Wykład VII. Gospodarka światowa w okresie r. Odrodzona Polska

Transkrypt

1 Wykład VII Gospodarka światowa w okresie r. Odrodzona Polska 1

2 Charakterystyka okresu Wpływ I WS na gospodarkę: 1. Koniec wielkich monarchii i powstanie w Europie wielu państw narodowych, a także ZSRR, i III Rzeszy. 2. Spadek produkcji rolnej i przemysłowej. 3. Wielka inflacja w Europie. 4. Długi wojenne i reparacje jako hamulce rozwoju Europy. 5 Zakłócenia w międzynarodowym systemie monetarnym i handlu. 2

3 Wskaźniki produkcji przemysłowej świata oraz wybranych krajów kapitalistycznych w latach (1913=100) Państwo Świat USA Wlk. Br Francja Niemcy Japonia Włochy Belgia Szwecja Czechosłow Polska

4 Udział państw w produkcji przemysłowej świata (1929 r.) USA (43%) Niemcy (11%) Wielka Br.(9%) Francja (7%) Włochy (3%) Japonia (3%) Pozostałe (24%) 4

5 Inflacja w Europie Środkowej i Wschodniej

6 Inflacja w ostatnim roku Najwyższy nominał banknotu Data stabilizacji Niemcy 30 mld % 100 bilionów 1923 WM Gdańsk 800 mln % 10 miliardów 1923 Polska % 10 milionów 1924 (luty) Austria % 5 milionów 1922 Węgry % 1 milion

7 Długi i reparacje wojenne EUROPA 12 mld USD USA 132 mld DM (33 mld USD) NIEMCY 7

8 Przełomowe fakty związane z problemem długów i reparacji: Konferencja w Spa (1920 r.) Plan Charlesa Dawesa (1924 r.) Plan Owena Younga (1929 r.) Moratorium Hoovera (1931 r.) Konferencja w Lozannie (1932 r.) 8

9 Charakterystyka okresu ( ) Wzrost populacji o 400 mln (do 2,2 mld) (mimo strat: I w.s. 8 mln; wojna domowa w Rosji 10 mln; w Hiszpanii 0,6 mln; kolektywizacja brak danych np. Ukraina (Hołodomor) 5-10 mln; epidemia grypy 40 mln). Rewolucja przemysłowo techniczna upowszechnienie się nowych wynalazków; wzrost znaczenia przemysłu elektrotechnicznego, elektronicznego, samochodowego (śr. transportu), chemicznego; wzrost nakładów na badania techniczne lider USA. Rozwój transportu kolej, lotnictwo, samochód, żegluga Zmiana struktur gospodarczych (nierównomierne zmiany w świecie i Europie lider Wlk. Brytania (rolnictwo 6%, przemysł 46%, usługi 48%) Kartelizacja i monopolizacja gospodarki 9

10 Lata 20. Stabilizacja systemu kapitalistycznego. Odbudowa gospodarek, stabilizacja budżetów i waluty do (rola pomocy i kredytów USA) Wkroczenie gosp. świat. na ścieżkę rozwoju lata (1925r. obroty handlowe, 1924r. produkcja przemysłowa >15%, rolnictwo 1924r. Nie wszystkie kraje!); Złote lata (wiodące: przemysł samochodowy, elektrotechniczny i energetyczny; koncentracja i monopolizacja, szybsze tempo wzrostu ludności niż produkcja żywności 2/3 ludności niedożywiona) Dominacja USA (inwestycje, kredyty) i ekspansja przemysłowa Japonii 10

11 Odbudowa gospodarki polskiej r. 11

12 Gospodarcze skutki zaborów Spuścizna I wojny światowej (1919r. 15% produkcji przemysłowej z 1913r.) brak jedności organizmu gospodarczego (pruski, rosyjski, Galicja) zróżnicowane ustawodawstwo cywilne, handlowe i skarbowe Istnienie różnych systemów celnych, monetarnych i kredytowych brak jedności komunikacyjnej i handlowej (brak połączeń kolejowych między Poznaniem a Katowicami, Śląska z Gdańskiem, obu tych regionów ze wschodem) 12

13 Tworzenie państwa polskiego Listopad 1918r. podporządkowanie się różnych ośrodków władzy J.Piłsudskiemu Wytyczenie granic wojna z bolszewikami ( ); plebiscyty na Śląsku (Powstania Śląskie ), Warmii i Mazurach Pozytywny wpływ wojny na gospodarkę (wzrost produkcji, spadek bezrobocia, źródła finansowania, kłopoty aprowizacyjne) 13

14 14

15 Struktura mniejszości narodowych w II Rzplitej (w %) Polacy (65) Ukraińcy (15) Żydzi (10) Białorusini (5) Niemcy (3) Pozostałe (2) 15

16 Struktura zatrudnienia Rzplitej w1921 r. (w %) Rolnictwo (65) Górnictwo i przemysł (17) Handel i ubezpieczenia (6) Administracja (4) Transport (3) Pozostałe działy (5) 16

17 Inflacja w Polsce Wzrost wydatków budżetowych; wzrost deficytu budżetowego bilionów marek polskich; tryliony mp!) Wzmożony dodruk pieniędzy papierowych Wzrostowi podaży pieniądza nie towarzyszyło zwiększenie się masy towarowej Podatek inflacyjny spadek dochodów realnych; strajki strajków, Zjawiska pozytywne: koniunktura przemysłowa, inflacyjna premia eksportowa (do pewnego momentu) 17

18 Tempo inflacji w Polsce (stosunek marki polskiej do dolara): marek za dolara

19 Reforma walutowa Władysława Grabskiego Szkoła Krakowska (równowaga budżetowa, dodatni bilans płatniczy, pożyczka zagraniczna Szkoła Warszawska (waloryzacja podatków i pożyczek wewnętrznych) Wł. Grabski premierem (18 XII 1923r.): podatek majątkowy, wstrzymanie druku marek, sprzedaż walut, Bank Polski) 19

20 Wymiana z kwietnia 1924 r marek polskich = 1 złoty 1 USD = 5 zł 1 CHF = 1 zł Polska wchodzi tym samym do systemu waluty złotej 20

21 Reforma rolna z grudnia 1925 r. Parcelacji podlegały nadwyżki ziemi powyżej: 180 ha (generalnie) 60 ha (w okręgach podmiejskich) ha (w województwach wschodnich i w gospodarstwach uprzemysłowionych) 21

22 Zamach majowy wpływ na gosp. Polski 12 maja 1926 wkroczenie Piłsudskiego do Warszawy 15 V 1926 nowy rząd premier Kazimierz Bartel, prezydent Ignacy Mościcki (umocnienie władzy wykonawczej; kontynuacja w zasadniczych sprawach polityki ekonomicznej. Sprzyjające warunki rozwoju gospodarki Polski (załamanie kursu złotego, wielki strajk górników angielskich, pozytywne skutki polsko-niemieckiej wojny celnej, wielki urodzaj 1925 r.) 22

23 Zamach majowy wpływ na gosp. Polski Uzyskanie pożyczki stabilizacyjnej w 1927r. (71,7 mln USD) Napływ kapitałów zagranicznych do Polski (głównie z USA, Anglii, Niemiec, Francji, Włoch, Szwecji) Wzrost inwestycji i produkcji wzrost zadłużenia odpływ zysków zagranicę 23

24 Zamach majowy wpływ na gosp. Polski Wzrost monopolizacji i kartelizacji gospodarki 1918 r. 6 karteli, 1923 r. 31 karteli, 1929 r. 133 karteli. Poparcie rządu dla rozwoju przemysłu (ulgi podatkowe dla budowniczych Gdyni i zakładających przedsiębiorstwa w tzw. Trójkącie Bezpieczeństwa 24

25 Zamach majowy wpływ na gosp. Polski Spadek bezrobocia 1926 r. 185 tys. bezrobotnych 1928 r. 80 tys. Bezrobotnych Wzrost płac realnych robotników (pomiędzy średnio 22-50%) Korzystne zmiany w położeniu rolnictwa (wyższe ceny, większa siła nabywcza, wzrost popytu na ziemię parcelacja na drodze wolnorynkowej sprzedaży 200 tys. ha rocznie!!!) Emigracja Polaków popierana przez rząd. 25