Historia niepodległości zapisana w polskich środkach płatniczych

Transkrypt

1 Historia niepodległości zapisana w polskich środkach płatniczych 11 listopada 1918r we Francji podpisano zawieszenie broni będące kapitulacją Niemiec i kończące I Wojnę Światową. Po tym fakcie w Warszawie Rada Regencyjna przekazała na ręce Józefa Piłsudskiego jako tymczasowego Naczelnika Państwa całą władzę cywilną i wojskową. Po 123 latach z odmętów historii zaczęła się wyłaniać POLSKA. Zarysy jej nie były określone. Powoli politycy i czyny zbrojne rysowały na mapie granice naszego państwa. Na południowym wschodzie we Lwowie toczyła się wojna ukraińska, zakończona upadkiem Ukraińskiej Republiki Ludowej w lipcu 1919r. Ziemie Galicji wschodniej aż po rzekę Zbrucz weszły w obszar Polski. Wielkopolska swoje miejsce wywalczyła powstaniem zakończonym r. Na Warmii i Mazurach 11 lipca 1920r odbył się plebiscyt, w wyniku którego tylko 3,5% ludności głosowało za przynależnością do Polski. Czas plebiscytu był niedobry toczyła się wojna polsko-sowiecka. Jak pamiętamy zagony Rosjan w sierpniu 1920r dotarły do Płocka. Na Śląsku budowę granic zakończono 18 czerwca1922r konwencją w Genewie po trzecim powstaniu śląskim. Wcześniej r państwa sprzymierzone zakończyły nasz spór o Śląsk Cieszyński. W tak kształtującej się sytuacji obieg pieniężny młodego państwa był dość złożony. Na rynku funkcjonowały marka polska typu jenerał i generał wprowadzone przez Niemców w 1916r, marki niemieckie, ost-ruble, ost-marki, korony austriackie z pieniądzem patriotycznym oraz ogromna ilość pieniądza zastępczego i plebiscytowego. Po zajęciu dawnego Królestwa Polskiego w sierpniu 1915r przez wojska niemieckie okupant utworzył Generalne Gubernatorstwo Warszawskie ze stolicą w Warszawie z generałgubernatorem Hansem H. von Beselerem. By pozyskać przychylność polaków dla swych militarnych celów cesarze Niemiec i Austrii r proklamowali utworzenie Królestwa Polskiego. Jego suwerenność nie została określona jak i też granice.w miejsce króla powstała 3-osobowa Rada Regencyjna. 9 grudnia 1916r powołano bankową instytucję emisyjną Polską Krajową Kasę Pożyczkową, która wyemitowała banknoty z nazwą waluty marka polska. Zapisano także w dewizie banknotu, że marka polska jest równą marce niemieckiej. Te banknoty były w obiegu do r. Ost-ruble i Ost-marki wprowadzili Niemcy

2 r na terenach północno-wschodnich Polski, gdzie powstała jednostka administracyjna Obszar Głównodowodzącego Wschodu w skrócie Ober-ost. Zarządzającym był Paul von Hindenburg. Banknoty te zakończyły swój żywot r. Na południu w dawnej Galicji funkcjonowały korony austriackie do 1920r. Marka polska już emitowana przez Polskę(bez klauzuli o równości z marką niemiecką) od stycznia 1919r,trafiła na Śląsk w 1922r i powoli wypierała markę niemiecką i pieniądz zastępczy. Pieniądz zastępczy plebiscytowy był w obiegu w latach Były to bony nisko nominałowe o małej wartości nabywczej, które swoimi treściami pełniły funkcję patriotyczną, polityczną. Tak trudny i skomplikowany rynek płatniczy istniał do reformy przeprowadzonej przez Władysława Grabskiego w kwietniu 1924r. W obiegu znalazła się złotówka równa 100 groszom. Na wystawie okres międzywojenny został wzbogacony banknotami i znaczkami kredytowymi wydanymi przez Ministerstwo Skarbu. To za pomocą tych znaczków, kwest i kontrybucji wojennych młode państwo mogło zgromadzić 75 ton złota, które było zabezpieczeniem siły nabywczej pieniądza polskiego. To złoto, później pod gradem kul karabinów i spadających bomb było wywiezione do Rumunii i Francji. Znalazło się w twierdzy Cayes na pustyni w Afryce, aresztowane przez rząd Vichy. To złoto stało się przedmiotem zabiegów Niemców Generalnej Guberni Polska i Banku Emisyjnego z Krakowa, wystąpiono o jego zwrot. Działania Rządu polskiego na emigracji i Stanów Zjednoczonych uchroniły nasz skarb. Złoto wróciło do kraju w 1945r. Okres II Wojny Światowej szeroko opisany jest przez banknoty Generalnej Guberni, pieniądz Wermachtu, getta łódzkiego, obozów koncentracyjnych i oflagów, pieniądz okupacyjny Związku Radzieckiego i PKWN. Wystawę zamykały banknoty i monety Polski Ludowej i dzisiejszej Rzeczpospolitej z ostatnią kolekcjonerską 50-złotówką z Janem Pawłem II na awersie. W numizmatyczna historię 90-lecia wpisuje się także Płock pokazany na odrębnej tablicy. W okresie r w obiegu były ruble i kopiejki, później marki niemieckie i fenigi a następnie marki polskie typu jenerał i generał. Ale przez cały czas wojny brakowało drobnego pieniądza. Aby temu zaradzić Płocki Związek Drobnego Kredytu wyemitował bony 5,10,20 kopiejek, potem miasto w styczniu 1917r wydało bony. Po wyzwoleniu ponownie miasto w 1919r wydrukowało papierowe monety 5,10,20 i 50 kopiejek. W tym samym czasie w Płocku występowały żetony na wodę. Woda była sprzedawana przez Wodociągi Płockie, w sześciu punktach miasta, których właścicielem był Adolf Weisblat. Posługiwano się żetonami na 1,2,3,5,10 i 20 wiader. Woda kosztowała 40 kopiejek za 100 wiader. W 1920r miasto rozpoczęło proces wykupu wodociągów, który zakończono w 1929r. W latach w kantynie 4 Pułku Strzelców Konnych posługiwano się monetami wojskowymi, które są już znane mieszkańcom naszego miasta. Na tablicy widzimy także żeton Hortex-u na 5 zł, za który można było kupić lody. Bogato prezentują się także bony PSS ZGODA w Płocku oraz jednodniowe talony PKN ORLEN wydawane z okazji Dnia Chemika. Z okazji wystawy i obchodów rocznicy niepodległości Poczta Polska Oddział w Płocku wydał kartkę pocztową z wizerunkami płockich banknotów. Jest to nawiązanie do tradycji i kartki, która ukazała się w 1916r promującej bony Płockiego Związku Drobnego Kredytu. Wystawa była czynna w Muzeum Mazowieckim w Spichlerzu do 16 listopada 2008r. Jan Waluś

3 Foto galeria zdjęć z otwarcia wystawy

4

5

6