RZYM ŚLADAMI CEZARÓW

Transkrypt

1 RZYM ŚLADAMI CEZARÓW Zwiedzanie (czas: 3 h / dystans: 1,6 km) Swoją podróż najlepiej zacząć wysiadając na stacji Colosseo (Piazza del Colosseo). Wychodząc już z metra dostrzeżemy jeden z najważniejszych budynków antycznego Rzymu i jeden z symboli władzy cesarskiej. 1 Koloseum uważane było za jedno z 7 cudów świata antycznego. Ta potężna budowla o owalnym kształcie przeznaczona na igrzyska, które obejmowały zapasy, walki gladiatorów, walki z dzikimi zwierzętami oraz bitwy morskie, tzw. naumachie. Tradycja mówi, iż w Koloseum mordowano chrześcijan, co upamiętniono krzyżem wewnątrz budowli. Teza ta jest jednak obecnie kwestionowana przez część naukowców. Koloseum powstawało roku 82 roku n.e. z inicjatywy cesarza Wespazjana, który chciał zaskarbić sobie względy ludu rzymskiego, niezbędne do konsolidacji zdobytej władzy (Wespazjan zdobył władzę po puczu wojskowym). Jako sławny dowódca-zwycięzca pogromca powstania żydowskiego w Judei, cesarz dysponował dużymi zasobami finansowymi oraz wielką masą jeńcówniewolników. Władca jednak nie doczekał otwarcia obiektu. Oficjalne otwarcie obiektu nastąpiło za panowania jego syna Tytusa, który uczcił ten fakt studniowymi igrzyskami. Na arenie padło wówczas kilka tysięcy zwierząt, walczyły ze sobą zastępy gladiatorów (około 900), ponadto odbyła się bitwa morska. Koloseum to druga po piramidzie w Gizie największa budowla starożytności. Zbudowano ją w około 10 lat, co jak na tamtejszy poziom zaawansowania technologicznego, było niesamowitym osiągnięciem. Zwiedzający mogą wejść do środka budowli i na własne oczy ocenić ogrom budowli oraz jej złożoność. Pod pozostałościami podłogi widoczne są systemy skomplikowanych korytarzy oraz pomieszczeń, w których niegdyś gladiatorzy oraz

2 dzikie zwierzęta oczekiwali na wyjście na arenę. Co warto odnotować wielkość dzisiejszego Koloseum ma się nijak do tego, co mogli zobaczyć Rzymianie 2000 lat temu. Stojąc w wewnątrz budowli łatwo ocenić, w jak poważnym stopniu kolejni papieże ogołocili Koloseum, aby pozyskać budulec na swoje nowe chrześcijańskie miasto. Usunięto niemal połowę zewnętrznej ściany, a z wewnątrz zdjęto marmury. Budowla jednak pomimo licznych dewastacji i trzęsień ziemi stoi na swoim miejscu oraz udowadnia niegdysiejszą potęgę Imperium. Zostawiamy Koloseum za plecami, mijamy po lewej Łuk Konstantyna Wielkiego. 2 Łuk Konstantyna Wielkiego upamiętnia zwycięstwo cesarza Konstantyna przy Moście Mulwijskim, w roku 312 n.e. nad Maksencjuszem, rywalem do tronu. W ten sposób młody Konstantyn zjednoczył targane wojną wewnętrzną Cesarstwo i przywrócił potęgę Imperium. Ponadto budowla ta, wystawiona roku 315 n.e., powstała dla uczczenia dziesięciolecia rządów (decennalia) Konstantyna. Na łuku umieszczono także pewne elementy z pomników poprzednich imperatorów: Trajana, Hadriana, Marka Aureliusza, co miało podkreślić związek władcy z najlepszym okresem Rzymu (tzw. złoty wiek ). Następnie idziemy kamienną Via Sacra pod górę wzgórza. Po drodze mijamy fragment bocznej ściany największej rzymskiej świątyni, poświęconej boginiom Wenus i Romie. Wreszcie na szczycie docieramy do kolejnego rzymskiego pomnika Łuku Tytusa. 3 Łuk Tytusa jest pomnikiem chwały cesarza Tytusa i jego ojca Wespazjana. Został wystawiony w 96 roku n.e. w Rzymie dla uczczenia zwycięstwa Wespazjana i Tytusa w wojnie żydowskiej. Jego budowa trwała od 81 do 96 roku n.e. Budowla ta ma wysokość 15 metrów, szerokość 8 metrów i głębokość 3 metrów. W całości wykonana została z białego marmuru. Jest to konstrukcja wykonana z białego marmuru. Łuk bogaty jest w płaskorzeźby, które utrzymane są w stylu reliefu historycznego. Stronna wschodnia to

3 relief, jako jedyny na łuku, jednoplanowy. Ukazuje procesję podczas triumfu. Pozostałe są utrzymane w ujęciu wieloplanowym, co uzyskano poprzez odpowiednie ustawienie postaci oraz zróżnicowanie głębokości płaskorzeźby. Na stronie północnej widać gloryfikację i wyidealizowanie postaci Tytusa. Reliefy wewnętrzne z kolei ukazują triumf Tytusa i zdobyte łupy. Po obejrzeniu łuku triumfalnego skręcamy w lewo, a potem w prawo w Via Nuova. Wspinamy się na schody znajdujące się po lewej, przechodzimy przez groty Farnese, obok dwóch ptaszarni (trzymano w nich egzotyczne ptaki) i udajemy się na Wzgórze Palatyńskie. Palatyn jest pierwszym z siedmiu wzgórz Rzymu. Na tym wzgórzu znajdowało się mnóstwo pałaców rzymskich cesarzy. Następni skręcamy w pierwsze możliwe lewo i idziemy prosto. Po dojściu do polany po drugiej stronie wzgórza należy zwrócić uwagę na ceglane ruiny po prawej stronie. Był to niegdyś Domus Flavia, kompleks pałacowy z I wieku n.e. nazwany tak na cześć dynastii flawijskiej. Według niektórych badaczy to w tym pałacu Tytus został otruty przez swojego żądnego władzy brata, Domicjana. Potem on sam został zasztyletowany. Przechodzimy przez dziedziniec, idziemy do muzeum Palatynu, które stoi po środku wzgórza, skręcamy przy nim w prawo i dalej idziemy grzbietem wzgórza. W muzeum palatyńskim zgromadzono te znaleziska archeologiczne, które nie mogły znajdować się pod gołym niebem, w tym m.in.: malowidła ścienne, posążki ze świątyni Apollina. Z tego miejsca wzgórza roztacza się wspaniały widok na Circus Maximus. To tutaj znajdowała się loża cesarza, skąd władca mógł obstawiać wyścig.

4 4 Circus Maximus był najstarszym i największym cyrkiem rzymskim, usytuowanym pomiędzy wzgórzami Palatynu i Awentynu. Od VI do IV wi eku p.n.e. cyrk wielokrotnie przebudowywano. Ostatecznie zdolny był on pomieścić około 250 tysięcy widzów. Jego długość wynosiła 544 metrów, a szerokość 129 metrów. Cyrk miał kształt prostokąta, którego jeden z boków był zaokrąglony. Obecnie miejsce budowli (całkowicie zniszczonej) zajmuje pusta niecka. Ze wzgórza zajrzeć można także do położonych w zagłębieniu ogrodów przy Domus Augustana, które były częścią prywatnego kompleksu pałacowego, do któego wstęp mieli jedynie cesarz i jego najbliżsi współpracownicy. Zwracając się znów w stronę muzeum, skręcamy w prawo i błądząc wśród ruin Domus Augustana dochodzimy do zagłębionej niecki hipodromu. Był to stadion Domicjana, na którym odbywały się wyścigi konne. Można rozróżnić resztki podwyższenia, na którym wystawiano pokazy jedynie dla cesarza i jego familii. Idziemy wzdłuż całego stadionu Domicjana i skręcamy w lewo przy końcu ruin. Po wyłożonej kamieniami ścieżce schodzimy ze wzgórza z powrotem do Łuku Tytusa, skąd schodzimy dalej Via Sacra, aż do centralnego placu Forum. Z prawej strony dostrzec można pozostałości świątyni Faustyny i Antoninusa Piusa. Pozostałe do naszych czasów kolumny ukazują wielkość tej budowli. Świątynia powstała w roku 141 n.e. początkowo jedynie dla Faustyny, która została po swojej śmierci ubóstwiona. Wraz jednak ze śmiercią cesarza Antoninusa Piusa, on także znalazł się w panteonie świątynnym. Po drugiej stronie znajdują się ruiny świątyni Westy i domu westalek, jej służek. Westalka (virgo Vestalis) musiała pozostawać na służbie Weście

5 30 lat i zachować w tym czasie dziewictwo. Utrata dziewictwa przez westalkę była, dla odwrócenia gniewu Westy, karana bardzo surowo. Westalek było sześć i w społeczeństwie rzymskim cieszyły się ogromną estymą. Idziemy następnie dalej Via Sacra aż do położonej w głębi części Forum, nad którą góruje kolejny łuk triumfalny. 5 Łuk Septymiusza Sewera jest bardzo dobrze zachowanym pomnikiem chwały cesarz Septymiusza oraz jego synów Karakalli i Gety. Sewer był pierwszym władcą o pochodzeniu afrykańskim. Budowla wzniesiona została 203 roku n.e. dla upamiętnienia zwycięstw Sewera nad Partami w dwóch wojnach: w 195 i 203 roku n.e. Budowla o wysokości 25 metrów, szerokości 23 metrów i grubości 11 metrów ustawiona została na północno-wschodnim krańcu Forum Romanum. Jest to konstrukcja wykonana z białego marmuru. Z prawej strony łuku znajduje się budynek Kurii rzymskiej, którego dzisiejszą formę zawdzięczamy odbudowie z 283 roku n.e. 6 Kuria (Curia), czyli dosłownie miejsce spotkań, był to budynek na Forum Romanum przeznaczony na posiedzenia senatu. Zbudowana jeszcze w VI wieku p.n.e. przez króla Tulliusza Hostyliusza, stąd jej wcześniejsza nazwa Curia Hostillia. Budynek spłonął i został odbudowany za czasów Juliusza Cezara, przybierając nazwę Curia Iulia, podczas przebudowy forum. Budowlę oddano do użytku w 29 roku p.n.e. Po pożarze w 283 roku n.e. za panowania cesarza Dioklecjana, kuria uległa ponownie zniszczeniu, jednak została odbudowana, najprawdopodobniej według planów spalonego budynku. Wchodząc do środka Kurii warto klasnąć w ręce i na własnej skórze przekonać się, jak wspaniałą akustyką dysponuje budowla. Po lewej stronie od Łuku Septymiusza Sewera widać niski mur. Była to rostra czyli platforma, a właściwie platformy, z których przemawiali

6 popularni mówcy i powiadamiali lud o najnowszych wydarzeniach w polityce. To stąd Cyceron protestował przeciwko rosnącej władzy Juliusza Cezara. Potem znienawidzony przez cezarian Cyceron został zabity w 43 roku p.n.e., a jego głowa osadzona została na rostrach ku przestrodze. Żona Marka Antoniusza przekuła mu na domiar wszystkiego język swoją szpilką do włosów. Przechodzimy następnie pod łukiem triumfalnym i za budowlą dostrzegamy tył Palazzo Senatorio, czyli pałacu senatorów. Z tej strony łatwo odróżnić wcześniejsze budowle, na których opiera się ten XVIwieczny pałac. Łuki na dolnym poziomie to resztki starożytnego Tabularium, czyli biura cenzusu, z I wieku p.n.e. Na koniec opuszczamy Forum wejściem od strony północnej i kierujemy się w prawo wzdłuż Via dei Fori Imperiali z powrotem do stacji metra Colosseo. Co jeszcze warto zwiedzić? Poza zaproponowaną wycieczką warto udać się na oddzielne wyprawy po mieście. Jest mnóstwo obiektów, które warto zobaczyć. Sugeruję zwiedzenie byłego portu rzymskiego Ostia Antica znajdującego się niespełna 30 km od stolicy Włoch lub obejrzenie murów Aureliana na obrzeżach miasta. Obejrzenie kolumny Trajana możliwe jest także w trakcie zaproponowanej przeze mnie trasy wycieczki. Generalnie mówiąc Rzym przepełniony jest wieloma zabytkami, które warto zobaczyć. Trzeba jednak na zwiedzanie poświęcić nie parę dni, a spędzić dwa pełne tygodnie na raczenie swoich oczu obiektami kultury rzymskiej. Poniżej propozycje:

7 7 Kolumna Trajana została wzniesiona w 113 roku n.e. w Rzymie na Forum Trajana dla upamiętnienia zwycięstwa nad Dakami. Największą ozdobą kolumny jest relief wykonany na wstędze opasującej kolumnę w 23 skrętach. Przedstawiono na nim historię wojny z Dakami od chwili przygotowań do niej aż do zwycięstwa. Dwie kampanie rozdziela wizerunek Wiktorii. Kolumna jest usytuowana pomiędzy budynkami dwóch bibliotek: greckiej i łacińskiej oraz przejściem do świątyni boskiego Trajana, za Bazyliką Ulpia (Basilica Ulpia). Kolumna ustawiona jest na cokole, w którego wnętrzu zostały pochowane urny z prochami Trajana i jego żony Plotiny. Na szczycie kolumny Trajan nakazał umieścić orła. Po jego śmierci, na polecenie Hadriana, orzeł został zastąpiony posągiem Trajana. Dopiero w 1587 roku na jego miejsce postawiono posąg św. Piotra. 8 Ostia było to rzymskie miasto portowe, być może pierwsza kolonia (colonia) Rzymu, położone w ujściu rzeki Tyber do Morza Tyrreńskiego, około 30 km na zachód od Rzymu zachowane do dnia dzisiejszego ruiny są jednymi z największych pod względem powierzchni i najlepiej zachowanych (zwłaszcza freski i mozaiki) w Italii. Ponieważ od czasów starożytnych linia brzegowa odstępowała w ślad za morzem, obecnie port w dalszym ciągu znajduje się nad Tybrem, ale około 3 km od plaży. Nazwa miasta wzięła się od słowa ostium, czyli ujście. 9 Panteon (Pantheon), czyli innymi słowy Świątynia wszystkich Bogów jest to okrągła świątynia powstała w 125 roku n.e. ku czci siedmiu najważniejszych bóstw rzymskich. Budowla ta została ufundowana przez Marka Agryppę i na jego polecenia zaprojektowana. Konstrukcja powstała na Polu Marsowym na miejscu byłej świątyni ku czci boskich patronów Rzymu wybudowanej w roku 27 p.n.e. i zniszczonej w pożarze w 80 roku n.e. W przebudowanym później przez Hadriana Panteonie pozostały inskrypcje Agrypy. Panteon jest najlepiej zachowanym budynkiem z czasów starożytnego Rzymu. Niegdyś wewnątrz znajdował się ceremonialny ołtarz, gdzie zwierzęta były poświęcane i palone. Dym w czasie rytuału wydobywał się przez oculus, który nazywany był wszystko widzącym okiem niebios.

8 10 Via Appia Antica jest to najstarsza zachowana droga rzymska i pomimo dwóch tysiącleci wciąż zdatna do poruszania. Droga Appijska jest najstarszą drogą rzymską; zwana była przez Rzymian regina viarum, czyli królową dróg. Rozpoczyna się w Rzymie przy Circo Massimo i biegnie (obecnie z przerwami) na południe aż w okolice Kapui pod Neapolem, gdzie skręca na wschód i ciągnie się aż do miasta Brindisi na wybrzeżu Adriatyku, łącząc się tam z Via Traiana; współcześnie z Via Adriatica. 11 Termy Karakalli były największymi łaźniami w cesarstwie. Powstałe w 216 roku n.e. łaźnie mogły pomieścić jednocześnie 1500 osób. Plan kąpieli był następujący: po wejściu wstępowało się do łaźni, następnie do ogrzewanej salitepidarium, przygotowującej ciało na gorące kąpiele w caldarium. Zimnych kąpieli zażywano we frigidarium. Ponadto do dyspozycji gości były prysznice, baseny pływackie, łaźnie parowe. Rzymianie mogą się poszczycić oryginalnymi wynalazkami, m.in. akweduktami doprowadzającymi wodę z górskich źródeł do miasta, systemem centralnego ogrzewania ciepłym powietrzem przestrzeni pod podłogą czy toaletami ze spłuczkami. 12 Forum Boarium stanowi jedno z najstarszych forów w Rzymie. Był placem targowym nad rzeką Tyber, pomiędzy wzgórzami Kapitolu, Palatynu i Awentynu, w pobliżu Circus Maximus. Handlowano na nim przede wszystkim bydłem, skąd wywodzi się nazwa, a także rybami. Obok położone było Forum Olitorium, na którym sprzedawano warzywa. Oprócz intensywnej działalności handlowej, Forum Boarium pełniło także rolę jednego z głównych portów rzymskich (Port Tibernius). 13 Domus Aurea, nazywany także Złotym Domem Nerona był to rzymski pałac cesarza Nerona zlokalizowany pomiędzy wzgórzami Palatynu i Eskwilinu. Prace budowlane zostały rozpoczęte w 64 roku n.e. i były prowadzone do roku 68 n.e. Przerwano je po śmierci cesarza. To w Złotym Domu Neron spędził swój ostatni dzień życia w 68 roku n.e.

9 Inwestycja ta spotykała się z ogromnymi sprzeciwami i niepopularnością Rzymian, głównie ze względu na wysokie koszty związane między innymi z szokującym przepychem wystrojem. Taki stan rzeczy spowodował, że przedsięwzięcie to nigdy nie zostało ukończone. Do naszych czasów przetrwały starożytne opisy i pozostałości odkryte podczas prac wykopaliskowych. 14 Mur Aureliana były to umocnienia wokół Rzymu, zbudowane w latach n.e. Budowę muru nakazał cesarz Aurelian jako reakcja na najazd Alanów na Italię w 268 roku n.e., a ukończył ją cesarz Probus. Mury zamykały w swoim obrębie wszystkie 7 wzgórz Rzymu, Pole Marsowe oraz Trastevere na zachodnim brzegu, jedną z najważniejszych dzielnic Rzymu. 15 Mauzoleum Hadriana był to grobowiec Hadriana, jego rodziny oraz następców. Wzniesiono go pod koniec życia cesarza (budowa została rozpoczęta ok. 135 roku, zakończona w 139 roku n.e.), na prawym brzegu Tybru. Aby ułatwić komunikację, na wysokości Pola Marsowego przerzucono ośmioprzęsłowy most Pons Aelius. Po upadku Cesarstwa Rzymskiego Mauzoleum zostało przemianowane na Zamek św. Anioła. 16 Piramida Cestiusza jest to grobowiec rzymskiego ekwity, pretora Gajusza Cestiusza Epulona (przeciwnika Antoniusza, który zginął podczas proskrypcji roku 43 p.n.e.), wzniesiony 12 roku p.n.e. w Rzymie. W 275 roku n.e. piramida Cestiusza została włączona w obręb Murów Aureliana (w pobliżu Porta Ostiensis, obecnie Porta San Paolo). Budowla ma kształt stromego ostrosłupa o wysokości 37 m i długości boku podstawy 30 m, jest największą i najlepiej zachowaną piramidą spośród budowanych w Rzymie po podbiciu Egiptu w 30 roku n.e. Z zewnątrz jest obłożona blokami marmuru z Luna. Wewnątrz znajduje się komora grobowa, do której prowadzi korytarz, zamurowany po pogrzebie. Zachowały się też w niej pozostałości malowideł w trzecim stylu pompejańskim. Wg tradycji piramida została zbudowana w ciągu 330 dni.

10 17 Mauzoleum Cecylii Metelli jest to grobowiec zbudowany w II połowie I wieku p.n.e. nieopodal Rzymu, przy drodze via Appia łączącej Rzym z Brindisi. Zbudowany został z kamienia przez Quintusa Metellusa dla swojej córki Cecylii Metelli. Komora grobowa jest okrągła, a prowadzi do niej wąski korytarz z dwiema niszami po bokach.