Feudalizm XXI wieku czyli wspóùczesna pañszczyzna

Transkrypt

1 Nr 1 grudzieñ 2012, pismo bezp³atne -przeczyta³eœ przeka dalej, ISSN , Feudalizm XXI wieku czyli wspóùczesna pañszczyzna 13.XII Warszawa WALKA O WOLNOŒÆ S OWA S U BA ZDROWIA miêdzy komercjalizacj¹ a prywatyzacj¹.. Bo e Narodzenie w ró nych tradycjach w opisie Sióstr Karmelitanek Misjonarek Terezjanek Siostry Karmelitanki Misjonarki Terezjanki, majàce w Polsce dwie miædzynarodowe wspólnoty w Tarnowcu i Sopocie, a obecne w 24 krajach na úwiecie, pragnà dzieliã siæ doúwiadczeniem jednoúci i miùoúci Boga i bliênich. Na ten szczególny czas Boýego Narodzenia ýyczà wszystkim pokoju i gùæbokiej wiary, która jednoczàc z Jezusem przemienia ýycie i otwiera na Jego ùaskæ. Wesoùych Úwiàt Narodzenia Pañskiego!

2 2 SPIS TREŒCI S³owo wstêpne...2 Opowieœæ wigilijna Trzej Królowie...3 Jezus przychodzi do wszystkich...4 S³u ba zdrowia miêdzy komercjalizacj¹ a prywatyzacj¹...6 Bitwa pod owczówkiem...9 Kwatera Powstañcza w Tarnowie...10 Stan wojenny - wspomnienia moich rodziców...11 Warszawa 13.XII...12 I Festiwal Niepodleg³oœci w Tarnowie...13 Obrona wolnoœci s³owa...14 Zmiany w podatkach na rok Feudalizm XXI wieku...20 Tarnów przed 100 laty...22 Historia folk-rocka zaczê³a siê w Tarnowie...25 Aktualnoœci w Teatrze im. Ludwika Solskiego w Tarnowie...27 Co s³ychaæ w Biurze Wystaw Artystycznych w Tarnowie?...28 Pamiêtnik emigranta...29 Charakterystyka naszego powiatu...31 Jak funkcjonuje nasz powiat?..34 Literackie portrety Tarnowa i okolic...36 yczymy mi³ej lektury! Szanowni Pañstwo! Tylko prawda jest ciekawa - te sùowa Józefa Mackiewicza wziæliúmy sobie za motto naszego nowego czasopisma. Ale równie dobrze nasze intencje ilustrowaùaby przypowieúã o trzech sitach Arystotelesa. Otóý gdy do sùynnego filozofa przybyù czùowiek, który chciaù podzieliã siæ z nim niesùychanie ciekawymi i sensacyjnymi wieúciami na temat jego znajomego Arystoteles zapytaù siæ go, czy wieúci te zostaùy odsiane przez trzy sita. Pierwszym sitem byùo sito prawdy - dobry czùowieku czy jesteú pewien, ýe to co chcesz mi powiedzieã, jest prawdziwe?. Drugim sitem jest sito dobra - czy to co chcesz mi powiedzieã jest dobre?. Trzecie sito nazwaã moýna sitem poýytecznoúci : czy rzecz, którà chcesz mi wyjawiã, jest poýyteczna?. Arystoteles dowiedziawszy siæ, ýe przyniesione wieúci niekoniecznie sà prawdziwe, nie za bardzo dobre, a juý na pewno nie sà poýyteczne stwierdziù, ýe wobec tego w ogóle nie chce ich usùyszeã, a posùañcowi radziù, aby sam czym prædzej o nich zapomniaù. Tak równieý i my mamy ambicje, aby dzieliã siæ z Pañstwem wiadomoúciami, które sà prawdziwe, dobre lub w jakiú sposób poýyteczne. Tym bardziej, ýe wszyscy chyba dostrzegamy, jak wiele w otaczajàcej nas medialnej przestrzeni jest bezuýytecznego zgieùku i niepotrzebnie nagùaúnianej gùupoty. Nasze pismo nazwaliúmy Mój Samorzàd uznajàc, ýe najlepiej tytuù ten oddawaã bædzie kierunek, w jakim chcemy zmierzaã a pragniemy pokazywaã zarówno systemowe problemy samorzàdów, jak równieý to, jak centralne regulacje ustawowe i inne wydarzenia w kraju, przekùadajà siæ na ýycie przysùowiowego Kowalskiego. Chcemy pokazywaã puls ýycia caùego naszego powiatu, we wszystkich jego aspektach, takýe spoùecznych i kulturalnych. Mamy nadziejæ, ýe choã w czæúci, dziæki Pañstwu, uda nam siæ ten cel zrealizowaã i ýe z biegiem czasu bædziemy mogli ukazywaã siæ czæúciej. Jednoczeúnie nie ukrywamy, a wræcz jawnie deklarujemy nasze sympatie i nasz úwiatopoglàd. Dobre i silne pañstwo to takie, które zapewnia wolnoúã, równoúã, solidarnoúã ale nie wyræcza obywateli w ich dziaùaniach i powinnoúciach oraz jak najmniej wtràca siæ swymi regulacjami we wszystkie dziedziny ýycia (jak wtr¹ca siê obecnie). Nie moýe byã bowiem tak, ýe pañstwo wchodzi w rolæ Boga, a urzædnik staje siæ jego anioùem; nie moýe byã tak, ýe czùowiek idàcy do urzædu, czæstokroã jest bardziej zdenerwowany niý wówczas, gdy idzie do spowiedzi. Nie ulega dla nas wàtpliwoúci, ýe Polska jest krajem katolickim choã na przestrzeni wieków byùa domem i schronieniem dla obywateli róýnych wyznañ, takýe tych przeúladowanych w caùej Europie. Jednoczeúnie uwaýamy, ýe nie moýe ani silnym, ani nawet wolnym byã kraj, którego elity zarówno w rzàdzie, parlamencie, jak i w samorzàdzie lokalnym - nie utoýsamiajà siæ wùasnym pañstwem i wùasnà tradycjà, spóúciznà dziejowà, przedkùadajàc partyjny, a wiæc plemienny interes, albo interes wùasny nad dobro wspólne. Którego elity wykluczajà miliony obywateli, nie liczàc siæ z ich gùosem. Nie moýe byã wolna Polska, której wùadze wstydzà siæ swej polskoúci, ýyjàc w cieniu wùasnych kompleksów gorszego Europejczyka, przez co za publiczne poklepanie po ramieniu przez obcokrajowca, czy przysùowiowà miskæ, gotowe sà sprzedaã wszystko. Nie bædzie silnym kraj, którego elity i obywatele pozbawiani sà toýsamoúci, swego duchowego dziedzictwa, úwiadomoúci historycznej; nie bædzie silny i bogaty kraj, którego obywatele i elity pozbawione sà poczucia narodowej dumy. Nie stanie siæ nim takýe bez wolnych mediów, bez merytorycznej dyskusji, którà zastàpiù medialny wrzask, kùamstwo, chamstwo, manipulacja i agresja. Nie bædzie wreszcie wolnym kraj, w którym to, co stanowiùo od wieków jego fundament jest obúmiewane, a w miejsce wartoúci tradycyjnych promuje siæ antywartoúci; kraj wyrosùy na krwi swoich obywateli, ugruntowany na chrzeúcijañskim fundamencie Redakcja: CZESZYK Sp. z o.o Tarnowiec, ul.najda³ówka 22 redakcja@mojsamorzad.com.pl

3 3 w którym bezkarnie sika siæ na zapalony znicze, kopie klæczàcà kobietæ, publicznie niszczy Bibliæ i Krzyý, profanuje obraz M.B. Czæstochowskiej, tak waýny dla nas przez wieki; nie bædzie wolnym kraj, w którym z patriotów, ludzi zatroskanych o Ojczyznæ czyni siæ oszoùomów i faszystów takie pañstwo nie zasùuguje na przetrwanie i z pewnoúcià nie przetrwa. Czùowiek, który nie szanuje wùasnych rodziców i ludzie, którzy nie szanujà wùasnego dziedzictwa zasùugujà jedynie na pogardæ w oczach obcych i nie majà szansy, jako suwerenna wspólnota przetrwaã. O takich ludziach carski namiestnik w okresie przedrozbiorowym z odrazà mówiù: jednà rækà wræczaã sakiewkæ, a drugà praã po mordzie. Dlatego jakýe aktualnie brzmià dziú sùowa Zygmunta Krasiñskiego, napisane przez poetæ ponad 180 lat temu: bædzie siæ popieraã zepsucie obyczajów, ze úwiætej religii uczyni siæ straszaka, aby obrzydziã jà szlachetnym sercom, podùoúã bædzie siæ nagradzaã orderami i zaszczytami, lud ogùupiaã wódkà, szlachtæ szlifami i stanowiskami, a na gùowy tych, co bædà stawiaã opór, wyznaczy siæ cenæ, aby rozprawiã siæ z nimi w stosownej chwili... Szanowni pañstwo, dobiegajàcy koñca rok przyniósù nam wiele zmian i problemów. Byù on takýe rokiem wielkich spoùecznych akcji, manfiestacji, rokiem budzenia siæ spoùeczeñstwa obywatelskiego, tworzenia aktywnych inicjatyw, obywatelskich w swej istocie, a nie tylko w nazwie. Stàd teý i úlady tych wydarzeñ, problemów i inicjatyw, odnajdziecie Pañstwo w niniejszym numerze Mojego Samorzàdu. Niektórym z tych problemów i wciàý aktualnym zagadnieniom przyjrzymy siæ wkolejnych numerach. Owo budzenie siæ spoùeczeñstwa obywatelskiego to dobry prognostyk na przyszùoúã i równieý i my chcemy mieã w tym swój skromny udziaù. Nie wiemy, co przyniesie kolejny rok, z pewnoúcià nasz polski naród bædzie musiaù pokonaã wiele przeszkód i ominàã wiele puùapek, by wreszcie móc zbudowaã Polskæ naszych marzeñ, takà Polskæ, o jakiej marzyùa wielomilionowa rzesza Polaków podczas kolejnych narodowych zrywów i wtedy, gdy tworzyù siæ wielki ruch Solidarnoúci. Dziaùajmy wiæc, pracujmy uczciwie kaýdy na swoim odcinku - i nie bàdêmy obojætni na bliênich, na sprawy które dziejà siæ wokóù nas, bo one nas teý dotyczà, bo do tryumfu zùa, wystarczy nasza obojætnoúã. Sprawmy, aby nie miaùo wiæcej mocy zacytowane wczeúniej proroctwo Krasiñskiego, aby jego sùowa przestaùy wreszcie byã aktualne. Spoglàdajàc w przyszùoúã z nadziejà, ýyczymy Pañstwu ùask Boýych w Nowym Roku - i zapraszamy do wspóùpracy. Redakcja Opowieúã Wigilijna TRZEJ KRÓLOWIE...A choã z róýnych stron przyszli zdawaùo siæ, ýe jednakim mówià jæzykiem. I wspólny przyúwiecaù im cel. Wiedli lud swój ku úwietlanej przyszùoúci, która wydawaùa siæ majaczyã gdzieú nad nocnym horyzontem, zwiastujàc speùnienie obietnic i pragnieñ. Te zaú kaýdy z ludu inne w sercu hoùubiù jakýe wiæc miaùyby siæ speùniã wszystkie? Nad tym jednak nie zastanawiaù siæ gùæbiej nikt z tùumu wædrowców, zapatrzonych w úwietlanà przyszùoúã i w swych Przewodników. Ci zaú jako jedyni zdawali siæ wiedzieã, co jest ich celem i pozwalali przy tym ludowi wùasne podkùadaã projekcje i mniemania, pod úwietlanà przyszùoúã, co to czerwonà gwiazdà majaczyùa gdzieú na nocnym niebie, zwiastujàc speùnienie obietnic i pragnieñ. Ich wædrówka zdawaùa siæ nie mieã koñca a na drodze tej niejedna kusiùa przystañ i niejednà ofiaræ trzeba byùo ponieúã, poúwiæciã; a wyrzec siæ przy tym wiele... Wædrówka ta trwaùa tak dùugo, ýe wszyscy bardzo siæ zdziwili, gdy powiedziano im, ýe sà juý u jej kresu. Ludowi kazano zaczekaã na pustyni a Przewodnicy sami udali siæ w dalszà drogæ. Otuliwszy swà trwogæ pùaszczem nadziei, Przewodnicy przycisnæli do piersi swe dary, zamkniæte dotàd w ozdobnych szkatuùach - i przekroczywszy horyzont granic, wstàpili w progi Sanktuarium. Gdy weszli do úrodka, ich czoùa zrosiù pot, nie tego siæ bowiem spodziewali, nie to mieli nadziejæ zobaczyã! Ýùób byù pusty! Ýùób byù pusty!!! Pierwszy otrzàsnàù siæ mæýczyzna, który nadszedù z Zachodu. -Ech, znowu trzeba bædzie siæ przewerbowaã - przemówiù nagle w obcym jæzyku. Pozostali przewodnicy ten ze Wschodu i ten z Poùudnia, pokiwali ze zrozumieniem gùowami. Teraz pozostaùo juý tylko rozdaã ludowi przyniesione dary by choã w ten sposób zamaskowaã fakt, ýe ýùób jest pusty... A pierwszy z mæýczyzn zwaù siæ Szacher i choã miaù przynieúã zùoto, to niósù w darze bùoto... A drugiemu Macher dano na imiæ i choã miaùo byã kadzidùo to przyniósù wædzidùo... A trzeci... Trzeci miaù w kunsztownie zapakowanej, antycznej puszce jednorazowego uýytku dar, po pokazaniu którego nic juý nie mogùo byã takie samo mæýczyzna ów niósù bowiem szmirræ... Wszelka zbieýnoúã osób i sytuacji wystæpujàcych w niniejszej opowieúci z osobami i sytuacjami majàcymi miejsce naprawdæ jest jak najbardziej nieprzypadkowa i zamierzona.. Wesoùych Úwiàt i Szczæúliwego Nowego Roku Mirosùaw Poúwiatowski

4 4 JEZUS PRZYCHODZI DO WSZYSTKICH! Byã moýe ktoú z Pañstwa podróýowaù po Europie, Ameryce Poùudniowej, Azji czy Afryce. Chciaùabym Was dzisiaj zaprosiã do poznania tradycji zwiàzanych ze úwiætami Boýego Narodzenia: w Hiszpanii, skàd wywodzi siæ nasza wspólnota; Wenezueli, gdzie wyjechaùa na misje s. Karolina i w Kamerunie, ojczyênie s. Patrycji. Boýe Narodzenie w Hiszpanii Przygotowania do Boýego Narodzenia w Hiszpanii rozpoczynaùy siæ na samym poczàtku grudnia, a czasem nawet nieco wczeúniej. Hiszpañskie rodziny siadaùy razem do stoùu, by omówiã sposób przygotowania szopki (belen). Potem kaýdy przygotowywaù swój fragment szopki, która stawaùa póêniej w centralnym punkcie mieszkania. Na kilka dni przed Boýym Narodzeniem Hiszpanie wysyùajà sobie kartki úwiàteczne lub ýyczenia przy pomocy poczty elektronicznej. W noc wigilijnà wracajà do miejsc, z których pochodzà. Jedzà wspólnie z rodzinà uroczystà wieczerzæ. Potrawy i napoje mogà siæ nieco róýniã w zaleýnoúci od regionu. Czæsto podaje siæ pieczeñ jagniæcà lub z indyka z owocami. Na deser pojawià siæ na stole chaùwa (turrón) i marcepany. W czasie wieczerzy z reguùy pije siæ wino, zaú do deseru podawane sà sidra, szampan lub uùatwiajàce trawienie zioùowe nalewki. W nocy wszyscy udajà siæ na pasterkæ nazywanà w Hiszpanii mszà koguta (misa de gallo). 28 grudnia obchodzi siæ Dzieñ Úwiætych Niewiniàtek, jest to odpowiednik prima aprilis. Tego dnia robi siæ przyjacioùom i bliskim róýne psikusy. Wielu Hiszpanów bædzie wówczas wypowiadaùo tradycyjnà rymowankæ: Niewiniàtko, niewiniàtko, dêwiga ciæýar i nic nie czuje. W niektórych regionach, w úwiæto Trzech Króli, podawany jest równieý keks, w którym chowa siæ róýnorakie niespodzianki, na przykùad monety albo niewielkie plastikowe figurki. Ten, kto nie znajdzie ýadnej niespodzianki, musi upiec ciasto w przyszùym roku. Polskie dzieci niecierpliwie czekajà na Úwiætego Mikoùaja, natomiast hiszpañskie wierzà w przybycie Trzech Króli. Mimo iý w Wigiliæ przygotowuje siæ uroczystà kolacjæ, to jednak najwaýniejsze znaczenie ma úwiæto Trzech Króli. To wtedy wùaúnie dzieci otrzymujà od nich prezenty. W zamian za podarki dzieci przygotowujà im sùodycze i kostki cukru dla wielbùàdów. 6 stycznia oprócz obchodów tego úwiæta wiele osób wyjdzie na ulicæ, aby równieý tam úwiætowaã i oglàdaã pochód Trzech Króli. Kacper, Melchior i Baltazar przejeýdýajà z Karawanà przez miasto na prawdziwych wielbùàdach i rzucajà obserwujàcym ogromne iloúci cukierków... Boýe narodzenie w Kamerunie W Kamerunie jest wiele religii, a i sam katolicyzm nie do koñca przypomina nasz. Na przykùad niektórzy katolicy wciàý jeszcze majà swoje totemy, którym oddajà czeúã. Úwiæta obejmujà tu Wigiliæ i Boýe Narodzenie. W Wigiliæ dekoruje siæ dom, choinkæ (specjalne drzewo rosnàce w Afryce, zamiast którego niektórzy majà palmy), przyrzàdza potrawy i wieczorem zasiada do kolacji. Jeúli to moýliwe, przyjeýdýajà krewni. Nie jest to jednak tak waýne úwiæto jak w Polsce, gdzie kaýdy stara siæ wróciã z najodleglejszych zakàtków úwiata do domu. Kameruñczycy nie majà teý úciúle bo onarodzeniowych potraw. Czæsto na stole pojawia siæ grilowany kurczak, pieczony baran, saùatki owocowe i warzywne, specjalne faszerowane warzywa. Przysmakiem jes pewien rodzaj bananów (owoc u nas niewystæpujàcy, wiæc nawet tùumaczenia swej nazwy nie ma) smaýonych na oleju oraz sok imbirowy. W sam dzieñ Boýego Narodzenia idzie siæ do koúcioùa, potem jest obiad i dalsze úwiætowanie, gdy moýna tañczyã, úpiewaã. Spora czæúã Kameruñczyków idzie tego dnia do dyskoteki. Kamerun jest krajem setek plemion i w zaleýnoúci od plemienia róýnie obchodzone sà zwyczaje Boýonarodzeniowe. Uczàce siæ czy studiujàce dzieci robià wszystko, aby na Boýe Narodzenie byã w domu. Dzieñ wczeúniej dzieci zdobià salon, gùówne pomieszczenie domu czy chaty, rozwieszajàc girlandy i ùañcuchy z liúci mango lub palmy, bogatsi kupujà europejskie elementy wystroju. Niektórzy przygotowujà teý maùe szopki, które umieszczajà na honorowym miejscu w gùównej izbie. Boýe Narodzenie jest przede wszystkim úwiætem dzieci. W tym czasie majà one miesiàc wakacji, aby pomóc rodzicom przy zbiorach kawy i orzeszków arachidowych. Jednak dzieñ 24 grudnia jest dla nich úwiætem. Dzieci zbierajà siæ przy ogniskach. Odmawiajà modlitwæ i czytajà wyjàtki z Pisma Úwiætego, a potem zaczynajà siæ úpiewy i tañce, które trwajà caùà noc. Tego dnia rodzina stara siæ byã w komplecie. W boýonarodzeniowy poranek wszyscy, a zwùaszcza mùodzi, starajà siæ wstaã jak najwczeúniej, aby byã pierwszymi skùadajàcymi úwiàteczne ýyczenia, gdyý adresat pierwszych ýyczeñ jest zobowiàzany podziækowaã za nie maùym prezentem. Czæsto kobiety juý wczeúnie rano przygotowujà za domem, na trzech kamieniach maùe pàczki ulubiony smakoùyk nie tylko najmùodszych aby móc podziækowaã za pierwsze boýonarodzeniowe ýyczenia od swoich dzieci i sàsiadów. Skùadanie ýyczeñ trwa równieý po Mszy úw., na którà przychodzà prawie wszyscy, takýe ci, którzy zwykle omijajà koúcióù, nie wyùàczajàc chrzeúcijan innych wyznañ, a nawet czùonków sekt w przypadku, kiedy brak na miejscu ich pastora. Do koúcioùa wszyscy przychodzà ubrani odúwiætnie, a dzieci obowiàzkowo! w nowych strojach. Poniewaý w Afryce dzieci rzadko otrzymujà w ciàgu roku nowe ubrania, dzieñ Boýego Narodzenia jest przez nie oczekiwany z utæsknieniem, gdyý nawet w najbiedniejszych rodzinach rodzice zabiegajà o to, aby daã dziecku nowe ubranie, w którym bædzie chodziã caùy nastæpny rok. Takie dziecko maszeruje do koúcioùa tym raêniej, jeúli w domu otrzymaùo prezent, który zabiera ze sobà na Mszæ úw., aby go pokazaã Panu Jezusowi w ýùóbku i innym dzieciom przy okazji W procesji z darami dzieci skùadajà swoje prezenty przy ýùóbku, aby maùy Pan Jezus nie nudziù siæ w czasie Mszy úw. Dziewczynki niosà lalki chùopcy zaú, najczæúciej plastikowe samochodziki. Dzieci id¹ obowiàzkowo! w nowych strojach..po poùudniu rodzina zbiera siæ na wspólny posiùek. Choã spokrewnione ze sobà rodziny raczej tego dnia siæ nie odwiedzajà, spædzajàc úwiàteczny czas we wùasnym gronie, to jednak wujkowie nie zapominajà o dzieciach brata lub siostry i posyùajà im (wysùannikiem jest z reguùy jedno z wùasnych dzieci) prezenty:

5 5 ýywnoúæ, zabawki, pieniàdze. Boýonarodzeniowy posiùek w duýej mierze jest zasùugà mæskiej gùowy rodziny. Ojciec (lub starszy z braci) w Wigiliæ lub nawet kilka dni wczeúniej wybiera siæ do lasu na polowanie lub nad rzekæ na poùów ryb (dawniej ùowienie ryb byùo zajæciem raczej kobiecym). Ùowieckim trofeum jest najczæúciej antylopa, maùpa lub jeýozwierz, czasami wàý boa. Miæso tego dnia jest podawane, jeúli kogoú na to staã, z ryýem (ryý jest drogi, wiæc tym samym bardziej úwiàteczny niý codzienny afrykañski maniok, sùodkie pataty czy macabo), któremu towarzyszy pikantny (bardzo pikantny!) sos z orzeszków arachidowych. Tradycyjnym napojem jest wino palmowe (alkoholowy napój o sùodkawym smaku i kolorze rozcieñczonego mleka), które jest jednak wypierane, zwùaszcza w dni úwiàteczne, przez normalne, komercyjne piwo. Alkoholem honorowym w Kamerunie sà trzy trunki: whisky, gin i rum; poczæstowanie nimi jest oznakà wielkiego szacunku. dla goúcia. Boýe Narodzenie w Wenezueli Obchody Boýego Narodzenia poprzedza tu Fiesta de los Pastores (Úwiæto Pasterzy). Ta uroczystoúã zapoczàtkowana zostaùa w stanie Carabo. Polega na odtwarzaniu momentu, gdy pasterze (pastores) otrzymujà wieúã o narodzinach Chrystusa, wyruszajà na Jego poszukiwanie, odnajdujà Go, po czym úwiætujà to wydarzenie radosnym tañcem. Poùowæ uczestników uroczystoúci stanowià pastores, ubrani w spódnice z dùugich, kolorowych wstàýek, noszone na spodniach, kapelusze przybrane kwiatami, kokardami i jeszcze wiækszà iloúcià wstàýek oraz wyposaýeni w instrumenty muzyczne dùugie kije z luêno przymocowanymi kapslami od butelek, brzæczàce przy kaýdym uderzeniu o ziemiæ w rytm tañca i úpiewów. Druga poùowa to pastorcillas (pasterki), w bluzkach suto ozdobionych falbankami, z peùnym makijaýem. Tradycyjnie, zarówno pastores jak i pastorcillas odgrywani sà przez mæýczyzn. Wynika to z zakazu wydanego ongiú przez biskupa z Walencji, który uznaù, ýe wspólny udziaù obu pùci w religijnych bàdê co bàdê obchodach, zagraýa moralnoúci. Najwaýniejsza z trzech uroczystoúci, odbywajàca siæ zwykle w pierwszà sobotæ grudnia, obejmuje imponujàcà procesjæ ze úwiecami, poprzedzajàcà tañce, podczas której wiele osób na kolanach przesuwa siæ z wolna przed wizerunkiem maùego Jezusa. W El Limón, w drugà sobotæ grudnia, kobietom wolno tañczyã i fiesta jest mniej tradycyjna. Msza o póùnocy 24 grudnia rozpoczyna uroczystoúci w San Joaquin, których kolejnym punktem jest teatralne przedstawienie w koúciele. W Wenezueli podczas procesji poprzedzajàcej Mszæ Pasterkæ kapùan wnosi do úwiàtyni maùe dwu lub trzytygodniowe dziecko. Czuwajà nad nim Józef i Maryja. W Wenezueli jest tylko 9 Mszy úw., zwiàzanych z nowennà do Dzieciàtka Jezus. Przez 9 dni przed Boýym Narodzeniem odprawia siæ tæ Mszæ úw. wczeúnie rano, gdyý ze wzglædu na klimat lekcje w szkole, pracæ zaczyna siæ o 7 rano. Przed Boýym Narodzeniem trwa tzw. kolædowanie jest to zabawa; chodzenie z muzykà i úpiewem, wygùupianie siæ na ulicach, zaraz po wyjúciu z koúcioùa. Bierze w tym udziaù duýo ludzi. W okresie Boýego Narodzenia wiele rodzin wystawia misternie wykonane pesebres (szopki) w swoich domach lub na zewnàtrz. Sà takie miasteczka, gdzie szopkæ ustawia siæ na ulicy przed domem, lub dom stroi siæ na ksztaùt szopki. Najwaýniejszym wydarzeniem jest Wigilia Noche Buena, którà úwiætuje siæ wszechobecnym tañcem i muzykà na wielkich rodzinnych przyjæciach. Typowà potrawà boýonarodzeniowà w Wenezueli jest Hallaca, czyli zawiniæta w bananowy liúã masa kukurydziana z miæsem i rodzynkami. W sam dzieñ Boýego Narodzenia jedzie siæ na plaýæ lub odwiedza przyjacióù. Zarówno w Wigiliæ, jak i w noworocznà noc niebo na caùe godziny rozúwietla blask fajerwerków. W dniu Boýego Narodzenia odbywa siê uroczystoúã, ale ju po 26 jest p o B o ý y m N a r o d z e n i u. Wenezuelczycy nie majà ú w i a d o m o ú c i o k r e s u B o ý o n a r o d z e n i o w e g o, a jedynie úwiadomoúã okresu przed Boýym Narodzeniem, przygotowania do tego úwiæta. Wùaúnie wtedy úpiewajà kolædy w adwencie. Wùaúciwie ta atmosfera boýonarodzeniowa trwa przez caùy adwent i w sam dzieñ Boýego Narodzenia. I w tym momencie wszystko siæ koñczy. 28 grudnia, w dzieñ Santos Inocentes (Úwiæto Niewiniàtek), caùy kraj czci pamiæã dzieci niewinnie pomordowanych na rozkaz Heroda. Najmùodsi oddajà wtedy swoje stare ubrania i maski i otrzymujà wiæcej swobody niý zazwyczaj. Úwiæto znane jest teý pod nazwà Fiesta de Locos (Úwiæto Szaleñców). Oficjalne obchody tego úwiæta odbywajà siæ w Aguas Blancas (w stanie Portuguesa), gdzie locos i locainas (szaleñcy) biorà udziaù w zorganizowanej na ksztaùt wojskowy ceremonii i tañczà z maùymi dzieãmi, aby je pobùogosùawiã. W Sanare w stanie Lara, obok bùazeñskich wygùupów, tancerze zaragozas, ubrani w charakterystyczne maski i barwne kostiumy, wystæpujà z dzieãmi w ramionach przed malowidùem przedstawiajàcym historycznà masakræ niewiniàtek. Tæ samà okazjæ, lecz na swój sposób, upamiætnia Fiesta del Mono w Caicara de Maturín, gdzie noszàcy maùpie maski uczestnicy tañczà we wspólnym tañcu, zapoýyczonym przez Koúcióù katolicki z tradycji indiañskiej. Fiesta de Los Locos to takýe okazja do robienia sobie nie zawsze màdrych dowcipów. W wenezuelskich Andach obchody Santos Inocentes czæsto zbiegajà siæ w czasie z uroczystoúciami na czeúã San Benito, czarnego úwiætego, którego kult skupia siæ wokóù jeziora Maracaibo. 29 grudnia w Mucuchíes (stan Mérida) mæýczyêni i chùopcy z uczernionymi sadzà twarzami, w jaskrawych satynowych kostiumach tañczà przed obliczem úwiætego, by nastæpnie strzelaã w dzikim zapamiætaniu z prochowych strzelb i úrutówek wùasnej roboty. Nieco wyýej, w Timotes, negros, indios, i vasallos de San Benito tañczà razem na ulicach: negros o uczernionej skórze i w spódniczkach z trawy, indios z bràzowymi twarzami, w barwach wojennych i pióropuszach, vasallos (wasale) w eleganckich biaùych strojach przybranych dùugimi wstægami, w lúniàcych koronach wszyscy ùàczà siæ w barwnym korowodzie. Pesebres (szopki boýonarodzeniowe) sùuýà takýe do udziaùu w Paradura del Niño (trwajàcym od 1 stycznia do 2 lutego), czyli wykradaniu maùego Jezusa ze ýùobka, szukaniu Go i úwiætowaniu Jego odnalezienia. 6 stycznia, w úwiæto Trzech Króli, w San Miguel de Boconó w Trujillo odbywa siæ Romería de los Pastores (pielgrzymka pasterzy), podczas której jednego dnia moýna zaobserwowaã wiæcej religijnych obrzædów niý gdziekolwiek indziej w kraju: m.in. pastores czczàcych San Benito, religijne procesje, mamarrochos (mùodych chùopców przebranych za kobiety), diabùy, Trzech Króli na koniach i wiæcej masek, niý moýna sobie wyobraziã a to tylko drobna czæúã caùej parady. Siostry Karmelitanki Misjonarki Terezjanki Wiêcej informacji na temat dzia³alnoœci Sióstr znaleÿæ mo na na stronie

6 6 Sùuýba zdrowia miædzy komercjalizacjà a prywatyzacjà Bædzie lód na sùuýbie zdrowia? Na poczàtku byùa posùanka PO Beata Sawicka, która w historii zapisaùa siæ nagranymi przez CBA wypowiedziami w rodzaju kræcimy lód i biznes na sùuýbie zdrowia bædzie robiony. Ostatecznie posùanka zostaùa skazana za korupcjæ, jednak wielu zastanawia siæ dziú, czy jej sùowa nie okazaùy siæ prorocze w roku 2011 uchwalona zostaùa ustawa o dziaùalnoúci leczniczej, prowadzàca do komercjalizacji placówek sùuýby zdrowia, w tym szpitali. Zdaniem zwolenników ustawy umoýliwia ona rozwój tak przeksztaùconym placówkom, które dziæki temu mogà pozyskiwaã dodatkowe úrodki úwiadczàc pùatne usùugi. Zdaniem przeciwników komercjalizacja jeszcze bardziej ograniczy dostæp do usùug zwykùym pacjentom, juý teraz oczekujàcym w wielomiesiæcznych kolejkach. Oznacza ona równieý to, ýe po przeksztaùceniu, placówki bædà musiaùy kierowaã siæ przede wszystkim zyskiem - jak normalne przedsiæbiorstwo, likwidujàc przy tym zbyt nisko wyceniane przez NFZ usùugi. Ponadto komercjalizacja moýe zakoñczyã siæ prywatyzacjà, a wiæc zupeùnà utratà kontroli nad szpitalami. Tej ostatniej z kolei nie obawiajà siæ wolnorynkowcy, domagajàcy siæ prywatyzacji wszystkich placówek - tyle ýe pod warunkiem likwidacji NFZ, Ministerstwa Zdrowia i oddania pieniædzy przeznaczanych na lecznictwo obywatelom... Trochæ historii... Maùo który z pacjentów, korzystajàcych z usùug swojej rejonowej przychodni, zdaje sobie sprawæ z faktu, ýe czæstokroã korzysta wówczas z usùug prywatnych, tyle ýe opùacanych przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Ýe ma do czynienia nie z przychodnià pañstwowà, ale niepublicznà. Nawiasem mówiàc tak samo tylko nieliczni pacjenci zdajà sobie sprawæ z faktu, ýe lekarze w przychodniach, w ramach podstawowej opieki zdrowotnej, majà pùacone przez NFZ (czyli z naszych pieniædzy) od gùowy, czyli w zaleýnoúci od liczby zapisanych do danego lekarza pacjentów. A niezaleýnie od tego, czy w danym roku ten pacjent siæ leczyù, czy teý nie. To zresztà temat na osobny artykuù; jeszcze wiæcej moýna napisaã na temat poszczególnych problemów na linii lekarze apteki NFZ Ministerstwo Zdrowia. Dziú jednak skupmy siæ na komercjalizacji. Zatem po kolei... Najpierw byùa wielokrotnie nowelizowana ustawa o zakùadach opieki zdrowotnej z 1991 roku, która dopuszczaùa moýliwoúã przeksztaùceñ w sùuýbie zdrowia, ale jedynie w drodze skomplikowanej procedury likwidacyjnej najpierw naleýaùo takà placówkæ formalnie zlikwidowaã, by na jej miejscu stworzyã nowà, w nowej formule. Z kolei rok 1999 przyniósù przejæcie placówek sùuýby zdrowia przez samorzàdy. Nastæpnie doszùo do kolejnych przeksztaùceñ np w Tarnowie w 2001 roku zlikwidowano Samodzielny Publiczny Zakùada Opieki Zdrowotnej, tworzàc w jego miejsce Niepubliczne Zakùady Opieki Zdrowotnej, prowadzone w formie spóùek pracowniczych. Byùa to wiæc tak naprawdæ prywatyzacja. W skali kraju przeksztaùcono jak dotàd 374 zakùady, w tym 105 szpitali (na okoùo 760 istniejàcych). Zgodnie z nowà ustawà o dziaùalnoúci leczniczej uchwalonà w 2011 roku, publiczne Zakùady Opieki Zdrowotnej (ZOZ) uwaýane sà za schyùkowà formæ dziaùalnoúci leczniczej nie moýna tworzyã nowych, natomiast te, które istniejà, mogà dziaùaã nadal, pod warunkiem, ýe nie przynoszà ujemnego wyniku finansowego (od przyszùego roku mogùyby je generowaã, pod warunkiem, ý e s a m o r z à d t e s t r a t y b æ d z i e p o k r y w a ù ). Co oznacza komercjalizacja sùuýby zdrowia? Przed samorzàdami stanàù wiæc problem: albo dalej dotujemy sùuýbæ zdrowia, gdy przynosi straty, albo doprowadzamy do sytuacji, w której dana placówka úwiadczy tylko opùacalne usùugi, tak, aby nie generowaùa strat; a najlepiej to skomercjalizujmy to wszystko i pozbàdêmy siæ kùopotu. Dla samorzàdu to czysty zysk - w efekcie komercjalizacji, ZOZ, czy np. szpital przeksztaùcony zostaje w spóùkæ prawa handlowego, w której gmina ma 100 procent udziaùów. Spóùka to spóùka wydatki na takà placówkæ nie obciàýajà juý budýetu gminy. Innymi sùowy, dotychczas np. szpital miejski zaciàgajàcy zobowiàzania kredytowe choãby na inwestycje, tym samym obciàýaù budýet miasta. Po przeksztaùceniu w spóùkæ juý tak siæ nie dzieje. Prawdopodobnie w niektórych przypadkach gminy, chcàc utrzymaã funkcjonowanie publicznych ZOZ na dotychczasowym poziomie, czy je doinwestowaã, musiaùyby zwiækszyã swe zadùuýenie ponad dopuszczalny poziom, bo i bez tego gminy te sà niebezpiecznie zadùuýone tego rodzaju swoisty szantaý zastosowali w Tarnowie niektórzy radni PO wobec protestujàcych zwiàzków zawodowych pracowników sùuýby zdrowia. Przekaz byù jasny: jak siæ nie zgodzicie na komercjalizacjæ, to moýemy nie mieã z czego szpitala dofinansowaã/utrzymaã... Przy czym przypadek Tarnowa jest o tyle zastanawiajàcy i niepokojàcy, ýe tamtejszy magistrat chciaù skomercjalizowaã kilka placówek, m.in. Szpital Szczeklika, pomimo faktu, iý byùy one w dobrej kondycji finansowej podczas gdy ustawa z 2011 roku, przynajmniej w teorii tworzona byùa w kierunku komercjalizacji tych publicznych zakùadów zdrowotnych, które sobie nie radzà. Jednak niebezpieczeñstwo komercjalizacji tkwi w tym, ýe szpital czy zespóù przychodni specjalistycznych przeksztaùconych w spóùkæ prawa handlowego, w swej dziaùalnoúci, zgodnie z kodeksem spóùek handlowych, kierowaã musi siæ przede wszystkim zyskiem. To zaú moýe oznaczaã dla pacjentów likwidacjæ deficytowych dziedzin dziaùalnoúci, gabinetów czy poradni, rezygnacjæ usùug refundowanych dotàd przez NFZ poniýej kosztów, a wiæc przynoszàcych straty. Komercjalizacja oznacza teý, ýe w przyszùoúci taka placówka mogùaby zostaã zupeùnie sprywatyzowana. Czyli ten, czy przyszùy wójt, burmistrz, prezydent, ta czy przyszùa rada mogùaby, lub musiaùaby z jakichú przyczyn sprzedaã wiækszoúciowy pakiet udziaùów w przychodni, szpitalu. Tracàc tym samym wpùyw na dziaùalnoúã takiej placówki. Jak siæ by to miaùo do naszych konstytucyjnych praw? Art. 68 Konstytucji RP, pkt. 2 stanowi: Obywatelom, niezaleýnie od ich sytuacji materialnej, wùadze publiczne zapewniajà równy dostæp do úwiadczeñ opieki zdrowotnej finansowanej ze úrodków publicznych. Równy dostæp do opieki zdrowotnej? Oficjalnym celem komercjalizacji placówek sùuýby zdrowia, miaùo byã ich wzmocnienie finansowe, poprawa konkurencyjnoúci. Otóý jak dotàd, jeúli publiczny szpital czy przychodnia miaù podpisany z NFZ kontrakt na dany rodzaj úwiadczeñ to jednoczeúnie tych samych úwiadczeñ nie mógù udzielaã odpùatnie zainteresowanym pacjentom (za wyjàtkiem stomatologii, gdzie obowiàzuje tzw. koszyk úwiadczeñ ponad standardowych ). Po komercjalizacji, problem ten juý nie wystæpuje to samo úwiadczenie moýe byã udzielane bezpùatnie, jak teý i odpùatnie. Szpital / przychodnia moýe wiæc sobie dorobiã. Co waýne

7 7 úwiadczenie pùatnych usùug zainteresowanym pacjentom - nie wpùywa na wysokoúã kontraktu z NFZ, który pùaci tak samo, jak dotàd. Kryje siæ w tym jednak pewne niebezpieczeñstwo jaki pacjent bædzie chciaù zapùaciã za coú, co teoretycznie moýe otrzymaã bezpùatnie? Ano, zachodzi obawa, ýe zapùaci ten, którego bædzie na to staã i który bædzie chciaù ominàã wielomiesiæcznà kolejkæ oczekujàcych. Czy nie ograniczy to, i tak utrudnionego, dostæpu do niektórych usùug zwykùym pacjentom? Czy nie bædà czekali jeszcze dùuýej? Czy nie bædzie siæ wywieraùo na nich presji, by jednak zapùacili? I jak siæ to ma do zacytowanego wczeúniej art. 68 Konstytucji mówiàcego o równym dostæpie do úwiadczeñ opieki zdrowotnej niezaleýnie od sytuacji materialnej? Na koniec zwolennicy komercjalizacji podkreúlajà fakt, ýe prywatne przecieý przychodnie, utworzone w formie spóùek pracowniczych, wyglàdajà dziú zupeùnie inaczej, lepiej, nowoczeúniej niý te które pamiætamy z okresu PRL. Dla nas, pacjentów, z jednej strony nie zmieniùo siæ nic nadal chodzimy w to samo miejsce, do tych samych lekarzy a jednoczeúnie jest jakby lepiej. Niepubliczny wùaúciciel, okazaù siæ byã wùaúcicielem lepszym, niý ten publiczny. Praktyka, nasze doúwiadczenie, pokazuje, ýe tak jest w istocie. Moýe zatem nie mamy siæ czego obawiaã? Informacji na ten temat postanowiùem zasiægnàã u êródùa - rozmawiajàc z lekarzem i kierownikiem niepublicznej przychodni... Komercjalizacja w oczach lekarza i kierownika przychodni Ku mojemu zaskoczeniu, tarnowski radny Roman Korczak, znany lekarz pediatra, a przy tym kierownik sprywatyzowanej przed laty przychodni na os. 25-lecia w Tarnowie (!) - nie kryje krytycznych opinii pod adresem obecnej ustawy, zwracajàc uwagæ na fakt, iý ustawa o komercjalizacji, dotyczàca w jego ocenie gùównie szpitali, juý w trakcie tworzenia byùa wadliwie konstruowana. -Zdaniem prawników, którzy podczas tworzenia przedstawiali nam tæ ustawæ, ona powstawaùa bardzo szybko i na kolanie. Niektórzy úmiali siæ nawet, ýe pod kolanem - zauwaýa radny. I stwierdza, ýe w przypadku szpitali nie ma wcale potrzeby, aby siæ spieszyã tym bardziej, ýe w efekcie komercjalizacji traci siæ caùkowicie kontrolæ nad politykà szpitala, który jako podmiot prawa handlowego, wczeúniej czy póêniej bædzie musiaù kierowaã s i æ p o p r o s t u z y s k i e m. Przysùowiowy diabeù, jak zwykle tkwi w szczegóùach otóý sà takie dziedziny medycyny (np. interna czy dermatologia), które sà finansowane przez NFZ poniýej poziomu opùacalnoúci. Szpitale finansujà je wewnætrznie z innych, lepiej opùacanych dziedzin. W efekcie szpital, jako spóùka prawa handlowego, kierujàca siæ zyskiem, moýe zostaã zmuszony do zamkniæcia nieopùacalnych oddziaùów. -Po komercjalizacji nietrudno wyobraziã sobie sytuacjæ, gdy pacjent, aby uzyskaã leczenie w danej dziedzinie, bædzie musiaù jechaã tam, gdzie istnieje szpital nieskomercjalizowany, który tæ specjalnoúã prowadzi - mówi R. Korczak..Ponadto zauwaýa on wczeúniej czy póêniej dojdzie do nowelizacji tej ustawy, która moýe zostaã takýe zaskarýona do Trybunaùu Konstytucyjnego; ten zaú moýe jà czæúciowo lub caùkowicie uchyliã. -W tej chwili stosowanie zapisów tej ustawy moýe okazaã siæ niekorzystne dla pacjentów i moýna straciã wpùyw na to, co szpital (im. Szczeklika w Tarnowie) bædzie robiù - konkluduje radny. R. Korczak przypomina teý, ýe na poczàtku przemian ustrojowych w Polsce zaùoýono, ýe niektóre dziedziny sùuýby zdrowia bædà komercjalizowane lub prywatyzowane, a inne nie. Na caùym úwiecie funkcjonujà systemy, w których istniejà szpitale prywatne oraz te podlegùe pañstwu lub samorzàdom. Tak dzieje siæ we Francji. Choã szpitale sà samodzielne, to jednak majà nad sobà specjalne rady, w skùad których wchodzà choãby merowie miast I to wùaúnie oni majà decydujàcy gùos w zakresie polityki zdrowotnej. Tymczasem w przypadku podlegania szpitali przepisom prawa handlowego, szpital, który nie bædzie dziaùaù typowo komercyjnie, moýe zostaã zlikwidowany. -To jest majàtek, którego nie moýemy utraciã - mówi radny. -Do tej pory po transformacji zaùoýono, ýe podstawowa opieka zdrowotna bædzie realizowana wùaúnie na zasadzie prywatnych placówek. I to siæ sprawdziùo. Ale róýnica miædzy p.o.z. (podstawowa opieka zdrowotna), a szpitalami polega choãby na majàtku. W przypadku szpitali mówimy o sprzæcie, który czæsto kosztuje miliony - zauwaýa R. Korczak i dodaje, ýe przychyla siæ do opinii, iý w przypadku komercjalizacji na mocy obowiàzujàcej ustawy, moýe ona zagroziã wpùywowi samorzàdów na politykæ zdrowotnà, który to wpùyw i tak jest przecieý mocno ograniczony... Komercjalizacja w oczach pracowników O opiniæ w tej sprawie poprosiùem swego czasu Danutæ Kàdzioùkæ, przewodniczàcà Miædzyzakùadowej Komisji Pracowników Sùuýby Zdrowia NSZZ Solidarnoúã w Tarnowie, zarazem m.in. wiceprzewodniczàcà Krajowego Sekretariatu Ochrony Zdrowia. Czyý pracownicy komercjalizowanych placówek nie powinni siæ cieszyã, ýe ich pracodawca bædzie mógù pozyskiwaã dodatkowe úrodki? - pytam. -Istniejà wielkie obawy czy rzeczywiúcie tak bædzie. Mówi siæ bowiem gùoúno, ýe np. szpital bædzie mógù przyjmowaã pacjentów odpùatnie, dziæki czemu napùynà dodatkowe úrodki ale zapomina siæ juý o tym, ýe przy úwiadczeniach odpùatnych, abstrahujàc juý od tego, ýe spadnie dostæpnoúã do úwiadczeñ refundowanych jednoczeúnie zniknie moýliwoúã pozyskiwania úrodków z NFZ z tytuùu nadwykonañ - mówi D. Kàdzioùka. I dodaje, ýe to nie jedyny koszt, zwiàzany z komercjalizacjà jeúli bowiem placówka wykonuje dodatkowe úwiadczenia ponad limit Funduszu, liczàc, ýe NFZ za nie zapùaci wówczas czyni siæ to w obræbie tych samych kosztów staùych. Przykùadowy pracownik, zatrudniony na etacie, wykonuje to úwiadczenie w tym samym czasie, na przykùad od 7 do 15-tej. Natomiast w przypadku úwiadczeñ realizowanych poza Funduszem, te godziny muszà byã wyraênie rozdzielone. -Czyli ten pracownik, lub jego kolega musi zostaã na kolejnych kilka godzin i powstaje wówczas pytanie: czy rzeczywiúcie ustawi siæ taka kolejka jak przy refundacji i czy rzeczywiúcie ten pracownik bædzie tak intensywnie pracowaù, czy tylko czekaù? A przecieý i tak za ten czas trzeba mu bædzie zapùaciã - mówi D. Kàdzioùka, zauwaýajàc, ýe niekoniecznie musi ustawiã siæ kolejka chætnych do pùatnych usùug, albowiem leczenie takie to niemaùy koszt zapewne nie skoñczy siæ na jednej wizycie pacjenta i zapewne nie obejdzie siæ teý bez dodatkowych badañ. Kogo bædzie na to staã? Jednak jej zdaniem najwaýniejszym problemem jest niebezpieczeñstwo, ýe po komercjalizacji ograniczy siæ dostæpnoúã do úwiadczeñ. -W ubiegùym roku Najwyýsza Izba Kontroli przeprowadziùa kontrolæ w 15 przeksztaùconych zakùadach. Z wyników tej kontroli wypùywajà dwa podstawowe wnioski: po pierwsze - po przeksztaùceniach przewaýnie spada dostæpnoúã usùug, wydùuýa siæ kolejka oczekujàcych; po drugie który z tych zakùadów, jeszcze jako publiczny generowaù straty, po przeksztaùceniu miaù jeszcze wiæksze problemy, a który radziù sobie przed przeksztaùceniem, radziù sobie i po nim. Czyli forma wùasnoúciowa nie ma na to wpùywu, tylko sposób zarzàdzania. Przy okazji stwierdzono teý wiele nieprawidùowoúci, które skutkowaùy niebagatelnymi kwotami - mówi D. Kàdzioùka. Mówiàc o zagroýeniach, przedstawicielka zwiàzków zawodowych zauwaýa, ýe obecnie mówi siæ jedynie o pierwszym etapie przeksztaùceñ, czyli stworzeniu jednoosobowych spóùek miejskich, czy gminnych. Jednak juý tylko w tym przypadku, istotà problemu jest to, ýe wszystkie strategiczne decyzje, wùàczajàc w to ewentualnoúã

8 8 podziaùu spóùki na mniejsze, czy rezygnacjæ z nieopùacalnej czæúci dziaùalnoúã, nierzetelnie wycenionej przez NFZ podejmowaã bædzie jednoosobowo wùodarz miasta czy gminy, albo osoba przez niego umocowana. Za ileú tam lat ktoú kolejny wójt, burmistrz czy prezydent, moýe podjàã niekorzystne decyzje schowane pod korcem, bo juý wyzute z jakiejkolwiek kontroli spoùecznej. -Sùynna pani posùanka Sawicka od kræcenia lodów powinna zostaã okrzykniæta prorokiem, bo wprawdzie ona zniknæùa ze úwiata politycznego, ale to wszystko zaczæùo siæ powoli dziaã - konkluduje Danuta Kàdzioùka. Podsumowanie Osobiúcie jestem zwolennikiem prywatyzacji wszystkiego. Wùaúciciel prywatny lepiej sprawdza siæ od pañstwowego i jest to rzecz oczywista. Kiedy jednak przypomnæ sobie sùowa posùanki Sawickiej, gdy spojrzæ wstecz na bezlik afer, które wybuchùy za obecnych rzàdów i którym bezczelnie ukræcono ùeb; gdy widzæ rozpaczliwe wyzbywanie siæ przez pañstwo polskie wszystkiego, byle tylko zaùataã budýetowe dziury, gdy rozglàdajàc siæ dostrzegam skalæ zawùaszczenia pañstwa przez ludzi zwiàzanych z obecnà ekipà rzàdzàcà i gdy wreszcie widzæ, ýe niektórzy dyrektorzy komercjalizowanych placówek sà jednoczeúnie osobami zwiàzanymi z ugrupowaniem rzàdzàcym lub wræcz czùonkami tego ugrupowania (choã to oczywiúcie nie przestæpstwo) nachodzà mnie wówczas powaýne wàtpliwoúci - nie tylko co do celów, ale przede wszystkim co do skutków komercjalizacji, czy teý moýe wræcz prywatyzacji sùuýby zdrowia. Mam teý powaýne obawy, czy za iks lat nie okaýe siæ, ýe podobnie jak staùo siæ to w przypadku banków i praktycznie wszystkich kluczowych segmentów naszej gospodarki tak i nasza, budowana naszymi pieniædzmi sùuýba zdrowia, nie o k a ý e s i æ w ù a s n o ú c i à d u ý y c h, z a c h o d n i c h, farmaceutycznych koncernów. A tak staã siæ moýe w ostatecznym rozrachunku, gdy po komercjalizacji przyjdzie prywatyzacja, po tej zaú wykupywanie i scalanie poszczególnycy placówek, tworzenie ich sieci, wreszcie sprzedaý. Jak wówcza wyglàdaùa bædzie polityka zdrowotna polskiego pañstwa i jak to siæ bædzie miaùo do cytowanych juý, konstytucyjnych zapisów? W swym zamiùowaniu do tego co prywatne, nie jestem wiæc doktrynerem - i wiem, ýe trudno mówiã o puszczaniu wszystkiego na wolny rynek w sytuacji, w której poszczególne pañstwa myúlà tak naprawdæ w kategoriach wùasnego interesu i gdy w ramach róýnych politycznych interesów, w politycznych celach uýywa siæ sektora bankowego, gazowego czy innego - do rozmaitych nacisków. Sùuýba zdrowia, jako dziedzina specyficzna, nie moýe byã elementem gry róýnych prywatnych interesów w stopniu wiækszym, niý jest to juý obecnie. Byã moýe zatem jest i tak, ýe w tej sytuacji, pewne sfery powinny pozostaã publicznymi. Na pewno dotyczy to czæúci sùuýby zdrowia, w szczególnoúci szpitali. Z drugiej strony doskonale rozumiem sytuacjæ samorzàdów, na które pañstwo, z caùym swym, polityczno-biurokratycznym, rozrastajàcym siæ aparatem, zrzuca coraz wiæcej obowiàzków, nie zapewniajàc na nie wystarczajàcych úrodków. Pañstwo coraz bardziej wycofujàce siæ ze wszystkich swych powinnoúci wobec obywateli a jednoczeúnie zachowujàce po swojej stronie wciàý te same, w dodatku rosnàce oczekiwania wobec nich, nakùadajàce dodatkowe obciàýenia. Musimy wiæc odpowiedzieã sobie na pytanie, czy zdrowie to taka sama usùuga jak kaýda inna? Ale teý czy prywatyzacja sùuýby zdrowia, to coú strasznego w sytuacji, w której i tak za szereg usùug pùacimy podwójnie: raz w skùadkach, podatkach, i drugi raz u lekarza (np. za przeúwietlenie), czy w aptece? Musimy siæ na coú zdecydowaã albo prywatyzujemy wszystko w takim jednak razie niepotrzebny nam ani NFZ, ani Ministerstwo Zdrowia; potrzebne sà nam jedynie zabierane nam gigantyczne podatki albo teý naleýy czym prædzej postawiã tamæ komercjalizacyjnemu szaleñstwu w sùuýbie zdrowia. Ýebyúmy nie wylali dziecka z kàpielà, ýeby kolejny raz nie okazaùo siæ, ýe Polak przed szkodà i po szkodzie gùupi. Na razie jednak powraca wciàý jeszcze jedno pytanie, zawarte na poczàtku artykuùu. Panià posùankæ Sawickà sparafrazowaùbym tak: no to jak szanowni Pañstwo, z tà sùuýbà zdrowia - bædzie lód? Obywatelom, niezaleýnie od ich sytuacji materialnej, wùadze publiczne zapewniajà równy dostæp do úwiadczeñ opieki zdrowotnej finansowanej ze úrodków publicznych. (Art. 68 Konstytucji) Mirosùaw Poúwiatowski (wykorzystano autorskie materiaùy zamieszczone na portalu intarnet)

9 gh Ka dy naród posiada pomniki, które zawar³y w sobie jego cierpienia i radoœci, jakby w jednym ognisku zeœrodkowuj¹c prze ycia ca³ych pokoleñ. Takimi pomnikami s¹ ruiny, pola bitewne, grody, ulice, na ulicach ca³e domy, na których widok serca bij¹ gorêcej i ³zy nabiegaj¹ do oczu. S¹ to œwi¹tynie historii, których Polska posiada tak wiele. Józef Pi³sudski Bitwa pod owczówkiem W grudniu 1914 roku wojska austriackie i I Brygada Legionistów stoczyùy z Rosjanami Bitwæ pod Ùowczówkiem. Polegùo w niej 128 legionistów, ponad 300 zostaùo rannych, niektórzy dostali siæ do niewoli. Byùa to ostatnia wielka bitwa pierwszego roku wojny.,,jakýe chcieliúmy mieã wreszcie Polskæ. Jak o niej marzyliúmy. Wszyscy moi koledzy zrzeszeni w tarnowskiej d r u ý y n i e P o l s k i e g o Z w i à z k u Strzeleckiego czekali tylko na chwilæ, aby móc czynem udowodniã swoje marzenia. Przygotowywaliúmy siæ do tego solidnie juý od roku, kiedy nadszedù dùugo oczekiwany moment. W czerwcu 1914 roku byliúmy na dwudniowych ãwiczeniach wojskowych w okolicach Tuchowa Gromnika. Tam dowiedzieliúmy siæ o zamordowaniu w S a r a j e w i e w i e l k i e g o k s i æ c i a Ferdynanda. Wiedzieliúmy, ýe to oznacza wojnæ. Wówczas wszyscy krzyknæliúmy chórem:,,niech ýyje Polska! Czuliúmy, e wùaúnie powstaùa szansa, aby o niepodlegùoúã Polski podjàã walkæ. Kaýdy z nas taki panowaù nastrój i duch gotów byù za niepodlegùoúã Polski oddaã ýycie. Juý 3 sierpnia 1914 roku wyruszyliúmy z Tarnowa do Krakowa. Burmistrz Tertil odprowadziù nas na dworzec i poýegnaù. Byù to wzruszajàcy moment. Pierwsi od póù wieku Tarnowianie szli biã siæ o w o l n a P o l s k æ. W K r a k o w i e zorganizowano I Puùk Piechoty Legionowej. Nie byùo jednak ani m u n d u r ó w, a n i k a r a b i n ó w. Brakowaùo jedzenia. Nie byùo gdzie spaã. Nocowaliúmy na Oleandrach w Parku Jordana. Trzymaù nas entuzjazm, który nas tu przyprowadziù. Tak poczàtek swego szlaku bojowego wspomina mieszkaniec Tarnowa, Bùaýej Wójcicki. Po zamachu w Sarajewie dziaùania wojenne objæùy niemal caùà Europæ. Na froncie zachodnim wojska niemieckie utknæùy na francuskiej linii obrony i po kilkudniowej bitwie nad Marnà, wojna przybraùa charakter walk pozycyjnych. Na froncie wschodnim sytuacja byùa bardziej dynamiczna, a Galicja Wschodnia kilkakrotnie byùa miejscem gwaùtownych walk. Armia gen. Brusiùowa rozpoczæùa natarcie 18 VIII 1914r. i w ciàgu kilku dni zmusiùa wojska Austro- Wægier do wycofania siæ na liniæ Dunajca. Ofensywa niemiecka ruszyùa z kierunku Warszawy 28 wrzeúnia. W jej wyniku równieý w Galicji wojska austriackie zaczæùy odzyskiwaã utracone pozycje. J u ý w p a ê d z i e r n i k u R o s j a n i e przeprowadzili kontrofensywæ i odnieúli zwyciæstwo w bitwie pod Dæblinem. W obawie przed okràýeniem, Niemcy i Austriacy rozpoczæli odwrót. Do Tarnowa 10 listopada 1914 roku wkroczyùa III armia rosyjska. Rosjanie dotarli aý na przedpola Krakowa. Jednak linia frontu znów ulegùa zmianie po bitwie pod Limanowà. Przed úwiætami Boýego Narodzenia front ustaliù siæ na linii Dunajca oraz Zgùobic, Rzuchowej, Pleúnej, Ùowczówka, Tuchowa, Gromnika, w kierunku Gorlic. K o l e j n e n a t a r c i e R o s j a n i e przeprowadzili dopiero 21 grudnia 1914 roku. Uderzyli pomiædzy Pleúnà a Ùowczowem, w najsùabszy punkt, gdzie ùàczyùy siæ dwie armie austriackie. W tej sytuacji Austriacy rozpoczæli odwrót, obawiajàc siæ okràýenia przez Rosjan. W Nowym Sàczu odpoczywaùa po walkach pod Limanowà I Brygada Legionów. Na front úciàgniæto 1600 legionistów, którzy w brawurowym ataku zepchnæli Rosjan na drugi brzeg Biaùej. Najciæýsze walki toczyùy siæ w Wigiliæ 24 grudnia i kolejnà noc. Polacy zdoùali utrzymaã zajæte pozycje do 25 grudnia, kiedy to brygadæ wycofano na tyùy. Do maja 1915 roku nie prowadzono ýadnych operacji wojskowych na tym froncie. Wtedy to przeùamano front rosyjski pod Gorlicami. AK Porucznik Bùaýej Wójcicki ( ) poúmiertnie odznaczony Krzyýem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, spoczywa w kwaterze legionistów na Starym Cmentarzu w Tarnowie. Przeszed³ ca³y szlak bojowy I Brygady Legionów, walczy³ pod owczówkiem. W 1917 roku wcielony do armii austriackiej i wys³any na front wùoski, ýoùnierz armii gen. Hallera. W 1920 roku uczestniczyù w wojnie polsko bolszewickiej, za co odznaczono go orderem Virtuti Militari. Po wybuchu II wojny úwiatowej konwojowaù polskie dokumenty do Rumunii, sùuýyù w Polskich Siùach Zbrojnych na Zachodzie. Do polski powróciù w 1947r. Cmentarz Legionistów Polskich w Ùowczówku Cmentarz Legionistów Polskich w Ùowczówku oznaczony jest numerem 171. Poùoýony na wzgórzu Kopaniny, na wysokoúci 398 m npm. Oddalony o ok. 300m od drogi Tuchów Buchcice Rychwaùd lub Ùowczów Rychwaùd. Spoczywa na nim 113 Polaków z 1 i 2 puùku piechoty Legionów polskich, 165 Austriaków, 241 Rosjan. W 1985 roku, zgodnie ze swojà wolà, zostaù na nim pochowany gen. Gustaw Dobiesùaw Ùowczowski, który jako siedemnastolatek braù udziaù w bitwie. W centralnej czæúci cmentarza znajduje siæ kaplica. Co roku w pierwszych dniach listopada organizowany jest tutaj Ogólnopolski Zlot Niepodlegùoúciowy upamiætniajàcy tæ waýnà dla Polski i Polaków rocznicæ. 9

10 10 Kwatera Powstañcza w Tarnowie Tarnowianie od ponad stu lat szczególnà opiekà otaczajà Kwateræ Powstañczà, tarnowskie Santo campo. W tej kwaterze znajdujà siæ trzy mogiùy symbole najbliýsze sercu tarnowian: wspólna mogiùa ofiar rabacji chùopskiej z 1846r, Kopiec Powstañców Styczniowych oraz pomnik nagrobny Rufina Piotrowskiego, powstañca, emisariusza i Sybiraka. W okresie powstania styczniowego wielu wybitnych mieszkañców Tarnowa braùo udziaù w pracach Rzàdu Narodowego, zbierajàc od ludnoúci podatek narodowy z przeznaczeniem na zakup broni i amunicji, które nastæpnie wysyùano do oddziaùów powstañczych. Przez wiele miesiæcy Tarnów byù punktem przerzutowym oddziaùów powstañczych. Dokonywano ich przez Wisùæ w rejonie miædzy Opatowcem a Szczucinem. Kiedy do miasta zaczæùo przybywaã coraz wiæcej rannych powstañców, znaleêli opiekæ w dwóch tarnowskich szpitalach. Jeden zostaù utworzony na potrzeby powstania w paùacu w Gumniskach, który oddaù na ten cel sam Sanguszko. Pomocy lekarskiej udzielaùo wielu znanych tarnowskich lekarzy. W powstaniu styczniowym wziæùo udziaù ponad 600 ochotników, ówczesnych mieszkañców Tarnowa. Jak gùosi powszechnie przytaczana opowieúã, uczniowie jednej z klas gimnazjalnych zebrali siæ potajemnie pod kapliczkà úw. Walentego, by wyruszyã na Powiúle do powstania. Dopiero w okolicach Lisiej Góry dogonili ich rodzice i zawrócili. Na szczególne przypomnienie zasùuguje Kompania Strzelców Tarnowskich, którà dowodziù kapitan Antoni Uhma. Tworzyli jà tarnowscy gimnazjaliúci i mùodzi rzemieúlnicy. Do tego oddziaùu zgùosiù siæ z caùà klasà Antoni Roman Uhma, bratanek dowódcy. W czasie rabacji Szeli chùopi zatùukli jego ojca kosami cepami. Jego, póùtoraroczne wówczas dziecko, uratowaùa sùuýàca. Dziú spoczywa na Starym Cmentarzu w Tarnowie. Oddziaù Dzieci Tarnowskich wziàù udziaù w sùynnej bitwie miechowskiej, w której zostaù rozbity; a dowódca zginàù. Z Tarnowa wyruszyù w bój jeden z dyktatorów powstania Marian Langiewicz. Na poczàtku lat 70 tych XIX w., na grobie pochowanych powstañców, rodzina jednego z nich, Walerego Dominika Dulæby z Tarnowa, postawiùa na mogile ziemnej piramidæ z bryù piaskowca. Umieszczono tam 10 nazwisk powstañców. Kiedy zaczàù pogarszaã siæ stan techniczny kopca, ogùoszono zbiórkæ pieniædzy na jego renowacjæ. Ponowne odsùoniæcie wraz z poúwiæceniem odbyùo siæ 10 VI 1891 roku. Mogiùæ odnowiono na wzór kopca na Cmentarzu Ùyczakowskim we Lwowie. Uformowano jà w formie wysokiego kopca, otoczonego ogrodzeniem z ùañcucha. Od strony frontowej, w górnej czæúci tarcza herbowa z bràzu, z Wspólna mogiùa ofiar rabacji chùopskiej z 1846 r. godùami Polski, Litwy i Rusi. Krzyý w zwieñczeniu kopca imituje sækate drzewo. Napis na mogile g³osi: 1863 polegùym za Ojczyznæ W latach 60. ubiegùego wieku architekci G. Stadnicki i W. Gryl Pomnik nagrobny Rufina Piotrowskieg podjæli starania, by kaýdy grób opatrzony byù orùem powstañczym symbolem niezwyciæýonej walki. Co roku w styczniowe dni w kwaterze powstañczej spotykajà siæ wszyscy patrioci, harcerze i mùodzieý, by uczciã pamiæã polegùych, przypominaã wielkà i piæknà kartæ historii naszego miasta i mieszkañców. Kopiec Powstañców Styczniowych AK

11 13 GRUDNIA ROCZNICA WPROWADZENIA STANU WOJENNEGO W POLSCE Wspomienia moich rodziców... Rocznica wprowadzenia stanu wojennego Polsce przywoùaùa równieý wspomnienia moich rodziców. Mimo ýe nie byli zaangaýowani w dziaùalnoúã opozycyjnà, wydarzenia te wpùynæùy na ich ýycie osobiste. Oto wspomnienia mojej mamy. W grudniu 1981 roku mieszkaùam w Tarnowcu wraz z rodzicami, pracowaùam w Tarnowie. Wraz z narzeczonym obecnym mæýem - zaplanowaliúmy úlub na dziewiàtego stycznia 1982 roku. W sobotæ 12 grudnia 1981 roku pojechaliúmy do m o j e j r o d z i n y d o Wy s o k i e j Strzyýowskiej nad Wisùokiem, aby zaprosiã ojca chrzestnego na úlub i wesele. Dojechaliúmy autobusem PKS bez przeszkód i miùo spædziliúmy sobotæ. W niedzielny poranek wùàczyliúmy telewizor i zobaczyliúmy prezentera w mundurze wojskowym, usùyszeliúmy przemówienie Wojciecha Jaruzelskiego. Wpadliúmy w panikæ i postanowiliúmy niezwùocznie wracaã do domu. Na szczæúcie autobusy jeszcze kursowaùy. Dopiero w trakcie podróýy zaczæliúmy zdawaã sobie sprawæ, jak w ciàgu kilkunastu godzin zmieniùo siæ prawo regulujàce nasze dotychczasowe ýycie. W czasie podróýy powrotnej, kilka razy przeýyliúmy sceny jak z filmu o tematyce wojennej. Autobus byù zatrzymywany w szczerym polu. Wsiadaù do niego patrol zùoýony z ýoùnierzy i milicjantów. Kontrolowali dokumenty pasaýerów: jeden o d c z y t y w a ù n a z w i s k o i i m i æ podróýnego, inny sprawdzaù dane na liúcie. Ci, którzy nie posiadali dokumentów toýsamoúci oraz ci, którzy znajdowali siæ w wykazie, opuszczali pojazd. Nie wiedzieliúmy wtedy, ýe zostali internowani. Dopiero zaczynaliúmy poznawaã nowe wyrazy i ich znaczenie. Podróý trwaùa bardzo dùugo. Wróciliúmy do Tarnowca póênym wieczorem. Narzeczony w poniedziaùek rano wyjechaù rano do domu w Dàbrowie Górniczej i po poùudniu poszedù do pracy w Hucie Katowice. Postanowiliúmy nie o d w o ù y w a ã z a p l a n o w a n e j u r o c z y s t o ú c i. N i e m i a ù a m úwiadomoúci, jak wiele przeszkód trzeba bædzie pokonaã. Kontakt byù utrudniony, gdyý nie dziaùaùy telefony, l i s t y p r z y c h o d z i ù y z d u ý y m opóênieniem i ocenzurowane. Aby wyjechaã poza Tarnów naleýaùo uzyskaã zgodæ od wojennego komendanta miasta a do Krakowa, na Úlàsk jej nie dawano (z tego powodu n i e m o g ù a m o b r o n i ã p r a c y magisterskiej w planowanym terminie. Dopiero 28 stycznia 1982 roku na wskutek wielu szczæúliwych zbiegów okolicznoúci egzamin doszedù do skutku. Ale to zupeùnie inna, choã równie emocjonujàca opowieúã). Sama m u s i a ù a m u z y s k a ã w s z y s t k i e wymagane zgody: na zorganizowanie zgromadzenia w domu bo o tradycyjnym przyjæciu weselnym z orkiestrà w lokalu nie byùo mowy, z a ú w i a d c z e n i e U r z æ d u S t a n u Cywilnego, aby pan mùody i goúcie utrzymali zgody na przyjazd na uroczystoúã, dodatkowy przydziaù na artykuùy ýywnoúciowe oraz obràczki i inne, o których juý nie pamiætam. Úlub i przyjæcie doszùy do skutku, choã nie wszyscy zaproszeni goúcie przybyli. Nie otrzymali zgody na podróý lub nie mieli czym przyjechaã. Oto wspomnienia mojego taty. W tym czasie mieszkaùem w Dàbrowie Górniczej i pracowaùem w Hucie K a t o w i c e w m a g a z y n i e n a r z æ d z i o w y m. P o z b a w i o n y wszelakiego kontaktu z domem i zakùadem pracy, wracaùem w poniedziaùek rano (14 grudnia 1981 roku) pociàgiem do Dàbrowy. Pociàgi j e s z c z e k u r s o w a ù y, c h o ã z opóênieniem, wiêc bez wiækszych przeszkód dotarùem do domu. Dopiero tu dowiedziaùem siæ, ýe w hucie ogùoszono strajk, zakùad otoczony jest kordonem wojska i policji. Poniewaý p r a c o w a ù e m t e g o d n i a 11 na drugiej zmianie, p o s t a n o w i ù e m jednak pójúã do z a k ù a d u. P r z e d bramà zobaczyùem kùæbiàcy siæ tùum gùównie kobiet, m i l i c j a n t ó w, wojskowych oraz k o l e g ó w z o p a s k a m i n a rækawach. Dziú sam nie wiem, jak to siæ staùo, ýe zostaùem wpuszczony za bramæ. Koledzy powiedzieli mi, ýe t l e n o w n i a j e s t z a m i n o w a n a, majà zamiar strajkowaã do skutku, w razie ataku zamierzajà jà wysadziæ w powietrze. Sytuacja byùa bardzo napiæta, pracownicy zdesperowani. Brak wiadomoúci i kontaktu ze úwiatem zewnætrznym utrudniaù podjæcie jakichkolwiek decyzji. Przeýywaliúmy dramatyczne chwile. Wreszcie, gdy wydawaùo siæ, ýe atak jest nieodwoùalny, podpisano porozumienie i w nocy z 23 na 24 grudnia opuúciliúmy teren zakùadu. Nie wiedziaùem, co siæ dzieje w Tarnowcu. Nie wiedziaùem, czy otrzymam urlop i przepustkæ. Nie wiedziaùem, czy úlub dojdzie do skutku. Jednak pomimo niesprzyjajàcych okolicznoúci ( nawet pogoda nas nie oszczædzaùa, gdyý nadeszùa fala silnych m r o z ó w ), ú l u b o d b y ù s i æ. Tak historia wkroczyùa w ýycie naszej rodziny. Dziú te wydarzenia czasami rodzice wspominajà ze úmiechem. K i e d y c z y t a l i ú m y k s i à ý k æ,,internowana, czyli pamiætnik podwójnie pisany autorstwa matki i córki ( Muzia Sierotwiñska Rewicka i Berenika Rewicka Ùadysz ), to zdaùem sobie sprawæ, jak to wydarzenie wpùynæùo na ýycie nie tylko dorosùych ale równieý i dzieci. Sceny z aresztowania rodziców, oddalenie i tæsknota, brak wiadomoúci, pozostaùy na zawsze w pamiæci. Rodzice zaú czæsto byli szantaýowani, straszeni, ýe nigdy dzieci nie zobaczà, ýe zostaùy wywiezione lub oddane do adopcji. Tych przeýyã nie jest w stanie opisaã i oceniã ýaden historyk. One nie podlegajà p r a w o m a n a l i z y m a t e r i a ù ó w êródùowych. Sà jednak osobistym, dokumentem wielu ludzi z tamtych lat. PB

12 12 13.XII Warszawa II Marsz Wolnoúci, Solidarnoúci I Niepodlegùoúci Kilkanaúcie tysiæcy osób przeszùo ulicami Warszawy, bioràc udziaù w zorganizowanym przez Prawo i Sprawiedliwoúã II Marszu Wolnoúci, Solidarnoúci i Niepodlegùoúci. Manifestacja zorganizowana 13 grudnia w rocznicæ wprowadzenia Stanu Wojennego, staùa siæ zarazem protestem przeciwko polityce obecnego rzàdu. Trzaskajàcy mróz i wieczorna pora nie zniechæciùy Polaków w róýnym wieku, przybyùych ze wszystkich stron Polski. Marsz wyruszyù spod pomnika Wincentego Witosa; kwiaty skùadano takýe pod pomnikiem Ronalda Reagana, pomnikiem generaùa Grota-Roweckiego. Hoùd Ýoùnierzom Wyklætym zùoýono pod gmachem Ministerstwa Sprawiedliwoúci; uczczono takýe pamiæã Romana Dmowskiego. Marsz zakoñczyù siæ pod pomnikiem Józefa Piùsudskiego. Kaýdorazowo nie brakowaùo okolicznoúciowych przemówieñ mówiono m.in. o wolnoúci, równych szansach dla wszystkich, koniecznoúci prawdy i pluralizmu w mediach, solidarnoúci rozumianej jako jednoúã w wieloúci, czy wsparciu dla rodziny, gdyý Polska bez dzieci nie bædzie miaùa przyszùoúci. Przypomniano takýe sùowa, ýe naród, który traci pamiæã przestaje byã narodem, traci ýycie. Podczas Marszu wspomniano równieý postaã Ignacego Jana Paderewskiego, jako jednego z twórców naszej niepodlegùoúci i przytoczono fragment jego testamentu, który wydawaù siæ brzmieã szczególnie aktualnie: krzywdy doznane a doznaùem ich wiele po chrzeúcijañsku przebaczam; ale nie mogæ przebaczyã pysznym i nikczemnym, co myúlàã jedynie o korzyúciach osobistych i o wywyýszeniu wùasnym, prowadzili i prowadzà Ojczyznæ do zguby, a naród do upodlenia. Wúród mówców gùos zabieraù m.in. wieloletni senator Zbigniew Romaszewski, który w kontekúcie rocznicy wprowadzenia Stanu Wojennego, mówiù m.in.: i dziú my znowu jesteúmy razem, znowu jesteúmy solidarni. ( ) I mówimy nie zamykaniu szkóù, mówimy nie zamykaniu szpitali, mówimy nie likwidowaniu linii kolejowych, mówimy nie takim rzàdom, które odbierajà naszemu pañstwu suwerennoúã, które oszukujàù naród. Z kolei kapitan ýeglugi wielkiej Zbigniew Sulatycki wspomniaù o potrzebie budowy wolnej i niepodlegùej Polski, innej niý ta, w której my, Polacy, czæstokroã jesteúmy poniewierani, a takýe o wychowaniu mùodzieýy, ksztaùtowanej dziú w oparciu o zgubne dla pañstwa wzorce w rodzaju róbta co chceta - oraz o dramatycznej dla naszego pañstwa emigracji, wskutek której za granicæ musiaùo wyjechaã ponad 2,5 mln ludzi. Jak mówiù, szczególnie waýne jest pamiætanie o pozostawionym nam, okupionym krwià testamencie ojców, dziadów i pradziadów. Z. Sulatecki podkreúliù ponadto potrzebæ istnienia równych praw dla wszystkich, przede wszystkim tych najbiedniejszych, jak równieý potrzebæ funkcjonowania rzetelnych dziennikarzy. W tym kontekúcie kapitan upomniaù siæ o Wyýszà Szkoùæ Kultury Spoùecznej i Medialnej w Toruniu oraz inne dzieùa ojca Tadeusza Rydzyka. Ostatnim akcentem marszu byùo przemówienie Jarosùawa Kaczyñskiego, mówiàcego o Polsce innej niý dziú, o takiej Polsce, w której istnieje pluralizm mediów i w której nie bædzie siæ wyrzucaùo odwaýnych dziennikarzy za pisanie prawdy, w której nie bædzie siæ przygotowywaùo ustawy o cenzurze, w której nie bædzie wiæêniów politycznych bo przecieý teraz mamy ludzi, którzy siedzà tylko za to, ýe organizowali akcjæ obúmiewania obecnego premiera. Czy moýemy sobie wyobraziã Polskæ, w której profesor warszawskiego uniwersytetu, nie bædzie musiaù mówiã, ýe wiæcej wolnoúci w moim instytucie byùo w latach 80-tych, za komuny, niý jest teraz? Polskæ, w której nie bædzie siæ nam narzucaùo z zewnàtrz tzw. poprawnoúci politycznej (...). - mówiù prezes PiS, zauwaýajàc, ýe marsz odbywa siê nie tylko po to, aby oddaã hoùd tym, którzy walczyli i tym, którzy zginæli, walczàc o wolnoúã ale takýe ze wzglædu na fakt, ýe w ostatnich latach wolnoúã w Polsce jest ograniczana, nieraz bardzo perfidnie. J. Kaczyñski zaznaczyù teý, ýe wolnoúã jest peùna tylko wtedy, gdy poùàczona jest z solidarnoúcià. W odróýnieniu od sytuacji, gdy wspólny majàtek jest dzielony bardzo nierówno, a ludzie uczciwi, którzy chcà pracowaã nie majà úrodków do ýycia. Dlatego trzeba budowaã Polskæ solidarnà - takà, jakiej chcà wszyscy uczciwi Polacy, nawet ci, którzy dziú sà otumanieni, którzy wychowani sà w takim duchu indywidualizmu, który zapomina o wspólnocie i uczy nie liczenia siæ z nikim i niczym. Musimy wiæc ýyã w wolnym, silnym pañstwie, pañstwie niepodlegùym, ze wszystkimi atrybutami suwerennoúci, bædàcej dziú czæsto wystawianej na sprzedaý - a to na Zachód, a to jak ostatnio - na Wschód, w oparciu o gwarancje tych, którzy juý nam przez kilkadziesiàt lat gwarancji udzielali - dowodziù prezes, wyraênie odnoszàc siæ do pojawiajàcych siæ w otoczeniu prezydenta RP koncepcji, z których wynika, iý gwarantem naszej niepodlegùoúci miaùaby byã Rosja. Doskonale pamiætamy jak to wtedy byùo: wejdà, nie wejdà?. Takich gwarancji nie potrzebujemy - mówiù prezes. -Jesteúmy wielkim europejskim narodem, ale polskà suwerennoúã, polskà godnoúã trzeba budowaã nie od úwiæta, ale na codzieñ, konsekwentnà politykà. Wówczas Polska bædzie wolna, solidarna i niepodlegùa przemawiaù J. Kaczyñski. Marszowi towarzyszyùy patriotyczne pieúni úpiewano np. Ojczyzno ma... i sùynnà pieúñ Jana Pietrzaka Ýeby Polska byùa Polskà. Tùum skandowaù m.in.: Bóg, Honor i Ojczyzna, czeúã i chwaùa bohaterom, chcemy prawdy i wolnoúci, chcemy prawdy o Smoleñsku czy Nie oddamy wam Telewizji Trwam. Nie zabrakùo teý bardziej dosadnych okrzyków w rodzaju: raz sierpem, raz mùotem, czerwonà hoùotæ, byùem w ZOMO, byùem w ORMO, teraz jestem za Platformà, zùodzieje, wùadza wasza, bieda nasza, ani centa dla Vincenta. Obok siedziby CBA tùum krzyczaù: co z aferà hazardowà?, a podczas zbliýania siæ do kancelarii premiera - gdzie sà nasze polskie stocznie?. Rozmaite byùy teý transparenty, odnoszàce siæ juý to do koniecznoúci obrony wolnoúci sùowa i Telewizji Trwam, juý to Smoleñska ; nie brakowaùo transparentów krytycznych wobec premiera, prezydenta, ale teý i przeciwko wprowadzaniu do Polski ýywnoúci genetycznie modyfikowanej czy teý parciu rzàdu do przyjæcia Euro. Bronimy polskiej zùotówki, To byù zamach, Smoleñsk wskrzesiù wszystkich polskich patriotów..., Komunistyczni mordercy ýoùnierzy AK, WIN i patriotów polskich, sà wciàý bezkarni, bo Polskà rzàdzà ich nastæpcy, PrzeTRWAMy tuskowych dworaków, Wolnoúã, Solidarnoúã, Niepodlegùoúã, Rzàdzie demografia jest na cmentarzu, Boýe dopomóý Polsce - gùosiùy napisy; Klub Gazety Polskiej w Chicago niósù transparent z napisem: Zanim zamordowano prezydenta w Smoleñsku najpierw zdradzono go w Polsce. Uczestnicy marszu chætnie fotografowali siæ przy banerze przedstawiajàcym m.in. Donalda Tuska z logo PO, wkomponowanym w taki sposób, ýe zawarty w tym logo uúmiech ( uúmiechniæta Polska ), tworzyù diabelskie rogi nad gùowà premiera towarzyszyù temu napis: POpùuczyny po PRL. Mojà uwagæ zwróciùy takýe napisy takie jak My naród oni ziomale Nergala, czy bardzo wymowny transparent ze znakiem krzyýa i napisem grube kreski byùy dwie. Wart odnotowania byù teý tekst: Kochaã wrogów to wróciã im godnoúã rozliczaã za czyny przeciw Bogu i czùowiekowi. Tolerancja zùa to wspóùwina. Hamuje

13 I Festiwal Niepodleg³oœci Polska wyglàdaùaby w Tarnowie zupeùnie inaczej... rozwój czùowieka (miùoúci). Ciekawe byùy gùosy ludzi uczestników Marszu, z którymi rozmawiaùem. Ludzie ci majà bowiem poczucie wykluczenia z przestrzeni publicznej rzàdzàcy odmawiajà im prawa do wùasnego gùosu, do wùasnych mediów, dzielà na podludzi, obywateli gorszej kategorii; ludzie ci pragnà prawdy w ýyciu publicznym; ludzie ci sà powaýnie zatroskani stanem naszego pañstwa we wszystkich jego dziedzinach, zatroskani ograniczaniem demokracji, wolnoúci sùowa, brakiem odpowiedzialnoúci za dobro wspólne i wùasne pañstwo; ludzie ci czujà deficyt solidarnoúci i obawiajà siæ, ýe ich Ojczyzna zostaùa im odebrana przez co nie mogà siæ czuã obywatelami we wùasnym pañstwie, pañstwie, którego suwerennoúã i siùa na arenie miædzynarodowej jest osùabiana, pañstwie które siæ zwija, nie tylko pod wzglædem gospodarczym. Na zakoñczenie zachowaùem sobie dwa gùosy: dwie panie zastanawiaùy siæ, kiedy wreszcie wszyscy Polacy siæ obudzà. -Jak dostanà mocniej po kieszeni, to siæ obudzà - powiedziaùa jedna z kobiet. Inna zaú dodaùa: ech, ýeby ludzie Niepodlegùoúã 2012 Miædzy dumà a poczuciem zagroýenia Przez miesiàc cieszono siæ w Tarnowie, ale i zastanawiano nad istotà i celem patriotyzmu. Pierwsza edycja Festiwalu Niepodlegùoúci, który trwaù w Tarnowie od koñca paêdziernika do koñca listopada byùa wydarzeniem bez precedensu. Nie tylko z powodu niezwykùej, interdyscyplinarnej formuùy i jej rozmachu, ale przede wszystkim z powodu absolutnie oddolnego, prawdziwie obywatelskiego charakteru tej imprezy. Za pomysù, organizacjæ i realizacjæ projektu, w którego poszczególnych przedsiæwziæciach wziæùo udziaù kilka tysiæcy tarnowian, od poczàtku do koñca odpowiadali bowiem sygnatariusze zawiàzanego zaledwie w styczniu br. Obywatelskiego Porozumienia Osób i Organizacji na rzecz Tradycji i Niepodlegùoúci i wielu wolontariuszy, w tym co szczególnie cenne wielu mùodych ludzi. Jak mówi El bieta Ziêba, Porozumienie skupia obecnie ponad dwadzieœcia stowarzyszeñ i organizacji patriotycznych i chrzeœcijañskich i jest p³aszczyzn¹ wspó³pracy pomiêdzy nimi - nie zastêpuje adnego z nich. Pierwsz¹ wspóln¹ inicjatyw¹ by³o ods³oniêcie tablicy Smoleñskiej, z udzia³em kilkunastu przedstawicieli smoleñskich rodzin. Prócz tego co miesi¹c odbywa siê co najmniej kilka spotkañ, seansów, koncertów i akcji organizowanych przez sygnatariuszy Porozumienia. Dlatego teý juý wiosnà zrodziù siæ pomysù szczególnego poùàczenia siù i wspólnej organizacji duýego, cyklicznego przedsiæwziæcia mówi Piotr Dziýa, pomysùodawca Festiwalu Niepodleg³oœci. Tarnów od pocz¹tku wydawa³ siê miejscem do tego celu najdogodniejszym - jak potwierdzaj¹ historycy, to w³aœnie to miasto jako pierwsze w Polsce odzyska³o niepodleg³oœæ. Na Festiwal, który rozpocz¹³.tak chætnie, jak na takie manifestacje, chodzili do wyborów to W marszu tym bardzo licznie wziê³y udzia³ Kluby Gazety Polskiej. W Komitecie Honorowym marszu znajdujemy m.in. biskupów: Antoniego Dydycza, Ignacego Deca, Edwarda Frankowskiego, ale sà teý nazwiska: Andrzeja Gwiazdy, Bogusùawa Nizieñskiego, Marka Jurka, Jana Pietrzaka, prof. Andrzeja Zybertowicza, prof. Jana Ýaryna, ks. Tadeusza Isakowicza-Zaleskiego i wielu innych. Patrz¹c na tê - i na inne manifestacje, trudno nie pokusiæ siê o refleksjê, e my, Polacy, upominajàcy siæ o wolnoúã, solidarnoúã, niepodlegùoúã, upominajàcy siæ o naszà godnoúã i o nasza Ojczyznæ, pytajàcy o Polskæ znów dla rzàdzàcych staliúmy siæ wichrzycielami. I choã z jednej strony, w przededniu nowego roku, napawa to gùæbokim niepokojem, to z drugiej, ze wzglædu na fakt stopniowego budzenia siæ narodu, spoùeczeñstwa polskiego niesie to z sobà iskierkæ nadziei. Dla nas wszystkich, niezaleýnie od politycznych czy gospodarczych poglàdów i sympatii. Dla nas Polaków. Mirosùaw Poúwiatowski I Festiwal Niepodleg³oœci w Tarnowie siê w ostatnich dniach paÿdziernika, z³o y³y siê: konferencja naukowa i debata, spektakl teatralny, targi wydawnictw niepodlegùoúciowych, wielki koncert bardów, trzydniowy przeglàd filmowy w kinie Marzenie, spotkania autorskie z zaproszonymi badaczami i twórcami oraz Marsz Niepodlegùoúci, organizowany dokùadnie w 94. rocznicê zrzucenia przez Tarnów zaborczego jarzma. Rozegra³a siê tak e czwarta edycja terenowej gry fabularnej Tarnów 46", organizowanej przez Towarzystwo Micha³a Archanio³a. - Wziê³o w niej udzia³ blisko stu m³odych graczy - cieszy siê Rafa³ Halski, koordynator tego przedsiêwziêcia. Do m³odych ludzi adresowany by³ równie wystêp wyj¹tkowego rapera z Krakowa Tadka Polkowskiego, promuj¹cego najnowszy solowy album Niewygodna prawda. Nie zabrak³o akcentów teatralnych- Teatr Nie Teraz zaprezentowa³ spektakl Wyklêci. Podczas Koncertu Bardów wyst¹pili: Jan Pietrzak, Andrzej Ko³akowski, Lech Makowiecki, Dawid Halmann i Tomasz Lewandowski. Podczas debaty Niepodleg³oœæ. Ewolucja pojêcia i jej percepcja g³os zabierali m.in. profesor A n d r z e j C h w a l b a, p r o f. K r z y s z t o f S z c z e r s k i, prof.w³odzimierz Bernacki, dr Maria ychowska. Swoistym post scriptum do Festiwalu by³ cykl spotkañ autorskich Bia³e czy czarne plamy? Miêdzy racj¹ a zdrad¹ stanu, które towarzyszy³y zorganizowanej przez Akcjê Katolick¹, PTH i Starostwo Powiatowe konferencji naukowej Dzieje zdrady w Polsce - zaproszono m.in. Piotra Zychowicza (ksi¹ ka Pakt Ribbentrop-Beck ) oraz Grzegorza Brauna (m.in. demaskatorskie filmy o gen. Wojciechu Jaruzelskim). Ostatnim goœciem fina³owego cyklu Festiwalu by³ Rafa³ Ziemkiewicz (ksi¹ ka Myœli nowoczesnego endeka ). 13

14 14 Obrona wolnoœci s³owa na przyk³adzie telewizji TRWAM Chc¹c napisaæ o wolnoœci s³owa w Polsce, postanowiliœmy dziœ, na pocz¹tek, przyjrzeæ siê cassusowi Telewizji Trwam, bo skupia siæ w nim jak w soczewce to, jak metodami administracyjnymi i z naruszeniem prawa, tê wolnoœæ s³owa próbuje siê dziœ t³umiæ i ograniczaæ. Okazj¹ ku temu niech bêdzie, ledwie zauwa one lub pominiête przez ogólnopolskie media wys³uchanie publiczne w sprawie TV Trwam, zorganizowane w Parlamencie Europejskim w po³owie 2012 roku. Przyjrzyjmy siæ wiêc temu problemowi raz jeszcze, z uwagà, bo akcje i ogromne manifestacje w obronie tej katolickiej telewizji takýe z udziaùem osób niekoniecznie podzielajàcych jej punkt widzenia byùy w minionym roku wydarzeniem bezprecedensowym. Przyjrzyjmy siæ bo bez wolnoúci sùowa - nie istnieje wolne pañstwo, nie istnieje wolne, obywatelskie spoùeczeñstwo, nie istnieje wolna Polska. Stàd teý Telewizja Trwam jest dziú swoistym papierkiem lakmusowym dla obecnej wùadzy pokazujàcym, czym staùa siæ nasza wspólna Ojczyzna i czym staã siæ moýe za chwilæ... Grupa trzymajàca wùadzæ w mediach Przypomnijmy, ýe fundacja Lux Veritatis, do której naleýy m.in. Telewizja Trwam, nie otrzymaùa miejsca na tzw. multipleksie cyfrowym, co jest niezwykle istotne w sytuacji, w której zniknàã ma sygnaù analogowy. Swojà decyzjæ Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji motywowaùa brakiem wiarygodnoúci finansowej ze strony Fundacji. Porównajmy wiæc, jak ta wiarygodnoúã wyglàda na tle innych podmiotów, które miejsce na multipleksie otrzymaùy. Wypadaùoby jednak najpierw zaczàã od tego, ýe - jak podnosz¹ przedstawiciele Fundacji Lux Veritatis (TV Trwam) - KRRiTV w ogóle nie zdefiniowaùa, co oznacza dla niej wiarygodnoúã finansowa, natomiast w swej ocenie uýywaùa 99 nie zdefiniowanych quasi-parametrów, w dodatku stosowanych róýnie i wybiórczo w zaleýnoúci od tego, który podmiot oceniano. W przypadku Lux Veritatis, fundacja ta jako êródùo inwestycji i finansowania programu wskazaùa nie jakieú tam, dyskusyjne promesy, kredyty czy przyszùe dochody, jak to miaùo miejsce w przypadku innych podmiotów, ale nadwyýkæ finansowà w wysokoúci minimum 5,2 mln zù. Dodajmy, ýe opùata koncesyjna wynosiùa 431 tys., zaú wynagrodzenie dla operatora multipleksu w pierwszym roku ponad 2,7 mln zù. Ale dokonajmy porównañ miædzy Lux Veritatis, a wybranymi spóùkami, które otrzymaùy miejsce na multipleksie, posiùkujàc s i æ d a n y m i z r o k u Aktywa trwaùe Lux Veritatis ponad 86,6 mln zù Eska TV 23,4 tys. zù Lemon Records 246,4 tys. zù Stavka 1 zù Wynika z tego, ýe majàtek Lux Veritatis jest 38 razy wiækszy niý Eska TV, 49 razy wiækszy niý spóùki Lemon Reocrds i 906 razy wiækszy niý Stavka. Z kolei kapitaù wùasny Stavka jest 225 razy mniejszy niý Lux Veritatis. W przypadku Eska TV i Lemon Records, trudno mówiã o kapitaùach wùasnych, poniewaý sà one ujemne i jak podkreúla Lidia Kochanowicz- Mañk, dyrektor Finansowy Lux Veritatis úwiadczà one o niewypùacalnoúci tych spóùek. Jednak dla Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji posiadajàca wielomilionowy kapitaù Fundacja, prowadzàca Telewizjæ Trwam, jest niewiarygodna finansowo, podczas gdy wiarygodne sà spóùki zadùuýone po uszy, na kilka milionów zùotych, które miejsce na multipleksie otrzymaùy. Ale co tam wzglædy finansowe. TV Trwam swój program emituje nieprzerwanie od 9 lat. Grupa ATM, która otrzymaùa miejsce, jeszcze nigdy nie nadawaùa programu. Eska TV nadawanie satelitarne rozpoczæùa w poùowie 2009 roku. Stavka 2 stycznia 2012, a Lemon Records w maju Doúwiadczenie tych podmiotów szczególnie w porównaniu z Telewizjà Trwam jest wræcz ýadne. Ýeby byùo ciekawiej, o ile Lux Veritatis (a wiæc TV Trwam) zatrudnia 49 osób, o tyle Eska T 4osoby, pozostaùe stacje nie zatrudniajà jak na razie nikogo O tym, ýe spoúród wszystkich podmiotów jedynie TV Trwam posiada charakter edukacyjno- poradniczy i religijny nie trzeba juý chyba wspominaã. Dyrektor Kochanowicz-Mañk zwraca uwagæ na fakt, ýe w przypadku ATM, znaczàcym akcjonariuszem tej spóùki byù Zygmunt Solorz-Ýak, wùaúciciel Polsatu. Z kolei nad firmà Stavka Sp. z o.o., kontrolæ sprawuje TVN. Te i inne przykùady moýna mnoýyã. W efekcie wiæc zamiast róýnorodnoúci na multipleksie mamy de facto oligopol ze strony mediów juý obecnych na rynku i majàcych pozycjæ dominujàcà. Trudno teý mówiã o róýnorodnoúci, gdy ýe znów przywoùam panià dyrektor Lux Veritatis choã KRRiTv miaùa dbaã o to, by programy obecne na multipleksie I i II charakteryzowaùy siæ odmiennà zawartoúcià - to jednak sà one bliêniacze. Tytuùem przykùadu: tylko na jednym z multipleksów, dysponujàcych siedmioma programami, znalazùy siæ aý dwa programy muzyczne (Eska i Stavka). Dla programu religijnego, o takim charakterze jak Telewizja Trwam miejsca zabrakùo. I skandaliczne sà w tym Aktywa obrotowe: Lux Veritatis 3,7 mln zù Eska TV 2,3 mln Lemon Reocrds 1,6 mln Stavka niecaùe 100 tys. zù Suma bilansowa: Lux Veritatis 90 mln Eska TV 2,3 mln Lemon Records 1,8 mln Stavka niecaùe 100 tys. Kapitaùy wùasne Lux Veritatis 20,5 mln Eska TV uwaga, minus 3,8 mln Lemon Records minus 473 tys Stavka 91 tys Zysk Lux Veritatis 3,45 mln Eska TV minus 2,27 mln Lemon Records 19 tys. Stavka minus 3,9 tys. zù

15 15 kontekúcie niegdysiejsze wypowiedzi medialne kierownictwa KRRiTV o znikomej liczbie odbiorców TV Trwam, czy o kilku tysiàcach listów z protestami. Tymczasem zùoýono ponad 2,2 mln podpisów i doprawdy zdziwienie musi budziã fakt, jak moýna w dodatku z ewidentnym naruszeniem prawa tak kùamaã i ignorowaã gùos takiej rzeszy obywateli. Nawiasem mówiàc ciekawe byùoby zobaczyã jak taka dajmy na to, TVN - mobilizuje swoich oglàdaczy do zebrania porównywalnej liczby podpisów w swojej obronie. I organizacji marszów w tylu miastach w Polsce. Wychodzi wiæc na to, ýe Rada, majàca staã na straýy ùadu medialnego w Polsce, jest dla ùadu tego najwiækszym zagroýeniem. Do jedynego (!) argumentu majàcego uzasadniaã skandalicznà decyzjæ KRRiTV odnosi siæ radca prawny Benedykt Fiutowski, czùonek International Litigation and ADR Group dziaùajàcej przy Eurojuris International z siedzibà w Brukseli. Tym zarzutem byù zbyt wysoki wspóùczynnik zadùuýenia dùugoterminowego - tymczasem Krajowa Rada pod tym wzglædem nie analizowaùa wniosków ýadnego z pozostaùych 15 wnioskodawców! Co wiæcej, tylko jeden z czterech podmiotów, którym rozszerzono koncesjæ, miaù ten wspóùczynnik korzystniejszy, niý TV Trwam! Dyskryminujàc katolickà telewizjæ, zùamano przy tym liczne przepisy. Warto teý podkreúliã, iý niektóre podmioty uzyskaùy koncesjæ na rozpowszechnianie programu telewizyjnego na... kilka dni przed upùywem terminu zùoýenia wniosków o rozszerzenie koncesji! Wobec trzech podmiotów, którym rozszerzono koncesjæ, przymkniæto oko na niezùoýenie przez nich w terminie dokumentów dotyczàcych informacji programowych i ekonomiczno-finansowych! KRRiTV zezwoliùa teý innym na rozùoýenie opùaty koncesyjnej na okres 3 do 10 lat, podczas gdy miaùa byã ona wniesiona jednorazowo, na co przygotowana byùa, zgodnie z wymogami KRRiTV, TV Trwam! Zawarte w skardze do sàdu administracyjnego zarzuty pokazujà, ýe KRRiT dopuúciùa siæ licznych uchybieñ, które nie mieszczà siæ w k a t e g o r i i d o p u s z c z a l n e g o p r a w e m u z n a n i a administracyjnego, ale stanowià dowód niedopuszczalnego naruszenia reguù postæpowania przy wydawaniu przez organ administracji publicznej dobra reglamentowanego, jakim jest koncesja na nadawanie programu telewizyjnego - stwierdza B. Fiutowski. Dodajmy, ýe póÿniej Wojewódzki Sàd Administracyjny, w swym nieprawomocnym wyroku skargæ Fundacji oddaliù! Wniesiona zostaùa wiæc skarga do Naczelnego Sàdu Administracyjnego... Wysùuchanie publiczne w Parlamencie Europejskim Niýej podpisany miaù okazjæ braã udziaù w tzw. wysùuchaniu publicznym w Parlamencie Europejskim, w sprawie tùumienia wolnoúci sùowa w Polsce na przykùadzie Telewizji Trwam. Miaùo ono miejsce na poczàtku czerwca 2012 roku. Do Brukseli zabraùem siæ autokarem wraz z grupà zorganizowanà przez biuro europosùa SP Zbigniewa Ziobry. Oprócz nas, do Brukseli przybyli osobno równieý manifestanci zorganizowani przez PiS, tworzàcy malowniczy tùumek zgromadzony opodal Europarlamentu. Za sprawà telebimów myúmy widzieli ich oni zaú, widzieli i sùyszeli nas, przebywajàcych w úrodku. Obecni byli równieý przedstawiciele Polonii z Wielkiej Brytanii i z innych krajów. Myliùby siæ jednak ktoú sàdzàc, ýe caùe to przedsiæwziæcie miaùo charakter partyjny. Nie do koñca prawdziwe byùoby równieý stwierdzenie, ýe przyjechali tu sympatycy Telewizji Trwam i Radia Maryja. Przecieý to niemoýliwe, ýeby takimi sympatykami byli obecni w PE mùodzi ludzie przecieý tych mediów sùuchajà tylko wiekowe mohery... A tak na powaýnie z przeprowadzonych przeze mnie rozmów wynikaùo, ýe ludzie ci po prostu przyjechali broniã wolnoúci sùowa. Wielu z nich TV Trwam regularnie nawet nie oglàdaùo. I to wùaúnie tego rodzaju podejúcie obrona wolnoúci sùowa wobec jawnej dyskryminacji Telewizji Trwam byùo mocno akcentowane przez moich rozmówców. Samo wysùuchanie publiczne zorganizowano bardzo profesjonalnie. Byùy, jako rzekùem, telebimy. Byùy wielojæzyczne publikacje. Byùy flagi i transparenty nie tylko w jæzyku polskim. Byùy profesjonalne spoty filmowe - jak ten, rozpoczynajàcy siæ nagùówkami gazet zarzucajàcych ojcu Tadeuszowi Rydzykowi, nieprzystajàce do zakonnika bogactwo, jeýdýenie najdroýszym samochodem úwiata - Maybachem, którego nie posiada (jak siæ ma to zatem do braku wiarygodnoúci fundacji Lux Veritatis? - taki byù, okraszony úmiechem zgromadzonych, kontekst tego przekazu). Z kolei peùna agresji wypowiedê szefa KRRiT mówiàcego o dziewiæciu tysiàcach listów z protestami, piæknie kontrastowaùa z wtoczonym na salæ, duýym, wyùadowanym po brzegi wózkiem towarowym z pudùami wypeùnionymi 2,2 mln podpisów w obronie TV Trwam. Byli teý znakomici mówcy, najwybitniejsi publicyúci niezaleýnych mediów, profesorowie wybór ich gùosów prezentujæ poniýej. Poszczególne wystàpienia byùy na ýywo tùumaczone w kilku jæzykach. Wizerunkowego znaczenia tego wysùuchania, zorganizowanego z pomocà posùów do PE Mirosùawa Piotrowskiego i Zbigniewa Ziobræ nie sposób przeceniã, nawet jeúli wysùuchaniu towarzyszyùo niewielkie zainteresowanie ze strony przedstawicieli innych pañstw. Nie obeszùo siæ niestety bez incydentów przed wejúciem uczestnikom odebrano flagi i transparenty, tylko nielicznym udaùo siæ je przemyciã. Co wiæcej - jak relacjonowaùa posiadajàca obywatelstwo brytyjskie Polka, jeden z funkcjonariuszy podeptaù odebranà jej biaùo-czerwonà flagæ. Tùumienie wolnoúci sùowa w Polsce Wolnoúã sùowa to trudna do dêwigania wartoúã. Z jednej strony gwarantuje nam swobodnà moýliwoúã gùoszenia wùasnych poglàdów i powinna gwarantowaã moýliwoúã funkcjonowania odpowiednich platform medialnych do gùoszenia tych poglàdów z drugiej zaú strony zmusza nas, byúmy tolerowali poglàdy odmienne od naszych, których nie akceptujemy. Ale w imiæ tej chroniàcej swobodæ naszej wypowiedzi, wolnoúci sùowa dopuszczamy moýliwoúã tych odmiennych poglàdów nieskræpowanego artykuùowania. Dla naszego wùasnego dobra godzimy siæ, by ktoú mówiù to, co nam siæ nie podoba, lub z czym siæ nie zgadzamy. Sà oczywiúcie tej wolnoúci granice jak wtedy, gdy np. namawiamy do zamordowania kogoú, oczerniamy kogoú, kùamiemy na czyjú temat itp. Od tego jest instytucja sàdów i powództwa cywilnego. Tylko wyjàtkowe przypadki powinny pozostawaã usankcjonowane karnie. Z pewnoúcià niedopuszczalne powinno byã gloryfikowanie systemów totalitarnych faszystowskiego i komunistycznego, ze wszystkimi ich symbolami. Nie powinno to jednak kræpowaã ani ograniczaã moýliwoúci prowadzenia naukowych badañ historycznych, toczenia sporów i dywagacji. Czy prowadziã do zrównania postaw patriotycznych z faszystowskimi, jak to zaczyna mieã miejsce obecnie, przy kompletnym ignorowaniu przykùadów promowania postaw i symboli komunistycznych. Jeýeli tego nie zrozumiemy wówczas, tworzàc mechanizmy ograniczajàce wolnoúã sùowa, wylejemy dziecko z kàpielà, wolnoúã sùowa okaýe siæ jej parodià, a teoretycznie stworzone do ochrony nas samych, naszego pañstwa, czy naszego dobrego imienia narzædzia prawne stanà siæ narzædziami cenzury, jak siæ to dzieje obecnie. Stanà siæ usankcjonowanymi prawem narzædziami, sùuýàcymi za paùkæ do bicia tych, czy innych politycznych lub úwiatopoglàdowych oponentów. Z tej perspektywy, wolnoúã sùowa, gwarant wolnego pañstwa, jest wartoúcià bezcennà i ograniczajàce jà, nawet najsùuszniejsze w intencjach ustawodawstwo czy orzecznictwo, wreszcie administracyjna praktyka wiæcej przynosi szkody, niý

16 16 poýytku. Warto o tym wszystkim pamiætaã, co piszæ niejako na marginesie niniejszego podsumowania. Szczególnie zaú mocno powinniúmy o tym pamiætaã my, Polacy... Przypadek Telewizji Trwam, najdobitniej pokazuje nam, jak z udziaùem obecnej wùadzy tùumiona jest wolnoúã sùowa w Polsce. A bez wolnoúci sùowa wolnej Polski po prostu nie bædzie. Tymczasem widzimy jak krok za kroczkiem, jak za naszym milczàcym przyzwoleniem, Rzeczpospolita na tylu róýnych pùaszczyznach osuwa siæ w stronæ reýimu totalitarnego tyle ýe czasem moýe z ludzkà twarzà Pana Premiera, ludzkà twarzà Pana Prezydenta, obroñcy dawnych, pohañbionych sùuýb, otaczajàcego siæ wywodzàcymi siæ z nich ludêmi. Na naszych oczach z Polski tworzy siæ swego rodzaju PRL-bis. Ten PRL nie zostal reaktywowany. On siæ po prostu nigdy stàd nie wyprowadziù a teraz butniej podnosi gùowæ. Kurczàca siæ przestrzeñ wolnoúci sùowa jest tylko jednym z wielu tego przejawów. I to od nas wszystkich zaleýy, w jakiej Polsce przyjdzie nam ýyã I jakà Polskæ pozostawimy naszym dzieciom w spadku.stàd teý ogromna, spoùeczna mobilizacja w obronie Telewizji Trwam, musi napawaã nadziejà takýe wtedy, gdy, czæstokroã powodowani uprzedzeniami, medium tego nie lubimy i/bo nigdy go nie oglàdaliúmy. Widzimy w tym przejawy tego, czego najbardziej wszystkim byùo brak budzenia siæ spoùeczeñstwa obywatelskiego - nawet jeýeli nie takie spoùeczeñstwo wymarzyli sobie rzàdzàcy i nie takie chcieliby sobie wyhodowaã. Patrzàc na falæ manifestacji przelewajàcych siæ przez nasz kraj w minionym, a i poprzednim roku tych w obronie TV Trwam, ale i wielu innych wielu z nas zapewne przypomina sobie mimowolnie pierwsze papieskie pielgrzymki, czy powstanie wielkiego ruchu, jakim byùa Solidarnoúã. Teraz jeszcze na pewno nie wiemy, co czai siæ za zakrætem nowego roku, choã patrzàc na poczynania rzàdzàcych, pewne rzeczy moýemy sobie przepowiadaã i chwilami aý ciarki przechodzà po plecach. Jednak to budzenie siæ spoùeczeñstwa pozwala spojrzeã w przyszùoúã z nutà nadziei. Oby wiæc nie byùo za póêno. I obyúmy tym razem nie powtórzyli bùædów z przeszùoúci i potrafili drzemiàcà w nas moc màdrze wykorzystaã... I jeszcze jedno: wszystko to, co napisane zostaùo powyýej to nie mowa nienawiúci. To opis rzeczywistoúci, w odniesieniu do faktów. Opis czegoú co nie jest jak by chcieli niektórzy zaklinacze rzeczywistoúci - rozpætywaniem wojny polskopolskiej. Po pierwsze, ta wojna juý siæ toczy, choã nie przez nas zostaùa rozpoczæta ona zostaùa nam, Polakom, a takýe nam Katolikom wypowiedziana. Po przeciwnej stronie znajdujà siæ dwie grupy ludzi úpiàce swym snem, karmiàce siæ swymi uprzedzeniami lemingi - oraz ich przewodnicy, czuwajàcy, by ýaden leming ze swego snu siæ nie obudziù, aby nie byù zdolny do przyjæcia do wiadomoúci jakiegokolwiek niewygodnego faktu, zaburzajàcego komfort postrzegania tej podstawionej rzeczywistoúci zastæpczej; aby nie byù zdolny do samodzielnego myúlenia, do dialogu z nami, do podjæcia trudu zakwestionowania Matrixa, sàczonego codziennie do gùów przez reýimowe media. To wùaúnie lemingi najbardziej dziú potrzebujà naszego dziaùania, interakcji, która nie bædzie jedynie wygùaszaniem przez obie strony monologów w dyskursie, w którym nie ma ýadnych wspólnych punktów odniesienia... Tak wiæc po drugie: jeúli juý, to nie mamy dziú wojny polsko polskiej. Mamy wojnæ wypowiedzianà nam, Polakom, nam Katolikom przez tych, którzy jedynie mówià polskim jæzykiem... I tak siæ staùo, ýe Telewizja Trwam staùa siæ jednà Wojciech Reszczyñski:media w rækach sùuýb (W. Reszczyñski dziennikarz telewizyjny, prezenter (m.in. Teleekspress, Wiadomoúci TVP, TVP Historia), twórca prywatnego Radio WAWa): Prywatne media ogólnopolskie, gùównie telewizje, zakùadali ludzie powiàzani historycznie i kapitaùowo z byùym komunistycznym aparatem wùadzy i tajnych sùuýb specjalnych. Przypomnijmy sobie, ýe swego czasu KRRiTV dyskryminowaùa równieý Radio Maryja. Teraz ta sytuacja siæ powtarza. W katolickim kraju (90% Polaków to katolicy) odmówiono koncesji jedynej katolickiej rozgùoúni. KRRiT naruszyùa tym samym kilka generalnych zasad demokratycznego pañstwa, miædzy innymi: równoúci podmiotów w procesie koncesyjnym, obiektywizmu i rzetelnoúci w ocenie wniosków koncesyjnych, pluralizmu úwiatopoglàdowego w mediach, prymatu interesu odbiorców nad interesem nadawców, róýnorodnoúci oferty programowej, wolnoúci sùowa i wyznania gùoszonego przez media. Prof. dr hab. Jan Szyszko Powodem szykanowania Telewizji Trwam jest jej innoúã, wyraýajàca siæ m.in. w tym, ýe porusza wiele spraw waýnych dla Polski, które w innych mediach sà zupeùnie pomijane. Przykùadem moýe byã nagùoúnienie przez TV Trwam zakusówobecnego rzàdu na Lasy Pañstwowe, które miaùy zostaãsprywatyzowane w efekcie powstaùa ogromna i s k u t e c z n a a k c j a w i c h o b r o n i e. Profesor Andrzej Zybertowicz: Wykluczeni najpierw tracà gùos Zgodnie z Ustawà o radiofonii i telewizji, KRRiTV stoi na straýy wolnoúci sùowa w radiu i telewizji, samodzielnoúci dostawców usùug medialnych i interesów odbiorców oraz zapewnia otwarty i pluralistyczny charakter radiofonii i telewizji. Ten pluralizm jest naszà zgodà na róýnorodnoúã i warunkiem wolnoúci; nie moýe on jednak byã fikcyjny i polegaã na medialnym zgieùku, na prawie wyboru miædzy - jak ktoú niedawno w Polsce zauwaýyù - disco a polo. Spora czæúã spoùeczeñstwa polskiego widzi zagroýenia dla pluralizmu mediów i wolnoúci sùowa w Polsce o czym zaúwiadcza juý sam fakt pojawienia siæ znów pojæcia drugiego obiegu w komunikacji publicznej. Skutkiem deficytów pluralizmu bywa wykluczenie. ( ) Wykluczeni najpierw tracà gùos. Potem czæsto gubiona jest ich godnoúã. Wtedy zaú stajemy o krok od zaprzeczenia nie tylko ducha, ale i takýe praktyki demokracji. Nie moýna pozostaã demokratà, gùoszàc ideæ pluralizmu i zarazem odmawiaã prawa do prawomocnej obecnoúci w przestrzeni nowoczesnych úrodków komunikacji ponad dwóm milionom wspóùobywateli. To jest ok. 7% osób uprawnionych go gùosowania, a aý 14% osób w ostatnich latach faktycznie uczestniczàcych w wyborach do parlamentu. ( ) Po odmowie przyznania miejsca Telewizji Trwam na multipleksie, wielu obywateli wystàpiùo w jej obronie. Dlaczego ludzie ci tak uczynili? Poniewaý obcujàc z innymi mediami odczuwajà powaýny deficyt prawdy w ýyciu naszego spoùeczeñstwa. z linii frontu... Posùanka Beata Kempa Decyzja KRRiTV byùa niezgodna z Deklaracjà Praw Czùowieka oraz z Konstytucjà RP. Sam tylko art. 25 Konstytucji zobowiàzuje wùadze publiczne do zachowania bezstronnoúci w sprawie przekonañ religijnych, úwiatopoglàdowych i filozoficznych. Wobec faktu, iý decyzja Krajowej Rady tak naprawdæ nie miaùa ýadnych przesùanek merytorycznych, tylko polityczne, úwiatopoglàdowe widaã wyraênie, iý artykuù ten zostaù zùamany.

17 17 Koncern medialny stworzony ze spoùecznych datków przez ojca Tadeusza Rydzyka to nie tylko stworrzona w 2003 roku Telewizja Trwam, posiadajàca studia w Toruniu, Warszawie, Tuchowie, Lublinie, Chicago i Toronto. To takýe Radio Maryja (1991), Nasz Dziennik (1998), wydawnictwo ksiàýkowe i pùytowe, dwa miesiæczniki oraz Wyýsza Szkoùa Kultury Spoùecznej i Medialnej. Bronisùaw Wildstein, pisarz, publicysta Zamiast zwiækszenia liczby nadawców, mamy wræcz do czynienia ze wzmocnieniem oligopolu, na który skùadajà siæ, obok telewizji publicznej, Polsat i TVN. Ma to dodatkowy wymiar polityczny, gdyý nadawcy - zwùaszcza w sposób wyjàtkowo ostentacyjny TVN - popierajà obecne wùadze. Obecnie TV Trwam jest jedynà katolickà rozgùoúnià w Polsce, kraju, w którym ponad 93 procent badanych deklaruje przynaleýnoúã do Koúcioùa katolickiego. Czy nie majà oni prawa do swoich mediów? Sùyszymy niekiedy, ýe funkcje takie speùniajà inne telewizje, które takýe majà swoje programy katolickie. W wypadku TV Trwam mamy do czynienia z programem zbudowanym wokóù katolickiego porzàdku wartoúci, a nie próbami dostosowania go do odmiennego przekazu. I nieporozumieniem jest twierdzenie, ýe ci, którzy wystæpujà na rzecz TV Trwam, sà zwolennikami tej stacji albowiem prawa do nadawania przez nià powinni broniã wszyscy, którzy uznajà pluralizm za wartoúã i powaýnie traktujà ideæ tolerancji. Anita Gargas: czwarta wùadza przestaùa w Polsce peùniã funkcjækontrolnà. Niezaleýna dziennikarka. Jej program Misja specjalna zniknàù z anteny zaraz po tym, jak pokazano w nim niszczenie przez Rosjan wraku rozbitego w Smoleñsku rzàdowego samolotu, w którym zginàù prezydent RP wraz z 95 osobami na pokùadzie, wùàczajàc w to dowódców siù zbrojnych. Za ten materiaù úledczy A. Gargas otrzymaùa zresztà od Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich Nagrodæ Gùównà Wolnoúci Sùowa, polskiego Pulitzera. Mamy dziú w Polsce do czynienia z ùamaniem wolnoúci sùowa i dyskryminacjà dziennikarzy, którzy starajà siæ wypeùniaã swoje kontrolne obowiàzki wobec wùadzy szczególnie od czasu tragedii smoleñskiej. W mediach publicznych przeprowadzane sà masowe czystki; usuwano autorów programów wraz z caùymi zespoùami redakcyjnymi. Prawdziwà przyczynà usuniæcia byùo jedynie poruszanie tematów nie zawsze wygodnych dla wùadzy PO, takich jak korupcja, czy niespeùnione obietnice wyborcze; przyczynà byùo takýe przywiàzanie do narodowych tradycji, religii chrzeúcijañskiej, tradycyjnie pojmowany patriotyzm. Czwarta wùadza przestaje wiæc peùniã swojà funkcjæ kontrolnà. Dziennikarze podlegajà segregacji. Ci, którzy nie podporzàdkowujà siæ obecnej ekipie rzàdzàcej, sà wykluczani. Zmuszani sà do funkcjonowania w tzw. drugim obiegu, jak w czasach reýimu komunistycznego. Poza pierwszym obiegiem powstaùy juý dziesiàtki filmów dokumentalnych. Chlubnymi wyjàtkami na rynku mediów elektronicznych sà dziú Telewizja Trwam i Radio Maryja. ( ) Poza tym nieliczne nie podporzàdkowane wùadzy media prywatne sà szykanowane na róýne sposoby jak nie metodami ekonomicznymi, to administracyjnymi. Dla przykùadu kontrolowanym przez rzàd spóùkom z udziaùem Skarbu Pañstwa wydano zakaz zamieszczania reklam w tygodniku Gazeta Polska. Elýbieta Kruk, poseù na Sejm RP, przewodniczàca KRRiTV w latach : wykluczeni i medialny oligopol Decyzja KRRiTV wzmocni pozycjæ rynkowà nadawców na lata. Pamiætajmy, ýe w interesie obecnych graczy jest maksymalne ograniczenie konkurencji. Rolà pañstwa zaú jest temu przeciwdziaùaã. Tymczasem w rezultacie dziaùañ Krajowej Rady i UKE, na poszerzony rynek wszedù tylko jeden nowy podmiot, natomiast TV Trwam odmówiono koncesji w oparciu o faùszywe przesùanki, dokonujàc jej dyskryminacji, co godzi nie tylko w normy prawa polskiego, ale takýe te zawarte w art. 10 Konwencji o Ochronie Praw Czùowieka i Podstawowych Wolnoúci. (...) W obronie TV Twam zebrano ponad 2 mln podpisów, w miastach odbywajà siæ wielotysiæczne marsze którym w mediach publicznych i prywatnych towarzyszy zmowa milczenia, jak to mmiaùo miejsce w przypadku 100-tysiæcznego, wolnoúciowego marszu w Warszawie. Te protesty lekcewaýà takýe Krajowa Rada, polski parlament i rzàd, demonstrujàc nieliczenie siæ z ewidentnà wolà spoùecznà. Jacek Karnowski, wspóùtwórca i redaktor naczelny portalu wpolityce.pl, wczeúniej redaktor naczelny Panoramy i Wiadomoúci : Dziú mamy wræcz do czynienia z wykluczeniem medialnymi i agresjà mediów wobec osób o okreúlonych poglàdach (prawicowych red.), co choã ma miejsce w caùej Europie, to jednak w Polsce przebiega w sposób szczególny poniewaý u nas media nie szanujà standardów zawodowych oraz jawnie angaýujà siæ w walkæ politycznà i kulturowà, co sprawia, ýe duýa czæúã spoùeczeñstwa ma uzasadnione poczucie, iý jej wartoúci, úwiatopoglàd i wybory polityczne sà celem staùej agresji. W Polsce grupa ludzi wykluczonych z obiegu medialnego stanowi okoùo procent spoùeczeñstwa. I wùaúnie to poczucie, ýe polskie media zmierzajà w kierunku monogùosu sprawia, ýe apele o przyznanie TV Trwam koncesji na multipleksie poparli licznie przedstawiciele úrodowisk na co dzieñ krytycznych wobec TV Trwam, w tym takýe liczni liberalni dziennikarze oraz niektórzy politycy obozu rzàdzàcego. Sprawa koncesji dla TV Trwam staùa siæ papierkiem lakmusowym systemu demokratycznego w Polsce. ( ) Finaù tej sprawy pokaýe, czy tak wyraêny gùos milionów obywateli wpùywa na decyzjæ wùadz, czy teý demokracjæ sprowadzajà one do jej najbardziej prymitywnej, de facto niedemokratycznej wersji, polegajàcej na bezwzglædnych rzàdach tymczasowej wiækszoúci. Kartony z podpisami w obronie TV Trwam Z ostatniej chwili W czasie skùadania niniejszego numeru, Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji zapowiedziaùa, ýe jeszcze w tym roku ogùosi koncesyjny konkurs, w którym jedno z miejsc przeznaczone bædzie dla stacji o charakterze spoùeczno-religijnym. Obecnie TV Trwam jest jedynà tego rodzaju stacjà koncern ITI zdecydowaù siæ na zamkniæcie kanaùu Religia TV. Zebraù, wysùuchaù, napisaù Mirosùaw Poúwiatowski

18 18 Relacja z Mszy Œwiêtej Rodzin Radia Maryja Jest atmosfera do rozwoju Radia Maryja w Diecezji Tarnowskiej W poniedziaùek 19 listopada 2012 r. w Parafii pw. Bùogosùawionej Karoliny Kózki w Tarnowie Ks. Praùat Bolesùaw Margañski przewodniczyù uroczystej eucharystii koncelebrowanej przez kilkudziesiæciu ksiæýy. Byùy Kanclerz Kurii Diecezjalnej w Tarnowie - Ks. Karol Dziubaczka wygùosiù homiliæ nawiàzujàc do sùów wypowiedzianych w Tarnowie przed 25 laty przez Ojca Úw. Jana Pawùa II Przypatrzcie siæ bracia powoùaniu waszemu. Msza Úw. byùa transmitowana przez Radio Maryja i Telewizjæ Trwam. Przed Mszà Úw. za poúrednictwem telefonu do zebranych przemówiù Ojciec Tadeusz Rydzyk zaùoýyciel i Dyrektor RM w Toruniu. Podziækowaù Ksiædzu Biskupowi Ordynariuszowi, duchowieñstwu, siostrom zakonnym i wszystkim, którzy przyczynili siæ do tego, by w Diecezji Tarnowskiej mogùa mieã miejsce taka piækna uroczystoúã z udziaùem Radia Maryja i Telewizji Trwam. Uroczystoúã byùa czæúcià obchodów 25- lecia beatyfikacji Karoliny Kózki, której dokonaù w Tarnowie Ojciec Úw. Jan Paweù II. Wczeúniej w dolnym Koúciele odbyùo siæ spotkanie z przedstawicielami biur i kóù Radia Maryja z Diecezji Tarnowskiej z ojcem Grzegorzem z Radia. Uczestnicy spotkania informowali o wielu inicjatywach podejmowanych w parafiach w celu powoùywania nowych kóù RM. Do dziaùajàcych juý od lat Kóù Radia Maryja w Diecezji Tarnowskiej doùàczyùo ostatnio Koùo RM w Tuchowie. Obecnoúã Radia Maryja i Telewizji Trwam w Parafii pw. Karoliny Kózki w Tarnowie, to kolejna juý wizyta tej katolickiej rozgùoúni w Diecezji Tarnowskiej. Wczeúniejsze miaùy miejsce w Parafi pw. Narodzenia Najúwiætszej Marii Panny w Kruýlowej w dekanacie gorlickim, gdzie uroczystà Mszæ Úw. odprawiù i kazanie wygùosiù ks. Biskup Wùadysùaw Bobowski. Dziækczynne spotkanie za dar koronacji cudownego obrazu Matki Boýej Okulickiej w Parafii Okulice z udziaùem Radia Maryja i Telewizji Trwam, odbyùo siæ z kolei 1 paêdziernika br. Uroczystej Mszy Úw. i licznie zgromadzonym w koncelebrze kapùanom, przewodniczyù Ks. Biskup Ordynariusz Andrzej Jeý. Ks. Biskup wygùosiù równieý piæknà i budujàca homiliæ. Podbudowani wiarà i pokrzepieni na duchu wracaliúmy do swoich domów, dziækujàc Panu Bogu za piækna patriotycznà uroczystoúã. Czekamy na kolejne wizyty Radia Maryja i Telewizji Trwam w parafiach Diecezji Tarnowskiej. Ryszard Pagacz Zmiany w podatkach na rok 2013 Wspóùorganizator Koùa Radia Maryja przy Parafii Miùosierdzia w Tarnowie Zbliýa siæ nowy 2013 rok i z nim wiele zmian dla podatników. Ustawodawca wprowadza bardzo duýo zmian, które nie tylko porzàdkujà przepisy, ale równieý majà charakter merytoryczny. Z uwagi na kontrowersyjnoúã przyjetych rozwiàzañ podatkowych warto przybliýyã niektóre z nich. W niniejszym artykule napiszemy te, co mo e czekaæ rolników w niedalekiej przysz³oœci. Podatek od towarów i usùug Najobrzerniejsze zmiany dotyczàce najwiækszej grupy podatników przewiduje siæ w zakresie podatku od towarów i usùug. Nowe przepisy wprowadzajà wræcz rewolucjæ w rozliczeniach. Oto najistotniejsze zmiany w przepisach o VAT :Zmiana zasad rozliczeñ przekazywanych prezentów o maùej wartoúci, materiaùów. reklamowych I próbek. Zmiana rozliczenia VAT od nieodpùatnie przekazywanych towarów. Nowe terminy rozliczeñ VAT i zasad wyznaczania momentu powstania obowiàzku podatkowego. Przebudowa zasad sposobów definiowania podstawy opodatkowania. Zmiany zasad odliczania podatku naliczonego. Nowe zasady fakturowania. Zmiany w metodzie kasowego rozliczenie podatku. Wúrod wymienionych zmian szczególnego znaczenia nabiera kasowa metoda rozliczania podatku VAT dla maùych podatników. Wybór kasowej metody rozliczeñ to nie tylko prawo do skùadania kwartalnych deklaracji i zapùaty VAT do 25 dnia miesiàca po zakoñczeniu kwartaùu. To równieý specjalne zasady ustalania obowiàzku podatkowego.obecnie przy rozliczeniu kasowym, gdy nabywca nam nie pùaci, nie musimy rozliczaã VAT, ale momentu tego nie moýemy przesuwaã w nieskoñczonoúã. VAT musimy rozliczyã najpóýniej 90 dnia od dnia wykonania usùugi lub dokonania dostawy towarów. Wedùug nowych zasad, gdy kontrahent podatnika bædzie czynnym podatnikiem VAT, to maùy podatnik nie bædzie musiaù rozliczaã VAT, dopóki ten kontrahent nie ureguluje mu naleýnoúci. Gdy kontrahent bædzie podatnikiem zwolnionym z VAT lub nie bædzie w ogóle podatnikiem, nie bædziemy mogli w nieskoñczonoúã przesuwaã terminu rozliczenia VAT. Bedziemy musieli to zrobic nie póêniej niý 180 dnia, liczàc od dnia wydania towaru lub wykonania usùugi, mimo braku zapùaty faktury. Uùatwienia w rozliczaniu podatku naleýnego wiàýe siæ z ograniczeniami w odliczaniu podatku naliczonego. Podatnicy ci bædà mogli obniýyã kwotæ podatku naleýnego w rozliczeniu za kwartaù, w którym uregulowali caùoúc lub czæúã naleýnoúci wynikajàcej z otrzymanej od kontrahenta faktury, nie wczesniej niý z dniem otrzymania faktury. Trzeba jednak pamiætaã, ýe metodæ kasowà mogà stosowaã tylko podatnicy, którzy majà status maùego podatnika, a wiæc ci u których wartoúã sprzedaýy ( wraz z podatkiem ) nie przekroczyùa w 2012 roku ,00 EURO czyli ,00 zù. Podatnicy, którzy chcà rozliczaã siæ metodà kasowà od pierwszego kwartaùu 2013 r., muszà zùoýyã zawiadomienie do naczelnika Urzædu Skarbowego do 15 stycznia 2013 r.

19 19 Co moýe czekaã rolników w niedalekiej przyszùoúci Mówiàc o zmianach w sferze dziaùalnoúci gospodarczej nie moýna zapomnieã o rolnictwie. Wprawdzie 2013 rok nie przyniesie merytorycznych zmian w sposobie opodatkowania gospodarstw rolnych i opùacenia skùadek ubezpieczeniowych przez rolników, to jednak naleýy przygotowac siæ, ýe takie zmiany nastàpià juý w niedùugim czasie. Rolnictwo jest teý pewnà formà dziaùalnoúci gospodarczej i powinno opieraã siæ na zdrowych zasadach przeznaczonych dla przedsiæbiorców. Obecnie trwajà przygotowania do przeprowdzenia zmian, które majà doprowadzic do tego, ýe rolnictwo bædzie traktowane jak kaýda inna dziaùalnoúã gospodarcza. Wielu przedsiebiorców, a nawet osób niezwiàzanych z dziaùalnoúcia gospodarczà popiera te inicjatywy i uwaýa, ýe nie istniejà ýadne powaýne powody, dla których produkcja rolna powinna byã objæta specjalnymi prawami. Podatek dochodowy dla gospodarstw rolnych ma byã wprowadzony od poczàtku 2014 r. Nie bedzie on dodatkowo obciàýaù rolników, gdyý zastàpi obecny podatek rolny. Nowe rozwiàzanie pozwoli na opodatkowanie rzeczywistych dochodów rolników. Dotychczasowy podatek rolny nie zaleýy od dochodów z tytuùu prowadzenia gospodarstwa rolnego, ale jest naliczony od powierzchni gospodarstwa rolnego oraz jakoúci gleby. Nie ma to nic wspólnego z efektywnoúcià produkcji w danym gospodarstwie rolnym oraz osiàganymi dochodami. Nowy podatek ma byã neutralny zarówno dla rolników jak i dla budýetu. Úrodki z niego pozyskane majà byc przekazane do gmin, tak jak w przypadku podatku rolnego. Dla celów ustalenia dochodów wprowadzi siæ obowiàzek prowadzenia rachunkowoúci, która bædzie opieraùa sie na ksiædze przychodów i rozchodów. W przypadku mniejszych gospodarstw rolnych tzn. do 6 ha podatek ma mieã formæ ryczaùtowà. Wprowadzenie ewidencji moýe wydawaã siæ dla rolników zbyt wielkim obciàýeniem i wyzwaniem. Z tego powodu przewiduje siæ w pierwszym okresie objàã tym podatkiem wiæksze gospodarstwa rolne (powyýej 6 ha), rozszerzajàc go w dalszym czasie na mniejsze. Ponadto ma byã zapewniony odpowiednio dùugi okres przejúciowy ( dwa lata ) od momentu zakomunikowania zmian do ich wprowadzenia, w którym to okresie bædzie moýna przygotowàã siæ do prowadzenia ksiàg przychodów I rozchodów. Rachunkowoúã i podatek dochodowy w rolnictwie przyspieszy objæcie rolników powszechnym systemem ubezpieczeñ ( ZUS ). Projekty zmian sà na etapie przygotowañ, ale widaã, ýe nie bædzie ùatwo uzyskaã spoùecznà akceptacjæ wszystich grup spoùecznych. Wielu rolników boi siæ, ýe zmiany te sà tylko sposobem na zwiækszenie dochodów budýetu, a nie majà nic wspólnego z poprawà efektywnoúci gospodarowania w rolnictwie. VAT w rolnictwie Dziaùalnoúc rolnicza jest dziaùalnoúcià gospodarczà w rozumieniu ustawy o podatku VAT. Ustawa o VAT przewiduje dla producentów rolnych dwa rodzaje opodatkowania podatkiem od towarów i usùug: rolnik rozliczajàcy podatek VAT ryczaùtowo, rolnik rozliczajàcy VAT na zasadach ogólnych. W pierwszym przypadku rolnicy, którzy nie sà zobowiàzani do prowadzenia ksiàg rachunkowych, a którzy sprzedajà produkty ze swojego gospodarstwa oraz rolnicy, którzy rozpoczynajà produkcjæ rolnà, posiadajà status rolnika ryczaùtowego. Rolnik ryczaùtowy jest zwolniony z podatku VAT i sprzedajàc swoje produkty nie nalicza podatku VAT. Nie powinien zatem mieã prawa do odliczenia podatku naliczonego z tytuùu zakupionych maszyn, narzædzi, nawozów itp. Ustawa daje mu jednak takà moýliwoúã, choã w ograniczonym zakresie. Zaleýy to od tego, czy odbiorcà rolnika ryczaùtowego jest podmiot zwolniony z. VAT, czy podmiot bædàcy pùatnikiem podatku VAT. Jeýeli rolnik sprzedaje swoje produkty podmiotom zwolnionym z VAT, wystawia zwykùe rachunki. Jeýeli natomiast kupujàcym jest firma bædàca podatnikiem VAT, to do wartoúci sprzedawanych produktów rolnik dolicza odpowiedni procent VAT. Ten procent VAT jest to zryczaùtowana forma zwrotu podatku, którà rolnik otrzymuje w zwiàzku z tym, ýe jako zwolniony z podatku nie moýe odliczyã podatku naliczonego. Tak wiæc to nabywca produktu "zwraca" rolnikowi zryczaùtowany podatek. Z kolei dla nabywcy ten podatek jest podatkiem naliczonym, który moýe odliczyã od podatku naleýnego po speùnieniu okreúlonych przepisami warunków. Takie rozliczenie VAT nie wymaga rejestracji w Urzædzie Skarbowym ani wystawiania faktur, czy prowadzenia jakichkolwiek ewidencji. Podatek VAT od transakcji sprzedaýy pùodów rolnych rozlicza nabywca i on wystawia dla rolnika fakturæ z naliczonym podatkiem VAT tzw. FAKTURA VAT RR. Rolnik rozliczajàcy siæ na zasadach ogólnych rejestruje siæ w Urzædzie Skarbowym jako podatnik VAT. Tym samym zobowiàzuje siæ do rejestrowania sprzedaýy, prowadzenia ewidencji sprzedaýy i skùadania deklaracji VAT. Jednoczeúnie rolnik nabywa prawo do odliczenia naliczonego podatku VAT na podstawie otrzymanych faktur i ujetych w ewidencji zakupów. Rozliczenie VAT jest analogiczne jak kaýdego innego przedsiæbiorcy. Na 2013 rok nie przewiduje siæ merytorycznych zmian w zakresie rozliczeñ VAT w rolnictwie. Ustawa deregulacyjna - uùatwienia dla przedsiæbiorców Wúród ustaw, które zmieniajà ustawy podatkowe jest ustawa z 16 listopada 2012 r. o redukcji niektórych obciàýeñ administracyjnych zwana ustawà deregulacyjnà. Ustawa zmienia przepisy o podatku od towarów i usùug, o podatku dochodowym od osób prawnych, o podatku dochodowym od osób fizycznych, o podatku akcyzowym, o partnerstwie publiczno-prywatnym oraz Ordynacji Podatkowej. Ustawa ta ma zredukowaæ obciàýenia podatników, poprawiã pùynnoúc finansowà przedsiæbiorców, ograniczyã zatory pùatnicze, a takýe zwiækszyã dyscyplinæ pùatniczà miedzy przedsiæbiorcami. Naleýaùo skùoniã tych, którzy nie pùacà i robià z tego metodæ, aby pùacili. Z drugiej strony poszkodowany, który nie dostaù zapùaty, nie bædzie musiaù pùaciã VAT tylko z tego tytuùu, ýe faktura zostaùa wystawiona. W myúl nowych przepisów juý od r. dùuýnicy, którzy w ciàgu 30 dni od upùywu terminu pùatnoúci nie zapùacà naleýnoúci bedà musieli korygowaã koszty podatkowe o kwoty wynikajàce z otrzymanej faktury. Jeýeli strony ustaliùy termin pùatnoúci przekraczajàcy 60 dni, to korekty trzeba bædzie dokonaã z upùywem 90 dni od daty zaliczenia tej kwoty do kosztów uzyskania przychodów bez wzglædu na ustalony termin pùatnoúci. Zmniejszenia dokonuje siæ w miesiàcu, w którym upùywa termin odpowiednio 30 lub 90 dni. Dùuýnik w miesiàcu, w którym uregulowaù zobowiàzanie, zwiæksza koszty uzyskania przychodów o kwotæ dokonanego wczeúniej zmniejszenia. Zaostrzone zostajà równieý przepisy dotyczàce korekty odliczonego VAT przez dùuýnika. W przypadku nieuregulowania naleýnoúci wynikajàcej z faktury dokumentujàcej dostawæ towarów lub úwiadczenia usùug na terytorium kraju w terminie 150 dni od dnia upùywu terminu jej pùatnoúci okreúlonego w umowie lub na fakturze, dùuýnik zobowiàzany bædzie do korekty odliczonej kwoty podatku wynikajàcej z tej faktury, w rozliczeniu za okres, w którym upùynàù 150. dzieñ od dnia upùywu terminu pùatnoúci okreúùonego w umowie lub na fakturze. Bædzie to jego obowiàzek. W przypadku, gdy dùuýnik nie wywiàýe siæ z o b o w i à z k u k o r e k t y, t o o r g a n y p o d a t k o w e

20 20 nie tylko pozbawià go odliczonego VAT ale równieý zastosujà wobec niego sankcjæ w postaci dodatkowego zobowiàzania podatkowego w wysokoúci 30 % kwoty odliczonego podatku naliczonego, który nie zostaù w stosownym trybie skorygowany. W stosunku do osób fizycznych, które za ten sam czyn ponoszà odpowiedzialnoúã za wykroczenie skarbowe albo za przestæpstwo skarbowe, dodatkowego zobowiàzania nie bædzie siæ ustalaã. Od poczàtku 2013 roku wprowadzone zostanà takýe uùatwienia w korzystaniu z tzw. ulgi na zùe dùugi. Ustawa skraca termin ze 180 dni do 150 dni od upùywu terminu pùatnoúci, kiedy moýna dokonaã korekty podatku naleýnego z niezapùaconej faktury. Zmieniajà siæ równieý procedury formalne, które byùy bardzo rozbudowane. Czym groýà nowe rozwiàzania Wiele przyjetych modyfikacji nie tylko spowoduje wewnætrze zmiany u nas jako podatnika, ale takýe dotyczyã bædzie naszych relacji z kontahentami. Czæúã nowych rozwiazañ bædzie wymagaã zmian wewnætrznych procedur, przyzwyczajeñ i nawyków podatników oraz ich pracowników, a nawet systemów informatycznych stosowanych na potrzeby wystawiania faktur i ewidencji ksiægowej. Dla wiêkszoœci firm wa na jest stabilnoúã i jasnoúã obowiàzujàcego prawa oraz moýliwoúã odpowiedniego przygotowania siæ do zmian. Tymczasem niektóre przepisy wchodzà w ýycie w bardzo krótkim czasie od dnia ogùoszenia, a niektóre zawierajà nieúcisùoúci i sà maùo przejrzyste. Chcàc sprostaã wymogom ustawowym przedsiæbiorcy bædà musieli prowadziã rozbudowane ewidencje, a moýe nawet odræbne: jednà dla potrzeb obliczania wyniku finansowego, drugà na potrzeby rozliczania siæ z b u d ý e t e m. O z n a c z a t o k o n i e c z n o ú ã dostosowania systemów i oprogramowania ksiægowego w krótkim okresie czasu. Ustawa deregulacyjna, której celem byùo zmniejszenie obciàýeñ administracyjnych, doprowadzi do zwiækszenia obciàýeñ dokumentacyjnych i administracyjnych u wszystkich podmiotów iw efekcie spowoduje podwyýszenie kosztów prowadzenia dziaùalnoúci.obecnie przedsiæbicy nie sà w stanie wyceniã wymiernych efektów finansowych wprowadzanych zmian. Moýe siæ okazaã, ýe zmiany w zakresie rozliczeñ podatku VAT, poprawy pùynnoúci finansowej i zwiækszenia dyscypliny pùatniczej mogà straciã w zestawieniu z kosztami ich wprowadzenia i odnieúã odwrotny skutek od zamierzonego. Irena Golba Feudalizm XXI wieku Dzieñ wolnoúci podatkowej to taki dzieñ, w którym teoretycznie przestajemy pracowaã na pañstwo, a zaczynamy pracowaã na siebie. W roku 2012 ten dzieñ przypadaù 21 czerwca. Co to oznacza? Ano, oznacza to, ýe przez póù roku, za sprawà rozmaitych podatków, odrabiamy swego rodzaju pañszczyznæ. Czyli np., zakùadajàc, ýe ciæýko pracujemy 6 dni w tygodniu przez 3 dni robimy na pañstwo, a przez pozostaùe 3 dni na siebie. Dla porównania: postanowieniem polskiego Sejmu z roku 1520, ustanowiono obowiàzek pracy na rzecz pana, czyli pañszczyzny przez co najmniej 1 dzieñ w tygodniu. Na czym wiæc polegaã ma ten cywilizacyjny postæp i dobrobyt, skoro nie jesteúmy dziú wùaúcicielami co najmniej poùowy wypracowanych przez siebie pieniædzy? Na czym polega ten sukces, jeúli w XXI wieku na pana, czyli pañstwo - pracujemy dùuýej, niý pañszczyêniany chùop 500 lat temu? Feudalizm XXI wieku Oczywiúcie to porównanie moýe byã nieco mylàce. W praktyce póêniej chùop odrabiaù na folwarku w róýnych miejscach i okresach dwa i wiæcej dni w tygodniu, z tym ýe jeden dzieñ pracy np. razem z synem, zaliczano mu za dwa dni. Moýe teý ktoú powiedzieã, ýe przecieý z naszych podatków utrzymuje siæ dziú administracjæ, sàdownictwo, policjæ, bezpùatnà sùuýbæ zdrowia, bezpùatnà edukacjæ itp. Tyle ýe wówczas, 500 lat temu teý funkcjonowaùa swego rodzaju administracja, istniaùo sàdownictwo itd. Co siæ zaú tyczy bezpùatnej dziú sùuýby zdrowia i edukacji jak to z tà bezpùatnoúcià jest, najlepiej wie ten, kto choã raz musiaù udaã siæ do lekarza, przejúã badania, posùaã dziecko do szkoùy. System feudalny siæ nie sprawdziù. Byù maùo efektywny. Nie sprawdziùa siæ równieý jego kolejna mutacja czyli socjalizm. Równieý i dziú Europa pogràýa siæ w kryzysie choã maùo kto gùoúno mówi o przyczynach: jednà z nich jest nadmiernie rozbudowany system redystrybucji dóbr, centralistycznych dopùat z jednej, a limitów z drugiej strony, bædàcy zaprzeczeniem wolnoúci. Tej wolnoúci, która chociaýby budowaùa Stany Zjednoczone. A wùaúnie! W roku 1900, Dzieñ Wolnoúci Podatkowej w USA przypadaù stycznia! Póù wieku póêniej, byù to juý 31 marca, a w roku maja. Obecnie jest to 17 kwietnia. To i tak ponad 2 miesiàce wczeúniej niý w Polsce. Gorzej pod tym wzglædem od nas, wypadajà tylko odmienne kulturowo Norwegia i Szwecja (koñcówka lipca). Tymczasem w Polsce teý systematycznie rosnà obciàýenia podatkowe. Jednoczeúnie pañstwo wycofuje siæ ze wszystkich dziedzin, coraz wiæcej zadañ przerzucajàc na samorzàdy bez zagwarantowania odpowiednich úrodków oraz na zwykùych obywateli. Za coraz wiæcej úwiadczeñ pùacimy podwójnie raz w podatkach, drugi raz np. u lekarza. I choã dopiero co, po 32 latach spùaciliúmy (zredukowane o prawie poùowæ!) dùugi Gierka jednoczeúnie w ciàgu ostatnich lat Polska zadùuýona zostaùa o wiele bardziej, niý uczyniù to Towarzysz Edward. I o ile np w roku 2005 tzw. dùug publiczny (nie myliã z deficytem budýetowym) wynosiù 466,6 mld zù, o tyle w dniu 4 grudnia wynosiù juý ponad 839 mld zù. Obecnie statystycznie na jednego 2012 roku obywatela przypada 23 tys. zù dùugu zaciàgniætego przez pañstwo. W tym sà dùugi rolowane, zaciàgniæte na spùatæ poprzednich. Uwzglædniã teý trzeba dùugi samorzàdów i inne zobowiàzania. W sumie, w zaleýnoúci od metody liczenia, rzeczywisty dùug przypadajàcy na jednego obywatela okazuje siæ byã jeszcze wiækszy. Jeúli Gierkowskie dùugi spùacaliúmy tak dùugo to ile czasu spùacaã bædziemy dùugi bædàce skutkiem obecnych rzàdów? Pieniàdze nie biorà siæ z powietrza ktoú musi za to zapùaciã i pùaciã bædziemy my wszyscy wraz z dzieãmi, które siæ jeszcze nie urodziùy. Pùaciã bædziemy i pùacimy juý teraz, choãby kupujàc cokolwiek w sklepie (podatki). A pùacimy czæsto nie