Zasady transportu substancji promieniotwórczych

Transkrypt

1 OCHRONA RADIOLOGICZNA 1 Zasady transportu substancji promieniotwórczych Jakub Ośko Na podstawie materiałów Jerzego Wojnarowicza

2 Prawo atomowe Ustawa z dnia 29 listopada 2000 r. Prawo atomowe (Dz. U poz. 264 późn. zm.) Art Wykonywanie działalności związanej z polegającej na: 1) transporcie materiałów jądrowych, źródeł i odpadów promieniotwórczych oraz wypalonego paliwa jądrowego narażeniem, - wymaga zezwolenia albo zgłoszenia w zakresie bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej, z zastrzeżeniem art. 6 pkt 1. (zwolnienia) + Rozdział 8 i 8a 2

3 Prawo Atomowe Rozdział 8. Transport materiałów jądrowych, źródeł promieniowania jonizującego, odpadów promieniotwórczych i wypalonego paliwa jądrowego 3

4 Prawo Atomowe Rozdział 8a. Przywóz na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, wywóz z terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i tranzyt przez to terytorium odpadów promieniotwórczych i wypalonego paliwa jądrowego 4

5 Przepisy Prawo atomowe Rozdział 8 Pod pojęciem transportu należy rozumieć również czynności polegające na przygotowaniu do transportu, załadunek, wyładunek, magazynowanie podczas transportu Materiały promieniotwórcze należy przewozić w sposób bezpieczny (tzn. należy uwzględniać stwarzane przez nie zagrożenia: promieniowaniem, rozszczepieniem, chemią itd.) zgodnie z przepisami o transporcie towarów niebezpiecznych Materiały jądrowe podlegają ochronie fizycznej, w rozumieniu ustawy Prawo atomowe, również w czasie transportu Wymagania i warunki dotyczące transportu wewnętrznego określa Prezes w zezwoleniu Osoby uczestniczące w transporcie pracują w warunkach narażenia na promieniowanie jonizujące 5

6 Przepisy Prawo atomowe Rozdział 8 Narażenie osób uczestniczących w transporcie podlega kontroli Wymagania i warunki dotyczące transportu na terenie jednostek organizacyjnych określa Prezes Agencji w zezwoleniu. Przywóz na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, wywóz z terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i tranzyt przez to terytorium odpadów promieniotwórczych, o których mowa w art. 62b pkt 2, oraz wypalonego paliwa jądrowego wymaga dodatkowo zezwolenia albo zgody, o których mowa w rozdziale 8a. 6

7 Przepisy Prawo atomowe Rozdział 8a - Zezwolenia wydanego przez Prezesa Agencji wymaga: 1) wywóz z terytorium Rzeczypospolitej Polskiej odpadów promieniotwórczych i wypalonego paliwa jądrowego; 2) przywóz na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej odpadów promieniotwórczych i wypalonego paliwa jądrowego z państwa trzeciego; 3) tranzyt przez terytorium Rzeczypospolitej Polskiej odpadów promieniotwórczych i wypalonego paliwa jądrowego, przemieszczanych pomiędzy państwami trzecimi, w przypadku, gdy Rzeczpospolita Polska jest pierwszym państwem członkowskim. - Zgody wydanej przez Prezesa Agencji wymaga: 1) przywóz na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej odpadów promieniotwórczych i wypalonego paliwa jądrowego z państwa członkowskiego; 2) tranzyt przez terytorium Rzeczypospolitej Polskiej odpadów promieniotwórczych i wypalonego paliwa jądrowego w przypadku innym niż określony w art. 62c ust. 1 pkt 3. 7

8 Przepisy Prawo atomowe Rozdział 8a Zakazany jest wywóz z terytorium Rzeczypospolitej Polskiej odpadów promieniotwórczych i wypalonego paliwa jądrowego do: 1) miejsca przeznaczenia położonego na południe od 60 stopnia szerokości geograficznej południowej; 2) państwa trzeciego, które jest stroną Umowy o partnerstwie między członkami grupy państw Afryki, Karaibów i Pacyfiku, z jednej strony, a Wspólnotą Europejską i jej państwami członkowskimi, z drugiej strony (Umowa AKPE WE z Kotonu); 3) państwa trzeciego, które nie posiada możliwości administracyjnych, technicznych lub struktury regulacyjnej dla bezpiecznego postępowania z odpadami promieniotwórczymi i wypalonym paliwem jądrowym. Zakazany jest przywóz na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej wypalonego paliwa jądrowego oraz odpadów promieniotwórczych w celu składowania, z zastrzeżeniem art. 62g. 8

9 Rozdział 8a Art. 62g. Przepisy Prawo atomowe 1. Prezes Agencji wydaje odpowiednio zezwolenie albo zgodę na przywóz na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, wywóz z terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub tranzyt przez to terytorium odpadów promieniotwórczych po ich przetworzeniu, odpadów promieniotwórczych powstałych w wyniku przerobu wypalonego paliwa jądrowego, innych produktów powstałych w wyniku przetworzenia odpadów promieniotwórczych lub przerobu wypalonego paliwa jądrowego, jeżeli poprzednio wydał zezwolenie albo zgodę na przywóz, wywóz lub tranzyt tych odpadów promieniotwórczych lub wypalonego paliwa jądrowego w celu ich przetworzenia lub przerobu. 2. Prezes Agencji wydaje odpowiednio zezwolenie albo zgodę na przywóz na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej odpadów promieniotwórczych lub wypalonego paliwa jądrowego, jeżeli poprzednio wydał zezwolenie na ich wywóz, a przemieszczenie nie może zostać ukończone i odbywa się na podstawie tego samego dokumentu standardowego. 9

10 Przepisy Prawo atomowe Rozdział 8a Prezes Agencji może podjąć decyzję o przerwaniu przemieszczenia w przypadku naruszenia warunków jego przeprowadzenia określonych w przepisach prawa, zezwoleniu lub zgodzie. Prezes Agencji niezwłocznie informuje Szefa Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Komendanta Głównego Straży Granicznej i Szefa Służby Celnej o: 1) wydaniu zezwolenia, 2) wydaniu zgody, 3) podjęciu decyzji o przerwaniu przemieszczenia. 10

11 Akty wykonawcze rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 20 lutego 2007 r. w sprawie warunków przywozu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, wywozu z terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz tranzytu przez to terytorium materiałów jądrowych, źródeł promieniotwórczych i urządzeń zawierających takie źródła (Dz. U. z 2007 r. Nr 131, poz. 911) - deklaracja przewozu między państwem trzecim a państwem członkowskim 11

12 Akty wykonawcze Zawartość dokumentu (wzór formularza) 1. Informacja o jednokrotności/wielokrotności przewozu 2. Adres docelowy źródła 3. Dostawca źródła w kraju wysyłającym 4. Opis przewożonego źródła 5. Deklaracja osoby upoważnionej lub odpowiedzialnej 6. Potwierdzenie przez właściwą władzę kraju odbiorcy, że zapoznała się z niniejszą deklaracją 7. Potwierdzenie przez służbę celną przywozu/wywozu Odbiorca, który przywiózł na terytorium RP lub dostawca, który wywiózł z terytorium RP materiały jądrowe, zamknięte źródła promieniotwórcze lub urządzenia zawierające takie źródła, na działalność z którymi jest wymagane zezwolenie, w terminie 21 dni po upływie kwartału, w którym miał miejsce przywóz lub wywóz, zawiadamia na piśmie Prezesa Państwowej Agencji Atomistyki o otrzymanych lub wysłanych w okresie kwartału materiałach jądrowych, zamkniętych źródłach promieniotwórczych lub urządzeniach zawierających takie źródła 12

13 inne przepisy rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 13 kwietnia 2011 r. w sprawie wykazu przejść granicznych, przez które mogą być wwożone na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i wywożone z tego terytorium materiały jądrowe, źródła promieniotwórcze, urządzenia zawierające takie źródła, odpady promieniotwórcze i wypalone paliwo jądrowe (Dz. U. z 2011 r. Nr 89, poz. 513) RUS 3D (Bezledy, Gronowo, Gryechotki) + 1K (Braniewo) BY 3D (Bobrowniki, Kukuryki, Kuźnica) +1K (Terespol) UA 3D (Dorohusk, Korczowa, Medyka) +2K (Dorohusk, Przemyśl) 4 porty morskie (Gdańsk-Port, Gdynia, Szczecin, Świnoujście) 7 portów lotniczych (Gdańsk-Rębiechowo, Katowice-Pyrzowice, Kielce-Masłów, Kraków-Balice, Poznań-Ławica, Warszawa-Okęcie, Wrocław-Strachowice) 13

14 Przepisy międzynarodowe rozporządzenie Rady (EURATOM) Nr 1493/93 z dnia 8 czerwca 1993 r. w sprawie przesyłania substancji radioaktywnych między Państwami Członkowskimi (Dz. Urz. WE L 148/1 z , str. 1; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 12, t. 1, str. 155) deklaracja przewozu między państwami członkowskimi 14

15 Inne przepisy Ustawa z dnia 19 sierpnia 2011 r. o przewozie towarów niebezpiecznych (Dz. U z późn. zm.) 15

16 Inne przepisy Ustawa z dnia 21 grudnia 2000 r. o żegludze śródlądowej (Dz. U z późn. zm.) Umowa europejska dotycząca międzynarodowego przewozu śródlądowymi drogami wodnymi materiałów niebezpiecznych (ADN) zawarta w Genewie dnia 26 maja 2000 r. (Dz. U i 1538) rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 15 kwietnia 2004 r. w sprawie przewozu materiałów niebezpiecznych statkami żeglugi śródlądowej (Dz. U ) International Maritime Dangerous Goods Code (kodeks IMDG) Międzynarodowej Organizacji Morskiej (IMO), stanowiący załącznik do Międzynarodowej konwencji o bezpieczeństwie życia na morzu, 1974, sporządzonej w Londynie dnia 1 listopada 1974 r. (Dz. U i 319 z późn. zm.) wraz z Protokołem z 1978 r. (Dz. U i 321 z późn. zm.) 16

17 Inne przepisy Ustawa z dnia 3 lipca 2002 r. Prawo lotnicze (Dz. U z późn. zm.) 17

18 DEFINICJE 18

19 Materiał promieniotwórczy każdy materiał zawierający izotopy promieniotwórcze, w którym zarówno stężenie promieniotwórcze (c A ) jak i aktywność całkowita (A) przesyłki przekraczają poziomy graniczne (odpowiednio c A0 i A 0 ) 19

20 Materiał rozszczepialny materiał zawierający dowolny z następujących izotopów: U-233, U-235, Pu-239 lub Pu-241 Określenie to nie obejmuje nienapromieniowanego lub napromieniowanego wyłącznie w reaktorach termicznych U nat lub U dep 20

21 Materiał nierozszczepiany lub rozszczepialny-wyłączony materiał zwolniony z wymagań dla materiałów rozszczepialnych. kryteria zwolnień: ograniczenie masy materiału rozszczepialnego (do 180 g lub 400 g w zależności od rodzaju materiału rozszczepialnego i średniej gęstości wodoru) na przesyłkę przy jednoczesnym ograniczeniu min. wymiarów zewn. sztuki przesyłki oraz masy materiału rozszczepialnego w sztuce przesyłki lub zawartości wodoru bądź stężenia materiału rozszczepialnego; zawartość berylu i deuteru też jest ograniczona; albo ograniczenie wzbogacenia (do 1% lub 2%) dla materiałów w określonej postaci fizycznej i chemicznej, składzie, budowie, zawartości azotu itp.; albo ograniczenie masy Pu (do 1 kg) w sztuce przesyłki, przy jednoczesnym ograniczeniu zawartości izotopów rozszczepialnych Pu. 21

22 Skażenie promieniotwórcze obecność substancji promieniotwórczej na powierzchni, w ilości przekraczającej: 0,4 Bq/cm 2 dla emiterów promieniowania beta i gamma oraz dla niskotoksycznych emiterów promieniowania alfa lub 0,04 Bq/cm 2 dla wszystkich innych (pozostałych) emiterów promieniowania alfa Skażenie niezwiązane skażenie, które może być usunięte z powierzchni w normalnych warunkach przewozu (bez jej zniszczenia) Skażenie związane skażenie inne niż skażenie niezwiązane 22

23 Materiał promieniotwórczy w postaci specjalnej (S) nierozpraszalny stały materiał promieniotwórczy albo zamkniętą kapsułę zawierającą materiał promieniotwórczy, które spełniają określone wymagania (podlega badaniom) UWAGA: 1. co najmniej jeden z wymiarów nie może być mniejszy niż 5 mm, 2. wzór S wymaga zatwierdzenia jednostronnego 23

24 Aktywność A 1 wartość aktywności materiału promieniotwórczego w postaci specjalnej stosowana do określania limitów aktywności dla potrzeb przepisów A 2 wartość aktywności materiału promieniotwórczego w postaci innej niż specjalna stosowana do określania limitów aktywności dla potrzeb przepisów 24

25 Limity aktywności dla poszczególnych radionuklidów Izotop A 1 [TBq] A 2 [TBq] A 0 [Bq] c A0 [kbq/kg] Am C Co Cs I I Ir Ra Sr Tc-99m Th(nat) bez ograniczeń bez ograniczeń !U !9 10-2!1 10 4! U-235 bez ograniczeń bez ograniczeń U-238 bez ograniczeń bez ograniczeń

26 Materiał o niskiej aktywności właściwej (LSA) materiał promieniotwórczy, który ze względu na naturalne właściwości ma ograniczoną aktywność właściwą lub materiał promieniotwórczy, do którego mają zastosowanie ograniczenia dotyczące oszacowanej średniej aktywności właściwej (w obliczeniach ww. oszacowanej średniej aktywności właściwej nie uwzględnia się materiałów stosowanych na osłony zewnętrzne LSA). Materiały LSA kwalifikuje się do jednej z trzech grup: LSA-I, LSA-II lub LSA-III 26

27 Materiał o niskiej aktywności właściwej (LSA) LSA-I nierozszczepialny lub rozszczepialny-wyłączony rudy i koncentraty rud U i Th oraz inne rudy zawierające naturalne izotopy promieniotwórcze, nienapromieniowany stały lub ciekły U nat, U dep, Th nat lub ich związki i mieszaniny, materiały dla których wartość A 2 jest nieograniczona, inne materiały, dla których oszacowana średnia aktywność właściwa 30c A0,i LSA-II woda trytowa o ograniczonym stężeniu, inne materiały, dla których oszacowana średnia aktywność właściwa (10-4 lub 10-5 ) x A 2 /g odpowiednio dla ciał stałych i gazów oraz cieczy LSA-III materiały stałe z wyłączeniem proszków, w których: materiał promieniotwórczy jest rozłożony w miarę równomiernie, oszacowana średnia aktywność właściwa materiału 2 x 10-3 x A 2 /g, materiał przeszedł badanie ługowalności 27

28 Definicje transportowe Przedmiot skażony powierzchniowo (SCO) oznacza obiekt w postaci ciała stałego (przedmiot), który sam nie jest promieniotwórczy, ale na jego powierzchni znajduje się materiał promieniotwórczy (skażenie). Przedmioty SCO kwalifikuje się do jednej z dwóch grup: SCO-I lub SCO-II 28

29 Definicje transportowe SCO-I przedmiot, na którym: skażenie niezwiązane na dostępnej powierzchni (dla 300 cm 2 ) 4 Bq/cm 2 dla βγ lub 0,4 Bq/cm 2 dla α, oraz skażenie związane na dostępnej powierzchni (dla 300 cm 2 ) 4 x 10 4 Bq/cm 2 dla βγ lub 4 x 10 3 Bq/cm 2 dla α, oraz suma skażenia niezwiązanego i związanego na niedostępnej powierzchni (dla 300 cm 2 ) 4 x 10 4 Bq/cm 2 dla βγ lub 4 x 10 3 Bq/cm 2 dla α; SCO-II przedmiot, na którym: skażenie niezwiązane na dostępnej powierzchni (dla 300 cm 2 ) 400 Bq/cm 2 dla βγ lub 40 Bq/cm 2 dla α, oraz skażenie związane na dostępnej powierzchni (dla 300 cm 2 ) 8 x 10 5 Bq/cm 2 dla βγ lub 8 x 10 4 Bq/cm 2 dla α, oraz suma skażenia niezwiązanego i związanego na niedostępnej powierzchni (dla 300 cm 2 ) 8 x 10 5 Bq/cm 2 dla βγ lub 8 x 10 4 Bq/cm 2 dla α. 29

30 Wzór (konstrukcja) opis materiału promieniotwórczego w postaci specjalnej, materiału promieniotwórczego słabo rozpraszalnego, opakowania lub sztuki przesyłki, który pozwala dokładnie określić te wyroby. Opis ten to po prostu dokumentacja techniczna ww. wyrobów (projektowa, badawcza, wykonawcza i kontrolna) 30

31 Zatwierdzenie wielostronne zatwierdzenie wzoru lub zatwierdzenie przewozu przez właściwą władzę zarówno państwa pochodzenia, jak i każdego państwa, przez którego terytorium dokonywany jest przewóz (nie dotyczy przelotu ponad terytorium bez międzylądowań) 31

32 Zatwierdzenie jednostronne zatwierdzenie wzoru wyłącznie przez właściwą władzę państwa pochodzenia tego wzoru 32

33 Materiał promieniotwórczy słabo rozpraszalny (LD) stały materiał promieniotwórczy o ograniczonej rozpraszalności, nie będący w postaci proszku (bez obudowy lub w zamkniętej kapsule) UWAGA: wzór LD wymaga zatwierdzenia wielostronnego 33

34 Opakowanie zestaw elementów i materiałów, które razem mają zapewnić szczelność (utrzymać materiał niebezpieczny wewnątrz opakowania), a także spełniać inne funkcje związane z bezpieczeństwem Dla materiałów promieniotwórczych spełnienie innych funkcji związanych z bezpieczeństwem oznacza zapewnienie co najmniej osłonności, a niekiedy odpowiednich warunków temperaturowych, ciśnieniowych itp. W przypadku materiałów rozszczepialnych oznacza również zapewnienie zachowania podkrytyczności opakowanie materiałów promieniotwórczych musi, w określonych warunkach, uniemożliwiać wydostanie się zawartości promieniotwórczej w ilości przekraczającej określone poziomy oraz osłabiać promieniowanie co najmniej do określonych poziomów 34

35 Sztuka przesyłki końcowy produkt operacji pakowania, składający się z opakowania wraz z jego zawartością, które przygotowane są do wysyłki. 35

36 Kategoria sztuki przesyłki jedna z trzech ustalonych w przepisach transportowych kategorii, do której zalicza się sztuki przesyłki lub opakowania zbiorcze, w zależności od wartości parametrów radiologicznych (poziomu promieniowania na powierzchni i wskaźnika transportowego) 36

37 Poziom promieniowania moc dawki wyrażona w msv/h Wskaźnik transportowy (TI) wyznaczony dla sztuki przesyłki, opakowania zbiorczego, kontenera lub nieopakowanych (przewożonych luzem) materiałów LSA-I lub przedmiotów SCO-I, oznacza liczbę, która jest wykorzystywana do kontroli narażenia na promieniowanie 37

38 Wskaźnik transportowy (TI) wyznaczony dla sztuki przesyłki, opakowania zbiorczego, kontenera lub nieopakowanych (przewożonych luzem) materiałów LSA-I lub przedmiotów SCO-I, oznacza liczbę, która jest wykorzystywana do kontroli narażenia na promieniowanie 38

39 Wskaźnik bezpieczeństwa krytycznościowego (CSI) określony dla sztuki przesyłki, opakowania zbiorczego lub kontenera zawierającego materiał rozszczepialny, oznacza liczbę, która jest wykorzystywana do kontroli nagromadzenia sztuk przesyłki, opakowań zbiorczych lub kontenerów zawierających materiały rozszczepialne 39

40 Używanie wyłączne (ładunek całkowity) używanie środka transportu lub dużego kontenera wyłącznie przez jednego nadawcę, przy czym wszystkie czynności załadunku i rozładunku początkowe, przejściowe i końcowe wykonywane są zgodnie z instrukcjami nadawcy lub odbiorcy Warunki specjalne (X) warunki zatwierdzone przez właściwą władzę, na podstawie których mogą być przewożone przesyłki zawierające materiału promieniotwórcze niespełniające odpowiednich wymagań przepisów transportowych 40

41 Warunki specjalne warunki zatwierdzone przez właściwą władzę, na podstawie których mogą być przewożone przesyłki zawierające materiału promieniotwórcze niespełniające odpowiednich wymagań przepisów transportowych 41

42 Sposób przewozu luzem przewóz w pojazdach lub kontenerach nieopakowanych materiałów stałych lub przedmiotów UWAGA: przewóz luzem nie jest dopuszczony w transporcie lotniczym w opakowaniach jako sztuki przesyłki 42

43 Przewóz luzem dotyczy tylko LSA-I, SCO-I pod warunkiem zabezpieczenia podczas przewozu przed utratą materiału promieniotwórczego ze środka transportu, a także utratą osłony oraz na warunkach używania wyłącznego 43

44 Przewóz jako sztuki przesyłki Klasyfikacja sztuk przesyłki wyłączone (EXC) inne niż wyłączone: przemysłowe IP (IP-1, IP-2, IP-3) typu A typu B [B(U), B(M)] typu C UWAGA: Typ sztuki przesyłki informuje o odporności opakowania na warunki przewozu (rutynowe, normalne i awaryjne). Im bardziej niebezpieczna zawartość, tym poważniejsze (wytrzymalsze) opakowanie należy zastosować 44

45 wytrzymałość na warunki przewozu typ sztuki przesyłki rutynowe (bezwypadkowe) normalne (drobne wypadki) awaryjne (poważne wypadki) EXC, IP-1 IP-2 IP-3, A B(U), B(M)**** C wymagania - brak utraty lub rozproszenia zawartości badania sztuki przesyłki Wytrzymałość sztuk przesyłki materiały nierozszczepialne lub rozszczepialne-wyłączone nie większy niż 20% wzrost poziomu promieniowania na powierzchni - opryskiwanie wodą, swobodny spadek*, nacisk przy piętrzeniu + przebicie* utrata zawartości nie większa niż: A 2 /h - dla warunków normalnych - A 2 /tydzień** - dla warunków awaryjnych wzrost poziomu promieniowania w odległości 1m od powierzchni do wartości nie większej niż 10mSv/h dla maksymalnej zawartości, dla której została zaprojektowana uszkodzenia mechaniczne, żaroodporność, zanurzenie, (głębokie zanurzenie)*** głębokie zanurzenie, + przebicie z rozdzieraniem, długa żaroodporność, uderzenie * - inaczej dla cieczy i gazów; ** - inaczej dla Kr-85; *** - dla aktywności > 10 5 A 2 ; **** - dopuszczalne inne wymagania temperaturowe, ale z zatwierdzeniem wielostronnym 45

46 Wytrzymałość sztuk przesyłki materiały nierozszczepialne lub rozszczepialne-wyłączone wytrzymałość na warunki przewozu typ sztuki przesyłki dodatkowe wymagania dodatkowe badania sztuki przesyłki rutynowe (bezwypadkowe) normalne (drobne wypadki) awaryjne (poważne wypadki) EXC, IP-1 IP-2 IP-3, A B(U), B(M) C zachowanie podkrytyczności - wodoszczelność sztuki przesyłki zawierające UF 6 (zarówno rozszczepialny, jak i nierozszczepialny) w ilości 0,1 kg podlegają także badaniom wg ISO 7195 oraz: - badaniu strukturalnemu, - badaniu na swobodny spadek, - badaniu żaroodporności. Wynik badania uważa się za dodatni, jeżeli zachowana została szczelność. 46

47 KWALIFIKACJA grupy towarów klasy 7 materiały nierozszczepialne lub rozszczepialnewyłączone EXC UN 2908, UN 2909, UN 2910, UN 2911 IP LSA UN 2912, UN 3321, UN 3322 SCO materiały rozszczepialne - UN 3324, UN 3325 uwagi dla LSA-I dozwolony też przewóz luzem UN 2913 UN 3326 dla SCO-I dozwolony też przewóz luzem A UN 2915, UN3332 UN 3327, UN 3333 B(U) UN 2916 UN 3328 B(M) UN 2917 UN 3329 C UN 3323 UN 3330 X UN 2919 UN 3331 wymagane zatwierdzenie UF 6 UN 2978 UN 2977 właściwości żrące 47

48 KLASYFIKACJA Sztuki przesyłki wyłączone UN 2908 UN 2909 UN 2910 UN 2911 MATERIAŁ PROMIENIOTWÓRCZY, SZTUKA PRZESYŁKI WYŁĄCZONA PRÓŻNE OPAKOWANIE MATERIAŁ PROMIENIOTWÓRCZY, SZTUKA PRZESYŁKI WYŁĄCZONA PRZEDMIOTY WYKONANE Z URANU NATURALNEGO lub URANU ZUBOŻONEGO lub TORU NATURALNEGO MATERIAŁ PROMIENIOTWÓRCZY, SZTUKA PRZESYŁKI WYŁĄCZONA ILOŚĆ MATERIAŁU OGRANICZONA MATERIAŁ PROMIENIOTWÓRCZY, SZTUKA PRZESYŁKI WYŁĄCZONA PRZYRZĄDY lub PRZEDMIOTY 48

49 KLASYFIKACJA Materiały promieniotwórcze o niskiej aktywności właściwej UN 2912 UN 3321 UN 3322 UN 3324 UN 3325 MATERIAŁ PROMIENIOTWÓRCZY, O NISKIEJ AKTYWNOŚCI WŁAŚCIWEJ (LSA-I), nierozszczepialny lub rozszczepialny-wyłączony MATERIAŁ PROMIENIOTWÓRCZY, O NISKIEJ AKTYWNOŚCI WŁAŚCIWEJ (LSA-II), nierozszczepialny lub rozszczepialny-wyłączony MATERIAŁ PROMIENIOTWÓRCZY, O NISKIEJ AKTYWNOŚCI WŁAŚCIWEJ (LSA-III), nierozszczepialny lub rozszczepialny-wyłączony MATERIAŁ PROMIENIOTWÓRCZY, O NISKIEJ AKTYWNOŚCI WŁAŚCIWEJ (LSA-II), ROZSZCZEPIALNY MATERIAŁ PROMIENIOTWÓRCZY, O NISKIEJ AKTYWNOŚCI WŁAŚCIWEJ (LSA-III), ROZSZCZEPIALNY 49

50 KLASYFIKACJA Przedmioty skażone powierzchniowo UN 2913 UN 3326 MATERIAŁ PROMIENIOTWÓRCZY, PRZEDMIOT SKAŻONY POWIERZCHNIOWO (SCO-I lub SCO-II), nierozszczepialny lub rozszczepialny-wyłączony MATERIAŁ PROMIENIOTWÓRCZY, PRZEDMIOT SKAŻONY POWIERZCHNIOWO (SCO-I lub SCO-II), ROZSZCZEPIALNY 50

51 KLASYFIKACJA Sztuki przesyłki typu A UN 2915 UN 3327 UN 3332 UN 3333 MATERIAŁ PROMIENIOTWÓRCZY, SZTUKA PRZESYŁKI TYPU A, w postaci innej niż specjalna, nierozszczepialny lub rozszczepialny-wyłączony MATERIAŁ PROMIENIOTWÓRCZY, SZTUKA PRZESYŁKI TYPU A, ROZSZCZEPIALNY, w postaci innej niż specjalna MATERIAŁ PROMIENIOTWÓRCZY, SZTUKA PRZESYŁKI TYPU A, W POSTACI SPECJALNEJ, nierozszczepialny lub rozszczepialny-wyłączony MATERIAŁ PROMIENIOTWÓRCZY, SZTUKA PRZESYŁKI TYPU A, W POSTACI SPECJALNEJ, ROZSZCZEPIALNY 51

52 KLASYFIKACJA Sztuki przesyłki typu B(U) UN 2916 UN 3328 MATERIAŁ PROMIENIOTWÓRCZY, SZTUKA PRZESYŁKI TYPU B(U), nierozszczepialny lub rozszczepialny-wyłączony MATERIAŁ PROMIENIOTWÓRCZY, SZTUKA PRZESYŁKI TYPU B(U), ROZSZCZEPIALNY 52

53 KLASYFIKACJA Sztuki przesyłki typu B(M) UN 2917 UN 3329 MATERIAŁ PROMIENIOTWÓRCZY, SZTUKA PRZESYŁKI TYPU B(M), nierozszczepialny lub rozszczepialny-wyłączony MATERIAŁ PROMIENIOTWÓRCZY, SZTUKA PRZESYŁKI TYPU B(M), ROZSZCZEPIALNY 53

54 KLASYFIKACJA Sztuki przesyłki typu C UN 3323 UN 3330 MATERIAŁ PROMIENIOTWÓRCZY, SZTUKA PRZESYŁKI TYPU C, nierozszczepialny lub rozszczepialny-wyłączony MATERIAŁ PROMIENIOTWÓRCZY, SZTUKA PRZESYŁKI TYPU C, ROZSZCZEPIALNY 54

55 KLASYFIKACJA Warunki specjalne UN 2919 UN 3331 MATERIAŁ PROMIENIOTWÓRCZY, PRZEWOŻONY NA WARUNKACH SPECJALNYCH, nierozszczepialny lub rozszczepialny-wyłączony MATERIAŁ PROMIENIOTWÓRCZY, PRZEWOŻONY NA WARUNKACH SPECJALNYCH, ROZSZCZEPIALNY 55

56 KLASYFIKACJA Sześciofluorek uranu UN 2977 UN 2978 MATERIAŁ PROMIENIOTWÓRCZY, SZEŚCIOFLUOREK URANU, ROZSZCZEPIALNY MATERIAŁ PROMIENIOTWÓRCZY, SZEŚCIOFLUOREK URANU, nierozszczepialny lub rozszczepialny-wyłączony 56

57 Zawartość sztuki przesyłki Ilość materiału promieniotwórczego w sztuce przesyłki nie powinna przekraczać odpowiednich limitów dla poszczególnych typów sztuk przesyłki wyłączone (materiały nierozszczepialne lub rozszczepialne-wyłączone) (10-4 A 1 lub 2 A 1 lub 2 ) zależnie od postaci materiału, jego postaci fizycznej oraz rodzaju (przyrząd lub przedmiot albo materiał) przemysłowe tyle, by poziom promieniowania w odległości 3 m od nieosłoniętego materiału lub przedmiotu nie przekraczał 10 msv/h typu A nie więcej niż A 1 lub A 2 odpowiednio do postaci materiału typu B, typu C nie więcej niż uznana dla wzoru sztuki przesyłki zgodnie ze świadectwem zatwierdzenia 57

58 Parametry radiologiczne sztuki przesyłki typ sztuki przesyłki maksymalne wartości parametrów radiologicznych sztuki przesyłki moc dawki skażenia powierzchni niezwiązane związane na powierzchni w odległości 1 m od powierzchni emitery promieniowania β i γ oraz niskotoksyczne emitery promieniowania α wszystkie inne emitery promieniowania α (moc dawki na powierzchni) wyłączona 5 μsv/h - inna niż wyłączona standard 2 msv/h 100 μsv/h używanie wyłączne 10 msv/h bez ograniczeń 4 Bq/cm 2 0,4 Bq/cm 2 5 μsv/h warunki specjalne zgodnie z zatwierdzeniem 58

59 Definicje transportowe Przypomnienie Wskaźnik transportowy (TI) wyznaczony dla sztuki przesyłki, opakowania zbiorczego, kontenera lub nieopakowanych (przewożonych luzem) materiałów LSA-I lub przedmiotów SCO- I, oznacza liczbę, która jest wykorzystywana do kontroli narażenia na promieniowanie 59

60 określanie wskaźnika transportowego (TI) 1. wyznaczyć najwyższy poziom promieniowania zmierzony w odległości 1 metra od zewnętrznych powierzchni sztuki przesyłki, opakowania zbiorczego, kontenera albo nieopakowanych materiałów LSA-I lub przedmiotów SCO-I (dla rud U i Th oraz ich koncentratów wartości te można przyjąć za przepisami) i pomnożyć go przez 100; 2. dla cystern, kontenerów albo nieopakowanych materiałów LSA-I lub przedmiotów SCO-I liczbę otrzymaną zgodnie z 1. dodatkowo pomnożyć przez współczynnik (podany w przepisach) zależny od wielkości największej powierzchni przekroju ładunku; 3. liczbę otrzymaną zgodnie z 1. i 2. zaokrąglić w górę do pierwszej cyfry po przecinku (dla wartości 0,05 lub mniejszej przyjmujemy TI = 0) 60

61 Wskaźnik transportowy wskaźnik transportowy (TI) - najwyższy poziom promieniowania zmierzony w odległości 1 metra od zewnętrznych powierzchni sztuki przesyłki 0,012 1m 1m 0,052 TI = 6,2 0,046 1m 1m 0,042 największa ze zmierzonych wartości w msv/h, pomnożona przez 100 i zaokrąglona w górę do jednej cyfry po przecinku 0,055 1m 1m 0,062 61

62 Wskaźnik transportowy wskaźnik transportowy (TI) - najwyższy poziom promieniowania zmierzony w odległości 1 metra od zewnętrznych powierzchni sztuki przesyłki 12,3 1m 1m 52,4 TI = 6,3 46,1 1m 55,2 1m 1m 62,3 1m 42,0 największa ze zmierzonych wartości w μsv/h, podzielona przez 10 i zaokrąglona w górę do jednej cyfry po przecinku 62

63 Kategorie sztuki przesyłki Moc dawki na powierzchni [msv/h] Kategoria sztuki przesyłki Nalepka ostrzegawcza 0 < H` 0,005 I-BIAŁA 0,005 < H` 0,5 II-ŻÓŁTA 0,5 < H` 2 2 < H` 10* III-ŻÓŁTA** * - używanie wyłączne; ** - warunki specjalne 63

64 Oznakowanie sztuki przesyłki innej niż wyłączona nalepka ostrzegawcza 7A DWIE nalepki ostrzegawcze 7A lub 7B lub 7C na przeciwległych powierzchniach wymiary nalepek: 100 mm x 100 mm 7B UWAGA: Kategoria sztuki przesyłki informuje o zagrożeniu jakie stwarza sztuka przesyłki podczas przewozu 7C 64

65 Oznakowanie sztuki przesyłki innej niż wyłączona Dodatkowa nalepka ostrzegawcza dla materiałów rozszczepialnych 7E ROZSZCZEPIALNY WKAŹNIK BEZPIECZEŃSTWA KRYTYCZNOŚCIOWEGO DWIE nalepki ostrzegawcze 7E na przeciwległych powierzchniach wymiary nalepek: 100 mm x 100 mm 7 65

66 Przewóz, załadunek, rozładunek, manipulowanie ładunkiem Zakaz ładowania z materiałami i przedmiotami wybuchowymi oraz posiadającymi właściwości wybuchowe Zakaz ładowania sztuk przesyłki ŻÓŁTYCH z materiałami światłoczułymi (FOTO) Ograniczenia odległości od miejsc przebywania ludzi (zależnie od sumy TI) Oddzielenie sztuk przesyłki z materiałami rozszczepialnymi w zależności od sumy CSI Nadzorowanie pojazdu ze sztukami przesyłki innymi niż wyłączone Konieczność przyjęcia uszkodzonej sztuki przesyłki 66

67 Parametry radiologiczne pojazdu typ sztuki przesyłki maksymalne wartości parametrów radiologicznych pojazdu moc dawki skażenia powierzchni niezwiązane związane na powierzchni w odległości 2 m od powierzchni emitery promieniowania β i γ oraz niskotoksyczne emitery promieniowania α wszystkie inne emitery promieniowania α (moc dawki na powierzchni) wyłączona 5 μsv/h - inna niż wyłączona standard używanie wyłączne 2 msv/h 100 μsv/h 4 Bq/cm 2 0,4 Bq/cm 2 5 μsv/h warunki specjalne zgodnie z zatwierdzeniem 67

68 Oznakowanie pojazdu przewożącego sztuki przesyłki inne niż wyłączone DWIE Tablice barwy pomarańczowej: z przodu i z tyłu pojazdu Wymiary tablic: 400 mm x 300 mm lub 300 mm x 120 mm TRZY Nalepki ostrzegawcze 7D: na obu bokach i z tyłu pojazdu Wymiary nalepek: 250 mm x 250 mm lub 100 mm x 100 mm 68

69 Tablice pomarańczowe Z numerem zagrożenia i numerem rozpoznawczym materiału: 1. 70/XXXX w przypadku materiałów przewożonych luzem 2. 70/XXXX w przypadku materiałów przewożonych w sztukach przesyłki, gdy występuje tylko jeden nr UN X/XXXX w przypadku przewozu na warunkach specjalnych 4. 78/XXXX w przypadku UF 6 W pozostałych przypadkach GŁADKIE bez numeru zagrożenia i numeru rozpoznawczego materiału 69

70 wymagania dla załogi pojazdu przewożący sztuki przesyłki wyłączone szkolenie wewnętrzne (wg Prawa atomowego) przewożący sztuki przesyłki inne niż wyłączone (jeżeli są to sztuki przesyłki typu A w ilości nie przekraczającej 10, a suma TI 3) szkolenie wewnętrzne potwierdzone zaświadczeniem wydanym przez pracodawcę (wg ADRu) przewożący sztuki przesyłki inne niż wyłączone w pozostałych przypadkach musi ukończyć szkolenie podstawowe oraz szkolenie specjalistyczne w zakresie przewozu materiałów promieniotwórczych (wg ADRu) zaświadczenie ADR jeżeli jest wymagany konwojent, to musi on w pełni móc zastąpić kierowcę 70

71 wyposażenie pojazdu gaśnica 2 szt. (2+6) klin pod koła dwa stojące znaki ostrzegawcze płyn do płukania oczu kamizelka ostrzegawcza dla każdego członka załogi latarka dla każdego członka załogi para rękawic dla każdego członka załogi okulary ochronne dla każdego członka załogi 71

72 wymagane dokumenty Dokument przewozowy Dokument tożsamości Instrukcje pisemne nie dot. sztuk przesyłki wyłączonych Zaświadczenie ADR (lub zaświadczenie pracodawcy) nie dot. sztuk przesyłki wyłączonych Inne dokumenty (karta badania technicznego pojazdu ważna 1 rok) Kopia zezwolenia (lub potwierdzenia dokonania zgłoszenia) Świadectwa zatwierdzenia Świadectwa źródeł Deklaracje przewozu zamkniętych źródeł Dokumentacja urządzenia (dla urządzeń zawierających źródła) 72

73 dokumenty DOKUMENT PRZEWOZOWY MATERIAŁÓW PROMIENIOTWÓRCZYCH nierozszczepialnych lub rozszczepialnych-wyłączonych Znak (numer) dokumentu: NADAWCA (nazwa, adres): Miejsce i data:, / / ODBIORCA (nazwa, adres): Miejsce załadunku: Miejsce rozładunku: Trasa przewozu (jeżeli wymagają tego przepisy): L.p Numer UN, prawidłowa nazwa przewozowa, numer klasy, (kod tunelu), nazwa i symbol każdego izotopu promieniotwórczego UN Materiał promieniotwórczy,, 7, ( ), sztuk przesyłki UN Materiał promieniotwórczy,, 7, ( ), sztuk przesyłki Postać fizyczna i chemiczna 1) Aktywność w dniu rozpoczęcia przewozu 2) [GBq] TI Kategoria sztuki przesyłki Masa brutto [kg] Świa dectwo zatwierdzenia Uwagi Suma: Wykaz zawartości każdego opakowania zbiorczego: Całkowita aktywność materiałów LSA-II, LSA-III, SCO-I, SCO-II wyrażona jako wielokrotność A2: Sposób przewozu: 3) DEKLARACJA NADAWCY: Niniejszym oświadczam, że zawartość przesyłki jest dokładnie opisana powyżej poprzez podanie prawidłowych nazw przewozowych i numerów UN oraz została zaklasyfikowana, opakowana, oznakowana i zaopatrzona w nalepki zgodnie z obowiązującymi przepisami. Osoba odpowiedzialna (imię i nazwisko): Podpis: PRZEWOŹNIK (nazwa, adres): Pojazd (marka, model i nr rejestracyjny): Data i godzina rozpoczęcia przewozu: / /, : Kierowca (imię i nazwisko): Podpis: Wyjaśnienia: 1) jeżeli materiał promieniotwórczy jest w postaci specjalnej lub jest materiałem słabo rozpraszalnym, to zamiast postaci fizycznej i chemicznej należy podać materiał w postaci specjalnej lub odpowiednio materiał słabo rozpraszalny ; 2) podać największą aktywność zawartości w bekerelach (Bq) z odpowiednim przedrostkiem według układu jednostek SI; 3) jeżeli przesyłka jest przewożona na warunkach używania wyłącznego, należy podać następujące oświadczenie: PRZEWÓZ NA WARUNKACH UŻY- WANIA WYŁĄCZNEGO. 73

74 Inne dokumenty., dn.. (miejscowość) Protokół Nr. pomiarów dozymetrycznych pojazdu przewożącego materiały promieniotwórcze Przewoźnik (nazwa; nr zezwolenia /zgłoszenia PAA) Pojazd (marka i typ, nr rejestracyjny) Imię i nazwisko kierowcy Pomiar wykonano dnia o godz... Maksymalne zmierzone moce dawki TYŁ BOK PRAWY powierzchnia μsv/h powierzchnia μsv/h odległość 2 m... μsv/h odległość 2 m... μsv/h BOK LEWY powierzchnia μsv/h odległość 2 m... μsv/h Tło promieniowania. μsv/h Informacje dodatkowe: Przyrząd do pomiaru mocy dawki (typ i numer fabryczny; nr świadectwa wzorcowania) Skażeń niezwiązanych na powierzchniach wewnętrznych i zewnętrznych pojazdu nie stwierdzono Przyrząd do pomiaru skażeń. (typ i numer fabryczny; nr świadectwa wzorcowania) Pomiary wykonał Inspektor Ochrony Radiologicznej typu. (typ i nr zaświadczenia) Imię i nazwisko IORa. Podpis i pieczęć.. 74

75 Postępowanie Określić izotop Zakwalifikować do UN Opakować, oznakować Przygotować dokumenty Przygotować pojazd, oznakować, wyposażyć 75

76 wymagane zatwierdzenia 1/2 wzór lub przewóz zatwierdzenie jednostronne wielostronne 1 materiały S LD uwagi 2 sztuki przesyłki B(U) 1), C, H(U) 2A) B(M), IF-, AF, B( )F, CF, H(M) 2B) F materiał rozszczepialny H UF 6 1) wielostronne dla LD 2A) nierozszczepialny lub rozszczepialnywyłączony o m UF6 < 0,1 kg 2B) nierozszczepialny lub rozszczepialnywyłączony o m UF6 0,1 kg 76

77 wymagane zatwierdzenia 2/2 wzór lub przewóz zatwierdzenie jednostronne wielostronne uwagi 3 przewóz T X T przewóz: - niektórych sztuk przesyłki B(M) (niespełniających pewnych wymagań temperaturowych; wymagających okresowego zrzutu ciśnienia; dużych źródeł promieniowania) -sztuk przesyłki zawierających materiały rozszczepialne, gdy CSI>50 (z wyjątkiem statków morskich) - wg Programu Ochrony przed Promieniowaniem dla przewozu specjalnym statkiem cargo X przewóz na warunkach specjalnych 4 inne A 1, A 2 niewymienione w przepisach 77

78 Dziękuję za uwagę 78