty czy też powierzania jej praw, co stanowi zasadniczą różnicę w stosunku do tej części zbiorowego zarządu, która oparta jest na powierzeniu praw przez autora/wydawcę Polska Książka 50% Wydawcy Opłaty reprograficzne KOPIPOL 50% Autorzy

6 Typ urządzenia lub nośnika Wysokość opłaty w % od ceny sprzedaży urządzenia lub nośnika 1 Kopiarka (atramentowa, laserowa, analogowa) 3,00 2 Skaner płaski 3,00 3 Skaner innego typu (m.in. ręczny i szczelinowy) 2,00 4 Faks termiczny 1,00 5 Faks na papier zwykły ze skanerem szczelinowym 1,50 6 Faks na papier zwykły ze skanerem płaskim 2,00 7 Drukarka (atramentowa i laserowa) 1,50 8 Papier formatu A3 i A4 1,25 9 Urządzenie wielofunkcyjne zawierające skaner i kopiarkę, bez innych funkcji 3,00 10 Urządzenie wielofunkcyjne zawierające skaner lub kopiarkę oraz zawierające inne funkcje 2, Urządzenie wielofunkcyjne zawierające skaner lub kopiarkę, z zablokowanymi innymi funkcjami udostępnianymi na żądanie Kopiarka, drukarka lub urządzenie wielofunkcyjne - zdolne do wykonywania kopii utworów także na arkuszach papieru formatu powyżej A3 (urządzenia wielkoformatowe) Stawki opłat reprograficznych pobieranych od producentów i importerów 2,90 1,00, ale nie więcej niż 100 zł

7 Posiadacze urządzeń reprograficznych, którzy prowadzą działalność gospodarczą w zakresie zwielokrotniania utworów dla własnego użytku osobistego osób trzecich, są obowiązani do uiszczania, za pośrednictwem organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi, opłat w wysokości do 3% wpływów z tego tytułu na rzecz twórców oraz wydawców, chyba że zwielokrotnienie odbywa się na podstawie umowy z uprawnionym (art ust. 1 prawa autorskiego). STAWKI 1 % od wpływów uzyskiwanych z działalności w przypadku gdy w strukturze zwielokrotnianych materiałów do 25 % stanowią utwory kopiowane dla własnego użytku osobistego osób trzecich. 1,5 % od wpływów uzyskiwanych z działalności w przypadku gdy w strukturze zwielokrotnianych materiałów od 26 do 75 % stanowią utwory kopiowane dla własnego użytku osobistego osób trzecich. 3 % od wpływów uzyskiwanych z działalności w przypadku gdy w strukturze zwielokrotnianych materiałów powyżej 75 % stanowią utwory kopiowane dla własnego użytku osobistego osób trzecich. Stawki opłat reprograficznych pobieranych od punktów ksero

8 I. Użycie utworu do własnego użytku osobistego przez osobę fizyczną niezależnie od miejsca, gdzie się ono dokonuje (dom, praca, uczelnia) II. Etap inkasa system abstrakcyjny, oderwany od konkretnego aktu eksploatacji (od konkretnej kopii czy wydruku) -> opłata pobierana jest na początku łańcucha: od producentów i importerów sprzętu pozwalającego na zwielokrotnianie, a także czystych nośników oraz od punktów ksero w celu zrekompensowania szkody wynikłej z istnienia wyjątku dozwolonego użytku II a. Etap windykacji (roszczenie informacyjne OZZ na podstawie art. 105 prawa autorskiego, problem nabycia wewnątrzwspólnotowego w przypadku importerów lub też rodzaju usług świadczonych przez punkty ksero) III. Etap repartycji 1) na linii książka prasa (za pośrednictwem SW Repropol) 2) na rzecz indywidulanych wydawców spełniających minima wydawnicze określone w uchwałach Zarządu Polskiej Książki zgodnych z Regulaminem Repartycji, 3) na rzecz wydawców zagranicznych Co dzieje się z opłatą od momentu skopiowania książki do momentu wypłaty środków wydawcy

9 1. Poprzez objęcie opłatą wyjątków od prawa autorskiego nią jeszcze nieobjętych, a ze względu na istnienie których rekompensata dla posiadaczy praw w innych krajach UE jest znacznie wyższa niż w Polsce inkaso reprograficznych OZZ z 2010 r: Niemcy (VG Wort): 65 mln EUR Belgia (Reprobel): 22 mln EUR Hiszpania (CEDRO): 20 mln EUR W tym okresie inkaso Polskiej Książki wyniosło 0,5 mln EUR (razem z KOPIPOL-em 1 mln EUR); po zmianie tzw. załącznika nr 3 w maju 2011 r. inkaso Polskiej Książki wzrosło w 2012 r. do ok. 2,5 mln EUR (razem z KOPIPOL-em 5 mln EUR). 2. Przez obronę posiadaczy praw za pośrednictwem zrzeszających ich organizacji przed niektórymi argumentami z raportu Antonia Vitorino z 31 stycznia br. ważny proces toczący się w UE w sprawie opłat reprograficznych i z tytułu tzw. kopii prywatnej 3. Przez objęcie systemem opłat na rzecz autorów i wydawców użytku prywatnego czynionego z utworów wyrażonych słowem w sferze cyfrowej -> czyli poszerzenie opłat reprograficznych na pełne pole dozwolonego użytku cyfrowego tj. implementacja w Polsce nie tylko art. 5 ust. 2a) dyrektywy Info-Soc, ale także jej art. 5 ust. 2b) Jak jeszcze lepiej ukształtować opłaty reprograficzne w przyszłości?

10 II. Zbiorowy zarząd na podstawie umowy między OZZ a wydawcą

11 Zbiorowy zarząd na podstawie umownej opiera się na zawarciu przez wydawcę z OZZ umowy, na podstawie której powierza on OZZ prawa lub też powierza jedynie wykonywanie zarządu tymi prawami. Umowa powierzenia praw funkcjonuje w ramach OZZ jako wzorzec przyjęty przez władze danej organizacji -> jednolity dla wszystkich (ze względu na obowiązek jednakowego traktowania praw członków organizacji w zakresie zarządzania nimi), ale z możliwością kształtowania przez wydawcę w ramach umowy pól eksploatacji, na których prawa powierza, czasu tego powierzenia czy terytorium. Często w ramach OZZ funkcjonuje z jednej strony deklaracja członkowska, na podstawie której następuje przyjęcie w poczet członków organizacji, a z drugiej tzw. zobowiązanie organizacyjne, które stanowi przeniesienie praw do organizacji (lub powierzenie ich wykonywania przez organizację). Na podstawie zawartych z posiadaczami praw umów powierzenia praw OZZ kształtuje swój repertuar, który oferuje następnie użytkownikom treści we własnym imieniu, ale w interesie ekonomicznym reprezentowanych, zawierając umowy licencyjne, a tantiemy z tego tytułu przekazuje reprezentowanym, na analogicznej zasadzie jak opłaty reprograficzne OZZ kontroluje też eksploatację dzieła na podstawie udzielanych umów OZZ ma obowiązek udzielenia zgody na wykorzystanie swojego repertuaru każdemu, kto się do niej w tym celu zwróci, chyba że wystąpią ważne powody uzasadniające odmowę W zakresie stawek stosowanych wobec użytkowników treści OZZ stosuje stawki umowne, które w niektórych przypadkach (tzw. obowiązkowego zbiorowego zarządu) podlegają obowiązkowi zatwierdzenia ich przez Komisję Prawa Autorskiego w postaci tzw. tabel wynagrodzeń Umowa powierzenia praw OZZ przez wydawcę

12 W kilku przypadkach polski ustawodawca zdecydował się na ustanowienie obowiązkowego pośrednictwa OZZ działającej na rzecz uprawnionych. Na tych polach uprawniony nie jest w stanie indywidulanie zwrócić się do użytkowników treści w celu otrzymania należnego mu wynagrodzenia. Obowiązkowy zbiorowy zarząd obejmuje m.in.: Nadawanie przez organizacje radiowe i telewizyjne (art. 21 ust. 1 prawa autorskiego) tu posiadacz praw może się zrzec obowiązkowego pośrednictwa OZZ na podstawie art. 21. ust. 2 prawa autorskiego) pole potencjalnie poddane zarówno zbiorowemu, jak i indywidualnemu zarządowi, z tym że pozycja OZZ względem nadawców niejednokrotnie będzie silniejsza, zwłaszcza jeśli OZZ dysponuje zatwierdzonymi przez Komisję Prawa Autorskiego tabelami wynagrodzeń na tym polu Reemisję w sieciach kablowych (art prawa autorskiego) Publiczne udostępnianie utworów w taki sposób, aby każdy mógł mieć do nich dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym (art. 21 ust. 2 1 prawa autorskiego) Publiczne odtwarzanie OZZ ma z kolei obowiązek złożenia do zatwierdzanie przez Komisję Prawa Autorskiego tabel wynagrodzeń na tych polach. W postępowaniu przed Komisją biorą udział użytkownicy treści poprzez zrzeszające ich organizację, a także inne zainteresowane OZZ. Po zatwierdzeniu tabel OZZ ma obowiązek je stosować, a więc faktycznie wykonywać zbiorowy zarząd na ww. polach w oparciu o zatwierdzone stawki Dobrowolny a obowiązkowy zbiorowy zarząd na podstawie umownej

13 III. Zbiorowy zarząd przez OZZ jako negotiorum gestor

14 OZZ ma także możliwość prowadzenia zbiorowego zarządu w imieniu podmiotów, które nie powierzyły jej swoich praw na polach eksploatacji i co do rodzajów utworów oraz uprawnionych objętych zakresem jej zezwolenia na wykonywanie zbiorowego zarządu (art. 105 ust. 1 prawa autorskiego tzw. domniemanie właściwości OZZ) Jeżeli OZZ ma tak sformułowany zakres swojego zezwolenia na wykonywanie zbiorowego zarządu, że nie pokrywa on się z zakresami zezwoleń innych OZZ bardzo trudno jest to domniemanie obalić w praktyce polskiego zbiorowego zarządu zezwolenia niektórych OZZ na siebie nachodzą, co powoduje, że działanie przez OZZ w charakterze negotiorum gestora związane jest z pewnym ryzykiem po stronie OZZ Negotiorum gestor, czyli prowadzący cudze sprawy bez zlecenia

15 W przypadku obowiązkowego pośrednictwa OZZ przyjmuje się, że OZZ ma automatycznie prawo do działania na tym polu w imieniu wszystkich posiadaczy praw z kategorii przez siebie reprezentowanej, niezależnie czy powierzyli jej oni swoje prawa. Druga sytuacja to taka, w której zbiorowy zarząd nie jest obowiązkowy, jednak OZZ udziela użytkownikowi zezwolenia na korzystanie z praw niereprezentowanego przez siebie podmiotu wówczas co do zasady powinna uzyskać zgodę niereprezentowanego posiadacza praw (zgodnie z ogólnymi regułami prawa cywilnego). Jednak jeżeli podmiotu takiego nie da się zlokalizować lub nie ma możliwości kontaktu z nim OZZ w praktyce często zawierają umowę na zasadzie negotorium gestio i następnie dokonują odpowiednich poszukiwań, np. przez publikację ogłoszeń w prasie, a uzyskane wynagrodzenie zachowują w odpowiedniej rezerwie finansowej na wypadek odnalezienia się uprawnionego, który dokonując odbioru wynagrodzenia wyraża następczo zgodę na wcześniejsze reprezentowanie go przez OZZ. Negotiorum gestor w różnych rodzajach zbiorowego zarządu