Postępowanie u kobiet z rakiem piersi

Transkrypt

1 Postępowanie u kobiet z rakiem piersi Rak piersi jest nowotworem złośliwym stanowiącym największy procent liczby nowotworów u kobiet. Jest chorobą cywilizacyjną, a po 65 roku życia pierwszą przyczyną zgonów kobiet. Paweł z Eginy tak opisuje etymologię tego słowa:,,rak pojawia się w każdej części ciała, ale szczególnie w piersiach kobiet i ulega owrzodzeniu. Żyły wokół są wypełnione i napięte niczym odnóża zwierzęcia zwanego krabem i stąd choroba wzięła swoją nazwę. Rozwija się podstępnie czasami przez wiele lat, a gdy jest wyczuwalny jako guzek, okazuje się że pierś trzeba usunąć, często razem z węzłami chłonnymi pachy. Gdzie ból, gdzie oznaki poważnej choroby?. Po takiej diagnozie następuje rozpacz i szok przed jej utratą, która w naszej kulturze postrzegana jest jako atrybut kobiecości i macierzyństwa. Aby temu zapobiec i dostrzec zachodzące w piersiach zmiany, każda kobieta powinna znać ich budowę oraz regularnie je badać, ponieważ profilaktyka jest jedną z najskuteczniejszych metod w walce z rakiem piersi. Zgrubienie, obrzęk, zaczerwienienie, wyciek z brodawki sutka powinny wzbudzić nasze podejrzenie. Szczególnie, gdy znajdujemy się w grupie podwyższonego ryzyka a w naszej najbliższej rodzinie były już przypadki zachorowania na raka piersi. Podstawową metodą leczenia jest leczenie chirurgiczne. W zależności od okresu rozwoju może to być leczenie oszczędzające lub radykalne zwane mastektomią. 1

2 Leczenie uzupełniające obejmuje chemioterapię, radioterapię czy hormonoterapię. Mastektomia oprócz zmian w psychice powoduje wiele niekorzystnych zmian fizycznych. Oprócz blizny, bólów kręgosłupa w kończynie górnej po stronie operowanej może dojść do zmniejszenia zakresu ruchu i siły mięśniowej. Ważne jest zastąpienie utraconej piersi protezą a obecnie coraz częściej wykonywaną rekonstrukcją piersi. Usunięte węzły chłonne pachy prowadzą do powstania obrzęku limfatycznego i stanowią najcięższe powikłanie. Oprócz ciężaru i rozpierania kończyny dochodzą problemy estetyczne. Aby do tego nie dopuścić należy jak najwcześniej po zabiegu chirurgicznym zapoczątkować rehabilitację ruchową oraz przestrzegać zasad profilaktyki przeciwobrzękowej. Amazonki powinny wykonywać automasaż a podczas snu układać na klinie rękę po stronie operowanej. Należy unikać noszenia ciasnej odzieży i uciskającej biżuterii, mierzenia ciśnienia, wykonywania wkłuć dożylnych, stosowania maści rozgrzewających, gorących kąpieli oraz przeciążania kończyny po stronie operowanej. Gdy to postępowanie jest nieskuteczne a obwody kończyny po stronie operowanej zwiększają się, do leczenia wprowadza się ręczny masaż limfatyczny. Masażysta musi przestrzegać zasad wykonania masażu oraz znać wskazania i przeciwwskazania do jego 2

3 przeprowadzenia, gdyż nieprawidłowo wykonany zamiast pomóc może przynieść wiele szkód. Jego celem jest opróżnienie drobnych, powierzchownych naczyń chłonnych oraz pobudzenie do skurczu naczyń chłonnych większych, głębiej położonych. W ten sposób przemieszcza się dośrodkowo chłonkę z obszarów masowanych, tworząc puste łożysko dla spływu limfy z terenów położonych obwodowo. W trakcie masażu uaktywniają się także połączenia między limfotomami, czyli obszarami o odrębnym spływie chłonki. Skuteczność masażu zależy od konsystencji i stopnia zaawansowania obrzęku. Im mniejszy obrzęk tym szybszy spadek obrzęku. Nie zawsze stosowanie masażu limfatycznego kończy się sukcesem. Jeżeli dojdzie do zwłóknienia tkanek, to zmniejszenie obwodów kończyny jest niemożliwe. Aby ocenić skuteczność leczenia fizjoterapeutycznego obrzęku chłonnego porównuje się obwody kończyn pomiędzy kończyną chorą i zdrową za pomocą taśmy krawieckiej. W masażu limfatycznym można stosować wiele technik i sposobów postępowania (zalecanych przez różnych autorów), jednak sam mechanizm oddziaływania na układ limfatyczny pozostaje nie zmieniony. Aby masaż przyniósł zaplanowany efekt należy przestrzegać następujących zasad: Pozycja do masażu ułatwiająca odpływ chłonki z drenowanej kończyny górnej tzn. w leżeniu tyłem, kończyna górna po stronie operowanej w niewielkim odwiedzeniu w stawie barkowym, lekko zgięta w stawie łokciowym i ułożona na klinie. Kończyny dolne zgięte pod niewielkim kątem w stawach biodrowych i kolanowych, ułożone na klinie, przez co zmniejsza się napięcie mięśni ułatwiając odpływ krwi. Niemasowane części ciała przykryte ręcznikiem. W celu uniknięcia podrażnienia skóry używamy środka poślizgowego np. oliwki. Niedopuszczalne jest stosowanie maści i żeli rozgrzewających. Masaż zaczynamy od rozprowadzenia środka poślizgowego techniką głaskania kończyny górnej po stronie operowanej w kierunku od dłoni do stawu ramiennego. Następnie należy udrożnić pnie limfatyczne i węzły chłonne leżące przy ujściu żylnym (doły nadobojczykowe). Dopiero teraz możemy przejść do opracowania kończyny masując od obwodu, pamiętając o dwukrotnym opracowaniu stawów. Opracowujemy w następującej kolejności: 3

4 o węzły chłonne pachowe, o węzły w obrębie stawu ramiennego, o naczynia chłonne na ramieniu w kierunku od stawu łokciowego do stawu ramiennego, o węzły chłonne w obrębie stawu łokciowego, o węzły chłonne w obrębie stawu ramiennego, o węzły chłonne pachowe, o naczynia chłonne przedramienia w kierunku od stawu nadgarstkowego do stawu łokciowego, o węzły chłonne w obrębie stawu nadgarstkowego, o węzły chłonne w obrębie stawu łokciowego, o naczynia chłonne palców i śródręcza w kierunku od palców do stawu nadgarstkowego, o węzły chłonne w obrębie stawu nadgarstkowego. Technikami stosowanymi w masażu limfatycznym są: głaskania, rozcierania (koliste, spiralne), uciski które powinny mieć charakter przepychający. Aby nie dopuścić do rozgrzania tkanek i pogorszenia stanu chorego powinny być wykonywane z umiarkowaną siłą. Masaż nie powinien sprawiać bólu. Tempo płynne, podyktowane wolnym przepływem chłonki ruchów na minutę. Każdą technikę powtarzamy 3-5 razy. Świeżo po radioterapii należy omijać okolicę blizny i miejsce po naświetlaniach. Czas trwania masażu limfatycznego kończyny górnej ok. 20 min. Ilość i częstotliwość zabiegów powinna być dostosowana indywidualnie do potrzeb pacjenta przez lekarza. Najczęściej jest to seria zabiegów wykonywanych codziennie, rzadziej 2-3 razy w tygodniu. Masaż kończymy techniką głaskania całej kończyny. 4

5 Według dostępnych badań najlepsze efekty można uzyskać przez łączenie kilku metod fizjoterapeutycznych, czyli masażu limfatycznego, masażu pneumatycznego, masażu wibracyjnego, masażu wirowego oraz ćwiczeń leczniczych. Nieodzownym elementem w terapii przeciwobrzękowej jest kompresyjne bandażowanie kończyny, które polega na ucisku kończyny mało elastycznymi gęsto tkanymi bandażami. Terapia ta utrzymuje efekt masażu, nadając kończynie odpowiedni kształt. Przyczynia się do poprawy wyglądu i funkcji kończyny, wpływa korzystnie na stan psychiczny chorych. Leczenie obrzęku nie jest łatwe i nie zawsze zakończone sukcesem. Dlatego wciąż poszukuje się nowych metod leczenia. PIŚMIENNICTWO: 1. Jeziorski A.: Chirurgia onkologiczna, Tom III i IV Wyd. PZWL,2009 Warszawa 2. Jassema J., Krzakowski M.(red.): Rak piersi. Praktyczny przewodnik dla lekarzy, Wyd. Via Medica, 2009, Gdańsk. 3. Mikołajewska E.: Fizjoterapia po mastektomii, Wyd. PZWL, 2010, Warszawa 4. Brauer W.J.: Herpertz U.: Schuchardt C.: Weissleder H.: Terapierichtlinie: Lymphödem- Diagnose und Therapie. Physikalische Medizin Rehabilitationsmedizin und Kurortmedizin, 2003, 13: Dziura J.: Postępowanie zachowawcze w obrzęku limfatycznym. Rehabilitacja w Praktyce, 2008, 6. Mika K.: Po odjęciu piersi. Wyd. PZWL, 2005, Warszawa 7. Földi M.: Strößenreuther R.: Grundlagen der manuellen Lymphdrainage. Urban& Fischer, 2003, München- Jena. 8. Walaszek R (red.): Masaż z elementami rehabilitacji. Wyd. REHMED, 2003, Kraków. 9. Prochowicz Z.: Podstawy masażu leczniczego. Wyd. PZWL, 2004, Warszawa. 5

6 10. Hanosz - Sokołowska D.: Fizjoterapia w leczeniu obrzęku limfatycznego po mastektomii, Fizjoterapia Polska, 2006, 4: Lewera D.: Poradnik dla amazonki. Pytania i odpowiedzi. Wyd. Literka, 2007, Warszawa. 12. Dal Pozzo E., Dilts J.: Kiedy To przydarzy się Tobie. Poradnik dla kobiet chorych na raka piersi. Świat Książki, 2009,Warszawa. 13. Tchórzewska H.: Rehabilitacja kobiet leczonych z powodu raka piersi. Poradnik. Federacja Stowarzyszeń Amazonki, 2007, Warszawa 14. Krukowska J., Terek M., Macek P., Woldańska- Okońska M.: Metody redukcji obrzęku limfatycznego u kobiet po mastektomii. Fizjoterapia, 2010, 18(4): Zborowski A.: Drenaż limfatyczny. Wyd. AZ, 2008, Kraków. 6