Aleksandra Zapotoczny. Nasz Wicek. harcerz kapłan męczennik

Transkrypt

1 Aleksandra Zapotoczny Nasz Wicek harcerz kapłan męczennik

2 Nasz Wicek harcerz kapłan męczennik

3 Opracowanie: Aleksandra Zapotoczny Współpraca: Marek Różycki Nasz Wicek harcerz kapłan męczennik W 100. rocznicę urodzin ks. phm. Stefana Wincentego Frelichowskiego 2013 Rok Błogosławionego

4 Nasz Wicek harcerz, kapłan, męczennik Stowarzyszenie Wspólnota Polska 2013 Co wiemy dzisiaj o ks. phm. Stefanie Wincentym Frelichowskim? 5 Opracowanie: Aleksandra Zapotoczny Współpraca: Marek Różycki Projekt sfinansowany przez Urząd Marszałkowski Województwa Kujawsko-Pomorskiego w ramach programu obchodów Święta Województwa. Okładka: reprodukcja obrazu pędzla Roberta Bluja ofiarowanego dla Kościoła NMP w Toruniu w dniu 7 czerwca 2013 r. Kim jest dla nas, żyjących w XXI wieku, polski Męczennik z Dachau? Wykorzystano zdjęcia z archiwum rodzinnego Krzysztofa i Zygmunta Jaczkowskich, archiwum ZHP na Litwie, Urzędu Miasta Chełmży, Romana Wróbla. Korekta: Julia Pniewska Projekt graficzny i łamanie: Malgorzata Hernik Wydawca: Stowarzyszenie Wspólnota Polska Wydawnictwo: Non Omnis, ISBN Publikacja przybliża postać Patrona Harcerstwa widzianą oczami tych, których łączy z Wickiem szczególna więź i którzy żywią do Niego szczególne nabożeństwo. Pragnie naświetlić istniejące już inicjatywy, mające na celu rozszerzenie kultu Błogosławionego, i w oczekiwaniu na kanonizację ma zachęcić do nowych. Jest świadectwem żywej pamięci ks. Wicka wśród harcerzy i nieustannej ich modlitwy za wstawiennictwem ich Patrona. Dziękujemy za ich szczerą refleksję!

5 6 Modlitwa o łaski za wstawiennictwem Patrona Harcerstwa Polskiego Błogosławionego ks. phm. Stefana Wincentego Frelichowskiego Boże, w Trójcy Przenajświętszej, dziękujemy Ci za to, że dałeś Harcerstwu Polskiemu Patrona, księdza phm. Stefana Wincentego Frelichowskiego, heroicznego świadka miłości pasterskiej, przewodnika i wiernego przyjaciela, który, służąc Bogu, Ojczyźnie i bliźnim, pozostał także do końca wierny Harcerskiemu Prawu. Całe jego życie jest bowiem jakby zwierciadłem, w którym odbija się blask owej Chrystusowej filozofii, wedle której prawdziwe szczęście osiąga ten, kto w zjednoczeniu z Bogiem staje się człowiekiem pokoju, czyni pokój i niesie pokój innym. On oddał całe swoje życie Bogu, niosąc pokój i miłość pasterską bliźnim. Był żywym przykładem Dobrego Pasterza, który nigdy nie opuszcza swoich owiec. Ojcze Miłosierny, udziel nam, za przyczyną naszego Patrona, zgodnie z Twoją wolą tej łaski, o którą prosimy z nadzieją, że zostanie rychło włączony w poczet Twoich świętych. Amen. (Za zgodą władzy kościelnej) 7 O łaskach otrzymanych należy powiadomić: Kuria Diecezjalna Toruńska ul. Łazienna 18, Toruń

6 Rok błogosławionego księdza phm. Stefana Wincentego Frelichowskiego 9 23 lutego 2013, Warszawa Katedra Polowa Wojska Polskiego Msza Święta rozpoczynająca 100-lecie urodzin bł. ks. phm. Stefana Wincentego Frelichowskiego 2 maja 2013, Warszawa Kancelaria Prezydenta RP Uroczyste wręczenie Flagi Zlotowej 7 8 czerwca 2013, Toruń Harcerskie Czuwanie z Błogosławionym Toruńskie Spotkanie Młodych 6 12 sierpnia 2013, Toruń Międzynarodowy Zlot Harcerzy i Sakutów Wicek września 2013, Jasna Góra Pielgrzymka Harcerska 14 grudnia 2013, Dachau Pielgrzymka do miejsca śmierci Patrona Harcerstwa 23 lutego 2014, Warszawa Katedra Polowa Wojska Polskiego Msza Święta kończąca Rok Błogosławionego

7 Wprowadzenie Jest synem naszej ziemi 11 Piotr Całbecki Marszałek Województwa Kujawsko-Pomorskiego. Mam szczerą wolę całym życiem pełnić służbę Bogu i Ojczyźnie, nieść chętną pomoc bliźnim ślubował 14-letni Wicek Frelichowski, przypinając pierwszy raz krzyż harcerski. Przez następne 18 lat, również w piekle niemieckich obozów śmierci, kierował się miłością do uciśnionych i biednych. W każdym widział bliźniego, był zawsze pogodny prawdopodobnie nie zdając sobie sprawy, że cytuje prawo harcerskie, zgodnie zapewniają świadkowie męczeństwa Stefana Wincentego Frelichowskiego. Bo mimo że w katowniach Stutthofu, Sachsenhausen i Dachau, przyszły błogosławiony, był już dojrzałym mężczyzną i kapłanem, nigdy nie przestał być wierny harcerskiemu przyrzeczeniu. Dumny jestem, że to syn naszej ziemi, szacunkiem dla każdego człowieka pokonał kulturę nienawiści, przemocy i śmierci i patronuje dziś Harcerstwu Polskiemu.

8 12 I Wspomnienia rodzinne 13 Dobry przykład wyniósł z domu Zygmunt Jaczkowski Siostrzeniec ks. Frelichowskiego, harcmistrz. Często wspominamy dom, w którym się urodziliśmy, brat i ja. W domu dziadków, rodziców błogosławionego... I to moja babcia miała wpływ na to, że zostałem harcerzem. Kiedy w drugiej klasie szkoły podstawowej zachęcony przez drużynowego powiedziałem mamie, że chcę zostać zuchem, a ta, wymieniając mi szereg problemów związanych z zakupem mundurku, chciała to moje wstąpienie opóźnić o rok, babcia się za mną wstawiła, mówiąc: Wujek byłby zadowolony, gdybyś został harcerzem. Ja mam oszczędności, dołożę się do tego mundurka. I tak się stało. Babcia często podchodziła do bieliźniarki, gdzie była maska pośmiertna jej syna, kładła na nią rękę w milczeniu; w zadumie tak się modliła. Zdjęcie z okresu maturalnego.

9 Opieka Wujka nie odstępowała mnie przez całe życie. Pra- Zdolność rozdawania dobra i umiejętności organizacyjne, cowałem jako nauczyciel, byłem harcmistrzem. Kiedy w stanie które wyróżniły Wujka na terenie Dachau, mają swoje źródło wojennym próbowano mnie przeciągnąć na stronę donosicieli, nie tylko w harcerstwie... To otwarcie się na drugiego czło- ks. Kajski, superior jezuitów, który był kolegą obozowym Freli- wieka panowało w domu Frelichowkich. Prawdopodobnie chowskiego, doradził mi, abym na wszelkie propozycje odpo- z inicjatywy Wicka narodziła się wśród rodzeństwa tradycja, że wiadał, że Wujek byłby niezadowolony. I właśnie te słowa były w dzień święta, urodzin czy imienin dzieciaki roznosiły chleb 14 dla mnie bronią. Kiedy mi kazano coś podpisywać, mówiłem: Wujek byłby niezadowolony. Jaki wujek? Frelichowski. i bułki biednym. Ani babcia, ani mama o cokolwiek prosiliśmy dla innych, nie odmawiały. Nikt się nie zastanawiał, czy będzie 15 Przecież on nie żyje. I roz- czegoś nam brakowało, czy będziemy mieć na potem, trzeba mowa z jakimkolwiek urzęd- było się podzielić. nikiem się kończyła. Wśród wielu inicjatyw zorganizowanych przez Wicka Dziadkowie do Torunia w obozie, było utworzenie Caritasu obozowego, który pozwolił przeprowadzili się z Chełmży na przeżycie wielu więźniom w okresie głodu. W obozie można w 1939 r. po to, żeby być było otrzymywać paczki. Wicek wyszukiwał osoby, które ich bliżej Wujka, toruńskiego nie otrzymywały. Później wysyłał ich nazwiska do rodziny, do kapłana, żeby mógł się znajomych; przede wszystkim przez babcie i dziadka prosił, u nich stołować. On mógł żeby poszukiwali osób, które by wysyłały paczki na nazwisko przybiegać do rodziców tamtych osób, które nie miały nikogo. I dzięki temu poznali- i zostawiał im do prania śmy grupę ludzi, z regionu Kaszub czy Brzeźna Szlacheckiego, koszule. Wśród nich była z którymi do dziś łączy nas przyjaźń. Wujek kazał im dziękować. koszula nocna, której No więc kiedy babcia im podziękowała, to oni jej samej paczkę używał przez okres semi- przysłali, to znów ona im i tak się zaczęły znajomości, które narium. Jest na niej jesz- do dziś utrzymujemy. cze wyhaftowany numer Babcia i Mama powtarzały, że Wujek nie miał zamiaru Pamiątka prymicji. i dziś stanowi ona tę relikwię, którąprzeka- pracować na parafii dłużej niż dwa lata. Pragnął wyjechać na misje do trędowatych. Dlatego o. Marian Żelazek, autor zapi- zujemy w kawałeczkach sków potajemnie pisanych w Dachau wraz z ks. Bernardem ludziom. Czaplińskim, kandydat do Nagrody Nobla, wyjechał do Afryki

10 i założył w jego imieniu kolonie trędowatych. Dla Wujka śmierć dzieci. Wraz z dziadkiem w 1954 r. czekali na Wujka aż wróci nie była niczym strasznym. Poczytywał sobie za zaszczyt to, z obozu. Ci, którzy wracali z obozu i wiedzieli o jego śmierci, że może przygotować chorych na ostatnią drogę. bali się jej tę wiadomość przekazać. Babcia moją mamę posłała Warto przeczytać jego pamiętnik, ale także zeznania osób nawet do sklepu po guziki, by doszyć je do sutanny Wujka zebranych na kartkach publikacji Roberta Zadury. Także wątek i planowała, co ugotuje na jego powrót z obozu. Kiedy dowie- Agnieszki Orłowskiej jest bardzo ważny. To nie była tylko działa się prawdy powiedziała: Nie mam już ostatniego syna, 16 jego dziewczyna, którą pozostawił; ta decyzja była wspólna, ona także zrezygnowała z miłości dla Boga. To jest ogromne widocznie Bóg tak chciał. W naszym rodzinnym archiwum po Wujku mamy 17 poświecenie dwójki zakochanych ludzi. A Wujek pięknie w posiadaniu maskę, którą wówczas w obozie, na prośbę ks. o tym pisał... Bernarda Czaplińskiego, późniejszego ordynariusza diecezji chełmińskiej, wykonał ówczesny student Niezwykłe pamiątki medycyny Stanisław Bieńka. Jest ona wykonana z gipsu i domieszką wapna. Po wykonaniu została Krzysztof Jaczkowski Siostrzeniec ks. Frelichowskiego. ukryta, zakopana na plantacjach niedaleko obozu, gdzie pracowali głównie księża. Po Wspomnień o Wujku jest wiele... Wicka koledzy nazywali wesołkiem. Pamiętam, jak moja babcia, Marta Frelichowska, opowiadała, że Wicek pewnego razu wchodził do domu oknem, wspinając się po rynnie i gzymsach na kamienicy. Później ktoś z sąsiadów pytał, czy w tym domu mieszka lunatyk. Innym razem Wicek narobił szkody w piekarni. Listonosz przyniósł paczkę, w której znajdowały się świece, służące do odstraszania gryzoni. Wicek rozpakował paczkę i w piekarni odpalił świece. Było dużo huku, a siarką przeszło znajdujące się w piekarni pieczywo. Trzeba było wycofać ze sprzedaży całą partię chleba. Tak się złożyło, że babcia przeżyła śmierć czwórki swoich śmierci Wujka, o. Marian Żelazek i ks. Bernard Czapliński napisali wspomnienia; pisali potajemnie w obozie; są one także w naszym posiadaniu. Jest to tekst kaligrafowany, pisany pięknym językiem wraz z wierszem Wujka. I następną pamiątką po Wujku jest krzyżyk z jego numerem obozowym; z tym krzyżykiem umierał... Krzyżyk, który trzymał ks. Frelichowski, gdy umierał.

11 Modlę się do Wujka i on mi pomaga. Raz udostępniliśmy jego relikwie osobie chorej na raka. Modliła się przed nimi. Ta osoba do dziś żyje. Pamiętam ogromne wzruszenie mojej mamy podczas beatyfikacji Wujka, przecież beatyfikowany był jej brat. To ona podczas uroczystości niosła dary do rąk Ojca Świętego. Jakie wspomnienie ks. Frelichowskiego jest obecne w waszym domu? Moja babcia Eleonora Olkowska i jej siostra Marcjanna Jaczkowska, siostry błogosławionego, często wspominały swój dom rodzinny: atmosferę wzajemnej miłości i troski o siebie nawzajem, 18 Nasz Wicek 19 Siostra Wincenta Olkowska Ze Zgromadzenia Sióstr Pasterek od Opatrzności Bożej wnuczka Eleonory Olkowskiej, siostry bł. ks. Stefana Wincentego Frelichowskiego. Siostra nosi to samo imię, co wujek Wicek. Jest to imię zakonne, czy sama sobie je Siostra wybrała? Nigdy bym się nie ośmieliła. Zaproponowali mi je moi przełożeni, abym przyjęła takie imię, jak bł. Frelichowski. Mając do wyboru pomiędzy Stefanią a Wincentą, wybrałam Wincentę. Kim był ks. Frelichowski? Gdyby poproszono mnie o krótkie przedstawienie osoby bł. ks. Frelichowskiego, to powiedziałabym, że był świadkiem prawdziwej miłości bliźniego i Boga. Wzorem kapłana, który podczas drugiej wojny światowej dobrowolnie poświęcił się posłudze chorym na ciele i duszy, co zakończyło się jego śmiercią w przededniu wyzwolenia obozu. Ulica Chełmińska, przy której zamieszkali Frelichowscy. religijność rodziców, którzy kształtowali ją w swoich dzieciach, ale i wśród pracowników (mieli własną piekarnię), kiedy wieczorem wszyscy razem zbierali się na wspólny pacierz, śpiew litanii czy pieśni religijnych. Nieobca była też im zabawa i częste spotkania szerszego grona rodziny i przyjaciół. Najczęściej wspomniały przygodę dziesięcioletniego Wicka, którego zamknięto w kościele po Mszy prymicyjnej, gdzie był ministrantem. Po jakimś czasie koło kościoła przechodził ksiądz, który usłyszał pukanie do drzwi i uwolnił Wicka. Sam wspominał, że nie wie, jak wrócił do domu, chociaż było to blisko. Zapytany przez mamę, gdzie był tak długo, odpowiedział, że w kościele. Został wtedy uka-

12 rany za kłamstwo, gdyż Msza skończyła się już dawno. Wicek nie wytłumaczył się i przyjął karę, a całe wydarzenie kilka dni odchorował, pozostając nawet w łóżku. Zaprzyjaźniony ksiądz, gdy spotkał się z rodzicami Wicka, opowiedział im historię i wytrwałością można osiągnąć wybrany cel, a także prawość serca i czynów. zamknięcia chłopca w kościele i dopiero wtedy zrozumieli, że mówił prawdę. Ksiądz Frelichowski pisał pamiętnik Na czym polega świętość na przykładzie ks. Frelichowskiego? Polega ona na poważnym traktowaniu dwóch przykazań miłości miłości do Boga i bliźniego. Te dwa przykazania zawierają wszystkie wartości, jakimi kierował się w życiu Błogosławiony. Jestem pewna, że gdyby każdy człowiek traktował je tak poważnie i dosłownie, świat byłby rajem na Ziemi. Jego diariusz jest zwierciadłem jego życia, duszy, pracy, tego jak osiągnąć doskonałość, idąc małymi krokami do przodu, jak powstawać i zaczynać 21 Jaki przykład dla harcerzy daje ks. Frelichowski? Ksiądz Frelichowski mówił, że harcerstwo ma idealne zasady i idee. Zdawał sobie sprawę z tego, że od nowa. Jest on dla nas przykładem tego, jak powinien wyglądać proces rozwijania się miłości do rodziców, rodzeństwa, rodziny, przyjaciół i ludzi spotykanych na drodze życia. Fragmenty pamietnika, który Wicek zaczął spisywać w gimnazjum. aby je poprowadzić, trzeba te cechy posiadać i tu może być przykładem szczerej samooceny, prawdy o sobie samym i swych słabościach. Może być przykładem pracy nad sobą; udowadniał, że małymi kroczkami Z okazji beatyfikacji napisała Siostra pieśń, która wykonano podczas procesji relikwii. Jak sięgam pamięcią, od najmłodszych lat wiedziałam, że beatyfikacja kiedyś nastąpi. Pamięć o Wujku w rodzinie była ciągle żywa. Zarówno babcia, jak i ciocia starały się przekazać nam o ich wspólnym życiu i o nim samym jak najwięcej informacji. W domu często gościli księża-współwięźniowie z obozu koncentracyjnego, dzieląc się swoim świadectwem

13 i spotkaniami, opowiadając o przyjaźni z Wujkiem. Co roku cała rodzina gromadziła się na specjalnych mszach świętych, podczas których modlono się o wyniesienie go na ołtarze. Były organizowane inne formy spotkań, napełniające nasze Publikacje o życiu Wicka 22 serca wiarą, że ten dzień dla chwały Bożej i na pożytek ludzi kiedyś nastąpi. Sam moment beatyfikacji stał się wielkim dziękczynieniem za ten dar, osobę takiego kapłana, a na dodatek kogoś tak bliskiego. Beatyfikacja uświadomiła mi, że muszę od siebie więcej wymagać, bo do tego zobowiązuje mnie błogosławiony Wujek. W czasie uroczystości beatyfikacyjnej, podczas procesji z relikwiami, wykonywano pieśń, którą Dr Robert Zadura Autor licznych publikacji o bł. ks. Stefanie Wincentym Frelichowskim, w tym Jego historycznej biografii naukowej, opracowanej na podstawie wieloletniej kwerendy archiwalnej, wykorzystującej m.in. materiały udostępnione przez rodzinę błogosławionego. 23 skomponował Roman Grucza do słów mojego autorstwa. Napisanie pieśni na beatyfikację było dla mnie przelaniem tego, co nosiłam w sobie. Treść utworu zaakceptowała komisja i cieszę się, że mogłam mieć w tym swój mały udział. Czy Siostra odczuwa potrzebę ukazania świadectwa ks. Frelichowskiego we współczesnym świecie? Czy uroczystości ku czci błogosławionego mogą zwiększyć liczbę czcicieli? Rok błogosławionego jest ukazaniem na nowo w dobie nowej ewangelizacji postaci kapłana takiego, jakiego dzisiejszy człowiek potrzebuje i szuka... Odczuwam potrzebę ukazania świadectwa życia błogosławionego z całą jego pokorą, zawierzeniem i trudami codziennego życia i jego wartościami. Jak najbardziej wszelkiego rodzaju wspomnienia błogosławionego mogą zwiększyć liczbę czcicieli, bo w dzisiejszym zabieganiu i pogoni człowiek nie ma czasu sam usiąść i szukać, poznawać itd. i zawsze łatwiej jest przyjąć i poznać coś, co inni nam podsuną... Rodzina Frelichowskich (od lewej: najstarszy syn Czesław, matka Matra, najmłodsza Marcjanna, Elunia, Leszek, Stenia, ojciec Ludwik, Wicek).

14 24 Dyplom przyjęcia do Sodalicji Mariańskiej, w której czynnie udzielał się Wicek. W postaci Wicka, jak mówiono na ks. Frelichowskiego w domu oraz w gronie przyjaciół, każdy może odkryć coś dla siebie i zachwycić się Jego osobą. Dla jednych będzie to harcerstwo, dla innych autentyczność Jego życiowych wyborów, jeszcze dla innych odwaga i bezinteresowność, jaką okazał za drutami niemieckich więzień i obozów koncentracyjnych. Wiele wiadomości o Jego życiu można znaleźć w opracowanych przeze mnie książkach, zwłaszcza w biografii, w której wykorzystałem bardzo bogaty materiał źródłowy, obejmujący zarówno archiwa kościelne, jak i państwowe. Ponadto skorzystałem z bardzo bogatej literatury przedmiotu, obejmującej nie tylko książki naukowe czy artykuły, ale przede wszystkim źródła własnoręcznie spisywane przez ks. Frelichowskiego. Na uwagę zasługują szczególnie informacje zawarte w Pamiętniku, Rozważaniach na tle Ewangelii oraz listach napisanych przez niego w obozie, a także w zeznaniach świadków składanych na poczet procesu beatyfikacyjnego. Inną bardzo ciekawą publikacją, ukazującą życie tego niezwykłego człowieka, jest pięknie edytorsko dopracowany przeze mnie trzyjęzyczny album. Wspaniałe fotografie, które się w nim znajdują, odsłaniają współczesnemu czytelnikowi Jego męczeńską drogę prowadzącą go do świętości. Dzięki starym oryginalnym zdjęciom, rycinom, licznym dokumentom oraz pocztówkom, świat, w którym żył Wicek, staje się bliższy współczesnemu czytelnikowi. Zachęcam także do lektury materiałów opublikowanych na kartach Biuletynu Parafii Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny i Błogosławionego Księdza Stefana Wincentego Frelichowskiego, zwłaszcza numeru 15, gdzie zebrałem i opracowałem wspomnienia o Wicku, liczące 192 strony druku. Są to relacje osób, które znały Wicka, Jego kolegów obozowych oraz rodziny państwa Frelichowskich, a także sympatii, którą miał przed wstąpieniem do seminarium, Agnieszki Orłowskiej. Podczas tej niezwykłej lektury na bieżąco można dowiedzieć się wielu ciekawostek o Wicku od bezpośrednich świadków Jego życia. Czym Wicek dziś zachwyca, szczególnie ludzi młodych? Ludzi młodych może zachwycić swoją autentycznością. Wielu być może chce zaszufladkować Jego postać. Pokazać go tylko w pryzmacie świętości z aureolką nad głową, a kiedy 25

15 26 czyta się Jego biografię, odkrywa się, że jest to człowiek z krwi i kości, który musiał dokonywać bardzo dramatycznych życiowych wyborów. Śledząc Jego sylwetkę, analizując Jego postać, można zauważyć m.in. trzy główne momenty w Jego życiu, które miały znaczący wpływ na Jego dalsze losy. Pierwszy moment to chwila, gdy Wicek zdecydował się wstąpić do seminarium duchownego w Pelplnie. Na kartkach Jego Pamiętnika, widać z jak wielką odpowiedzialnością rozważał On tę decyzję i jak duże miała ona wówczas dla niego znaczenie. Po długiej modlitwie oraz głębokich rozmyślaniach zdecydował się porzucić świat świecki z planami założenia własnej rodziny i krótko po żołniersku odpowiedzieć na wezwanie Chrystusa: Pójdź za mną. Drugi moment to czas przypadający na Jego pobyt w Toruniu, a zwłaszcza pierwsze dni i tygodnie II wojny światowej. Wiele osób radziło Wickowi, by uciekał, był bowiem aktywnym harcerzem oraz kapelanem Chorągwi Pomorskiej. On mimo tych ostrzeżeń pozostał na swojej placówce, choć wiedział, jakie mogą być tego konsekwencje. No i ten trzeci, najbardziej wyrazisty moment z 1945 r., kiedy powszechnie czuło się koniec wojny, nawet w obozie koncentracyjnym, który nie przypominał już wówczas tego, czym był przez ostatnie lata swojej bestialskiej działalności. Wicek odważył się wówczas nieść pomoc cierpiącym, chorym na tyfus i po raz kolejny udowodnił, że posługa jest dla niego najważniejszą rzeczą w życiu. Docierał do cel, które były odgrodzone od reszty obozu. Nie bojąc się, przechodził do pomieszczeń niedostępnych dla innych więźniów, w których okna i drzwi były zabite deskami. On doskonale wiedział, że 27

16 28 tam na niego może czekać śmierć, ale do końca wypełnił swoje powołanie. Posługiwał umierającym ludziom, którzy prosili o pomoc w tak dramatycznej, ostatniej minucie swojego życia. Oni pragnęli, by ktoś był przy nich. I wówczas On, dla setek osób konających w obozie koncentracyjnym w Dachau, w tym piekle na Ziemi, był człowiekiem, był kapłanem, był Wickiem. I myślę, że to jest ta niezwykła autentyczność tej postaci, która w fenomenalny sposób, może być dzisiaj wzo- II Z nauczania duszpasterzy 29 rem do naśladowania dla młodych ludzi. Patrząc na tę postać w chwilach naszych problemów i trudności, można poczuć, że jest On nam bliski. Oto wasz patron Ta bliskość i autentyczność jest dla mnie tym, co w Wicku mnie zachwyca... JE Sławoj Leszek Głódź Arcybiskup Metropolita Gdański, Delegat Episkopatu Polski do spraw Harcerstwa w latach Kim był ks. Stefan Wincenty Frelichowski? Był kapłanem i harcerzem, wybitnym harcerzem. Przez krzyż cierpień i życia szarego z Chrystusem do chwały zmartwychwstania takie słowa wypisał na swym obrazku prymicyjnym. Święcenia kapłańskie przyjął prawie 76 lat temu, 14 marca 1937 roku, w pięknej, starożytnej Katedrze w Pelplinie. Podczas tamtego, uroczystego dnia nie zdawał sobie jeszcze sprawy, że ten krzyż cierpień, przyjdzie tak bardzo szybko, po niespełna trzech latach kapłańskiej pracy w parafii Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Toruniu. Bo oto już 17 października 1939 roku ks. Frelichowski Dowód osobisty Stefana Wincentego Frelichowskiego. został aresztowany. Przeszedł przez więzienia i obozy w Toru-

17 30 niu, Stutthofie, Sachsenhausen, najdłużej w Dachau. W tamtych ciężkich obozowych warunkach objawił najpiękniejsze cechy swego kapłańskiego powołania, organizując wspólne modlitwy, spowiadając, wspierając umęczonych, a niekiedy załamanych współwięźniów. Po latach jeden z towarzyszy Jego obozowej niedoli, ks. Bernard Czapliński, późniejszy Biskup Chełmiński, wspominał: Nikt nie zapomni owego Wielkiego Czwartku 1940 roku, gdyśmy mogli dzięki Jego staraniom i zapobiegliwości wprawdzie w sposób katakumbowy odprawić pierwszą od chwili aresztowania mszę św.. W obozie w Dachau podjął najbardziej ryzykowne zadanie: przekradał się do baraków chorych na tyfus, niosąc im kapłańską pomoc. To tam zaraził się śmiertelnie. Zmarł w opinii świętości 23 lutego 1945, u schyłku wojny i obozowej gehenny. Nawet niemieccy nadzorcy obozu w Dachau uznali wyjątkowość ks. Frelichowskiego. Zanim spalono Jego ciało w krematorium, pozwolono więźniom-kapłanom na wspólną modlitwę przy zmarłym. 54 lata później Ojciec Święty Jan Paweł II, w czasie VII Pielgrzymki do Ojczyzny, w Toruniu, wyniósł księdza Stefana Wincentego Frelichowskiego do chwały błogosławionych. Powiedział wtedy: że świadectwo życia Bł. Wincentego Frelichowskiego, współczesnego bohatera, kapłana i człowieka pokoju stanowi wezwanie dla naszego pokolenia. Wezwanie do odważnego dawania swoim życiem świadectwa wierności Bogu i miłości do ludzi. W postawie ks. Frelichowskiego, która w tak wspaniały sposób uzewnętrzniła się w czasie lat obozowej gehenny, odczytać również można ukształtowaną w toku harcerskiej służby wrażliwość na potrzeby innych. Wicek (drugi od lewej) na obozie harcerskim. Drodzy Druhowie i Drogie Druhny! W szeregi harcerstwa, a dokładnie do 2 Drużyny Harcerskiej im. Zawiszy Czarnego, Stefan Wincenty Frelichowski wstąpił 21 marca 1927 roku. Miał wtedy 14 lat i był uczniem 4 klasy gimnazjalnej w swej rodzinnej Chełmży, dawnej stolicy biskupiej. Rodzina pisał dała mi zdrowy i jasny pogląd na życie. Wszczepiła w mą duszę ten Boski pierwiastek, wszczepiła mi miłość ogólnoludzką dla uciśnionych i biednych, i dała mi poszanowanie dla pracy. Z biegiem lat zdobywał kolejne stopnie harcerskie aż po Harcerza Rzeczypospolitej, był zastępowym, potem dru- 31

18 żynowym. W Seminarium Duchownym w Pelplinie działał powinna dawać swoim członkom coś więcej niż uczestnictwo w Starszoharcerskim Zrzeszeniu Kleryków ZHP był jego w przyjemnych, atrakcyjnych obozach letnich. Mianowicie: komendantem. Po święceniach, już jako kapłan w Toruniu, pełne wychowanie obywatela, znającego dobrze swoje obo- był kapelanem Pomorskiej Chorągwi ZHP. Czynny na wielu wiązki dla Ojczyzny. Zapisał na kartkach Pamiętnika i taką polach, jako instruktor, redaktor, organizator letnich obozów. myśl: Państwo, którego wszyscy obywatele byliby harcerzami, Przez wiele lat prowadził Pamiętnik zapisywał w nim, byłoby najpotężniejszym ze wszystkich. Przez lata swojego 32 z głębi serca płynące, myśli o swym życiu, o kapłaństwie, a także o harcerstwie. Ksiądz druh Frelichowski stawiał sobie odpowie- życia w Chełmży, a potem w Pelplinie i Toruniu, starał się realizować najpiękniejszą zasadę harcerskiej służby: 33 dzialne zadania, dużo też wymagał od siebie. Jakże wiele tych wychowanie młodzieży przez młodzież. I przyrzekał myśli, zapisanych w Pamiętniku, harcerstwu poświęconych, solennie, że zawsze będzie harcerzem z ducha i z czynu. zachowało do dziś swoją aktualność i myślową atrakcyjność. Harcerstwo i kapłaństwo. Dwa motywy życia Błogosławio- Zanotował m.in., że przynależność do harcerskiej drużyny nego. Wzajem z sobą sprzęgnięte, wzajem z sobą splecione. W swojej toruńskiej homilii, wygłoszonej podczas beatyfikacji księdza Frelichowskiego, Ojciec Święty mówił, że całe Jego życie jest bowiem jakby zwierciadłem, w którym odbija się blask owej Chrystusowej filozofii, wedle której prawdziwe szczęście osiąga ten, kto w zjednoczeniu z Bogiem staje się człowiekiem pokoju, czyni pokój i niesie pokój innym. Ten pokój niósł i innym ofiarował, szczególnie podczas swej długiej, ponadpięcioletniej drogi krzyżowej wiodącej przez niemieckie więzienia i obozy. Drogie Druhny i Druhowie! Bardzo jestem rad, że Harcerstwu Polskiemu został ofiarowany ten Błogosławiony Patron, jednoczący wszystkich harcerzy. Składając za młodu przysięgę harcerską, przyszły Błogosławiony zrozumiał najgłębszy sens harcerskiego CZUWAJ. Wytrwał, czuwając, przy harcerskich ideałach. To swoje harcerskie czu- Legitymacja harcerska. wanie związał z tym Bożym czuwaniem, do którego Chrystus

19 Świętość to wierność w małych rzeczach 34 JE Józef Guzdek Biskup Polowy Wojska Polskiego, Delegat Konferencji Episkopatu Polski do spraw Harcerstwa. 35 Ogłoszenie Roku bł. ks. Frelichowskiego to jedna z inicjatyw mających na celu rozpowszechnienie kultu Patrona Harcerstwa. Jaka jest znajomość tej postaci wśród współczesnych harcerzy? Grupowe zdjęcie podczas wycieczki do Wieliczki (Wicek stoi w czwartym rzędzie, drugi od prawej, przy oknie). powołuje kapłanów świadków Ewangelii i nauczycieli Prawdy. Życzę harcerzom trzeciego tysiąclecia, aby dalej, służąc Bogu, Polsce i bliźniemu, utożsamiali się z postawą, jaką niegdyś wyraził Błogosławiony ksiądz Frelichowski: Chcę być innym. Chcę być prawdziwym harcerzem. Postępować tak w życiu, jak mi nakazuje myśl i sumienie. Pamiętajcie, Druhny i Druhowie, gdy śpiewacie słowa harcerskiego hymnu: Wszak Ciebie i Ojczyznę miłując, chcemy żyć, że Błogosławiony ksiądz Stefan Wincenty Frelichowski jest w niebieskiej Ojczyźnie orędownikiem Waszych harcerskich spraw. Legitymacja klerycka.

20 36 Wiedza o bł. ks. Stefanie Wincentym Frelichowskim wśród harcerzy jest różna. Zależy to w dużej mierze od wychowawców-harcmistrzów. Jeśli kładą oni duży nacisk na wychowanie według wartości opisanych w Prawie harcerskim, będą szukać świadków. Słowa bowiem pouczają, zaś ci, którzy wcielali w życie ewangeliczne i harcerskie ideały pociągają. Młody człowiek w ten sposób przekonuje się, że nawet wymagające prawo moralne może być przestrzegane. Nawet w najtrudniejszych czasach naszej narodowej historii harcerze pozostali wierni ewangelicznym wartościom. Człowieka o dobrze ukształtowanym sumieniu i silnej woli łatwiej stać na heroizm. Ogłoszenie obecnego roku Rokiem bł. ks. phm. S.W. Frelichowskiego i wszystkie związane z tym wydarzenia mają służyć zapoznaniu się z historią jego życia i zafascynowaniu się jego niezwykłą osobowością, a wszystko po to, by go naśladować. 37 Kim jest ks. Frelichowski dla współczesnego chrześcijanina? Jest on świadkiem heroicznego umiłowania Boga i człowieka. W Ewangelii możemy przeczytać o tym, jak to wokół Chrystusa gromadziło się wielu sympatyków i uczniów. W Wielki Piątek sympatia zamieniła się w antypatię. Ci, którzy w Niedzielę Palmową wołali: Hosanna, kilka dni później krzyczeli: Ukrzyżuj Go. Uczniowie też zawiedli. Dopiero umocnieni Duchem Świętym stali się świadkami Zmartwychwstałego. Bł. ks. Frelichowski był nie tylko uczniem Chrystusa i głosicielem Dobrej Nowiny, ale Jego świadkiem. A dziś światu potrzeba świadków! Wiara rodzi się z tego, co się słyszy (Rz 10,17) napisał św. Paweł. Ale jeszcze bardziej z tego, co się widzi! Żyjący Ewangelią zmuszają do myślenia i naśladowania. Zdjęcie z okresu seminarium.

21 38 Co przede wszystkim zaskakuje osobiście Księdza Biskupa w osobie tego Błogosławionego? Fascynuje mnie jego wychodzenie poza utarte schematy oraz korzystanie w pracy duszpasterskiej ze sprawdzonych metod. Zazwyczaj ten, kto zostaje kapłanem, zrywa bliski kontakt ze swoją przeszłością i środowiskiem, w którym wzrastał. Czuje się powołanym do wyższych rzeczy. Tymczasem druh Wicek, nawet kiedy został wyświęcony na kapłana, pozostał wierny harcerzom i harcerskiej metodzie wychowania. 39 Jan Paweł II w 1999 r. beatyfikował ks. Frelichowskiego. Czym jest świętość na podstawie bł. Frelichowskiego? Świętość jest wiernością w rzeczach małych. Przecież on w obozie nie organizował ruchu oporu, nie walczył z bronią w ręku... Przynosił Komunię Świętą umierającym, spowiadał, podnosił na duchu, opiekował się chorymi i cierpiącymi. Bł. ks. Frelichowski jest świętym na nasze czasy. Dziś potrzeba heroizmu i wierności w rzeczach małych. Co oznacza bycie duszpasterzem harcerzy dzisiaj? Duszpasterz jest przewodnikiem na drogach wiary. Niczego autorytarnie nie nakazuje ani też nie zakazuje. On tylko wyjaśnia, tłumaczy, przestrzega lub zachęca, ale wybór jest zawsze osobistą sprawą każdego człowieka, bez względu na wiek. Duszpasterz sam idzie jako pierwszy do celu, który wskazał i opisał. Radość i entuzjazm widoczne na jego twarzy oraz czyny zgodne z przykazaniem miłości Boga i bliźniego zostawiają ślady, po których inni mogą kroczyć w stronę Boga. Świadectwo święceń kapłańskich.

22 40 i przynależności do tej organizacji. Harcerstwo to kreatywny styl życia. Dlatego też najlepszy argument jest taki: Jeśli nie chcesz być tylko biernym odbiorcą tego, co inni ci zaproponują wstąp w szeregi harcerskie. Jeśli chcesz twórczo spędzać czas i świadomie troszczyć się o swój harmonijny rozwój załóż harcerski mundur. Jeśli chcesz ukształtować prawe sumienie, nauczyć się podstawowych sprawności, współdziałania w zespole, dobrej komunikacji pomoże ci w tym harcerstwo. 41 Wpatrujmy się w świętego... Ks. prał. Sławomir Oder Postulator procesu bł. S.W. Frelichowskiego. Po mszy św. prymicyjnej odprawionej 15 marca 1937 r. Jak zachęcić młodzież, która ma cały wachlarz propozycji rozrywki i spędzenia wolnego czasu, by wzięła pod uwagę także możliwość wstąpienia do harcerstwa? Dużą rolę w promowaniu takiego stylu życia mają do odegrania sami harcerze to oni w bezpośredni sposób kontaktują się z gronem rówieśników i swoją postawą mogą zafascynować i wzbudzić pragnienie identyfikowania się z harcerskimi ideałami Przeżywamy Rok Błogosławionego ks. S.W. Frelichowskiego. Czy czas ten ma być okazją do głębszego poznania tej postaci i ożywienia o niej naszej pamięci o nim? Myślę, że i jedno, i drugie jest elementem takiego projektu, ale głównym celem tego typu inicjatyw jest przede wszystkim zachęcenie do wpatrywania się w świętego, w jego życie, to, co czynił; co jest świadectwem jego życia. Spotkanie ze świętymi jest zachętą, aby brać przykład z ich życia, bo świętość jest możliwa; jest dla ludzi. Było to przesłaniem pontyfikatu bł. Jana Pawła II. Jego pragnieniem było przypomnienie o powszechnym powołaniu do świętości,

23 42 Ornat ks. Frelichowskiego. czego przejawem było wyniesienie do chwały ołtarzy zwykłych ludzi i danie świadectwa sprawiedliwości. Bo to Bóg jest autorem świętości, także trudnych wyborów. w dzisiejszych czasach, które są trudnym okresem... Czasami, wobec krzykliwości zła i niemoralności, zdaje się, że to nie jest czas świętych, takich, na co dzień. Tymczasem okazuje się, że nawet trudne czasy, a może, przede wszystkim czasy trudne, są takim momentem, kiedy Pan Bóg daje dużo łask, abyśmy w tej drodze nie ustali, abyśmy nie uciekali od Przecież czas bł. Frelichowskiego to był okres trudnego życia i trudnych wyborów. Z całą pewnością to jego pokolenie stanęło wobec wielkich wyzwań. Jego młodość, dzieciństwo, owszem, to był piękny okres w Polsce, pełen entuzjazmu, odbudowania Ojczyzny, zagospodarowywania wolności. Szybko jednak został on brutalnie przerwany przez najazd hitlerowski i stalinowski. Mimo tego Stefan, tak jak wielu jego rówieśników, nie stracił ani zapału, ani entuzjazmu, ani chęci do życia, ani pragnienia życia w świętości. Jego pamiętniki, które pisał, zawierają wiele przejawów jego młodzieńczego pragnienia stania się świętym. I to się zrealizowało... W tych trudnych czasach zachował świeżość wiary i pozostał świadkiem, który nawet dzisiaj zachęca do dokonania wyborów, które kosztują i są zobowiązujące, ale które równocześnie stanowią wypełnienie życia, nadając mu najgłębszy sens. Ks. Stefan Wincenty z dziećmi, które przygotował do I Komunii św. 43

24 44 Wydawałoby się, że w warunkach obozu koncentracyjnego główną, zasadniczą sprawą była kwestia przeżycia, bo to pragnienie jest pragnieniem podstawowym, atawistycznym. Oprawcy chcieli zmusić uwięzionych do poddania się jedynemu pragnieniu wspólnemu wszystkim istotom żyjącym, pragnieniu fizycznego przetrwania. Tymczasem pragnienia więźniów szły dalej, bronili swej godności i wielkości człowieczeństwa. Pomimo obozowych warunków i starań prześladowców, było tam człowieczeństwo pełne wiary i poświęcenia, panowała przyjaźń, miłość chrześcijańska, braterstwo kapłańskie, zrozumienie potrzeb drugiego człowieka, niesienie mu pomocy. No właśnie to wszystko, co stanowiło życie bł. Stefana Wincentego Frelichowskiego. Jakie cnoty przyświecają tej postaci? Proces Stefana był rozpoczęty jako proces dotyczący heroiczności cnót, ale zakończył się jako proces dotyczący męczeństwa. Ks. Frelichowski został uznany męczennikiem. Podczas studium merytorycznego materiału procesowego, niektórzy eksperci wyrazili przekonanie, że jego życie mogłoby stanowić przykład zarówno w aspekcie heroiczności cnót, jak i męczeństwa. U Stefana z całą pewnością dominującą cnotą była cnota wiary i miłości; miłości braterskiej i chrześcijańskiej; Boga i bliźniego. Bo to jest podstawowa cnota, bez niej nie byłoby szaleństwa, Bożego szaleństwa. Bez niej nie byłoby możliwości dokonywania wyborów, w których człowiek zapomina o sobie i szuka tylko dobra drugiego człowieka; bez niej nie byłoby nadziei. Bez miłości do Chrystusa nie byłoby tego, co stanowi sens życia. To miłość do Chrystusa otwierała oczy Okupacyjny dowód tożsamości. Stefana na piękno natury i czyniła go wrażliwym na potrzeby bliźniego. To ona stanowiła najgłębszą motywację jego odwagi i zdolności do wyrzeczeń. Co najbardziej uderza Księdza w osobie bł. Frelichowskiego? W życiu błogosławionego Stefana fascynująca jest droga odkrycia powołania. To nie było takie jednoznaczne, łatwe i oczywiste. Jego spontaniczność, radość życia, przyjaźnie, sympatie, uczucia młodzieńcze musiały w pewnym momencie doznać przewartościowania, z chwilą kiedy stało się dla niego jasne, że jest powołany do kapłaństwa. Stefan musiał dokonać wyboru. Z miłości można rezygnować tylko wtedy, kiedy się pokocha bardziej. On bardziej pokochał Chrystusa. 45

25 46 Myślę, że to jest taka wspólna cecha u świętych, bo podobna sytuacja zaistniała u Jana Pawła II. Był młodzieńcem bogatym w talenty, pełen perspektyw, które czyniły jego osobowość bogatą i fascynującą. Nagle wszystko to zostało przewartościowane przez niego i uznane, jak mówi św. Paweł: za rzeczy mniej warte niż Miłość Chrystusa. To jest wspólna dynamika u świętych... Jak ewangeliczna przypowieść o cennej perle: kiedy się ją znajdzie i pokocha, wszystko inne staje się nieważne, albo raczej ważne w inny sposób. Wszystko inne staje się wtedy drogą, sposobnością do tego, by wypowiedzieć swoją miłość do Chrystusa. Podoba mi się jego ludzkie dojrzewanie i zmaganie się z samym sobą, a przy okazji całkowite zaufanie Chrystusowi, za którym poszedł. 47 Wejście do Fortu VII w 1939 r. W październiku 1939 r. Niemcy zaczęli rozstrzeliwać w lasach Barbaryki więźniów przetrzymywanych w Forcie VII. Kim Stefan Frelichowski jest dla współczesnej młodzieży? Człowiekiem, który oddał życie za innych, dlatego, że kochał Chrystusa i wierzył w wartość życia. Przesłaniem harcerstwa jest między innymi świadomość wartości życia, w każdej jego postaci; w naturze, w roślinach, zwierzętach, ale przede wszystkim w człowieku. To jest afirmacja życia. Stefan Frelichowski uczy nas umiłowania i afirmacji życia, dla którego warto poświecić nawet własne życie. Jego śmierć nie przypadkowo jest porównywana z Maksymilianem Kolbe. Stefan poszedł do chorych na tyfus, żeby nieść im pociechę, kapłańską posługę, ale równocześnie żeby być z tymi ludźmi. W tym miejscu znów przychodzi mi na myśl osoba Jan Pawła II, z Jego rozważaniami o chorobie, o cierpieniu, a zwłaszcza list, który napisał do umierającego ks. Tischnera, w którym mówił, żeby nie być gołosłownym w naszym pocieszaniu, jak to się zdarzyło przyjaciołom Hioba, kiedy słowa były udręczeniem. Jan Paweł II mówił o obecności, w pełnej uczucia bliskości i życzliwości.

26 Stefan Frelichowski wyszedł do ludzi, którzy byli skazani Stefan jest patronem polskich harcerzy, ale czy może być na śmierć. On sam nie musiał umierać. Był wśród nich jako przyjęty także przez inne kraje? kapłan ze swoją posługą, ale był też jako człowiek, który kochał Z całą pewnością jest to osoba, która znakomicie przemawia ludzi i chciał być przy tych, którzy potrzebowali jego pomocy. do młodych ludzi, poprzez swoje życie, młodość, żywiołowość, Myślę, że jego postawa nie była altruizmem czysto humani- witalność, a równocześnie chęci odkrywania tego, co jest stycznym. Był on motywowany miłością do Chrystusa; przesłaniem, esencją życia; co daje mu smak wielkiej przygody i co nadaje 48 które może być zrozumiane przez ludzi wierzących i niewierzących. To miłość do życia; prawdziwa ludzka solidarność. wartość każdemu dniowi. Życie bowiem nie polega tylko na przeżywaniu przygody z młodzieńczym zachwytem 49 skauta, ale jest szukaniem czegoś głębszego. Jest zdolnością odkrywania tego, jak uczynić każdy jego dzień okazją do dobra, do miłości; jak łączyć radość życia z czynieniem dobra, albo raczej jak uczynnić z czynienia dobra sens i radość życia. O tym mówi Stefan i to przesłanie ma charakter uniwersalny, ponad konfesyjny. Jak wspomina Ksiądz swoją pracę postulatora do dnia beatyfikacji ks. Frelichowksiego? Jego osoba stała się dla Księdza wyjątkowo bliska, że opowiadając o niej mówi Ksiądz zwyczajnie: Stefan... Zostałem postulatorem tego procesu na etapie rzymskim. Cały proces miał swoją historię bardzo długą; rozpoczął się w 1963 roku w diecezji chełmskiej. Mocne przyspieszenie z zakończeniem procesu nastąpiło po utworzeniu diecezji toruńskiej, kiedy Biskup Toruński poprosił Kongregację o przejęcie kompetencji nad nim. W przypadku mojej pracy nie natrafiłem W połowie kwietnia 1940 r. księży wywieziono do obozu koncentracyjnego Sachsenhausen pod Berlinem. Rycina z Auschwitz ukazuje, w jaki sposób traktowano przewożonych ludzi. na szczególne trudności techniczne, ale byłem uwarunkowany czasowo, gdyż należało przeprowadzić proces do końca jeszcze przed pielgrzymką papieską do Polski. Wizyta Ojca Świętego

27 50 w Toruniu mogła być okazją do beatyfikowania przez niego List z obozu w Sachsenhausen napisany przez ks. Frelichowskiego. Stefana. Świadomość takiej możliwości była bodźcem motywującym do pracy, ale jednocześnie ciążyła na mnie niesamowita odpowiedzialność. Stefana znałem z opowiadań rodzinnych, parafialnych, ale proces był okazją do głębszego jego poznania. Proces ten był dla mnie doświadczeniem, które bezpośrednio mnie dotykało i zupełnie pochłaniało. Nie tylko ze względu na odpowiedzialność przygotowania materiału do oceny Kościoła. Od pracy postulatora nie można odłączyć ludzkiej i duchowej przygody. Człowiek nie jest tylko komputerem, który rejestruje. Na pracę postulatora składają się spotkania, które stanowią okazję do zawarcia znajomości, przyjaźni. Dołączyły do niej także jeszcze moje rodzinne związki ze Stefanem. Poprzez rodzinę mojej mamy jesteśmy ze sobą skoligaceni. Dodatkowym związkiem jest fakt, że był on księdzem pracującym w mojej rodzinnej parafii, w której zostałem ochrzczony, przyjąłem wszystkie sakramenty, odprawiłem pierwszą mszę W izolatkach chorych więźniów panowały potworne warunki. Ciała więźniów, którzy zmarli na tyfus plamisty. 51 Apel w obozie koncentracyjnym.

28 świętą. On także urodził się w Chełmży, która jest moim miastem rodzinnym. Dlatego ten związek między nami stał się tak szczególny. Ks. Frelichowski w Afryce 52 Jednym ze świadków w procesie ks. Frelichowskiego był ks. kard. Adam Kozłowiecki... Jest to postać bardzo ciekawa. Razem ze Stefanem przebywał w Dachau. Po wojnie wyjechał na misje do Zambii i został ks. Adam Pergół Misjonarz w Afryce, instruktor harcerski oddany szerzeniu kultu bł. Frelichowskiego. 53 pierwszym biskupem Lusaki. Słyszałem, że wkrótce rozpocznie się także i jego proces beatyfikacyjny. Kardynała Kozłowieckiego miałem okazję poznać podczas uroczystości beatyfikacji ks. Frelichowskiego, bo wtedy przyjechał do Torunia. Kilka lat później, już w Zambii, idąc jego drogami, byłem na jego grobie. Jego świadectwo złożone w procesie Stefana było ważne i znaczące, wypowiedziane tak bardzo po jezuicku, naturalnie, w stylu Papieża Franciszka. Nasza misja w Mpunde (Zambia) została założona w roku 1960 przez ówczesnego Arcybiskupa Lusaki Ks. Adama Kozłowieckiego SJ, wśród ludów BaLenje i BaLamba. Rozciąga się na wielkim obszarze (ponad 180 km długości) przylegającym do terenów bagiennych zwanych Lukanga Swamp. Do najbliższego miasta Kabwe, gdzie można zrobić zakupy, odbierać z poczty listy, kupić paliwo do samochodu, jest ponad 40 kilometrów afrykańską drogą. Jeszcze przed otwarciem misji polscy jezuici zbudowali szkołę podstawową. Wraz z początkiem misji została zbudowana kolejna szkoła podstawowa dla dziewcząt i niewielki ośrodek zdrowia. Można powiedzieć, że jest to polska misja. Przez te wszystkie lata z przerwą ( ) misją opiekowali się najpierw polscy jezuici, a następnie księża Fidei Donum (księża diecezjalni). Moim poprzednikiem na probostwie w Mpunde był prawie przez 25 lat Ks. Jan Krzysztoń z archidiecezji lubelskiej. Przez lata są otwierane nowe ośrodki modlitewne, gdzie w każdą niedzielę gromadzą się wierni na liturgii słowa, a wraz Tylko do września 1941 r. polscy kapłani mogli korzystać z obozowej kaplicy. z wizytą księdza uczestniczą we mszy św. i otrzymują sakramenty. W ciągu tygodnia w każdym z centrów (mamy ich

29 obecnie 25) nasi ludzie spotykają się na czytaniu i medytacji 400 dziewcząt. Obok niej mieści się nowa szkoła podstawowa. Pisma Św. W bardziej oddalonych kaplicach ksiądz pojawia Dodać trzeba, że szpital i szkoły prowadzone są przez zambij- się raz na kilka tygodni, a w porze deszczowej nawet po kilku skie siostry zakonne ze zgromadzenia zakonnego założonego miesiącach. Mimo niemożności dostępu do sakramentów wiara przez Ks. Kard. Adama Kozłowieckiego SJ. naszych ludzi rozwija się. I tutaj należy nadmienić, że na naszej misji mieszkał i posłu- Mały ośrodek zdrowia założony w Mpunde przy powstaniu giwał, jako wikariusz przez prawie 15 lat (aż do chwili, kiedy 54 misji jest dzisiaj szpitalem na 42 łóżka. Dawna szkoła podstawowa dla dziewcząt jest obecnie szkołą średnią z internatem dla Pan powołał go do siebie) Ks. Kardynał Adam Kozłowiecki. Głęboko wierzymy, że Błogosławiony Wicek Freli- 55 chowski nasz patron jest pośród nas, opiekuje się nami, dodaje sił i odwagi do przestrzegania naszego Prawa Harcerskiego. Pragniemy przywołać do kompani jego kolegę z Dachau. Ks. Kardynała Adama Kozłowieckiego, jezuitę, pierwszego biskupa stolicy Zambii-Lusaki. A to za sprawą kazania wygłoszonego przez Księdza Kardynała w Toruniu przed beatyfikacją naszego druha Wicka. Myślę, że Ks. Kardynał nie obrazi się, że bez pytania używamy jego słów. Mądrze napisał, więc warto zacytować to świadectwo tym bardziej, że napisał je na naszej misji w Mpunde, więc też mamy do niego prawo. Ks. Kardynał był pierwszym świadkiem, który zeznawał w procesie beatyfikacyjnym księdza podharcmistrza Wincentego Frelichowskiego. Miał więcej szczęścia w naszym przyziemnym rozumieniu i przeżył obóz w Dachau. Do końca swoich dni był misjonarzem w Zambii. Nawet po rezygnacji z obowiązków abpa Lusaki, pozostał w Zambii jako zwykły misjonarz. Ostatnie lata spędził na naszej misji w Mpunde. Na ile zdrowie pozwalało mu, pomagał w duszpasterstwie. Wierni podczas uroczystości poświęcenia kaplicy pw. bł. Stefana Wincentego Frelichowskiego. Każdego dnia o godzinie w pokoiku przy kościele opatrywał dzieciom wrzody. Jak mówił, nauczył się tego właśnie

30 w Dachau. Często żartowaliśmy z Księdza Kardynała że gdyby oraz zakup cementu, blachy i innych materiałów budowlanych. zginął w obozie, to byłby błogosławionym, a potem świętym Tu z pomocą przyszli nam druhowie: Paweł Zarzycki, Wojciech tak jak jego obozowi koledzy, a tak został tylko arcybiskupem Lech, Ireneusz Wilk, Marek Kordas z Przyjaciółmi z Polski, i kardynałem. Myślę jednak, że Ksiądz Kardynał wiedział co którzy opróżnili trochę swoje kieszenie i sfinansowali budowę robi. Patrząc na jego pokorne życie wierzę, że i na ołtarze też kaplicy w Munga. I tak Błogosławiony Wicek trafił do Zambii będzie wyniesiony. A oto obiecane świadectwo Księdza Kardy- i ma swoją kaplicę. Wierni za jego wstawiennictwem zanoszą 56 nała o błogosławionym Wincentym Frelichowskim: Nigdy z nim nie rozmawiałem, ale Go obserwowałem. prośby do Pana. Modlą się o rozwój wiary, o zdrowie, dobrą porę deszczową, urodzaj kukurydzy, a nade wszystko proszą, 57 Wzór Kapłana, promieniowało od Niego stałe zjednoczenie by tak jak ich patron Błogosławiony Ks. Frelichowski byli wierni z Bogiem. Naprawdę trudno mi wyrazić, jak głębokie na mnie Bogu i Ewangelii aż do końca życia. wywarł wrażenie sam Jego widok. Całą Swoją Osobą dawał świadectwo Chrystusowi. W tym przedpieklu, jakim były hitlerowskie obozy koncentracyjne, gdzie rozwrzeszczani kapowie bili i kopali pogardzanych klechów (Pfaffen), obrzucając ich najgorszymi przekleństwami, ledwie ciągnących nogami z tępym i wystraszonym wyrazem zapadniętych głodem oczu, spojrzenie na spokojne i nawet pogodne oczy Księdza Frelichowskiego dawało świadectwo, że nawet w tych warunkach jest Ten, który powiedział: jestem z wami aż do końca świata! Całą swoją postawą dawał nam świadectwo, że nie jesteśmy tu sami, bo jest z nami Ten, który powiedział: Tabliczka sponsorów w kaplicy pw. bł. Stefana Wincentego Frelichowskiego na Munga. Nie bójcie się, Jam zwyciężył świat. Kult Błogosławionego Wicka dotarł do Zambii też za sprawą harcerzy. Gdy powstaje tu nowy ośrodek modlitwy, ludzie najpierw gromadzą się w buszu, pod drzewami, w cieniu mango. Potem nowi wierni budują kościółek z trawy. Wraz z rozwojem wspólnoty przychodzi czas na konstrukcję murowaną. Nasi ludzie wypalają cegłę, gromadzą piasek, kamień i szykują ręce do pracy. Potrzebne są środki finansowe na opłacenie murarza Ufamy ze Błogosławiony Wicek na dobre zadomowi się w Zambii, chcemy pobudować kolejną kaplicę jego imienia. Mamy już cegłę, piasek, kamienie. Potrzebny jest jeszcze, jak to mówił Ksiądz Kardynał, motyw nadprzyrodzony czyli pieniądze. Prośmy po zambijsku, w naszym języku Bemba, by Ci Wielcy koledzy z Dachau mieli nas zawsze w swojej opiece: Mwe Batakatifu Wicek na Adam mutulombele.

31 58 Pamiętnik Frelichowskiego lekturą każdego harcerza że wybiera kapłaństwo, nawet ją przepraszał. To kapłaństwo wybierał wiele razy. Wg Pamiętnika chyba z pięć razy. Dla mnie najciekawsze są jednak jego przemyślenia o samym Bogu. Bóg był fundamentem, na którym Frelichowski chciał postawić całe życie i Bogu to życie chciał oddać. Myślał tak od samego wczesnego harcerstwa. Właśnie ono mu się najbardziej podobało pod tym względem. Te rozważania o Bogu, kiedy siedział tak w tym lesie z dubeltówką i rozmyślał, jak 59 ks. kan. Józef Nowakowski Kustosz Sanktuarium Błogosławionego Wincentego Frelichowskiego w Toruniu. harcerz, z pewnością będą użyteczne dla harcerzy. Wicek poznawał przyrodę, określał ciszę jako piękno; twierdził, że to, co go otacza, jest definicją Boga, bo w przyrodzie można odczuć Stwórcę i jest to potrzebne wszystkim. Ks. Frelichowski żył poważnie. Kapłaństwo miał już w perspektywie, gdy umarł jego brat. Oczywiście wyperswadowano mu ten pomysł, swego rodzaju ślub złożony wówczas Bogu, tłumacząc, że taką decyzję podjąć musi w dojrzalszy sposób. Agnieszka nie była jego narzeczoną, ale dziewczyną, która liczyła pewnie na małżeństwo. Dziewczyna później przeżyła ciężkie Tablica upamiętniająca 10. rocznicę chwile, gdy jej beatyfikacji ks. phm. Stefana Wicek powiedział, Wincentego Frelichowskiego. A potem zapisał w Pamiętniku takie słowa: Rodzina moja dała mi zdrowy i jasny pogląd na życie. Wszczepiła w mą duszę ten boski pierwiastek, wszczepiła mi miłość ogólnoludzką dla uciśnionych i biednych, i dała mi poszanowanie dla pracy. On wiedział, że wszystkie te elementy spełni w kapłaństwie, chociaż wątpliwości co do niego miał do samego końca. No i bardzo dobrze, że je miał, nie jest dobra zbytnia pewność... I te jego postanowienia, co ma jeszcze do zrobienia, które wymienia w Pamiętniku, świadczyły o tym, że jego kapłaństwo było wybrane i dalej aktualizowane. Kto czyta jego zapiski, zauważy, że aż do trzeciego roku seminarium Frelichowski ma dylematy, kiedy zauważa, że księża mało serca wkładają w duszpasterstwo. Myślę, że zwłaszcza świeccy, czytając te fragmenty, mocno odczują jego słowa. Po trzecim roku Frelichowski już przestaje dotykać tego tematu, bo przekonał się sam, jak jest trudno być duszpasterzem; że ludzie w nieszczery sposób traktują

32 kapłana. On usiłował w deklaratywny sposób przebić wszelkie przeciwności, aby to jego kapłaństwo było szczere. Jest taki fragment, w którym mówi: ja chcę być kapłanem wg Serca Bożego. Oto definicja jego kapłaństwa. Można jej doczytać się W harcerstwie tkwi siła 60 w Pamiętniku z okresu drugiej rocznicy święceń kapłańskich, kiedy pisał, że pracując w Toruniu, ma już opalone skrzydła, ale chce być dalej dobrym kapłanem. On wiele razy na kartach wspomnień żartuje z siebie, że mógł mieć wiele rzeczy, ale nie wybrał ich. Wybrał jedną kapłaństwo. Myślą przewodnią jego kapłaństwa były słowa, że w każdej chwili trzeba zło dobrem zwyciężać. Akurat ten cytat spopularyzowany jest głównie przez ks. Popiełuszko, ale Frelichowski też wyznawał tę zasadę. Jego kapłaństwo było spełnione po harcersku. Jako pamiątka po peregrynacji jego relikwii, która odbyła się 7 lat temu, pozostał mi pewien obrazek. Przecięta postać księdza, zeszyta z postacią harcerza, z lilijkami i harcerskim krzyżem. Moim zdaniem, idealnie on oddaje ducha ks. Frelichowskiego. Myślę, że każdy człowiek, każdy harcerz, powinien dać sobie czas na lekturę jego Pamiętnika. A jest on pełen zawsze dobrych myśli i dobrych pomysłów, wyrażonych bardzo prosto, tak jak mówił też swoje kazania. To z nich toruniacy zapamiętali ks. Frelichowskiego. Mówił prawdę z zachwytem. Pisał wstępniaki do wiadomości kościelnych i któregoś razu tak skomentował w nich swoją kolędę, wizytę duszpasterską: Ks. infułat Stanisław Świerczyński Kapelan ZHP pgk. Jestem najmniej upoważnionym, by komentować życie ks. Frelichowskiego, bo tak naprawdę zacząłem się nim interesować od praktycznie niecałych trzech lat. Podczas światowego zlotu harcerzy z poza granic Kraju, w Zagrzebiu, w 2010 roku wpadliśmy na pomysł nadania imienia ks. Frelichowskiego naszej kaplicy. Wtedy właśnie zacząłem rozczytywać się w materiałach o błogosławionym. Nie wiele wiedziałem... Dziś wiem dużo, dużo więcej. Muszę przyznać, że wtedy nie wiele o nim mówiłem, ale wzywałem jego wstawiennictwa, podczas uroczystości wszyscy modliliśmy się do Boga przez Niego. I teraz, obserwując działalność 61 Wszedłem do domów bogatych, ale także tych biednych, w których było czysto i przyjęto mnie z sercem. Parafianie odczuli te jego słowa bardzo mocno, ale się nie zbuntowali; bo on mógł im to powiedzieć... Relikwiarz harcerski przekazany na ręce ks. bpa Sławoja Leszka Głodzia, podczas uroczystości nadania bł. ks. Frelichowskiemu tytułu Patrona Harcerstwa Polskiego.

33 harcerzy z poza granic Kraju, na przestrzeni tych lat stwier- Myślę, że naszą świadomość narodową można by odbudować dzam, że w wielu krajach, a szczególnie w Kanadzie zainte- na harcerstwie. To jedyna organizacja o zasięgu światowym, resowanie ks. Frelichowskim wzrosło. Podczas kursów na ja to wiem, bo jestem wewnątrz jego działania. Latami jestem podharcmistrza zawsze pojawia się jego postać. Wypracowania, już stary, ale ciągle jeszcze harcersko niedojrzały. Jednak już które dotarły do naczelnictwa rodziły podziw, że ta młodzież wiem, jakie znaczenie może mieć harcerstwo i dla młodego spoza Atlantyku tyle wie o błogosławionym, a przecież my człowieka i dla starego, który pod wpływem tego ruchu, czuje 62 spoza granic Kraju nie mamy wielkiego dostępu do informacji krajowych. Wyczułem więc jego ogromny wpływ na młodzież się młodym i pragnie tym bardziej pomóc młodemu pokoleniu, a ono liczy się z jego zdaniem. A młodzi biorą nas starych 63 i zastanawiałem się, dlaczego tak się dzieje. Jego poczynania pod uwagę. I sądzę, że takim też był Wicek, który sprawował były przecież normalnie ludzkie, tam nie było heroizmu, ale swoją służbę, realizował swoje postanowienia. Człowiek nie wielka świadomość służby Bogu, ludziom i Ojczyźnie. Sądzę, jest samotną wyspą jak pisał Thomas Merton. Człowiek że założenia harcerskie wśród tej młodzieży zaczęły się uwy- ma jedno powołanie, które dał mu Bóg i nie można go puklać. Harcerstwo w pierwszym stuleciu włączyło się w walkę zmarnować. Bóg stawia każdego z nas w miejscu, w którym o niepodległość. Urodziłem się przed wojną, przeżyłem okupację chce mu wyświadczyć największe dobro. Los jest w naszych niemiecką i sowiecką i prawie 50 lat mieszkałem, poza granicami rękach. Sądzę, że to właśnie zrozumiał Frelichowski. Chciał Kraju. Z tego ponad 30 służę emigracji niepodległościowej, pokazać, że można osiągnąć heroizm świętości, będąc która wymiera bez powrotnie. Miałem ten przywilej tylko sobą, na swoim miejscu, wykonując obowiązki jak bycia oddelegowanym jako łącznik kościoła najlepiej. Harcerstwo jest tą organizacją, która naprawdę daje z rządem na emigracji. Brałem więc czynny te możliwości, a Wicek jest tego przykładem, on przecież pra- udział w życiu niepodległościowym. Teraz gnął by wszyscy Polacy byli harcerzami... Jestem zaszczycony, obserwuję nowe pokolenie emigracji. Myślę, że mogłem poznać rodzinę Frelichowskiego. I wśród żyjących że przykład Wicka jest jego krewnych czułem się jak w domu, bo bije z nich atmos- Relikwiarz bł. ks. Stefana Wincentego Frelichowskiego w kościele pw. Chrystusa Zbawiciela w Gdańsku Osowej. dla niej bardzo istotny. On był autentyczny w służbie, to dzisiejszej młodzieży imponuje, ale sądzę, że jeszcze ją się tego uczy. fera autentyczności, która porywa. Myślałem, że już wszystko w życiu zrobiłem, ale patrząc na Wicka, odkrywam, że to nie jest prawda. Drodzy Harcerze i Druhny, bądźcie przekonani, że wszystkie wasze problemy rozwiąże Wicek. A my, jako grupa harcerzy rozproszona po całym świecie, musimy razem współpracować w pokoju.

34 Bł. Frelichowski harcerz do naśladowania uparty. Tak uparty, jak byli święci. Muszę dążyć do cząstki świętości, być dobrym chrześcijaninem ( ). Jak pokazuje życie i jego męczeńska śmierć, ks. Frelichowski zdobył szczyt człowieczeństwa i świętości, służąc do końca drugiemu człowiekowi. A u początku drogi ku doskonałości było harcerstwo. 64 ks. hm. Kazimierz Chudzicki SDB Kapelan Naczelny ZHR. My również, jak Druh Wicek, jesteśmy harcerzami. My również, jak nasz patron, za drogowskaz życia mamy Prawo i Przyrzeczenie Harcerskie. Czy ten czas, przeżywany dziś w harcerstwie dla jutra naszych rodzin, Ojczyzny i Kościoła, 65 Druhny i Druhowie! Trwając w Roku Patrona Polskiego wykorzystamy? Harcerstwa bł. ks. phm. Stefana Wincentego Frelichowskiego, Bł. ks. phm. Stefanie Wincenty Frelichowski módl się nazywanego przez brać harcerską Druhem Wickiem, mamy za nami, abyśmy tak jak ty, idąc drogą harcerską, doszli wiele okazji, by przyjrzeć się jego życiu, jego wyborom, war- do świętości i doskonałej miłości drugiego człowieka! tościom, jakimi się kierował... Poznać Patrona to jednak za mało! My mamy go naśladować! W jaki sposób? Może w świadomej pracy nad sobą, zarówno Nasz Patron w wymiarze ducha, jak i ciała, z myślą o swojej przyszłości? Dziś wielu młodych ludzi żyje tym, co jest teraz. Nie myślą o przyszłości, nie podejmują wysiłku pracy nad sobą, nie wierzą, że podjęty trud zaowocuje w ich dorosłym życiu. ks. phm. dr Marcin Staniszewski Wicerektor WSD w Toruniu i opiekun KKH Wicek. Druh Wicek, żyjąc dziś, myślał o jutrze i to z całą świadomością swoich słabości. Nie miał wątpliwości, że wszystko, co osiągnie, będzie zasługą łaski Bożej i osobistej pracy nad sobą. W Pamiętniku zanotował: A czy ja wiem, jakie będzie moje życie? Mój Boże, to już niemal osiemnaście lat życia. Jakim ono będzie? Tak, to zależy od Boga i od mej woli, charakteru. Muszę sobie wyrobić silny charakter, wolę nieugiętą, będę Wyższe Seminarium Duchowne Diecezji Toruńskiej od samego początku swego istnienia, tzn. od 8 września 1993 r., posiada za patrona bł. Stefana Wincentego Frelichowskiego. Dwadzieścia lat temu, kiedy Ksiądz Biskup Andrzej Wojciech Suski erygował toruńską uczelnię duchowną, Męczennik z Dachau nie był jeszcze ogłoszony błogosławionym, ale oczywistym i bezdyskusyjnym była decyzja naszego Pasterza, aby ten

35 66 właśnie Kapłan - świadek miłości Chrystusowej - stał się przykładem, wzorem dla formujących się w tym miejscu przyszłych kapłanów. Klerycy przez lata swej formacji zapoznawali się z życiem i przesłaniem tego Kapłana pomorskiego, modlili się codziennie o Jego beatyfikację i łaski przez Jego wstawiennictwo. Pamiętam, byłem wówczas diakonem, Na wycieczce w Tatrach nad Morskim Okiem. kiedy rozpoczęliśmy nowennę o cud uzdrowienia p. Joanny Grodzickiej - dziś siostry karmelitanki z Łasina. To dokonujące się na naszych oczach uzdrowienie i wyniesienie na ołtarze po kilku miesiącach - 7 czerwca 1999 r. - Sługi Bożego, jeszcze mocniej związało nas alumnów i prezbiterium naszego Kościoła diecezjalnego z Jego osobą. Zresztą to zainteresowanie Nim przekraczało granice południowej części Pomorza Nadwiślańskiego i chyba najbardziej weszło do środowisk harcerskich naszej Ojczyzny. Stało się to zapewne w dużej mierze dzięki wezwaniu bł. Jana Pawła II skierowanemu do polskich harcerzy na toruńskim lotnisku w dniu beatyfikacji 7 czerwca 1999 r.: Niech stanie się dla was patronem, nauczycielem szlachetności i orędownikiem pokoju i pojednania.... Wiemy co wówczas się działo. Podjęto starania o ogłoszenie bł. Druha Wicka patronem polskiego harcerstwa. Zanim przyszła oczekiwana decyzja, wiele środowisk spod szarej lilijki zdobywało skąpe jeszcze informacje na temat przyszłego wspólnego, łączącego przed Bogiem wszystkich, Bohatera. Jeden z kleryków toruńskich, dziś już kapłan, postanowił wówczas utworzyć w seminarium Klerycki Krąg Harcerski WICEK. Był to rok W ten sposób rozpoczęła się przygoda naszych alumnów z harcerstwem, która trwa po dziś dzień. W przeciągu tych lat nasze środowisko liczyło do dziewiętnastu druhów. Klerycy działający w KKH zdobywają stopnie wędrownicze i instruktorskie. Co roku 2-3 osoby kończą pozytywnie próbę na stopień przewodnika, a w obecnym roku, po raz pierwszy w historii kręgu, mamy pierwszego harcmistrza. Krąg wyjeżdża na obozy letnie, uczestniczy w letnich i śródrocznych kursach. Stałą służbą naszego środowiska dla lokalnych harcerzy i instruktorów jest organizowanie Drogi Krzyżowej w Wielkim Poście i Wieczornicy Patriotycznej z okazji Święta Niepodległości 11 XI. W tym roku, podobnie jak w harcerskim roku 100-lecia w Krakowie (2010), druhowie-klerycy podejmą służbę w Zlocie Wicek 2013 organizowanym z okazji setnej rocznicy urodzin bł. Druha Wicka, który odbędzie się na toruńskim poligonie w dniach 6-13 sierpnia. Pozostaje mi życzyć naszemu seminaryjnemu środowisku, aby czas służby w KKH WICEK zaowocował w przyszłości, w życiu kapłańskim, dobrą współpracą z harcerzami i instruktorami tam, dokąd zostaną posłani przez Księdza Biskupa do pracy duszpasterskiej. Czuwaj! 67

36 68 III Świadectwa harcerzy Harcerzem jest się zawsze 69 Prof. Kazimierz Wiatr Harcmistrz, Senator RP, Przewodniczący Parlamentarnego Zespołu ds. Harcerstwa w Polsce i Poza Granicami Kraju. Kim jest dla Pana ks. Frelichowski? Harcerstwo było dla mnie zawsze bardzo ważne. Traktowałem je jako ważną służbę dla młodych, dla Polski, dla Kościoła... Denerwowałem się, gdy słyszałem słowa: zabawa w harcerstwo. Kiedy człowiek dorasta, największym autorytetem jest rówieśnik, kiedy człowiek dorasta, chce podejmować wyzwania, wyczyn decyduje o ważnych wyborach. Andrzej Małkowski i specyfika czasów powstawania harcerstwa sprawiły, że było ono od początku mocno ubogacone miłością do Polski i głęboką ideowością. Rozumiało to wielu wybitnych instruktorów harcerskich, ale także uznane autorytety naszej historii.

37 Kiedy czytam biografię ks. Frelichowskiego, to mam wra- Co oznacza dzisiaj być harcerzem? żenie, że swoje zaangażowanie w harcerstwo wiązał z odczy- Być normalnym i być prawdziwym. Harcerzem nie jest się tywaniem tych niezwykle ważnych, zasadniczych przesłanek tylko na zbiórce i na obozie. Harcerzem należy być przede harcerstwa. Sam byłem krótko w zuchach, ale kiedy dorastałem, wszystkim pomiędzy zbiórkami. Te zbiórki i inne spotkania refleksja służby Bogu i Polsce ponownie skierowała moje kroki mają nas tylko umacniać i utwierdzać w naszych ideałach, do harcerstwa nie dla siebie lecz dla innych. Dostrzegam to których mamy świadczyć całym życiem każdym jego tchnie- 70 i bardzo cenię w postawie błogosławionego ks. Frelichowskiego. niem, każdego dnia. To przede wszystkim wierność Dekalogowi i Prawu Harcerskiemu, ale także zwyczajna przyzwo- 71 Co przede wszystkim zaskakuje w osobie tego Błogosła- itość której dziś tak brakuje wionego? i oczywiście niebywałe umie- W sposób absolutnie dojrzały i przemyślany podejmował jętności: zaradność, pogoda swoje kolejne decyzje życiowe, w szczególności o kapłaństwie. ducha, świetne organizowanie Zapiski w pamiętniku są tak budujące, a jednocześnie niezwy- zespołów ludzkich, planowanie kle prawdziwe, młodzieżowe i świeże. I był niezwykle wierny prawdziwych przedsięwzięć zasadom i swoim postanowieniom. (nawet wielkich) i wiele, wiele innych. W czym współcześni harcerze mogą naśladować ks. Freli- Te zasady harcerz chowskiego? realizuje niezależnie od Po pierwsze normalność i autentyczność. Ważnym wyróż- okoliczności i trudności, nikiem życia harcerskiego jest jego autentyczność. Zawsze jakie się zdarzają. Jeśli deszcz starałem się, aby jeśli w harcówce jest kominek, to żeby można było palić w nim prawdziwy ogień. Jeśli coś na zbiórce czy na obozie robimy, to niech to będzie naprawdę. Nie udawajmy, nie pada, nie odwołuje się biwaku... W jakim stopniu wg Pana instruktora har- Relikwiarz harcerski. bawmy się a jednocześnie bądźmy normalni. Taki był ks. Fre- cerskiego i harcmistrza jest ważny przykład lichowski. Jak zbiórka to zbiórka, jak Służba to Służba. W imię ks. Frelichowskiego dla młodych pokoleń harcerzy? tej prawdziwej Służby drugiemu człowiekowi oddał swoje życie, Przykłady pociągają i zachęcają. W niezwykle trudnym wcześniej dając przykład wyjątkowego męstwa, ale także wierności świecie współczesnym coraz częściej zdarzają się ludzie, także całemu Prawu Harcerskiemu: aktywny, pogodny, zorganizowany... młodzi, a raczej szczególnie młodzi, którzy podejmują wyzwania

38 płynięcia pod prąd upadkowi zasad i obyczajów. Podejmują cji i Sportu. W Roku Błogosławionego ks. Frelichowskiego najwyższe wyzwanie chcą być świętymi, świętymi ze świa- chcemy, aby Senat RP podjął specjalną uchwałę z okazji domego wyboru. Szukają drogi dla siebie i dla swoich bliskich. 100-lecia Jego urodzin, ukazując piękną postać i wskazując Błogosławiony ks. Frelichowski potwierdza, że tę świętość Go jako wzór do naśladowania. można także budować w harcerstwie, że służba drugiemu człowiekowi podejmowana w harcerstwie może budować Poznają was przy łamaniu chleba mówi Pismo Święte. 72 takie giganty duchowe jak ks. Frelichowski. Dodatkowo jest to postać niezwykle bliska nam i każdemu Ks. Frelichowski dawał świadectwo wiary w Chrystusa, rozdając wokół miłość. Jaka jest na scenie politycznej rola 73 młodemu harcerzowi nie tylko ze względu na nieodległą wierzącego polityka? przeszłość, w której żył ks. Frelichowski, ale także jego młody Wierność zasadom i pokora one bardzo pomagają w służ- wiek, niezwykłe przywiązanie do wszystkich zasad i metod bie drugiemu człowiekowi. To trudne, ale kiedy myślimy harcerskich, młodzieńcza radość i autentyczność. Mówimy o Chrystusie, który cierpiał dla nas, kiedy naprawdę o Nim często po prostu Wicek. wierzymy wszystko staje się proste i łatwe. Każdego dnia proszę Boga o łaskę wytrwania, o siły fizyczne i duchowe Wiele jest inicjatyw mających na celu rozpo- potrzebne dla wytrwania. Jestem przekonany, że takie prośby wszechnić kult Patrona Harcerstwa. są wysłuchiwane. W jakich inicjatywach Pan osobiście Pracy jest dużo, a dobro nie obroni się samo. Musimy bierze udział? każdego dnia pokazywać, że wierzący polityk nie jest smutny W Senacie Najjaśniejszej Rzeczypo- i bezradny, ale potrafi etycznie osiągać nawet najtrudniej- spolitej podejmujemy szereg inicjatyw sze cele. Musimy swoją pracą i codziennymi wysiłkami pełnić związanych z wychowaniem i z harcerstwem. służbę, bezinteresowną pracę dla innych. Działa Zespół ds. Wychowania Młodego Pokolenia oraz Zespół Jan Paweł II w 1999 r. beatyfikował ks. Frelichowskiego. ds. Harcerstwa w Pol- Czym dla Pana jest świętość? Relikwiarz błogosławionego należący do Zygmunta Jaczkowskiego. sce i Poza Granicami Kraju. Sprawy wychowania podejmuje także Komisja Nauki, Eduka- Być Bożym człowiekiem, mieć w sobie dużo miłości do Boga i do ludzi. Każdym tchnieniem być oddanym Panu Bogu, mieć świadomość, że do Niego należymy. A jednocześnie wielka ufność w moc i pomoc Bożą po prostu: Jezu Ufam Tobie!

39 74 Swoim zuchom powtarzam... HM. TERSA CIECIERSKA Przewodnicząca ZHP pgk., Londyn. Jak możemy wytłumaczyć małemu dziecku, wstępującemu w szeregi harcerstwa, kim jest ks. Wicek? Cała nasza praca wychowawcza opiera się na prawie i przyrzeczeniu. Prawo na skrzat, ma je zuch, harcerz i harcerka. Błogosławiony był wzorem, jak można żyć wg tego prawa. Skrzat jest dobry, zuch jest dzielny, harcerz służy. Druh Frelichowski był właśnie taki: dobry, dzielny, służył. Dlatego powtarzam moim podopiecznym, że też mogą takimi być. Dzisiaj zuch na pytanie, co zrobić, jeśli komuś dzieje się krzywda, odpowiada: Trzeba iść i pokochać ; kiedy piesek jest chory, idzie go pogłaskać. Każde dziecko wie, co to jest dobro i zło, dlatego postać ks. Frelichowskiego w wychowaniu harcerzy jest bardzo nam pomocna. Jak wytłumaczyć dziecku niedole innych osób, czy powinniśmy w ogóle dzieciom o wojnie mówić? To pytanie często pojawia się w rozmowach instruktorów. Dzieci widzą, że żołnierze wyjeżdżają na wojnę i wracają z niej w trumnie. Dzieci są bardzo wrażliwe. Jeśli dziecku powie się, że mięsko, które zjadło, to był baranek, to dziecko zaczyna płakać. Tym bardziej, kiedy mu się powie, że ta dziewczynka straciła rodziców, bo na jej dom spadła bomba. Do nas w Anglii, gdzie mieszkam i pracuję, trafiają dzieci z Afganistanu, które muszą przejść proces wyleczenia się z wojny... Dziecku należy przede wszystkim tłumaczyć nie fakt, że na wojnie strzela się z karabinu, ale ukazywać jej skutki, czyli niewinne ofiary, by uzmysłowić mu jej zło. Dla mnie mundur jest świadomością, że w każdym momencie mojego życia robię coś dla kogoś. Bo życie harcerza to ciągła służba. Jest się wyczulonym na potrzeby innych. Do 75 tego właśnie jesteśmy powołani. Każdy może coś dobrego zrobić, tym bardziej, jeśli jest w mundurze. Moja mama nie tylko była harcerką, ona była zwariowaną harcerką. Do harcerstwa wstąpiła w Teheranie. Zanim zaczęłam chodzić, uszyła mi mundurek, a ja, kiedy z niego wyrosłam, ubierałam w niego mojego pluszowego misia. Wszystkie dzieci z naszej rodziny zostały wychowane w harcerskim duchu. I jest niezwykłym fakt, że harcerstwo na wyspach Wielkiej Brytanii ma już 70 lat. A ile dla tego ruchu ludzi pracowało... Takich jak ja Polek w Anglii jest mnóstwo. Rodzin, które nie mogły powrócić Relikwiarz. do kraju, ale zdecydowały, że swoją Polskę uformują poza granicami. Jesteśmy gorliwymi Polakami, bo ten patriotyzm mamy we krwi, nie jest on dla nas jedynie słowem. Sobota u nas jest dniem polskim, to dzień Polskiej Szkoły, zbiórki, są też tańce. W niedziele

40 76 Polski Kościół. Wspomagani jesteśmy przez polskich księży. Kiedy Polskę coś boli, to i nas boli, każdy się stawia na apel, poczuwając się do obowiązku służby. razem, czy przebywamy w Anglii, na Syberii, w Indiach, czy w Afryce, jak było w przypadku mojej mamy. Taki patron jest dla wszystkich. Nie łączy nas tylko mundur i krzyż, ale Jego Osoba. Jest naszym wzorcem. On także był wystawiany na próby, jak każdy skrzat, zuch, harcerz, każdy z nas. A ponadto był kapłanem. Patrząc na Niego jesteśmy zdani na ciągłą konfrontację, czy nas byłoby stać na takie czyny Każdy harcerz może być świętym Jan Michał Dziedziczak Poseł na Sejm RP, harcmistrz, Członek Parlamentarnego Zespołu ds. Harcerstwa w Polsce i Poza Granicami Kraju. Marcjanna (najmłodsza siostra Błogosławionego) wraz z burmistrzem Chełmży Jerzym Czerwińskim. Osobiście o ks. Frelichowskim dowiedziałam się od ks. Zdzisława Peszkowskiego, który od początku powtarzał, że druh Frelichowski powinien być naszym patronem, patronem harcerzy w kraju i za granicą, pragnąc jego beatyfikacji. Dziś wiem, że właśnie postać Frelichowksiego łączy nas wszystkich Myślę, że kluczem do poznania osoby ks. Frelichowskiego jest aspekt harcerski. Myślę, że to on jest decydujący, bo błogosławiony Wicek jest wręcz arcyharcerski. Czym zatem jest samo harcerstwo? Kilka lat temu byłem odpowiedzialny za przedstawienie w mediach ruchu harcerskiego, przybliżenia go tym, którzy nie byli z nim związani. To było trudne; my jesteśmy dla wielu osób bardzo hermetycznym środowiskiem. Ciągle jeszcze w świadomości ludzi panuje ten stereotyp harcerza powstały w PRL, czyli taki z bieganiem w krótkich spodenkach. Co pociąga za sobą zupełne niezrozumienie harcerstwa, a ks. Wicek pomaga je zrozumieć. Tłumacząc z języka harcerskiego na

41 polski, harcerstwo to z jednej strony głęboka formacja duchowa, religijna, patriotyczna; z drugiej strony formacja sprawności Harcerzy łączą pieśni w działaniu, zarządzaniu grupą, odporności na stres, a więc 78 ideowość i sprawność w działaniu. I takim właśnie był ks. Wicek. Był to człowiek uduchowiony, niezwykle oddany Służbie, Panu Bogu, Ojczyźnie, bliźnim, a jednocześnie osoba zaradna. Często pomijamy ten aspekt, a w Dachau on potrafił sobie radzić, motywować innych, kierować grupą, Wicek był Mirosław Koźlakiewicz Poseł na Sejm RP, członek do Parlamentarnego Zespołu ds. Harcerstwa w Polsce i Poza Granicami Kraju. 79 liderem pozytywnych działań. Myślę, że to jest bardzo ważny element, kiedy przedstawiamy tę postać. Wicek może być dla nas wzorem XXI wieku. Zamykają się w nim niezwykła duchowość i potrzeba pełnienia Służby Ojczyźnie. Te jego refleksje na temat, co by było, gdyby wszyscy Polacy byli harcerzami. Ewidentnie brał odpowiedzialność za to, co nas otacza. Był osobą nieobojętną, perfekcyjną w działaniu, sprawną. Tego bardzo brakuje w środowiskach, w których żyjemy, działamy. Jest wiele osób tzw. do rany przyłóż, ale absolutnie niesprawnych w działaniu, niepotrafiących zorganizować najprostszej rzeczy. Są to kochane osoby, dobre, ale niezaradne. Spotykamy też tych sprawnych organizacyjnie, ale brakuje im umiejętności rozumowania, poczucia wspólnoty, współodpowiedzialności; myślą tylko o swojej karierze. Wicek, czy w ogóle Polski Kosteczka z palca ks. Stefana Wincentego Frelichowskiego umieszczona w gipsowym odlewie. harcerz, to najlepsze połączenie tych pozytywnych cech. Byłem harcerzem w trudnych latach. Wychowawczyni A to, że ks. Frelichowski to osoba wyniesiona na ołtarze, dana zachęcała nas w szkole podstawowej byśmy wstąpili do tego nam, jako orędownik, jest to dodatkowa odpowiedź na wezwa- ruchu; jako mały chłopak byłem nawet na harcerskim obozie. nie Jana Pawła II do świętości. Każdy z nas kroczy drogą do A już w szkole średniej, w latach 70., kiedy zmieniała się rze- świętości. Drogi Harcerzu, który wstąpiłeś do ruchu nawet czywistość, harcerstwo przenikało do szkół średnich. Nasz pan tydzień temu, i ty możesz być świętym... dyrektor wprowadził więc harcerstwo obowiązkowe i obowiąz-

42 kowy dzień harcerza w poniedziałek do szkoły przychodziło tego trudnego czasu, w którym znalazło się harcerstwo. Cza- się w mundurkach. Harcerstwo przedwojenne i to z przymusu, sów stalinowskich, kiedy było ono praktycznie zamordowane... oczywiście bardzo się od siebie różnią. Powiem szczerze, że Trzeba jednoczyć się, ale nie zapominać o smutnej historii. ten sposób narzucania, niestety, zniechęcił ludzi młodych do Harcerstwo ma zaszczepić młodym ludziom potrzebę wol- harcerstwa. Jedyna rzecz, która pozostała we mnie z tamtego ności. Harcerz chce być człowiekiem wolnym. Zamysł, by okresu, to pieśni patriotyczne. Śpiewało się i Bogurodzicę wychowywać młode pokolenia poprzez pozytywistyczną pracę, 80 i inne pieśni spod Grunwaldu, te powstańcze, Już zachodzi czerwone słoneczko, które intonował także Jan Paweł II. Muszę miał przynieść Polsce wolność. Ks. Frelichowski to przykład pięknej postawy, ukształtowanego charakteru, gotowego 81 powiedzieć, że te pieśni do dzisiaj śpiewam ze swoimi dziećmi, do służby ludziom wg harcerskich zasad. Postać piękna. a kiedy nadarzy się okazja, rozpalamy ognisko. W tym ognisku To prawie niemożliwe, żeby człowiek przerzucany z obozu ogniskuje się rodzinne ciepło... Myślę, że właśnie te pieśni do obozu, cały ten czas nie tracił ducha i podtrzymywał współ- łączą wszystkich harcerzy. Trzeba jednak zauważyć, że więźniów, zachęcając do tego samego innych księży. To jest dla jest to dziwne, bo z jednej strony komunizm nakazywał mnie rzecz niebywała, by w obliczu choroby, jaką był tyfus, nie partyjniakom wejść w struktury harcerskie, a z drugiej koncentrować się na sobie, ale pomagać innym, równie chorym, duch harcerstwa wstępował w nowe szeregi. którzy na dodatek tracą ducha. On był młody gdy umierał; Założyciele polskiego har- myślę, że gdyby nie dom rodzinny, a potem harcerstwo, cerstwa, na wzór angielski, jego osobowość nie była tak ukształtowana. Z jednej strony obrali sobie za cel: kształto- był łagodny, a jednocześnie miał twardy charakter. wanie osobowości i wypracowanie Niesienie pomocy wcale nie jest takie proste. Człowiek w harcerzu odpowiedzialności za losy w dzisiejszym świecie jest skoncentrowany na sobie, bo trzeba Ojczyzny; skauting wraz z walką o niepod- robić karierę, ścigać się, nie być gorszym, inaczej nie będzie ległość. Myślę, że dzisiaj harcerstwo odradza się miało szansy wejść na drabinę hierarchii społecznej. się. Kochać Ojczyznę Człowiek powinien realizować siebie, co jest założeniem nie znaczy walczyć harcerstwa, ale nie może zajmować przestrzeni innym, stojącym Relikwiarz znajdujący się w Domu Biskupim w Toruniu. o jej niepodległość, ale pracować dla niej. Ale nie można obok. Wolność kończy się, kiedy zabiera się ją innej osobie. W dążeniu do swojego celu trzeba zatem dostrzegać człowieka. Dobrze, że się te cele wytycza, one także są wyznacznikiem nie pamiętać tam- harcerstwa, ale nie można nie zauważać innych. A dzisiejszy

43 82 człowiek wyzuł się z człowieczeństwa, nie widzi ludzi, nie potrafi się podzielić... Ruchy harcerskie widzą więc potrzebę w rozszerzaniu kultu Frelichowskiego, gdyż takich właśnie wzorów nam potrzeba. On nie tylko kochał rodziców, szanował profesorów, miłował Ojczyznę. W sytuacjach trudnych, kiedy zapala się instynkt samozachowawczy, on robił rzeczy niebywałe. Dzisiaj człowiek dążący do celu jest sam. Sztuką jest pozwolić rozwinąć się innym i pomagać im wzrastać. 83 Czy Błogosławiony Stefan Wincenty może teraz albo jutro być wśród nas? HM. Stefan Adamski Przewodniczący Harcerstwa Polskiego na Ukrainie, Lwów. Przychodząc na świat, jesteśmy obdarowywani, trochę jak w bajkach, przez różne bliskie nam osoby naszych rodziców, rodziców chrzestnych, dalszych krewnych, a przede wszytkim przez Stwórcę różnymi talentami. Od Ojca Przedwiecznego dostajemy moc talentów i to tylko pozytywnych, dobrych, budujących. Natomiast od najbliższych dostajemy i te dobre, i złe cechy i usposobienia. Już od najmłodszych lat, gdy budu- Harcerze ze Lwowa z kapliczką wykonana przez hm. Stefana Adamskiego. jemy zamki w piaskownicy, widać, czy pożyczamy komuś łopatkę, czy też uważamy za swoje wszytko to, co znajdzie się w zasięgu naszych rąk. Przychodzi czas i odświętnie ubrani wchodzimy w bramy Kościoła, poznajemy jego prawa i powinniśmy w zasadzie dalej żyć, kierując się dekalogiem. Jednak tylko nieliczni, poza nauczeniem się na pamięć Katechizmu, znajdują w nim drogowskaz i radę, jak mądrze żyć. Potem, poprzez różne koleje losu, cześć z nas dostaje rzadką szansę włożenia szarego mundurka

44 84 Maska pośmiertna ks. Stefana Wincentego Frelichowskiego wykonana przez jednego z współwięźniów Stanisława Bieńka. i zapoznania się z jeszcze jednym dekalogiem takim szarozielonym. I często w ferworze zmagań, ambicji i rywalizacji nie dostrzegamy jak Prawo Harcerskie prowadzi ku prawdzie drogami szczęścia. Są wśród nas Stefanowie Wincenci, chłopcy i dziewczęta, dla których słowa dekalogu i jednego, i drugiego stają się treścią i radością życia. Tak chyba było i ze Stefanem Wincentym. W pewnym momencie musiała go olśnić myśl, jak doskonałe są te przykazania, jak łatwo i szczęśliwie jest według nich żyć. Jednak nie tylko musiało Go to olśnić, bo tego jeszcze byłoby za mało, ale musiał otoworzyć wrota swej duszy na dotyk Palca Bożego. Czy dziś coś takiego jest możliwe? A czemu nie, choć nie tylko od Stwórcy to zależy, ale trochę i od nas. Wyobraźmy sobie, że młody chłopiec, który po pewnym czasie już świadomie zaczyna odbierać harcerstwo, odnajdzie w nim, tak jak kiedyś Stefan Wincenty, wartości, które go tak porywają, że w nich widzi sens oraz chce żyć i postępować według nich. A my, instruktorzy? Możemy mu podać rękę, wskazać jeszcze piękniejsze horyzonty, a możemy podać w wątpliwość jakąś tezę, sens jakiegoś działania, może nawet ją skrytykować i jednocześnie rozreklamować bardziej ponętne sposoby na życie. Ale jeśli młody Stefan jest na tyle silny, że za dobre rady będzie potrafił podziękować i będzie dalej iść obranymi ścieżkami, to jest szansa... Przyjdą obozy, przyjdą wieczory, gdy nad głowami braci harcerzy już tylko majestat gwiazd i świadomość, że ich wie- 85

45 czorna modlitwa leci tam, hen do Boga i wtedy odnajdzie nasz Harcerze i harcerki ZHPnL z tej wyprawy przywieźli Stefan nowy świat, nową, jeszcze większą możliwość dawania do Wilna relikwie bł. Wicka, które zostały uroczyście prze- radości i miłości bliźniemu. Ale oprócz otwartości jego duszy kazane w niedzielę, 16 czerwca o godzinie 16 w kościele pw. na powiew Przedwiecznego, oprócz, można powiedzieć, zauro- świętych Jakuba i Filipa na Łukiszkach. czenia, jest jeszcze parę rzeczy, które mogą albo przybliżyć go Głównym punktem obchodów była msza święta w kościele do decyzji Do końca, albo zniechęcić. pw. Najświętszej Maryi Panny. W trakcie uroczystości kapelani 86 Umiejmy zobaczyć i uszanować dusze nowych Stefanów Wincentych, umiejmy dostrzec iskierkę w oczach i podtrzymać organizacji harcerskich (w tym także nasz kapelan o. Jerzy Latawiec) otrzymali specjalne stuły. Właśnie na tę mszę dotarły 87 ten płomyczek, by z niego buchnął płomień, który nam, i nie dwa dary z Wilna duży bochenek litewskiego chleba z har- tylko nam, będzie nadzieją i pomocą. cerską lilijką oraz obraz błogosławionego Frelichowskiego dla kościoła NMP, namalowany przez wileńskiego malarza Roberta Relikwie bł. Stefana Wincentego Frelichowskiego w Wilnie Bluja. Na mszy św. wręczone zostały także dwa relikwiarze bł. Frelichowskiego dla Związku Harcerstwa Polskiego Poza Granicami Kraju (ZHP pgk.) oraz nam Związkowi Harcerstwa Polskiego na Litwie. Wszyscy znamy historię Wicka. Mając 14 lat, wstąpił do 2 Pomorskiej Drużyny Harcerskiej im. Zawiszy Czarnego. W tym pwd. Joanna Mikulska Naczelniczka Harcerek Związku Harcerstwa Polskiego na Litwie. Delegacja Związku Harcerstwa Polskiego na Litwie w dniach 6 9 czerwca 2013 r. gościła w Toruniu, gdzie obchodzono 100. urodziny bł. Stefana Wincentego ( Wicka ) Frelichowskiego patrona Harcerstwa Polskiego. Reprezentancja Związku Harcertwa Polskiego na Litwie z Relikwiarzem Błogosławionego Stefana Wincentego Frelichowskiego. Harcerki z Litwy podczas uroczystości.

46 88 samym roku złożył Przyrzeczenie Harcerskie. Już jako kleryk w latach prowadził Starszoharcerskie Zrzeszenie Harcerskie. W roku 1934 zdobył drugi stopień instruktorski podharcmistrza, zaś po roku przyznano mu najwyższy stopień harcerski Harcerz Rzeczpospolitej. Święcenia kapłańskie przyjął 14 marca 1937 r. w Pelplinie. Po wybuchu wojny już 11 września 1939 r. został aresztowany. Jego osobista droga krzyżowa przeszła przez osadzenie w forcie VII w Toruniu, obóz pracy w Gdańsku Nowym Porcie, obóz koncentracyjny w Stutthof, potem w Sachsenhausen Oranienburg i już do końca życia w Dachau. Współwięźniowie wspominają go jako osobę nieprzeciętną, prawdziwy autorytet nawet dla starszych kapłanów. Nigdy nie zaprzestał służby innym odprawiał msze św., udzielał sakramentów, wygłaszał patriotyczne pogadanki, założył Mały Caritas dla najbardziej potrzebujących. Gdy w obozie rozpętała się epidemia tyfusu, ksiądz Wicek z narażeniem własnego życia i mimo surowych zakazów pomagał i służył posługą kapłańską innym więźniom. Nie zważał nawet na to, że przeczuwano rychły koniec wojny. Nawet po tym, jak się sam zaraził, rwał się do chorych. Zmarł w opinii świętości 23 lutego 1945 r. w Dachau. Ogłoszony błogosławionym 7 czerwca 1999 r. przez Jana Pawła II, od 2003 r. stał się patronem Harcerstwa Polskiego. Mieliśmy to szczęście, że mogliśmy osobiście podziękować za ustanowienie Błogosławionego Wicka naszym patronem w Akcie Dziękczynienia, który został podpisany uroczyscie w dniu 7 czerwca 2013 r. w Toruniu. 89

47 A wszystko po to, by Mu podziękować... towarzyszących. Mam na myśli widowisko autorstwa Romana Kołakowskiego, którym przybliżył nam postać harcerza, kapłana i męczennika. Dziękuję Robertowi Bluj z Wilna za wykonanie wizerunku Błogosławionego, który zdobi okładkę tej publikacji. Dziękuję fundatorom pamiątkowych tablic oraz autorowi 90 Marek Różycki Harcmistrz, Zarząd Krajowy Stowarzyszenia Wspólnota Polska. relikwiarzy Andrzejowi Renes. Dziękuję Piotrowi Całbeckiemu, który jako marszałek województwa kujawsko-pomorskiego 7 czerwca ustanowił toruńskim świętem. Poprzez modlitwę pragnę podziękować samemu ks. phm. Stefanowi Wincentemu 91 Uroczystości związane ze 100-letnią rocznicą urodzin Frelichowskiemu za przykład, który daje nam każdego dnia, ks. phm. Stefana Wincentego Frelichowskiego są okazją do spo- i nieustanną opiekę w naszej pracy i harcerskiej tkania wszystkich harcerzy i uzyskania odpowiedzi na pytanie: posłudze. Pragniemy o nim opowiadać... Co zrobić, aby kult naszego Patrona rozszerzyć jeszcze bar- Jan Paweł II, beatyfikując ks. Fre- dziej? Każdy z nas musi być za to odpowiedzialny. Ze świadectw lichowskiego, pragnął wskazać nam, kapłanów, mówiących o świętości bł. Frelichowskiego wynurza jak walczyć o świętość, dał nam się obraz zwykłego człowieka, którego postawa ukazywała życiową wskazówkę, drogę, która go tak nieprzeciętnym. Spotkania zorganizowane w obecnym mamy kroczyć. Myślę, że mając takiego roku, Roku Błogosławionego, a także ta publikacja, pozwalają Patrona Harcerstwa Polskiego, nam spojrzeć na tę postać i dotrzeć jej piękno. Rozmowy z tak z którym każdy z nas pra- zacnymi osobami, jak bp. Andrzej Suski, abp. Sławoj Leszek gnie się utożsamiać, możemy Głódź, bp. Józef Guzdek, Postulator procesu, stają się niezwykłą mówić o jedności duchowej, katechezą. Ze spotkania z zagranicznymi gośćmi ks. infułatem o połączeniu wszystkich Świerczyńskim, harcmistrzami i harcerzami, senatorem prof. organizacji harcerskich w dążeniu do Kazimierzem Wiatrem, posłami Mirosławem Koźlakiewiczem kanonizacji naszego Patrona. Możemy i Janem Dziedziczakiem, misjonarzem ks. Adamem Pergółem wspólnie działać i razem czy wreszcie rodziną błogosławionego wynurza się pełniejszy modlić się o kanonizacje obraz naszego Wicka... Pragnę wszystkim podziękować za swój wkład w przygotowanie uroczystości i innych inicjatyw bł. ks. phm. Stefana Wincentego Frelichowskiego. Relikwiarz autorstwa Andrzeja Renesa przekazany ZHP pgk. w dniu 7 czerwca 2013 r.

48 92 Pomnik stojący w ogrodzie Wyższego Seminaium Duchownego w Toruniu. IV Cantobiografia Frelichowski w piosence 93 Szare błogosławieństwo Roman Kołakowski Kompozytor, poeta, piosenkarz, gitarzysta i tłumacz. Reżyser teatralny i estradowy, autor wielkich widowisk plenerowych. Autor spektaklu o bł. ks. phm. Frelichowskim. Premiera odbyła się w Toruniu, 7 czerwca 2013, zrealizowana przez SOS Music. Jak zrodził się pomysł spektaklu o Patronie Polskiego Harcerstwa? Napisanie i realizacja widowiska o błogosławionym Stefanie Wincentym Frelichowskim to nie była moja osobista inicjatywa. To był znakomity pomysł Pana Piotra Całbeckiego Marszałka Województwa Kujawsko-Pomorskiego, przekazany mi przez producenta Wojciecha Zagułę z SOS Music. Z toruńskim SOS

49 Music miałem już możność pracować przy realizacji kilku Kon- Co przede wszystkim zaskakuje Pana osobiście w postawie certów Galowych Dnia papieskiego w Warszawie, więc mogłem tego Błogosławionego? się skoncentrować na artystycznym, religijnym, emocjonalnym Prawdomówność. To było decydujące wrażenie przy czy- i intelektualnym przekazie spektaklu. A sprawa nie była wcale taniu Pamiętnika. Harcerska prawdomówność. W ostatnich łatwa. W uproszczeniu zamówienie brzmiało tak: Trzeba napisać latach szkolnych przyszyły kapłan przeżywał naturalne dla i skomponować radosny, pełen pozytywnych emocji, program wieku dojrzewania rozterki miłosne, wręcz erotyczne fascynacje 94 o człowieku, który... umarł męczeńsko w Dachau. Paradoks? Groteska? Pierwsze czytanie Pamiętnika nie kobiecością. Pisał o nich odważnie i nigdy nie zniszczył tych zapisków. Dziś upiększamy swoje życiorysy, niszczymy 95 nastrajało mnie optymistycznie. o wiele ważniejsze dokumenty własnych wahań i słabości. A co dziś rodzi się w Pana sercu na dźwięk słów: ks. Frelichowski? Po raz pierwszy opowiadał mi o Stefanie Frelichowskim śp. Ksiądz Biskup Ignacy Jeż, kiedy wspólnie odbieraliśmy przed laty Nagrodę Stowarzyszenia Civitas Christiana. Obaj księża byli współwięźniami KL Dachau. Utkwiło mi w pamięci, że była to prosta opowieść o prawdziwym przyjacielu. Dziś druh Frelichowski jest i moim dobrym przyjacielem. Poznaliśmy się bardzo blisko. Opowiedział mi swoją historię, a ja starałem się opowiedzieć ją innym... Spotkałem się z życzliwością wielu osób, które mi przekazały materiały o Patronie polskiego Frelichowski pozostawił swoje notatki w pełnym kształcie i tym właśnie przekonał mnie do szczerości swoich wyznań religijnych, do autentyzmu pragnienia zyskania świętości w każdym zwykłym, szarym dniu. harcerstwa. Niezwykle ważna była dla mnie biografia Księdza Wicka autorstwa Roberta Zadury, a także archiwum fotograficzne przekazane mi przez Pana Krzysztofa Jaczkowskiego siostrzeńca Błogosławionego. Skorzystałem także z wielu uwag dotyczących historii harcerstwa przekazanych przez pana Marka Różyckiego. Maska pośmiertna ks. Stefana Wincentego Frelichowskiego wykonana przez jednego z współwięźniów Stanisława Bieńka.

50 Skąd czerpał Pan natchnienie do napisania tak przepięknych wówczas i brzmią dziś. Dlatego wykorzystałem wiele cytatów tekstów o Błogosławionym? z popularnych piosenek, a aktorzy śpiewali melodie kontrapunk- Dość często pisuję scenariusze biograficzne i historyczne towe. Działalność druha i księdza Wicka miała zawsze wymiar o Prymasie Tysiąclecia i Janie Pawle II, o Powstaniu Warszaw- wspólnotowy, a piosenki harcerskie znakomicie nadają się do skim. Zawsze bardzo mocno oddziałują na mnie zachowane obudzenia nastroju wspomnień i właśnie ducha wspólnoty. listy, fotografie, dokumenty i inne archiwalia. Wspomi- Podczas koncertu w Toruniu widziałem, że ludzie i słuchają, 96 nałem już o lekturze Pamiętnika, czytałem też Rozważania na tle Ewangelii i pierwsze próby poetyckie księdza Wicka. i śpiewają. Premierowe piosenki trudno byłoby zaśpiewać wspólnie. Cytaty z popularnych piosenek harcerskich umożli- 97 Ale najważniejsza okazała się tradycyjna Pamiątka Prymicji, wiły to. Dlatego zaprosiłem do współpracy chór z Zespołu Szkół prosty obrazek z napisem: Przez krzyż cierpień i życia szarego Muzycznych im. Szymanowskiego w Toruniu. I publiczność z Chrystusem do chwały zmartwychwstania. To szare życie chętnie śpiewała. Wszyscy aktorzy Natalia Sikora, Beata wydało mi się najważniejsze. Stąd tytuł Szare błogosławieństwo. Lerach, Kacper Kuszewski, Leszek Zduń i Tomasz Steciuk, i Katy Frelichowski nie był mistykiem, jak współczesna mu Siostra Carr z Wielkiej Brytanii, nasz gość specjalny potwierdzają to Faustyna. Nie miał też w swojej biografii takiego heroicznego wspólnotowe przeżycie. To nieczęste dziś wzruszenie. momentu, jak Maksymilian Kolbe. Służył kolegom w harcerstwie, służył przyjaciołom w seminarium, służył wiernym w swoich Czy zgadza się Pan, że Pana kompozycje są formą ewange- parafiach, służył współwięźniom w kolejnych obozach. I umarł, lizacji słuchacza i widza, opowieścią o... żywocie świętego? służąc chorym na tyfus. Tylko tyle. Aż tyle! Zadaniem artysty jest wypowiedź artystyczna. Starałem się najlepiej wywiązać z tego zadania. Oklaski na stojąco i łzy na Teksty o Błogosławionym włożone w muzykę popularnych wielu twarzach dają mi poczucie wielkiej satysfakcji twórczej. piosenek harcerskich to bardzo odważne rozwiązanie, czy Powstał materiał poetycki i muzyczny, który może być takie zestawienie miało na celu obudzenie słuchacza doskonale wykorzystany do ewangelizacji. To już zadanie i zwrócenie uwagi na fakt, że Frelichowski jest współczesnym dla innych. Byłbym szczęśliwy, gdyby udało się nagrać album bohaterem i przykładem dla współczesnego człowieka? CD z piosenkami z widowiska. Nie tylko harcerze mogliby Kiedy poszukiwałem artystycznego klucza do opowieści korzystać z przykładu Stefana Wincentego Frelichowskiego. o Patronie Harcerstwa, myślałem o tym, co łączy współczesnych Dostrzec piękno i radość w szarym życiu to wyzwanie dla młodych ludzi z ich rówieśnikiem sprzed kilkudziesięciu nas wszystkich. lat. Piosenki harcerskie! Te same melodie i słowa brzmiały

51 98 V Inicjatywy związane ze 100-leciem urodzin phm. Stefana Wincentego Frelichowskiego 2 maja 2013, Warszawa Kancelaria Prezydenta RP Uroczyste wręczenie Flagi Zlotowej Robert Bluj z Wilna, artysta malarz, wykonał wizerunek Błogosławionego Wasyl Dutka z Ukrainy jest autorem tablic pamiątkowych, które zostaną wymurowane w Gimnazjum Nr 1 w Chełmży (w dniu nadania tej szkole imienia Błogosławionego) oraz w obozie koncentracyjnym w Dachau Andrzej Renes jest twórcą dwóch relikwiarzy dla relikwii Błogosławionego sierpnia 2013, Toruń Międzynarodowy Zlot Harcerzy i Sakutów Wicek września 2013, Jasna Góra Pielgrzymka Harcerska 14 grudnia 2013, Dachau Pielgrzymka do miejsca śmierci Patrona Harcerstwa KONCERT ODBYWA SIĘ W RAMACH OBCHODÓW ŚWIĘTA WOJEWÓDZTWA KUJAWSKO-POMORSKIEGO I TORUŃSKIEGO SPOTKANIA MŁODYCH Plakat zapraszający na spektakl w Toruniu. PARTNER TORUŃSKIEGO SPOTKANIA MŁODYCH PRODUCENT

52 Uroczystości w Toruniu i Chełmży 100 W dniach 6 8 czerwca, w Roku Błogosławionego ks. phm. Stefana W. Frelichowskiego, w Toruniu i Chełmży odbywały się Toruńskie Spotkanie Młodych Harcerskie Czuwanie z Błogosławionym, które połączone zostały ze świętem województwa kujawsko-pomorskiego. Na zaproszenie, Marszałka Województwa Kujawsko - Pomorskiego Piotra Całbeckiego oraz prezesa Stowarzyszenia Wspólnota Polska Longina Komołowskiego, do Torunia przyjechały reprezentacje środowisk Harcerstwa Polskiego z 17 krajów świata: Argentyny, Australi, Barzyli, Białorusi, Francji, Kazachstanu, Kanady, Litwy, Łotwy, Niemiec, Rosji, Ukrainy, USA, Wielkiej Brytanii, Szwecji, Zambii, a także z Polski. Przewodnicząca Harcerstwa na Białorusi pwd. Maryna Jucho podczas podpisywania Aktu Dziękczynienia. Harcerze ze Szwecji w procesji z darami. Plakat Międzynarodowego Zlotu Harcerzy i Skautów organizowanego w 2013 r.

53 Bp. Andrzej W. Suski wręcza relikwie błogosławionego Stefana Wincentego Frelichowskiego Przewodniczącej ZHP z siedzibą w Londynie hm. Teresie Ciecierskiej oraz Kapelanowi Naczelnemu ks. infułatowi Stanisławowi Świerczyńskiemu. Po uroczystej Mszy Świętej w konkatedrze NMP, przedstawiciele władz organizacji harcerskich podpisali Akt Dziękczynienia za ustanowienie Błogosławionego Wicka Patronem Harcerstwa Polskiego. Po czym biskup toruński Andrzej W. Suski wręczył relikwiarze autorstwa A. Renesa dla ZHP pgk. oraz dla ZHP n.l. Poświęcona została także kapliczka autorstwa hm. S. Adamskiego ze Lwowa, która na Międzynarodowym Zlocie Harcerzy i Skautów Wicek 2013 rozpocznie perygrynacje po środowiskach harcerskich na świecie. 103 Przewodnicząca ZHP pgk. hm. Teresa Ciecierska przed wystawą o Błogosławionym. Naczelnik Harcerzy ZHP na Litwie phm. Waldemar Dowejko z siostrzeńcem Błogosławionego panem Zygmuntem Jaczkowskim. Procesja z darami podczas uroczystości w Toruniu (7 czerwca 2013 r.)

54 Apel organizacji harcerskich na rynku w Chełmży. W procesji z darami wniesiony został także nowy obraz błogosławionego autorstwa R. Bluja, który został ofiarowany dla konkatedry NMP. W Chełmży nastąpiło oficjalne przekazanie tablicy poświeconej błogosławionemu autorstwa W. Dutki dla szkoły noszącej jego imię. Harcerze mieli również okazję na specjalne spotkanie z rodziną błogosławionego. Spotkanie harcerzy z rodziną Błogosławionego w Chełmży. VI Projekt uchwały z okazji 100-lecia urodzin błogosławionego księdza phm. Stefana Wincentego Frelichowskiego, Patrona Harcerstwa Polskiego 18 kwietnia 2013 r. Ksiądz podharcmistrz Stefan Wincenty Frelichowski urodził się 22 stycznia 1913 roku w Chełmży. Miał pięcioro rodzeństwa, a rodzice prowadzili piekarnię i cukiernię. Mając 9 lat, został ministrantem. Po czterech klasach szkoły powszechnej kontynuował naukę w ośmioklasowym męskim Pelplińskim Gimnazjum Humanistycznym w Chełmży. W gimnazjum działała Sodalicja Mariańska i harcerstwo. W czwartej klasie gimnazjum wstąpił do ZHP (marzec 1927) i do Sodalicji Mariańskiej (maj 1927). Harcerstwo było ważnym elementem życia i rozwoju Wicka. W 2. Pomorskiej Drużynie Harcerzy im. Zawiszy Czarnego w Chełmży (Hufiec Toruń) po trzech miesiącach przynależności złożył Przyrzeczenie Harcerskie. W następnym roku był już drużynowym. Drużynę 105

55 prowadził do sierpnia 1931 roku. W tym czasie zdał maturę i wstąpił do Seminarium Duchownego w Pelplinie. W Seminarium był bardzo aktywny. Działał w ruchu absty- nenckim oraz w akcji misyjnej i charytatywnej diecezjalnego Caritas. Był członkiem Kręgu Kleryckiego działającego w ramach Starszoharcerskiego Zrzeszenia Kleryków ZHP, będąc jego 106 przewodniczącym w latach Wraz z 20-osobową 107 grupą harcerzy uczestniczył w Jubileuszowym Zlocie Harcerstwa Polskiego w Spale. 14 marca 1937 roku w Katedrze Pelplińskiej przyjął święcenia kapłańskie z rąk biskupa chełmińskiego Stanisława W. Okoniewskiego. Po święceniach był sekretarzem i kapelanem biskupa, a od 1938 roku wikariuszem parafii p.w. Wniebowzięcia NMP w Toru- niu. Był wzorowym kapłanem, opiekunem chorych, przyjacielem dzieci i młodzieży, organizatorem pracy kościelnej i działaczem misyjnym. Był także kapelanem Pomorskiej Chorągwi Harcerzy ZHP i członkiem kierownictwa Wydziału Starszoharcerskiego Chorągwi, redaktorem biuletynu Zew Starszoharcerski. Projekt uchwały z dnia 18 kwietnia 2013 r. z okazji 100-lecia urodzin błogosławionego ks. phm. Stefana Wincentego Frelichowskiego, Patrona Harcerstwa Polskiego. 11 września 1939 roku został aresztowany przez Gestapo wywieziony do Sachsenhausen, a następnie w połowie grudnia wielu zwolniono, jedynie ks. Stefan Wincenty Frelichowski Pomimo bardzo trudnych warunków pełnił posługę kapłań- wraz ze wszystkimi księżmi swojej parafii. Następnego dnia 1940 roku z innymi księżmi do obozu w Dachau. pozostał uwięziony jeszcze jeden dzień zapewne w związku ską, organizował modlitwy, spowiadał, odprawiał potajemnie 18 października 1939 roku ponownie zatrzymany wraz namawiając do tego także innych kapłanów. W tej dobrowolnej 1940 roku z grupą 200 więźniów przewieziony do obozu który wraz z zapaleniem płuc doprowadził do śmierci w dniu 23 obozu koncentracyjnego w Stutthofie. 9 kwietnia 1940 roku zgodziły się na wystawienie zwłok na widok publiczny, w ude- z wcześniejszą działalnością harcerską. msze święte i rozdawał komunię. Pomagał chorym na tyfus, z około 700 osobami i osadzony w Forcie VII. 8 stycznia pomocy chorym współwięźniom zaraził się tyfusem plamistym, przejściowego w Gdańsku Nowym Porcie, a po kilku dniach do lutego 1945 roku. Władze obozowe, wbrew obozowej praktyce,

56 korowanej kwiatami trumnie. Współwięźniowie od samego początku byli przekonani o Jego świętości. Zanim spalono ciało VII Stanisław Bieńka, studiujący przed wojną medycynę, zdjął z twa- 108 rzy pośmiertną maskę. Uratowano także dwa palce Zmarłego. Jan Paweł II beatyfikował ks. phm. Stefana Wincentego Frelichowskiego 7 czerwca 1999 roku w Toruniu w obecności licznej rzeszy harcerek i harcerzy. Wówczas to przekazano, przywiezione z Dachau relikwie 2 palce Błogosławionego. Ojciec Święty powiedział wówczas do harcerek i harcerzy: Niech będzie Wam Patronem. 20 czerwca 1999 roku Rada Naczelna ZHR podjęła uchwałę w sprawie ogłoszenia ks. phm. Stefana Wincentego Frelichowskiego Patronem Harcerstwa Polskiego. 20 września 2002 roku Kongregacja ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów wydała dekret ustanawiający błogosławionego ks. phm. Stefana 7 czerwiec 1999, Homilia wygłoszona podczas beatyfikacji ks. Stefana Wincentego Frelichowskiego 109 Wincentego Frelichowskiego Patronem Harcerstwa Polskiego. Chcemy, aby kolejne pokolenia polskiej młodzieży konty- Jan Paweł II nuowały dzieło założycieli Harcerstwa w duchu Służby Bogu, Polsce i Bliźnim. Dzieło to, tak ważne dla naszego Narodu i Państwa, jest dziś szczególnie trudne. Dlatego bardzo istotny jest przykład i zachęta naszych wyjątkowych poprzedników, bezinteresownych i pracowitych, oddanych Narodowi i zwy- Oby świt trzeciego tysiąclecia stał się początkiem nowej ery, w której szacunek dla każdego człowieka i braterska solidarność między narodami przezwyciężą z Bożą pomocą kulturę nienawiści, przemocy i śmierci. kłym potrzebującym ludziom. Takim wzorem bez wątpienia jest błogosławiony ks. phm. Stefan Wincenty Frelichowski. Przypominamy Jego postać w setną rocznicę urodzin, mając nadzieję, że przez długie, kolejne lata, Harcerstwo będzie wskazaniem dla młodych w podejmowaniu ważnych decyzji, wyzwaniem i polem służby, dla dobra naszego Narodu i Państwa. 1. Serce Jezusa, pokoju i pojednanie nasze, zmiłuj się nad nami. Pochylamy się z wiarą przed wielką tajemnicą miłości Boskiego Serca i pragniemy oddać Mu cześć i chwałę. Witaj, Jezu, witaj Serce Boże, które tak bardzo umiłowało ludzi. Składam dzięki Bogu za to, że dane mi jest dzisiaj nawiedzić

57 110 księdza biskupa Andrzeja pasterza Kościoła toruńskiego, biskupa pomocniczego, całe duchowieństwo, osoby konsekrowane i cały Lud Boży tej ziemi. Pozdrawiam bliski mojemu sercu Toruń i piękne Pomorze nadwiślańskie. Cieszę się, że mogłem przybyć do waszego miasta, które sławą okrył Mikołaj Kopernik. Znany jest również Toruń z podejmowanych w ciągu dziejów wysiłków na rzecz pokoju. To właśnie tutaj doszło do dwukrotnego zawarcia traktatów pokojowych, które otrzymały w historii miano Pokoju Toruńskiego. W tym mieście również miało miejsce spotkanie przedstawicieli katolików, luteranów i kalwinistów z całej Europy, które otrzymało nazwę Colloquium Charitativum, czyli Rozmowa Braterska. Szczególnej wymowy nabierają tu słowa psalmisty: Przez wzgląd na moich braci i przyjaciół będę mówił: "Pokój w tobie!" Przez wzgląd na dom Pana, Boga naszego, będę się modlił o dobro dla ciebie (Ps 122[121], 8 9). 111 Podczas nabożeństwa beatyfikacyjnego ks. Stefana Wincentego Frelichowskiego w Toruniu 1999 r. młodą diecezję toruńską i wspólnie z wami wielbić Najświętsze Serce Zbawiciela. Dziękuję Bożej Opatrzności za dar nowego błogosławionego, kapłana i męczennika Stefana Wincentego Frelichowskiego, heroicznego świadka miłości pasterskiej. Pozdrawiam serdecznie wszystkich zgromadzonych na tym nabożeństwie czerwcowym. W szczególny sposób pozdrawiam 2. Serce Jezusa, pokoju i pojednanie nasze. Oto Serce Zbawiciela czytelny znak Jego miłości i niewyczerpane źródło prawdziwego pokoju. W Nim mieszka cała Pełnia: Bóstwo, na sposób ciała (Kol 2,9). Pokój, który przynosi na ziemię Chrystus, pochodzi właśnie z tej Pełni i z tej Miłości. Jest darem miłującego Boga, który ukochał człowieka w Sercu swego Jednorodzonego Syna. On jest naszym pokojem (por. Ef 2,14) woła św. Paweł. Tak, Jezus jest pokojem, jest naszym pojednaniem. To On zburzył wrogość, jaka powstała po grzechu człowieka i pojednał z Ojcem wszystkich ludzi przez śmierć na krzyżu. Na Golgocie

58 112 zostało przebite włócznią Serce Chrystusa na znak Jego zupełnego daru z siebie, miłości ofiarnej, zbawczej, którą do końca nas umiłował (por. J 13,1), budując fundament pod przyjaźń Boga z ludźmi. Oto dlaczego pokój Chrystusa jest inny niż ten, jaki wyobraża sobie świat. Zwracając się do apostołów w wieczerniku przed swoją męką i śmiercią, Chrystus powiedział wyraźnie: Pokój zostawiam wam, pokój mój daję wam. Nie tak jak daje świat, Ja wam daję (J 14,27). Podczas gdy ludzie rozumieli pokój przede wszystkim na płaszczyźnie doczesnej i zewnętrznej, Chrystus mówi, że wypływa on z porządku nadprzyrodzonego, że jest wynikiem zjednoczenia z Bogiem w miłości. Kościół nieustannie żyje Ewangelią pokoju. Głosi ją wszystkim ludom i narodom. Niestrudzenie ukazuje drogi pokoju i pojednania. Wprowadza pokój, burząc mury uprzedzeń i wrogości między ludźmi. Czyni to przede wszystkim przez sakrament pokuty i pojednania, niosąc łaskę Bożego miłosierdzia i przebaczenia, dociera do samych korzeni ludzkich niepokojów, leczy zranione grzechem sumienia, tak że człowiek doznaje wewnętrznego ukojenia i staje się nosicielem pokoju. Kościół dzieli się też tym pokojem, którego sam na co dzień doświadcza w Eucharystii. Eucharystia jest szczytem naszego pokoju. W niej dokonuje się ofiara pojednania z Bogiem i braćmi, rozbrzmiewa słowo Boże zwiastujące pokój, płynie nieustanna modlitwa: Baranku Boży, który gładzisz grzechy świata, obdarz nas pokojem. W Eucharystii otrzymujemy dar samego Jezusa, który ofiaruje siebie i staje się naszym pokojem. Doświadczamy wówczas ze szczególną wyrazistością, że tego pokoju świat dać nie może, bo go nie zna (por. J 14,27). 113

59 Sławimy dzisiaj pokój naszego Pana Jezusa Chrystusa; spotkanego człowieka. Tę sprawność wyniósł z harcerskiej pokój, jakiego On udzielił tym wszystkim, którzy z Nim zetknęli szkoły wrażliwości na potrzeby innych i stale ją rozwijał w duchu się w czasie Jego ziemskiego życia. Pokój, którym radośnie przypowieści o dobrym pasterzu, który szuka owiec zaginionych pozdrowił uczniów po swoim zmartwychwstaniu. i gotów jest życie dać dla ich ocalenia (por. J 10,1 21). Jako kapłan zawsze miał świadomość, że jest świadkiem Wielkiej 3. Błogosławieni, którzy wprowadzają pokój, albowiem Sprawy, a równocześnie z głęboką pokorą służył ludziom. Dzięki 114 oni będą nazwani synami Bożymi (Mt 5,9). Tak mówi do nas Chrystus w Kazaniu na Górze. Z głębi swego dobroci, łagodności i cierpliwości pozyskał wielu dla Chrystusa również w tragicznych okolicznościach wojny i okupacji. 115 Serca miłującego wypowiada pragnienie naszego szczęścia. W dramat wojny niejako wpisywał kolejne rozdziały posługi Chrystus wie, że największym szczęściem człowieka jest takie pokoju. Tak zwany Fort VII, Stutthof, Grenzdorf, Oranienburg- zjednoczenie z Bogiem, które człowieka czyni synem Bożym. -Sachsenhausen, wreszcie Dachau to kolejne stacje jego drogi Pośród różnych dróg prowadzących do pełni szczęścia, wskazuje krzyżowej, na której pozostawał zawsze taki sam: nieustraszony i tę, która prowadzi poprzez czynienie pokoju i dzielenie się w pełnieniu kapłańskiej posługi. Szedł z nią zwłaszcza do tych, nim z innymi. Ludzie pokoju godni są imienia synów Bożych. którzy jej najbardziej potrzebowali do umierających masowo Takich Chrystus nazywa szczęśliwymi. na tyfus, którego w końcu sam padł ofiarą. Oddał swoje kapłań- Błogosławieni, którzy wprowadzają pokój. Godność tego skie życie Bogu i ludziom, niosąc pokój ofiarom wojny. Dzielił imienia błogosławiony przysługuje wyniesionemu dziś do się tym pokojem hojnie z innymi, bo dusza jego czerpała siłę chwały ołtarzy ks. Stefanowi Wincentemu Frelichowskiemu. Całe z Chrystusowego pokoju. A była to tak wielka moc, że nawet jego życie jest bowiem jakby zwierciadłem, w którym odbija śmierć męczeńska nie zdołała zniszczyć tego pokoju. się blask owej Chrystusowej filozofii, wedle której prawdziwe szczęście osiąga ten, kto w zjednoczeniu z Bogiem staje się czło- 4. Drodzy bracia i siostry, bez wewnętrznej odnowy i bez poko- wiekiem pokoju, czyni pokój i niesie pokój innym. Ten toruński nania zła i grzechu w sercu, a zwłaszcza bez miłości człowiek kapłan, który pełnił pasterską posługę przez niespełna osiem nie zdobędzie wewnętrznego pokoju. Pokój może przetrwać lat, dał czytelne świadectwo swego oddania Bogu i ludziom. tylko wówczas, gdy jest zakorzeniony w wyższych wartościach, Żyjąc Bogiem, od pierwszych lat kapłaństwa szedł z bogactwem oparty na normach moralnych i otwarty na Boga. Nie może się swojego kapłańskiego charyzmatu wszędzie tam, gdzie trzeba natomiast ostać, jeśli został wzniesiony na grząskim gruncie było nieść łaskę zbawienia. Uczył się tajników ludzkiej duszy religijnej obojętności i płytkiego pragmatyzmu. Rodzi się on i dostosowywał metody duszpasterskie do potrzeb każdego w sercu ludzkim i w życiu społeczeństwa z ładu moralnego,

60 116 Biała służba Toruń 1999 r. porządku etycznego, zachowania Bożych przykazań. Dzielmy się tym Bożym pokojem z innymi, tak jak to czynił błogosławiony kapłan i męczennik Wincenty Frelichowski. W ten sposób staniemy się zaczynem pokoju w świecie, w społeczeństwie, w środowisku, w którym żyjemy i pracujemy. Zwracam się z tym apelem do wszystkich bez wyjątku, a zwłaszcza do was, drodzy kapłani. Bądźcie świadkami miłosiernej miłości Boga. Głoście z radością Ewangelię Chrystusa, rozdając Boże przebaczenie w sakramencie pojednania. Przez swoją posługę starajcie się przybliżać każdego do Chrystusa Dawcy pokoju. Kieruję te słowa również do was, drodzy rodzice, którzy jesteście pierwszymi wychowawcami waszych dzieci. Bądźcie dla nich obrazem Bożej miłości i przebaczenia, starając się ze wszystkich sił budować rodzinę zjednoczoną i solidarną. Rodzino, to właśnie tobie powierzono misję o pierwszorzędnym znaczeniu: masz uczestniczyć w budowaniu pokoju, dobra, które jest niezbędne dla rozwoju i poszanowania życia ludzkiego. Proszę was, wychowawcy, którzy jesteście powołani, aby wpajać młodemu pokoleniu autentyczne wartości życia: uczcie dzieci i młodzież tolerancji, zrozumienia i szacunku dla każdego człowieka. Wychowujcie młode pokolenie w klimacie prawdziwego pokoju. To jest ich prawem. To jest waszym obowiązkiem. Wy, młodzi, którzy nosicie w sercach wielkie aspiracje, uczcie się żyć w zgodzie i wzajemnym poszanowaniu, solidarnie pomagając jedni drugim. Podtrzymujcie w waszych sercach dążenie do dobra i pragnienie pokoju (por. Orędzie na Światowy Dzień Pokoju, 1 stycznia 1997, n. 8). Społeczeństwa i narody potrzebują ludzi pokoju, prawdziwych siewców zgody i wzajemnego poszanowania. Ludzi, którzy wypełnią swoje serca pokojem Chrystusowym i poniosą go innym, poniosą go do domów, urzędów i instytucji, miejsc pracy, na cały świat. Historia i współczesność pokazują, że świat nie może dać pokoju. Świat jest często bezradny. Dlatego trzeba mu wskazywać Jezusa Chrystusa, który przez swoją śmierć na krzyżu zostawił ludziom swój pokój, zapewniając nam swą obecność przez wszystkie wieki (por. J 14,27 31). Ileż niewinnej krwi zostało przelanej w dwudziestym wieku w Europie i na całym świecie, ponieważ różne systemy polityczne i społeczne odeszły od Chrystusowych zasad gwarantujących sprawiedliwy pokój. 117

61 118 Ile krwi niewinnej przelewa się na naszych oczach. Tragiczne wydarzenia w Kosowie pokazały i pokazują to w sposób jakże bolesny. Jesteśmy świadkami, jak bardzo ludzie pragną pokoju, jak bardzo się go domagają. Mówię te słowa na tej ziemi, która w swojej historii doświadczyła tragicznych skutków braku pokoju, stając się ofiarą okrutnych i niszczycielskich wojen. Pamięć II wojny światowej jest wciąż żywa, rany tego kataklizmu dziejowego długo nie będą całkowicie zabliźnione. Niech wołanie o pokój z tego miejsca dotrze do wszystkich na całym świecie. Pragnę powtórzyć słowa, jakie wypowiedziałem w Orędziu Wielkanocnym Urbi et Orbi w tym roku: pokój jest możliwy, pokój jest konieczny, pokój jest pierwszą powinnością wszystkich! Oby świt trzeciego tysiąclecia stał się początkiem nowej ery, w której szacunek dla każdego człowieka i braterska solidarność między narodami przezwyciężą z Bożą pomocą kulturę nienawiści, przemocy i śmierci. Toruń 7 czerwca 1999 r. Uroczysta beatyfikacja ks. Frelichowskiego Przyjmujemy z wielką wdzięcznością świadectwo życia bł. Wincentego Frelichowskiego, współczesnego bohatera, kapłana i człowieka pokoju, jako wezwanie dla naszego pokolenia. Pragnę zawierzyć dar tej beatyfikacji w sposób szczególny Kościołowi toruńskiemu, ażeby strzegł i rozszerzał pamięć wielkich dzieł Boga, jakie dokonały się w krótkim życiu tego kapłana. Zawierzam ten dar nade wszystko kapłanom tej diecezji i całej Polski. Ks. Wincenty Frelichowski już na początku swojej drogi kapłańskiej napisał: Muszę być kapłanem według Serca Chrystusa. Jeśli ta beatyfikacja jest wielkim dziękczynieniem Bogu za jego kapłaństwo, to jest również uwielbieniem Boga za cuda Jego łaski, jakie dokonują się przez ręce wszystkich kapłanów również przez wasze ręce, drodzy bracia. Zwracam się także do całej rodziny polskich harcerzy, z którą nowy błogosławiony był głęboko związany. Niech stanie się dla was patronem, nauczycielem szlachetności i orędownikiem pokoju i pojednania. Za kilka dni przypada setna rocznica poświęcenia całej ludzkości Najświętszemu Sercu Pana Jezusa. Dokonało się ono we wszystkich diecezjach za sprawą Papieża Leona XIII, który w tym celu ogłosił Encyklikę Annum sacrum. Pisał w niej: Serce Boże jest symbolem i żywym obrazem nieskończonej miłości Jezusa Chrystusa, która nas pobudza do odwzajemnienia się również miłością (n. 2). Przed chwilą odnowiliśmy wspólnie akt poświęcenia Najświętszemu Sercu Pana Jezusa. Daliśmy

62 w ten sposób wyraz najwyższego hołdu, a także naszej wiary w umiłowaniu tej wolności, do której wyswobodził nas Chry- w Chrystusa Odkupiciela człowieka. On jest Alfą i Omegą, stus (por. Ga 5,1). Dziękuję młodzieży diecezji toruńskiej za Początkiem i Końcem (por. Ap 21,6), do Niego należy ten dar modlitewnego czuwania przed dzisiejszym spotkaniem. świat i jego losy. Specjalne pozdrowienia kieruję do byłych więźniów obozu Dzisiaj, kiedy oddajemy cześć Jego Najświętszemu Sercu, koncentracyjnego w Dachau, świadków męczeńskiej drogi bł. módlmy się gorąco o pokój. Przede wszystkim o pokój w naszych Wincentego Frelichowskiego, a także do jego rodziny i przyjaciół. 120 sercach, ale także w naszych rodzinach, naszym narodzie i na całym świecie. Raduję się obecnością słuchaczy Radia Maryja, które ma siedzibę w Toruniu. Rozgłośnia ta dociera do bardzo wielu 121 Serce Jezusa, pokoju i pojednanie nasze rodaków w Polsce i na świecie. Wszystkim słuchaczom i pra- zmiłuj się nad nami! cownikom radia życzę tej radości, jaka płynie ze zwiastowania Dobrej Nowiny. Niech Maryja, Gwiazda nowej ewangelizacji [Pozdrowienie końcowe po nabożeństwie.] prowadzi wasze radio na spotkanie nowych ludzi i nowych Dzięki składam Bogu, że dane mi było dzisiaj nawiedzić Toruń, czasów. Dziękuję wam za radiową katechezę, a szczególnie za prastary gród nad Wisłą, i wspólnie z wami z głębi wielu serc, modlitwy w intencji Kościoła i Papieża. Pozdrowieniem moim a także z głębi dziejów Kościoła na tej ziemi wyznać na nowo obejmuję również wszystkie rozgłośnie katolickie w Polsce, Bożemu Sercu: Twoją jesteśmy własnością i do Ciebie należeć a jest ich wiele. Pomagają one ludziom w odkrywaniu piękna chcemy. Niech to wspólne wyznanie i zawierzenie stanie się i mocy Ewangelii, która jest drogą do zbawienia każdego czło- bramą trzeciego tysiąclecia, radosnym przejściem w nowe czasy. wieka. Wasza działalność i apostolstwo są bardzo cenne, bardzo Serdecznie pozdrawiam wszystkich obecnych. Słowa potrzebne Kościołowi i Ojczyźnie. Niech wam Bóg błogosławi. pozdrowień kieruję do parlamentarzystów, z panią marszałek Jeszcze raz się zwracam do młodych: mianowicie tym Senatu na czele, do przedstawicieli władz administracyjnych razem do młodej diecezji toruńskiej. Pozdrawiam serdecznie i samorządowych, szczególnie zaś do władz i mieszkańców kapłanów i seminarzystów, rodziny zakonne męskie i żeńskie, Torunia. Są pośród nich obecni kombatanci i uczestnicy zjazdu Akcję Katolicką i pozostałe wspólnoty kościelne oraz wszystkie Grudziądzkiego Pułku Kawalerii, jest społeczność wojskowa, są parafie odnawiające się przez misje ewangelizacyjne. Całą waszą harcerze, strażacy, policjanci pełniący swoją służbę. Pozdrawiam diecezję, rodzinę Ludu Bożego zawierzam Matce Nieustającej pracowników kultury, nauki i oświaty. Myślą ogarniam studen- Pomocy i błogosławionemu męczennikowi ks. Wincen- tów, uczniów i wszystkich młodych. Wam, młodym, pragnę temu Frelichowskiemu. powtórzyć: budujcie cywilizację miłości w duchu prawdziwego Bóg zapłać Toruniowi! dialogu we wspólnym dążeniu do prawdy i sprawiedliwości, Bóg zapłać za to piękne spotkanie i tu, i na uniwersytecie.

63 Spis treści Słowo wstępne 5 Modlitwa o łaski za wstawiennictwem Patrona Harcerstwa Polskiego Błogosławionego ks. phm. Stefana Wincentego Frelichowskiego 7 Dekret biskupa polowego bp. Józef Guzdek 8 Rok błogosławionego ks. phm. Stefana Wincentego Frelichowskiego 9 Słowo biskupa toruńskiego bp. Andrzej Suski 10 Wprowadzenie Jest synem naszej ziemi Piotr Całbecki 11 I Wspomnienia rodzinne Dobry przykład wyniósł z domu Zygmunt Jaczkowski 12 Niezwykłe pamiątki Krzysztof Jaczkowski 16 Nasz Wicek s. Wincenta Olkowska 18 Publikacje o życiu Wicka Robert Zadura 23 II Z nauczania duszpasterzy Oto wasz patron abp Sławoj Leszek Głodź 29 Świętość to wierność w małych rzeczach bp. Józef Guzdek 35 Wpatrujmy się w świętego ks. prał. Sławomir Oder 41 Ks. Frelichowski w Afryce ks. Adam Pergół 53 Pamiętnik Frelichowskiego lekturą każdego harcerza ks. kan. Józef Nowakowski 58 W harcerstwie tkwi siła Ks. inf. Stanisław Świerczyński 61 Bł. Frelichowski harcerz do naśladowania ks. hm. Kazimierz Chudzicki SDB 64 Nasz Patron ks. phm. dr Marcin Staniszewski 65 III Świadectwa harcerzy Harcerzem jest się zawsze prof. Kazimierz Wiatr 68 Swoim zuchom powtarzam... hm. Teresa Ciecierska 74 Każdy harcerz może być świętym Jan Michał Dziedziczak 77 Harcerzy łączą pieśni Mirosław Koźlakiewicz 79 Czy Błogosławiony Stefan Wincenty może teraz albo jutro być wśród nas? hm. Stefan Adamski 82 Relikwie bł. Stefana Wincentego Frelichowskiego w Wilnie pwd. Joanna Mikulska 86 A wszystko po to, by Mu podziękować Marek Różycki 90 IV Cantobiografia Frelichowski w piosence Szare błogosławieństwo Roman Kołakowski 93 V Inicjatywy związane ze 100-leciem urodzin phm. Stefana Wincentego Frelichowskiego Rok Błogosławionego 98 Uroczystości w Toruniu i Chełmży 100 VI PROJEKT UCHWAŁY 105 VII HOMILIA JANA PAWŁA II 109

64 Bibliografia Wypowiedzi zaczerpnięte z konferencji pt.: Droga do świętości. Ks. Frelichowski: harcerz, kapłan, męczennik Toruń, 7 czerwiec 2013, Urząd Marszałka Województwa Kujawsko-Pomorskiego Konsultacja Miesięcznika Rodzin Katolickich: Cuda i Łaski nr 9, wrzesień 2011 i Naszej Arki, nr 2, 2010 Wywiady własne

65 Aleksandra Zapotoczny Absolwentka Wydziału Komunikacji Społecznej Papieskiego Uniwersytetu Salezjańskiego w Rzymie. Dziennikarka akredytowana w Biurze Prasowym Stolicy Apostolskiej. Autorka książek opartych na materiałach pochodzących z archiwum procesu Beatyfikacji i Kanonizacji Jana Pawła II oraz innych publikacji o błogosławionych i świętych. od autora Ksiądz phm. Stefan Wincenty Frelichowski urodził się 22 stycznia 1913 roku w Chełmży, w samym sercu województwa kujawsko-pomorskiego. Praca duszpasterska skierowała go do parafii pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Toruniu. Właśnie to miasto Toruń najbardziej kojarzy się z postacią ks. Frelichowskiego. To właśnie tutaj, 7 czerwca 1999 roku, Ojciec Święty Jan Paweł II ogłosił Go błogosławionym i obrał za Patrona Harcerzy. Wydarzenie bez precedensu, które dzisiaj stanowi tak ważną kartę z historii Torunia. Ks. phm. Stefan Wincenty Frelichowski to jedyny błogosławiony przyszły święty wywodzący się z ziemi kujawsko-pomorskiej. Do obchodów jego setnej rocznicy urodzin nie można było wybrać innego miejsca. Publikacja Nasz Wicek ma na celu przybliżyć postać patrona harcerzy oraz przedstawić inicjatywy związane z bł. Frelichowskim nie tylko na terenie województwa. W publikacji zabrały głos osoby związane i pracujące na toruńskiej ziemi. Poprzez rozmowy z nimi odpowiemy na pytanie: Kim jest dzisiaj bł. Frelichowski? ISBN