SYSTEM EDUKACYJNY W HISZPANII

Transkrypt

1 Marta Poniatowska Rok V Wczesna Edukacja i Język Angielski SYSTEM EDUKACYJNY W HISZPANII 1. Historia kraju Kolonizację południowych wybrzeży dzisiejszej Hiszpanii rozpoczęli w X p.n.e. Fenicjanie, którzy prowadzili w założonych przez siebie koloniach ożywiony handel. Ok. 230 r. p.n.e. Fenicjan wyparli Kartagińczycy, którzy zapoczątkowali intensywną kolonizację wnętrza Półwyspu Iberyjskiego. Rzymianie, pokonawszy w wojnach Kartagińczyków, włączyli obszar Półwyspu w skład swego imperium. Na początku VIII wieku Arabowie, panujący już wcześniej nad obszarami Afryki Północnej, zajęli obszar Półwyspu Iberyjskiego. Władza Arabów ( Maurów) nad terytorium obecnej Hiszpanii trwała do XIII wieku. Pod koniec średniowiecza dały o sobie znać procesy integracyjne, w wyniku których z luźnych jednostek politycznych, w XVI wieku, powstały na obszarze Półwyspu Iberyjskiego dwa duże państwa: Hiszpania i Portugalia. Położenie geograficzne kraju sprzyjało rozwojowi żeglugi i handlu zarówno z krajami śródziemnomorskimi, jak i z położonymi nad Oceanem Atlantyckim krajami Europy i Afryki. W XV wieku rozpoczęła się epoka wielkich podróży morskich, odkryć geograficznych, podbojów i grabieży krajów zamorskich. Zorganizowana w Hiszpanii wyprawa Krzysztofa Kolumba dotarła w 1492 do wybrzeży Ameryki. Kolejna wielka ekspedycja hiszpańska prowadzona przez F. Magellana jako pierwsza opłynęła wkoło Ziemię. Rywalizację obu państw Półwyspu Iberyjskiego na nowo odkrytych ziemiach rozstrzygnął podpisany w 1494 układ, na mocy którego podzielono nieznane jeszcze przestrzenie morskie na dwie strefy wpływów: hiszpańską i portugalską. 1

2 W XVI wieku rozpoczął się dla Hiszpanii okres wielkich podbojów kolonialnych w Ameryce. W 1521 roku podbito Meksyk, niszcząc cywilizację Azteków i Majów. W 1532 roku zdobyto Peru, następnie Argentynę. W Azji pod panowanie Hiszpanii dostały się m.in. Filipiny. Polityka kolonialna przyczyniła się do największego rozkwitu państwa, jednak jej skutki doprowadziły w późniejszym czasie do zacofania gospodarczego kraju. W drugiej połowie XVII wieku rozpoczął się okres powolnego spadku znaczenia Hiszpanii (usamodzielnianie przejmowanie kolonii przez silniejsze państwa). W początku XX w. Hiszpania była krajem rozbitym wewnętrznie i zacofanym gospodarczo. Próbę stabilizacji sceny politycznej podjął w 1923 roku Miguel Primo de Rivera wprowadzając rządy dyktatorskie. Po jego ustąpieniu na hiszpańskiej scenie politycznej ponownie zapanował chaos. Trwała zaciekła rywalizacja bloku republikańsko-lewicowego i ugrupowań prawicowych. Gdy w roku 1936 do władzy doszedł Front Ludowy, doszło do zamachu stanu dowodzonego przez generała F. Franco. Po ostatecznym zwycięstwie nad republikanami (wojna domowa), generał Franco zaprowadził system rządów autorytarnych. Zręczna polityka zagraniczna Hiszpanii umożliwiła zachowanie neutralności podczas II wojny światowej, po jej zakończeniu zaś przełamanie międzynarodowej izolacji Hiszpanii. Długi okres stabilizacji politycznej wpłynął korzystnie na rozwój gospodarczy i w końcowym okresie rządów generała Franco nastąpiła wyraźna liberalizacja życia politycznego. W roku 1948 do kraju powrócił następca tronu hiszpańskiego Juan Carlos z dynastii Burbonów. Hiszpania załagodziła spór z Wielką Brytanią o Gibraltar, wycofała się z Sahary Hiszpańskiej rozwiązując w ten sposób swe problemy kolonialne. Jednym z najważniejszych przejawów hiszpańskiego dążenia, by tac się częścią Europy, była intensywna kampania na rzecz członkostwa we Wspólnocie Europejskiej. Hiszpania przystąpiła do NATO, a następnie do Unii Europejskiej (w 1993 roku; po 20 latach prób odmowy ze względu na nie respektowanie zasad demokracji wewnątrz kraju). Jedną z najważniejszych dziś cech hiszpańskiej demokracji jest struktura wewnętrzna autonomii. W przeciwieństwie do silnie centralistycznego nastawienia, dominującego od XVIII wieku, nowe państwo, którego wizja została wpisana w konstytucje składa się z 17 autonomicznych regionów posiadających własne rządy i legislatury, z sądownictwem 2

3 kontrolującym służby społeczne, gospodarkę mieszkaniową, opiekę zdrowotną, rolnictwo, edukację, zabudowę miejską, życie kulturalne, niektóre podatki i policję. 2. Informacje ogólne o kraju Hiszpania leży w południowo-zachodniej części kontynentu europejskiego. Państwo to zajmuje obszar km² łącznie z Balearami i Wyspami Kanaryjskimi oraz hiszpańskimi enklawami w Afryce Północnej (Penón de Vélez de la Gomera, Alhucemas, Chafarinas, Ceuta, Melilla). Stanowi 85% powierzchni Półwyspu Ibrjskiego. Graniczy na północnym wschodzie z Francją i Andorą, na południu z Gibraltarem, a na zachodzie z Portugalią. Północno-zachodnie granice kraju wyznacza wybrzeże Oceanu Atlantyckiego, wschodnie i południowe zaś oblewają wody Morza Śródziemnego. Stolicą Hiszpanii jest Madryt. Państwo to zgodnie z podziałem administracyjnym składa się z 17 wspólnot autonomicznych, z 52 prowincji. Odrębnymi jednostkami podziału administracyjnego są hiszpańskie enklawy w Afryce Północnej: Ceuta i Melilla. Językiem urzędowym jest hiszpański (kastylijski), obok którego używa się również języków miejscowych (głównie: katalońskiego, walenckiego, baskijskiego i galicyjskiego). Dominującym wyznaniem religijnym jest katolicyzm. Przy 41 milionowej populacji, bezrobocie sięga ok. 11,3%. Państwo to jest członkiem NATO i Unii Europejskiej, a obecnie używaną jednostką monetarną jest euro. Ustrój polityczny w Hiszpanii stanowi Monarchia konstytucyjna. Głową państwa jest król (Juan Carlos). Władza ustawodawcza należy do dwuizbowego parlamentu: 350-osobowego Kongresu Deputowanych i 255-osobowego Senatu, częściowo nominowanego. Funkcjonuje 23-osobowa Rada Państwa będąca najwyższym organem konsultacyjnym. Hiszpania posiada liczne i bogate złoża surowców naturalnych. Wydobywany jest głównie węgiel kamienny i rudy żelaza. Natomiast eksploatacja złóż ropy naftowej zaspokaja jedynie niewielką część krajowego zapotrzebowania. Państwo to posiada dobrze rozwinięty, nowoczesny przemysł przetwórczy. Wielkie stocznie, zakłady branży samochodowej, liczne zakłady przemysłu maszynowego, chemicznego, włókienniczego, czy spożywczego rozmieszczone są na terenie całego kraju. W rolnictwie znajduje zatrudnienie 12% ludności. Produkty pochodzenia rolniczego stanowią poważną pozycję eksportową Hiszpanii, dostarczając niemal 1/5 wpływów z eksportu. Duże znaczenie dla kraju ma rybołówstwo. Największe porty rybackie skupiły się nad Zatoką Biskajską i na terenie Galicji. 3

4 3. Hiszpania jako członek UE a jej system edukacyjny Od roku 1993 Hiszpania została przyjęta do Unii Europejskiej. Jako jej członek musi spełniać pewne normy, jak również ma prawo do korzystania z wielu oferowanych przez wspólnotę przywilejów. Unia europejska nie tworzy jednolitego systemu edukacji. Jej działania w tym zakresie polegają na organizowaniu podstaw współpracy oraz wymiany doświadczeń. Wspólnoty nie ingerują w systemy edukacyjne państw członkowskich. Każdy kraj sam ustala, jak będą kształceni jej obywatele. Polityka edukacyjna Unii Europejskiej jest regulowana Traktatem z Maastricht, który za cel polityki edukacyjnej uznaje: upowszechnianie wśród młodzieży poczucia integracji europejskiej nauczanie języków państw członkowskich popieranie wymiany studentów i nauczycieli rozwiązanie problemu uznawania dyplomów i okresów studiów. Pomimo, iż cele te realizowane są poprzez wspieranie współpracy w dziedzinie edukacji, to decydowanie o tym, czego i w jaki sposób nauczać, pozostawia się decyzji państwom członkowskim. W związku z tym, członkowie UE, wypracowali i wcielili w życie odmienne systemy edukacyjne, wzbogacone o tzw. edukację europejską. Wspólnota przyczynia się do podnoszenia poziomu oświaty, zachęcając państwa członkowskie, wspierając i uzupełniając ich działalność. Jednocześnie całkowicie respektuje ona odpowiedzialność państw członkowskich za treści nauczania, organizację systemów oświatowych oraz ich różnorodność kulturową i językową. 4. System szkolnictwa w Hiszpanii Na przestrzeni ostatnich często podejmowane są próby reformy systemu szkolnictwa. Politycy nie mogą dojść do zgody, jak właściwie powinno wyglądać szczegółowe prawo w tej dziedzinie. Ogólny zarys jest podobny do systemu polskiego. W Hiszpanii nie ma jednak zerówki, a obowiązkowa nauka w szkole podstawowej rozpoczyna się w wieku lat 6. Każdą klasę powtarzać wolno tylko raz. Według ustawy, obowiązek szkolny w Hiszpanii trwa do 16 roku życia (u nas do 18). Edukacja podzielona jest na kilka etapów: 4

5 edukacja przedszkolna (educación infantil), która podzielona jest na dwa cykle: do 3 lat żłobek 3-6 lat przedszkole szkoła podstawowa (educación primaria), 6-12 lat szkoła średnia (educación secundaria), która dzieli się na: - szkoła średnia obowiązkowa ~gimnazjum (educación secundaria obligatoria E.S.O.), lat - nauczanie maturalne ~liceum (bachillerato L.O.G.S.E.), lat lub - zasadnicze nauczanie zawodowe (formación profesional de grado medio) - nauczanie zawodowe (formación profesional de grado superior) szkoła wyższa (educación universitaria) Ponadto istnieje również nauczanie specjalistyczne (enseñanza de régimen especial), szkoły artystyczne (las enseñanzas artísticas) oraz szkoły językowe (las enseñanzas de idiomat). W Hiszpanii szkół katolickich, głównie założonych w XIX w. przez rozmaite zakony męskie i żeńskie. Szkoły te nadal cieszą się wielką popularnością, oferują solidne nauczanie. Rząd podtrzymuje działanie szkół prowadzonych przez zakony (dominikańskie, salezjańskie, pijarów, braci szkolnych i inne) poprzez subwencje, dzięki czemu czesne utrzymuje się w rozsądnych granicach. W zamian za to wymaga od tych szkół ścisłego stosowania się do ogólnych programów nauczania. Rok szkolny jest podzielony na 3 trymestry. Naukę rozpoczyna się e połowie września, a kończy się w połowie czerwca. Kraj Basków charakteryzuje się autonomią w dziedzinie kształcenia. Zezwala na to hiszpański system edukacyjny, zasadniczo oparty na ustawie o edukacji, który na poziomie regionalnym dopuszcza uznanie specyfiki. wymogu nauczania w 2 językach oficjalnych: baskijskim i 5

6 hiszpańskim. Baskijski publiczny system edukacji ustawodawstwo definiuje następująco: powinien być pluralistyczny, dwujęzyczny, demokratyczny, ma służyć społeczeństwu, dążyć do przeciwdziałania występowaniu nierówności i integrować różnorodność kulturową. Edukacja przedszkolna. Edukacja przedszkolna jest nieobowiązkowa. Już w tym okresie dzieci zapoznawane są pomału z literami i cyframi, a także z językami obcymi. Szkoła podstawowa. Szkoła ta trwa sześć lat i dzieli się na trzy dwuletnie cykle. Nauka zorganizowana jest w pięciu obowiązkowych zakresach: język hiszpański i lokalny; środowisko naturalne, społeczne i kulturowe; matematyka; edukacja artystyczna; edukacja fizyczna i język obcy. We wszystkich cyklach obowiązkowe są lekcje religii, ale uczniowie mogą również uczestniczyć w zajęciach zastępczych. Dzieci dostają promocję co dwa lata. Oceny są opisowe. Uczeń z niedostatecznymi osiągnięciami może zostać na trzeci rok w danym cyklu. Szkolnictwo średnie obowiązkowe. Do szkół średnich uczęszczają dzieci w wieku lat. E.S.O. to nowość: czteroletnia szkoła w stylu naszego gimnazjum, wprowadzona z zamiarem wydłużenia obowiązku nauki do 16 roku życia (wtedy można zacząć pracować), a także dająca możliwość wyboru dalszego toku nauki matura i studia bądź nauczanie zawodowe. E.S.O. dzieli się na dwa etapy: pierwsze dwie klasy są ogólne, w trzeciej uczeń wybiera między ścieżką naukowo-humanistyczną (itinerario científico-humanístico) a technologiczną (itinerario tecnológico), w czwartej zaś między naukową, humanistyczną a technologiczną. Obowiązuje tu pięciostopniowa skala ocen. Na koniec szkoły każdy uczeń otrzymuje rodzaj przewodnika na dalszą naukę i wybór zawodu. Przygotowuje go wychowawca z psychologiem z poradni i innymi nauczycielami. Radzą oni w nim uczniowi, jak wykorzystać swoje predyspozycje i osiągnięcia. Dokument ten jest poufny, a wskazania nauczycieli nie obowiązują ucznia. Po zakończeniu gimnazjum uczeń ma trzy możliwości: od razu iść do pracy, rozpocząć nauczanie zawodowe lub iść do dwuletniego liceum kończącego się maturą. Nauczanie maturalne lub zawodowe. Jest to trzeci, nieobowiązkowy już etap nauki. Obejmuje on szkoły średnie maturalne lub naukę w szkołach zawodowych: dwu- lub trzyletnich. Podstawowe programy nauczania i minimum godzin na tym etapie określa Ministerstwo Edukacji, a władze prowincji i szkół wzbogacają je w miarę możliwości. 6

7 Zajęcia są profilowane pod kątem zainteresowań ucznia lub jego przyszłej drogi edukacyjnej. Na tym etapie, uczniowie mogą wybrać jeden z czterech profili: artystyczny, technologiczny, przedmioty przyrodnicze i zdrowie, przedmioty humanistyczne i społeczne. Dla wszystkich profili obowiązuje jednakowy program z hiszpańskiego, historii, filozofii, języka obcego, języka autonomicznej prowincji oraz kultury fizycznej. Zaliczanie, znów podobnie jak w gimnazjum, to tzw. zbieranie kredytów, czyli punktów. Jeden przedmiot, realizowany w wymiarze 3 godzin tygodniowo przez cały rok, daje przeważnie 3 kredyty. Uczeń musi zdobyć łącznie 52 kredyty. Absolwenci, którzy pozytywnie zaliczyli wszystkie przedmioty, otrzymują certyfikat ukończenia szkoły, uprawniający do podjęcia nauki w wyższej szkole zawodowej, lub przystąpienia do egzaminu wstępnego na uniwersytet. Matura (P.G.B.) obejmuje część wspólną dla wszystkich i część odpowiadającą poszczególnym profilom, a także język obcy (egzamin ustny i pisemny). Można podchodzić do niej cztery razy. Wyniki honorowane są w całej Unii Europejskiej. Na ocenę końcową, która zostanie umieszczona na świadectwie, składa się średnia ocen z liceum plus ocena na egzaminie P.G.B. Matura niezbędna jest zarówno do starania się o przyjęcie na wyższą uczelnię, jak i do podjęcia szkolenia zawodowego drugiego stopnia. Uczelnie wyższe. By podjąć naukę na uniwersytecie należy zdać egzamin. Trwa on trzy dni, przy czym jego długość każdego dnia nie może przekroczyć 4.5 godziny. Egzaminy wstępne na uniwersytety organizowane są przez komisję prowincjonalną według zaleceń Ministerstwa Edukacji, która określa wymagania, kryteria oceniania i powołuje poszczególne komisje lokalne przeprowadzające egzaminy. Kandydat na studia musi zdać dwie części egzaminu. Pierwsza sprawdza wiedzę z przedmiotów obowiązkowych, wspólnych dla wszystkich profili. Zdający mają napisać własny tekst i dokonać analizy materiałów źródłowych w języku ojczystym i w języku obcym. Druga sprawdza materiał z dwóch wybranych przez zdającego przedmiotów profilowanych i jednego dodatkowego. Można wybrać jedną z pięciu opcji: egzamin naukowo-techniczny z matematyki lub fizyki; egzamin medyczny z biologii lub chemii; egzamin humanistyczny z łaciny lub historii sztuki; egzamin z nauk społecznych z matematyki stosowanej w naukach społecznych lub z geografii lub też egzamin ze sztuki z rysunku artystycznego, bądź historii sztuki. Każda część egzaminu jest oceniana w skali 1 do 10. O przyjęciu na studia decydują wyniki egzaminu w 40% i w 60% wyniki na świadectwie ukończenia ostatniej klasy szkoły średniej. 7

8 Studia na hiszpańskich uczelniach są płatne, ale niełatwo obliczyć, ile kosztuje semestr, bo płaci się za poszczególne zajęcia i osobno za egzaminy. Cena zależy jeszcze od tego, na którym roku studiujesz. Najbardziej prestiżowe uczelnie hiszpańskie to Universidad Autonoma de Barcelona, Universidad Autonoma de Madrid, Universidad Complutense de Madrid, a w dalszej kolejności Universidad de Granada, Universidad Politecnica de Catalunya, Universidad de Salamanca, Universidad de Valencia, Universidad de Girona. Poza tym jednym, z najładniejszych i jednocześnie najbardziej prestiżowych miejsc do studiowania w Hiszpanii jest Salamanca, gdzie znajduje się najstarszy hiszpański uniwersytet (Universidad Pontificia de Salamanca założony w 1218 roku). 5. Finansowanie szkolnictwa Finansowanie oświaty w Hiszpanii odbywa się na zasadzie decentralizacji. Wspólnoty Autonomiczne, które przyjęły uprawnienia mogą ustalać procedurę finansowania oświaty. Lokalne organy administracyjne mogą współuczestniczyć w finansowaniu szkoły, a szkoły mają autonomię w zakresie planowania środków finansowych i zarządzania nimi (za wyjątkiem środków przeznaczonych na wynagrodzenia dla pracowników). Zdarza się, że niektóre ze szkół prywatnych występują o państwowe środki finansowania. Muszą one spełniać pewne ustalone przez administrację oświatową warunki. Na mocy wprowadzonych ustaw stworzono mieszaną sieć szkół, w której, zależnie od sposobu finansowania, wyróżnia się następujące typy: szkoły państwowe (stanowiące własność państwa i będące przez państwo finansowane), szkoły prywatne finansowane ze środków publicznych (własność prywatna, a finansowana przez państwo), szkoły prywatne nie finansowane ze środków publicznych (własność prywatna finansowana z prywatnych środków). Obecnie ze środków publicznych finansuje się 90% szkół prywatnych prowadzących kształcenie obowiązkowe. 6. Mniejszości narodowe w szkole hiszpańskiej Szkoły podstawowe i średnie. Szkoły podstawowe i średnie, do których uczęszczają dzieci imigrantów są zobowiązane do opracowywania planów ich przyjmowania i procesu integrowania. W celu realizacji zobowiązań placówki dostają dodatkowego nauczyciela, który czuwa nad procesem kształcenia imigrantów. Otrzymują również specjalne dotacje na zakup materiałów niezbędnych do nauczania uczniów z tzw. deficytami. Nauczyciele, zwłaszcza ci, których zadaniem jest wspieranie nauczania języka oraz dyrektorzy szkół i trenerzy mogą 8

9 uczestniczyć w specjalistycznych szkoleniach ukierunkowanych na wypracowywanie strategii edukacji imigrantów. Obok tego rodzaju szkoleń istnieją również takie, których zadaniem jest opracowanie rekomendacji dotyczących działań w celu zwiększenia świadomości interkulturalnej. Są one dostępne dla wszystkich. Uczelnie wyższe. Na uczelniach hiszpańskich istnieje określona ilość miejsc zarezerwowanych dla cudzoziemców. Nabór na studia odbywa się na podstawie egzaminu organizowanego co roku w dwóch terminach. Hiszpanie biorą pod uwagę oceny z 'selectividad', czyli egzaminów z kursu przygotowującego do nauki na wyższej uczelni. Na egzamin można się zapisać korespondencyjnie. Szanse na pozytywne wyniki mają tylko i wyłącznie osoby, które biegle władają językiem hiszpańskim. Poszczególne uczelnie określają wymaganą ilość punktów, jaką trzeba zdobyć na egzaminie. Osoby, które otrzymają ich najwięcej, będą mogły wybrać kierunek studiów i uniwersytet. Warunkiem przystąpienia do egzaminu jest świadectwo maturalne przetłumaczone na język hiszpański. Nieco łatwiej będzie tym, którzy chcą 'przeskoczyć' na studia w Hiszpanii, będąc już studentami polskiej uczelni. To ich ominie konieczność zdawania egzaminów. Hiszpański system uznawalności zagranicznych tytułów naukowych, dyplomów, a także świadectw maturalnych, jest wyjątkowo zagmatwany, więc nie wszystkie dyplomy mogą zostać uznane. 7. Kształcenie pedagogiczne i praca nauczyciela Minimalny czas kształcenia nauczycieli to 4 i pół roku. Należy dodatkowo odbyć przygotowanie pedagogiczne w wymiarze co najmniej 300 godzin zajęć. Wymiar zajęć nowego programu przygotowania pedagogicznego, który został wprowadzony dopiero w kilku uniwersytetach wynosi godzin. Dyplom uniwersytecki uzyskany po 4-6 latach nie daje dostępu do zawodu nauczyciela szkoły średniej. Za organizację pierwszego roku pracy nauczyciela odpowiadają Autonomiczne Wspólnoty. Organizacja kształcenia i pracy nauczyciela może zatem ulec zmianie w zależności od Wspólnoty, jak również od placówki szkolnej. Awans zawodowy nauczycieli na wyższe stanowiska jest możliwy po spełnieniu ustalonych warunków i zdaniu określonych egzaminów. Dzięki wprowadzonym niedawno reformom (za wynagradzanie nauczycieli odpowiedzialna jest sama administracja a nie władze szkolne), zmniejszone zostały różnice między warunkami pracy nauczycieli w szkołach publicznych i szkołach prywatnych finansowanych ze środków publicznych. 9

10 8. Dzieci i młodzież ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi Jako członek Unii Europejskiej Hiszpania musi przestrzegać pewnych ogólnych norm dotyczących edukacji dzieci i młodzieży z deficytami. Niepełnosprawność nie jest już rozumiana tylko jako skutek choroby czy urazu, a jest ona traktowana przede wszystkim jako rezultat barier, na jakie napotyka w społeczeństwie osoba z niepełnosprawnością. W większości krajów UE pojęcie specjalnych potrzeb edukacyjnych jest priorytetem. Coraz więcej ludzi jest przekonanych, iż medyczne podejście do problemu niepełnosprawności powinno być zastąpione podejściem edukacyjnym. Głównym celem kształcenia uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi staje się problem wpływu niepełnosprawności na edukację. Kraje UE i kraje kandydujące dążą do rozwijania polityki oświatowej mającej na celu włączanie uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi do szkół powszechnych. Hiszpania reprezentuje ideę jednotorowego (wspólnego) systemu nauczania zarówno dla uczniów bez deficytów, jak i tych ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. System ten polega na włączaniu niemal wszystkich uczniów do edukacji powszechnej. Pogląd taki reprezentują również taki państwa jak Włochy, Szwecja, Portugalia, Islandia, czy Grecja. Polska reprezentuje w tej kwestii odmienny system wielotorowy, którego celem jest różnorodność działań i usług pomiędzy dwoma systemami (włączania w ogólny nurt i szkolnictwo specjalne), wspólne ustawodawstwo dla wszystkich dzieci uwzględniające specjalne potrzeby edukacyjne dzieci. Praca z dziećmi i młodzieżą ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi powinna się opierać na uzdolnieniach możliwościach, a nie na ich deficytach. Hiszpania należy do krajów optujących za integracją i włączaniem takich uczniów do wspólnej nauki, podkreślają, że powinien je obejmować ogólny program nauczania. W Hiszpanii szkoły specjalne zobligowane są do współpracy ze szkołami powszechnymi. Nauczyciele SA kształceni w zakresie potrzeb specjalnych podczas ich szkolenia podstawowego (podobnie jak w Niemczech, Czechach i Słowacji). 10

11 9. Porównanie polskiego i hiszpańskiego systemu edukacyjnego Przez szereg lat Polska starała się uporać z wewnętrznymi problemami i przemianami. Dopiero w 2004 roku dołączyła do Unii Europejskiej, podczas, gdy Hiszpania została jej członkiem 11 lat wcześniej. Polska stara się od jakiegoś już czasu kłaść większy nacisk na edukację, miało pomóc w tym wprowadzenie reformy szkolnictwa i zmiana jej struktur. Jednak zbyt małe możliwości finansowe (nękająca Polskę dziura budżetowa) spycha rozwój edukacji w naszym kraju na dalszy plan. I tak finansowanie i zarządzanie finansami przeznaczonymi na oświatę w Hiszpanii ma charakter zdecentralizowany. Wspólnoty Autonomiczne mogą same ustalać procedury finansowania oświaty. Lokalne organy administracyjne uczestniczą w ustaleniach dotyczących kwestii finansowania placówek, ale pozostawiają szkołom autonomię w zakresie wszelkiego zarządzania przyznanymi finansami. W Polsce natomiast finansowanie oświaty zgodnie z ustawą z 1999 roku odbywa się w trzech sektorach: sektor samorządowy gmin, sektor samorządowy 46 dużych miast oraz 3 Miejskich Stref Usług Publicznych, sektor rządowy kuratoriów i resortów. Podział środków na finansowanie zadań oświatowych na szkoły i placówki dokonuje prowadzący organ samorządu terytorialnego - gmina, powiat, samorząd województwa. Jedną z podstawowych różnic jest fakt, iż w Hiszpanii nie ma zerówki, a obowiązkowa nauka w szkole podstawowej rozpoczyna się w wieku lat 6. Poza tym każdą klasę powtarzać wolno nie więcej, iż jeden raz, a w szkołach podstawowych promocję do kolejnej klasy otrzymuje się co dwa lata, a nie jak w Polsce każdego roku. Co więcej, obowiązek szkolny w Hiszpanii trwa do 16 roku życia, podczas gdy w Polsce kończy się po ukończeniu 18 roku życia, czyli wieku otrzymania tożsamości prawnej. Ogólny zarys systemu edukacyjnego w Hiszpanii podobny jest do systemu polskiego. Edukacja podzielona jest tam podobnie na kilka etapów, z tą różnicą, że dzieci w Polsce muszą uczęszczać do zerówki, a naukę szkolną rozpoczynają w wieku 7 lat, a kończą po 6 klasach, czyli teoretycznie w wieku lat 13. W Hiszpanii natomiast dzieci nie uczęszczają do zerówki, ale szkołę rozpoczynają i kończą rok szybciej (6-12 lat). Kolejny stopień edukacyjny to odpowiednik polskiego gimnazjum. Hiszpańscy uczniowie spędzają w gimnazjum jeden rok dłużej, co wyrównuje zakładany wiek ukończenia tego szczebla edukacyjnego w Polsce i Hiszpanii. Kolejnym etapem nauki są tzw. licea i szkoły zawodowe, w których czas nauki zależny jest od wybranej szkoły. W Polsce może on trwać nawet 2 lata dłużej. 11

12 Podając zatem kolejno wszystkie szczeble edukacyjne w Polsce wymienimy naukę przedszkolną, zerówkę zaliczaną do szkoły podstawowej, trzeci stopień to gimnazjum, liceum ogólnokształcące/liceum profilowane/technikum/zasadnicza szkoła zawodowa i studia wyższe przy czym po zasadniczej szkole zawodowej można kontynuować naukę w liceum uzupełniającym lub technikum uzupełniającym. Studia wyższe dzielą się na dwustopniowe, czyli 3 lata (licencjat) i ewentualnie studia magisterskie. Bardzo istotną różnicę pomiędzy polskim a hiszpańskim systemem szkolnictwa stanowi możliwość dobierania (poza podstawowymi przedmiotami obowiązkowymi) zajęć zgodnych z ich zainteresowaniami, tak by uzyskać potrzebną ilość punktów dla ukończenia danej klasy. W Polsce jedyną możliwością wyboru, jeśli w ogóle, jest profil klasy. Kolejną różnicą jest system promocji do kolejnych klas. W Hiszpanii istnieje system kredytów, czyli zbierania punktów. Uważam że dwa ostatnie czynniki różnicujące opisywane tu systemy edukacyjne (dobierane przedmiotów oraz system akredytacji) stanowią bardzo ciekawe propozycje i warto byłoby starać się wprowadzić je do szkół polskich. Oczywiście przemiana taka wiązałaby się ze zmianą całego programu nauczania, lecz pozwoliłaby na rozwój zainteresowań uczniów oraz poczucie wkładu własnego i odpowiedzialności prze uczniów za naukę. Co interesujące, próbę wprowadzenia systemu akredytacji w Polsce powoli wprowadzają uniwersytety i inne uczelnie wyższe (punkty ECTS), jednak na większości kierunków nie ma możliwości doboru przedmiotów składających się na potrzebną ilość punktów, tylko są one ustalone z góry (takie same dla każdego studenta na danym kierunku), a zatem punkty te nie stanowią podstawy do zaliczenia semestru. Podobnie jak w Polsce, Hiszpanie zdają egzamin maturalny kończący naukę na poziomie liceum, ale mają prawo podchodzić do niej cztery razy. Na podstawie wyników uzyskanych przez lata nauki w liceum oraz egzaminu maturalnego, młodzież w obu krajach może ubiegać się o miejsca na uczelniach wyższych. W Hiszpanii, aby dostać się na studia wyższe trzeba zdać egzaminy organizowane, nie jak w Polsce przez same uczelnie wyższe, a przez komisje prowincjonalne działające według zaleceń Ministerstwa Edukacji. Na uczelnie wyższe w Hiszpanii mogą dostać się również absolwenci szkół zawodowych, po przystąpieniu do egzaminu maturalnego i wstępnego na studia. Nie zamyka to zatem drogi dalszej nauki i pozwala na dalsze rozwijanie się i naukę na uczelniach wyższych. 12

13 Bibliografia: Dekada reform w kształceniu obowiązkowym w Unii Europejskiej ( ). Warszawa 1999, wyd. Eurydice; Dziewulak D., Systemy szkolne Unii Europejskie. Warszawa 1997, wyd. Żak. Gonzalez Martinez E. E., Zalewajko M., Hiszpania Polska: Spotkania. Warszawa 2003, wyd. Neriton; Smoczyńska A. (red.), Kluczowe problemy edukacji w Europie. Tom 3. Warszawa 2004, wyd. Eurydice; Tadeusiewicz G., Edukacja w Europie, PWN, Warszawa- Łódź Vincent M., Stradling R. A., Wielkie kultury świata. Hiszpania i Portugalia. Warszawa 1997, wyd. Świat Książki; Zaborowska J., Podróże marzeń. Hiszpania. Warszawa 2005, wyd. Mediaprofit;

14 14