STANOWISKO KONWENTU BCC Zasady zarządzania spółkami Skarbu Państwa muszą się zmienić

Transkrypt

1 Plac Żelaznej Bramy 10, Warszawa, Warszawa, 5 lutego 2014 r. STANOWISKO KONWENTU BCC Zasady zarządzania spółkami Skarbu Państwa muszą się zmienić Mimo trwającej już ponad 20 lat prywatyzacji, Skarb Państwa nadal znaczącą część swojego majątku posiada ulokowaną w przedsiębiorstwach, nadzorowanych przez 7 ministerstw, 3 agencje celowe (ANR, AMW i WAM) oraz Lasy Państwowe. Według ostatniego dostępnego sprawozdania na koniec 2012 r., składanego Sejmowi przez Ministra SP zgodnie z ustawą z r. (Dz.U. Nr 106, poz. 493, z p.zm.), Skarb Państwa ma udziały w 801 spółkach, z których 566 prowadzi działalność i podlega nadzorowi. W większości z nich (ponad 80%) Skarb Państwa jest reprezentowany przez Ministra Skarbu Państwa. Nadzorowany majątek stanowią jednoosobowe spółki SP, niepubliczne i publiczne spółki z częściowym udziałem SP oraz przedsiębiorstwa państwowe. Nominalna wartość udziałów Skarbu Państwa w spółkach kapitałowych wynosi ponad 40 mld zł, ale 18 z nich to spółki publiczne, notowane na giełdzie. Rok temu minister Tamborski szacował wartość udziałów w spółkach publicznych na ok. 100 mld zł. Łącznie, wartość akcji i udziałów SP w przedsiębiorstwach szacuje się na ok. 180 mld zł. Zarządzanie tak znaczącym majątkiem nie może być więc wewnętrzną sprawą bezosobowego właściciela. Jakość podejmowanych decyzji strategicznych lub kadrowych ma przełożenie nie tylko na wyniki bieżące spółek, ale w przypadku spółek publicznych również na wycenę pakietu kontrolowanego przez SP. Dobrym przykładem są niedawne wydarzenia w spółce PGNiG i fakt, że polityczna decyzja odwołania prezes PGNiG, niestabilność zarządu i słabsza perspektywa rozwoju firmy, spowodowała w krótkim czasie przecenę akcji spółki o blisko 30%. Nie jest zatem obojętne, jak w imieniu obywateli RP dysponują tym majątkiem politycy oraz na ile efektywnie jest on zarządzany i wykorzystany. Konwent BCC postanowił przyjrzeć się tej kwestii i skatalogować postulowane zasady zarządzania spółkami SP. Ogromne problemy dostrzegane są w nieomal każdym obszarze wyboru władz, nadzoru i zarządzania spółkami SP. Szczególnie rażącym wynikiem tego zarządzania jest brak faktycznej odpowiedzialności menedżerów, paradoksalnie niejako w proporcji do (niskiego) poziomu wynagradzania regulowanego ustawą kominową. Mechanizmy wyłaniania zarządów w konkursach, w których oficjalnie obowiązujące zasady są jedynie parawanem do zakulisowych decyzji, są stuprocentową gwarancją kompletowania składów

2 przypadkowych i spośród kandydatów o niskich kompetencjach. Któż bowiem z topmenedżerów wystartuje w otwartym konkursie o niepewnym wyniku, ryzykując utratę posiadanego stanowiska i bez prawa doboru własnych współpracowników! A w razie wyboru, nie ma możliwości skupienia się na pracy, z uwagi na zagrożenie odwołaniem praktycznie w każdej chwili, na naciski ręcznego sterowania przez urzędników nadzorujących z ministerstw i brak poszanowania zasad kodeksu handlowego! Wymiernym skutkiem obowiązującego modelu doboru kadr do zarządów spółek SP i pracy ich zarządów są kiepskie wyniki finansowe jednych spółek lub ukryty podatek na utrzymanie drugich, płacony przez obywateli np. w cenach energii. Niektóre spółki nie rozwijają się, są bowiem spętane gigantycznymi przerostami zatrudnienia, szczególnie rażącymi w górnictwie i energetyce. Ryzyko polityczne jakichkolwiek racjonalnych zmian jest na tyle duże, że decydenci polityczni nie dają przyzwolenia na niezbędne restrukturyzacje. Nie istnieje też mechanizm ochrony menedżerów, podejmujących trudne decyzje przed związkami zawodowymi i grupami interesów, przez państwowego właściciela. Zasady, które wypracował Konwent BCC (prezentujemy poniżej), pozwolą na wprowadzenie w funkcjonowanie spółek SP zasad ładu korporacyjnego i elementarnej racjonalności. Powinny one BEZ WYJĄTKU być zastosowane w nowej ustawie, która nie może od ponad dwóch lat ujrzeć światła dziennego. Kontakt do ekspertów: Dr Grażyna Majcher-Magdziak ekspert ds. polityki Skarbu Państwa i restrukturyzacji przedsiębiorstw minister skarbu i prywatyzacji w Gospodarczym Gabinecie Cieni BCC tel grazyna.magdziak@bcc.org.pl Dr Wojciech Warski przewodniczący Konwentu BCC wiceprzewodniczący TK ds. Społeczno-Gospodarczych tel wojciech.warski@bcc.org.pl

3 * * * GŁÓWNE ZASADY ZARZĄDZANIA SPÓŁKAMI SKARBU PAŃSTWA, KTÓRE ZDANIEM PRZEDSIĘBIORCÓW POZWOLĄ NA WPROWADZENIE ZASAD ŁADU KORPORACYJNEGO DO ICH FUNKCJONOWANIA 1. KWESTIE OGÓLNE likwidacja konfliktu jaki rodzi nieformalne podporządkowanie strategicznych spółek państwowych jednocześnie dwóm ośrodkom decyzyjnym, które nie uzgadniają między sobą głównych decyzji, w tym: - spółek branży energetyki i górnictwa Ministrowi Skarbu Państwa i Min. Gospodarki, - firm zbrojeniowych i wojskowych Ministrowi Skarbu Państwa i MON, - firm PKP i zarządów portów Ministrowi Infrastruktury i Ministrowi Skarbu Państwa, - spółek finansowych Ministrowi Skarbu Państwa i Ministrowi Finansów. wprowadzenie rygorów przestrzegania statutowych uprawnień i kompetencji poszczególnych organów korporacyjnych do podejmowania decyzji, zaniechanie ręcznego sterowania zarządami spółek przez urzędników. wprowadzenie samoograniczeń, prowadzących do poszanowania przez Skarb Państwa uprawnień innych właścicieli/akcjonariuszy w spółkach o mieszanej strukturze kapitałowej. zapewnienie zarządom spółek bezwarunkowego wsparcia wówczas, gdy zarząd ten podejmuje decyzje zgodne ze strategią właściciela Skarbu Państwa, lub realizuje strategię uzgodnioną z właścicielem. uznanie możliwości bankructwa spółki SP jako dopuszczalne i celowe, jako odcięcie się od skutków błędnych decyzji lub jako realny sposób rozwiązania konfliktów interesów lub nieodpowiedzialnych żądań grup interesów. ograniczenie liczby stanowisk w zarządach i radach nadzorczych ściśle do liczby odpowiadającej wielkości firmy. 2. POWOŁANIE DO RAD NADZORCZYCH członkowie rady nadzorczej powinni być rekrutowani spośród praktyków w dziedzinie zarządzania oraz autorytetów branżowych, a w niewielkim stopniu z urzędników MSP i resortów merytorycznych, którzy nie są praktykami gospodarczymi. W radach tych nie powinno być w ogóle czynnych polityków lub tych, którzy właśnie z polityki odeszli!

4 przy kwalifikacji kandydatów na członków rad nadzorczych należy zrezygnować z bezwzględnego wymogu posiadania przez nich zdanego egzaminu na członka rady nadzorczej spółki Skarbu Państwa. Należy wybierać kandydatów z grupy osób posiadających kompetencje merytoryczne i/lub organizacyjno-zarządcze. nie należy wprowadzać zaproponowanej w ostatnim projekcie ustawy o nadzorze właścicielskim w spółkach Skarbu Państwa instytucji Komitetu Nominacyjnego. Instytucja ta nie poprawi praktyki powoływania składu rad nadzorczych, a jedynie wydłuży i utrudni sprawny proces powołania. 3. POWOŁYWANIE ZARZĄDU w każdym przypadku wybór przez radę nadzorczą prezesa dla strategicznych spółek Skarbu Państwa powinien odbywać się tylko spośród kandydatów zaproponowanych przez uznaną firmę head-hunterską. cały proces powinien być całkowicie utajniony, bo tylko wówczas zechcą brać w nim udział osoby o najwyższych kompetencjach zawodowych. Niedopuszczalna jest zgoda na tzw. przecieki prasowe dotyczące osób ubiegających się o te stanowiska. osobie wybranej już na prezesa spółki Skarbu Państwa właściciel powinien zapewnić możliwość skompletowania składu pozostałych członków zarządu zgodnie z własną oceną ich kompetencji; tylko wówczas cały zarząd działać będzie zgodnie, skutecznie i sprawnie. w przypadku dobrej oceny działań prezesa i zarządu spółki należy powszechnie stosować regułę nie ogłaszania nowego konkursu na wybór zarządu, tylko udzielenia rekomendacji na powołanie ich na drugą kadencję (dobry przykład - PKO BP) 4. NADZOROWANIE PRAC I KOMUNIKACJA ZARZĄDU, RADY NADZORCZEJ I WŁAŚCICIELA właściciel decyduje o kierunkach działania firmy oraz uzgadnia cele wyłącznie poprzez, wyjątkowo z udziałem, rady nadzorczej. W kwestiach operacyjnych, w których statutowo dla decyzji zarządu niezbędna jest akceptacja właściciela lub rady, regulaminy powinny umożliwić szybkie podejmowanie decyzji przez rady nadzorcze, z rygorami czasowymi dla konsultacji z właścicielem. praca zarządu spółki powinna być oceniana i na podstawie stopnia realizacji uzgodnionych celów spółki, a nie pod wpływem opinii mediów lub oczekiwań społecznych. zaniechać należy podejmowania decyzji lub wygłaszania poglądów podważających autorytet prezesa i zarządu spółki; w przypadku uzasadnionej, negatywnej oceny ich działania zarząd, ewentualnie jeden z członków zarządu, powinien być po prostu odwołany, a powody podane do publicznej wiadomości.

5 niedopuszczalne jest ingerowanie urzędników SP w działania operacyjne oraz wymuszania na zarządach spółek publicznych decyzji niezgodnych z zasadami działania rynku giełdowego, w tym w obszarze polityki informacyjnej. rady nadzorcze spółek SP, a także reprezentanci właściciela powinni być jawnie rozliczani z rażąco źle podjętych decyzji, w tym z decyzji personalnych. zasadne jest podwyższenie w kwestiach finansowych limitów decyzyjności rady nadzorczej oraz zarządu do wysokości powszechnie obowiązującej w korporacjach prywatnych. rady nadzorcze winne mieć zakaz publicznego komentowania bieżących decyzji zarządów i ocen ich działania, za wyjątkiem mediacji w sytuacjach kryzysowych. 5. POLITYKA PŁAC zniesienie ograniczeń płac zarządów spółek Skarbu Państwa wynikających z ustawy kominowej i określenia ich wynagrodzenia na poziomie firm prywatnych o podobnej skali i profilu działania. 6. ZWIĄZKI ZAWODOWE likwidacja uprawnień związków zawodowych do powoływania swoich przedstawicieli do rad nadzorczych i zarządów, z uwagi na konflikt interesów. W wyjątkowych, konkretnie umotywowanych sytuacjach mających na celu dobro spółki, związki zawodowe mogą ubiegać się o czasowy udział w zarządzie. udzielanie przez właściciela wsparcia zarządom spółek, które zgodnie ze strategią uzgodnioną z właścicielem podejmują decyzje kwestionowane przez związki zawodowe lub nieformalne grupy interesów. Kontakt: Emil Muciński Instytut Interwencji Gospodarczych BCC tel , emil.mucinski@bcc.org.pl; instytut@bcc.org.pl Business Centre Club istnieje od 1991 roku. Jest największą w kraju organizacją indywidualnych pracodawców. Zrzesza 2500 członków (osób i firm). Wśród członków BCC znajdują się największe korporacje krajowe i zagraniczne. Członkami Klubu są także uczelnie wyższe, wydawnictwa, szpitale, prawnicy, dziennikarze, naukowcy, lekarze, wojskowi i studenci. BCC koncentruje się na działaniach na rzecz rozwoju gospodarki i pomocy przedsiębiorcom. BCC jest członkiem Komisji Trójstronnej. Działa w 250 miastach i 24 lożach regionalnych na terenie całej Polski. Koordynatorem wszystkich działań BCC jest Marek Goliszewski. Kontakty prasowe: Więcej: oraz: