RAPORT STANU PROBLEMÓW ALKOHOLOWYCH W MIEŚCIE PŁOCKU ZA 2015 ROK

Transkrypt

1 URZĄD MIASTA PŁOCKA WYDZIAŁ ZDROWIA I SPRAW SPOŁECZNYCH RAPORT STANU PROBLEMÓW ALKOHOLOWYCH W MIEŚCIE PŁOCKU ZA 2015 ROK PŁOCK 2016 r. 1

2

3 SPIS TREŚCI 4. I. Wprowadzenie opis metodologii badania... 4 II. Rynek napojów alkoholowych 7 III. Konsekwencje zdrowotne wynikające z nadużywania alkoholu..16 IV. Konsekwencje prawne i społeczne związane z niewłaściwym używaniem alkoholu V. Istniejące zasoby oraz podejmowane działania w sferze profilaktyki uzależnień, rozwiązywania problemów alkoholowych oraz przeciwdziałania przemocy w rodzinie VI. Mapa problemów alkoholowych Płocka wraz z oceną ich ważności 69 VII. 7. Wnioski końcowe i rekomendacje do dalszych działań Załącznik Wykaz podmiotów udzielających bezpłatnej pomocy dla mieszkańców Płocka z zakresu profilaktyki uzależnień, rozwiązywania problemów alkoholowych, przeciwdziałaniadziałania narkomanii oraz przemocy w rodzinie

4 1. - I 2. WPROWADZENIE - OPIS METODOLOGII BADANIA Spośród problemów społecznych występujących w Polsce problemy związane z alkoholem mają szczególne znaczenie. Wynika to przede wszystkim z rozmiarów szkód alkoholowych, ich rozpowszechnienia oraz kosztów społecznych i ekonomicznych jakie ponoszą nie tylko osoby indywidualne ale całe społeczeństwo (Łukowska i Okulicz Kozaryn, 2010). Straty ekonomiczne związane z alkoholem szacuje się na poziomie 1,3 PKB, co biorąc pod uwagę PKB w Polsce w roku 2015 daje kwotę ok 23 mld zł. Koszty te obejmują m.in. takie kategorie jak: koszty leczenia, wypadków drogowych z udziałem nietrzeźwych, zaangażowanie wymiaru sprawiedliwości, systemu pomocy społecznej i ubezpieczeń a także koszty przedwczesnej umieralności i spadek wydajności pracy. Dane WHO z kolei pokazują, że konsumpcja alkoholu w Regionie Europejskim jest najwyższa w porównaniu z innymi regionami świata i wynosi średnio 11 litrów czystego alkoholu w przeliczeniu na jednego dorosłego mieszkańca. W Polsce zgodnie z danymi GUS spożycie alkoholu w 2014 roku (danych za rok 2015 jeszcze nie ma) wyniosło 9,4 litra 100% alkoholu na każdego mieszkańca Polski (w tym dzieci). Biorąc pod uwagę rozpowszechnienie problemów alkoholowych oraz ich koszty, profilaktyka i rozwiązywanie problemów alkoholowych należą do działań administracji samorządowej, rządowej i są wspierane przez organizacje pozarządowe. Celem niniejszego opracowania jest uzyskanie możliwie pełnego rozeznania w zakresie poszczególnych problemów alkoholowych występujących w Płocku oraz określenie ich rozmiarów, co umożliwi podejmowanie adekwatnych działań w ramach lokalnej polityki wobec alkoholu. Mimo, że problemy związane z alkoholem mają w pewnym sednie charakter uniwersalny (w każdej gminie mamy osoby uzależnione od alkoholu czy nastolatki sięgające po alkohol) to jednak ich natężenie i rozmiary są zróżnicowane miedzy poszczególnymi społecznościami lokalnymi dlatego pierwszym krokiem opracowania lokalnych strategii rozwiązywania problemów alkoholowych powinna być lokalna diagnoza. Służy ona do wyciagnięcia praktycznych wniosków i zaleceń do konstruowania lokalnych programów działań w obszarze rozwiązywania problemów alkoholowych. Monitoring jako część diagnozy jest prowadzony w Płocku w sposób systematyczny i dzięki temu możliwa jest obserwacja zmian zachodzących w poszczególnych zjawiskach i uchwycenie ich dynamiki. Metodologia badania Niniejszy monitoring koncentrował się wokół następujących obszarów: analiza rynku alkoholowego oraz dostępności napojów alkoholowych, rozmiary rynku alkoholowego, konsekwencje zdrowotne wynikających z nadużywania alkoholu, konsekwencje społeczne spowodowane nadużywaniem alkoholu, w tym zjawisko przemocy domowej w rodzinach, w których występują problemy alkoholowe, zasoby w sferze profilaktyki uzależnień, rozwiązywania problemów alkoholowych oraz przeciwdziałania przemocy w rodzinie, w tym zasoby finansowe. 4

5 W większości analizowane dane zostały przedstawione w przedziale czasowym kilku lat tak, aby umożliwić uchwycenie dynamiki poszczególnych zjawisk i problemów. Tam gdzie było to możliwe, ze względu na dostęp do danych statystycznych, a także tam gdzie porównanie miało wartość informacyjną i diagnostyczną, przedstawiono problemy miasta Płocka oraz podejmowane działania na tle wybranych trzech miast województwa mazowieckiego: Radomia, Ostrołęki i Siedlec oraz na tle danych ogólnopolskich. Samorządy te wybrano ze względu na to, że wszystkie podobnie jak Płock, przed reformą administracji samorządowej posiadały status województwa i obecnie mają status gmin miejskich. Wszystkie znajdują się też obecnie w województwie mazowieckim. Miasta te różnią się znacząco pod względem liczby mieszkańców (stan na dzień r.) - Radom jest miastem największym ma mieszkańców, potem Płock , a w następnej kolejności Siedlce i Ostrołęka Źródłami pozyskania danych były: Dane ilościowe pozyskane od instytucji działających na terenie miasta, które w swojej pracy zajmują się z szeroko rozumianą problematyką alkoholową Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Płocku, Komenda Miejska Policji w Płocku, Płocki Zakład Opieki Zdrowotnej Spółka z o.o., Straż Miejska w Płocku, Wojewódzki Samodzielny Zespół Publicznych Zakładów Opieki Zdrowotnej w Gostyninie Zalesiu, Wojewódzki Szpital Zespolony w Płocku, Ośrodek Opiekuńczo Wychowawczy w Płocku, Urząd Miasta Płocka, Miejska Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w Płocku, Izba Wytrzeźwień w Płocku, Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej Wojewódzka Stacja Pogotowia Ratunkowego i Transportu Sanitarnego w Płocku, Ośrodek Medyczno Psychologiczny Vide, Zespół Interdyscyplinarny ds. Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie. Niniejsze dane pozyskano za pośrednictwem Wydziału Zdrowia i Spraw Społecznych Urzędu Miasta Płocka. Komenda Główna Policji dane przekazane do PARPA w ramach prac nad Sprawozdaniem z realizacji Ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi za rok 2015, Ankieta PARPA G1 dla miasta Płocka (lata 2015, 2014, 2013, 2012, 2011, 2010, 2009, 2008, 2007) przekazywana corocznie do Państwowej Agencji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w ramach Programu Statystyki Publicznej, Raport stanu problemów alkoholowych w Płocku za rok 2014, 2013, 2012, 2011, Ankieta PARPA G1 dla Radomia, Ostrołęki i Siedlec za rok

6 Poniższy raport ma przede wszystkim charakter analiz statystycznych na podstawie danych ilościowych uzyskanych od poszczególnych instytucji. Analiza jakościowa dotyczy oceny działań profilaktycznych i pomocowych podejmowanych przez miasto. 6

7 - II RYNEK NAPOJÓW ALKOHOLOWYCH Punkty sprzedaży napojów alkoholowych W 2015 roku łączna liczba punktów sprzedaży napojów alkoholowych wyniosła 330, co stanowi spadek w stosunku do roku 2014 o 22 punktów (6,24%). Zmniejszyła się liczba punktów posiadających zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych zarówno w miejscu sprzedaży (spadek o 11 punktów) oraz poza miejscem sprzedaży (spadek również o 11 punktów). Generalnie na przestrzeni ostatnich czterech lat liczba punktów sprzedaży napojów alkoholowych systematycznie spada, co należy uznać za tendencje pozytywną w świetle badań na temat związków miedzy dostępnością napojów alkoholowych a występowaniem poszczególnych problemów (Łukowska, 2015). Dynamikę zmian w obszarze liczby punktów sprzedaży ilustruje wykres 1. Wykres 1. Liczba punktów sprzedaży napojów alkoholowych ogółem oraz w miejscu i poza miejscem sprzedaży w latach W Płocku łączny limit punktów sprzedaży, ustalony zgodnie z ustawą przez Miasto Płock, wynosi 370 (220 limit punktów sprzedaży napojów alkoholowych przeznaczonych do spożycia poza miejscem sprzedaży - sklepy i limit punktów sprzedaży napojów alkoholowych przeznaczonych do spożycia w miejscu sprzedaży - gastronomia) i nie zmienił się w stosunku do roku ubiegłego. W porównaniu jednak z limitem obowiązującym w roku punkty, limit punktów sprzedaży napojów alkoholowych został zwiększony o 96 punktów, co stanowi wzrost o 35%. Należy także zauważyć że ustalony przez radę miasta limit istotnie przewyższa faktyczne wykorzystanie zezwoleń, co należy uznać za sprzeczne z ideą ograniczania dostępności alkoholu, czemu ustalone limity mają służyć. Liczbę punktów sprzedaży napojów alkoholowych z uwzględnieniem miejsca spożycia przedstawia poniższa tabela. Z uwagi na fakt, iż większość punktów sprzedaży oferuje 7

8 różnego rodzaju alkohole, pozycja razem w kolumnach 3 i 7 nie stanowi sumy zawartości kolumn odpowiednio 4-6 oraz Natomiast kolumna ogółem jest sumą kolumn 3 i 7 w poszczególnych wierszach. Dynamikę zmian w zakresie liczby punktów sprzedaży w podziale na poszczególne kategorie zezwoleń ilustrują także wykresy 2 i 3. Liczba punktów sprzedaży napojów alkoholowych na terenie miasta Płocka w latach Liczba punktów sprzedaży alkoholu przeznaczonych do spożycia Poza miejscem sprzedaży Lata Ogółem wg zawartości alkoholu Razem od 4,5% pow. do 4,5% do 18% 18% W miejscu sprzedaży Razem 7 wg zawartości alkoholu od 4,5% pow. do 4,5% do 18% 18%

9 Tabela 1. Liczba punktów sprzedaży napojów alkoholowych na terenie miasta Płocka w latach W przypadku napojów alkoholowych do 4,5% alkoholu przeznaczonych do spożycia poza miejscem sprzedaży od czterech lat systematycznie spada liczba punktów sprzedaży (wykres 2). W odniesieniu do pozostałych rodzajów alkoholu taka tendencja jest widoczna od lat trzech. Mimo tych pozytywnych zmian, analizując od 1999 roku dostępność punktów sprzedaży napojów alkoholowych przeznaczonych do spożycia poza miejscem sprzedaży, widać że najbardziej dynamicznie zwiększa się liczba punktów sprzedaży oferujących wysokoprocentowe napoje alkoholowe - o zawartości powyżej 18%. W analizowanym okresie czyli od 1999 roku odnotowano w tej kategorii zezwoleń wzrost z 96 punktów do 184, co stanowi wzrost o 91,6 %. W przypadku punktów sprzedających napoje alkoholowe o zawartości od 4,5% do 18% również odnotowano zwiększenie ze 108 w roku 1999 do 181 w roku 2015, co stanowi wzrost o 68%. Liczba punktów sprzedaży napojów o najniższej zawartości alkoholu czyli do 4,5% zmniejszyła się o 12 punktów w stosunku do roku 2014 i o 22 w stosunku do roku 2012, w którym zaczął się trend spadkowy. Zaznaczone na wykresie linie trendu wyraźnie pokazują trendy wzrostowe w przypadku napojów alkoholowych o zawartości od 4,5% do 18% i powyżej 18% oraz właściwie niezmieniający się trend w przypadku alkoholi o najsłabszej mocy. Wykres 2. Liczba punktów sprzedaży napojów alkoholowych przeznaczonych do spożycia poza miejscem sprzedaży w podziale na poszczególne kategorie zezwoleń w latach W przypadku punktów sprzedaży oferujących napoje alkoholowe do spożycia w miejscu sprzedaży w 2015 roku odnotowano spadek we wszystkich kategoriach zezwoleń. Taka tendencja spadkowa widoczna jest od 2011 roku. W przypadku punktów sprzedających napoje o zawartości do 4,5% spadek o 14 punktów, w przypadku napojów o zawartości od 9

10 4,5% do 18% spadek o 7 punktów i powyżej 18% - spadek też o 2 punkty. Dynamikę zmian w tym zakresie wraz z liniami pokazującymi trendy ilustruje wykres 3. Najbardziej dynamicznie w stosunku do roku ubiegłego zmniejszała się liczba punktów sprzedaży podających najsłabsze alkohole do 4,5%. W przypadku punktów sprzedających napoje alkoholowe do spożycia poza miejscem odnotowano spadek o 12 punktów natomiast w przypadku punktów sprzedających napoje alkoholowe do spożycia w miejscu w tej kategorii zezwoleń liczba punktów zmniejszyła się o 14. Wykres 3. Liczba punktów sprzedaży napojów alkoholowych przeznaczonych do spożycia w miejscu sprzedaży w podziale na poszczególne kategorie zezwoleń w latach W Płocku w 2015 roku na jeden punkt sprzedaży napojów alkoholowych (wszystkie punkty sprzedaży alkoholu, zarówno piwa, wina oraz wódki działające na terenie gminy) przypadało 368 mieszkańców (dorosłych i dzieci) i jest to wzrost w porównaniu z ubiegłym rokiem o 17 osób. Na zmniejszenie dostępności mierzonej liczbą osób przypadających na jeden punkt sprzedaży wpływ ma spadek liczby punktów sprzedaży napojów alkoholowych ale również zmniejszająca się liczba mieszkańców miasta. 10

11 Wykres 4. Liczba osób przypadających na jeden punkt sprzedaży napojów alkoholowych w latach Liczbę punktów sprzedaży w porównywanych miastach przedstawia wykres 5. Biorąc pod uwagę różną wielkość wprowadzono wskaźnik, który umożliwia porównywanie, jest nim liczba osób przypadająca na jeden punkt sprzedaży napojów alkoholowych. Pod tym względem Płock z liczbą 368 osób na jeden punkt sprzedaży wypada lepiej niż pozostałe miasta i średnia ogólnopolska i jest to korzystna zmiana w stosunku do roku ubiegłego (351 osób). Kiedy odniesiemy liczbę osób do liczby punktów sprzedaży napojów alkoholowych wysokoprocentowych (powyżej 18%) to tylko Siedlce wypadają lepiej niż Płock. W roku 2015 tylko w Płocku i w Siedlcach zmniejszyła się dostępność do napojów wysokoprocentowych (w Płocku nieznacznie 2 osoby, w Siedlcach w stopniu znacznym - o 62 osoby). W pozostałych miastach, a także w skali Polski mamy do czynienia z sytuacją zwiększania się dostępności do napojów wysokoprocentowych, mierzonej liczbą mieszkańców na jeden punkt sprzedaży. Wykres 5. Liczba punktów sprzedaży napojów alkoholowych w Płocku i innych miastach w 2015 roku. 11

12 Wykres 6. Liczba osób przypadająca na jeden punkt sprzedaży napojów alkoholowych w Płocku i innych miastach w latach Wykres 7. Liczba osób przypadająca na jeden punkt sprzedaży napojów alkoholowych o zawartości powyżej 18% w Płocku i innych miastach w latach Cofnięcie zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych W roku 2015 podobnie jak w latach nie odnotowano żadnego przypadku cofnięcia zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych. W roku 2009 odnotowano trzy takie przypadki a w roku 2008 dwa przypadki cofnięcia zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych (podobnie jak w roku 2004 i 2005). 12

13 Dochody uzyskane z opłat za korzystanie z zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych Miasto Płock za korzystanie z zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych oraz zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych wydanych przedsiębiorcom, których działalność polega na organizacji przyjęć, a także jednorazowych zezwoleń uzyskało łączne dochody w wysokości ,11 zł (na wykresie zaokrąglono kwotę do liczby całkowitej). Jest to wzrost w stosunku do roku 2014 o zł czyli o 1,9%. W porównaniu do roku 2005 obecna wielkość dochodów stanowi wzrost o blisko 47%. Należy podkreślić, że w kontekście obowiązującego systemu naliczania opłat za korzystanie z zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych, uzyskiwane dochody są bezpośrednio związane ze zwiększeniem liczby punktów sprzedaży napojów alkoholowych oraz zwiększeniem wartości sprzedaży napojów alkoholowych na terenie miasta Płocka, natomiast spadek dochodów z sytuacją odwrotną. Wykres 8. Łączna wysokość środków finansowych uzyskanych z opłat za korzystanie z zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych w latach

14 Wykres 9. Łączna wysokość środków finansowych uzyskanych z opłat za korzystanie z zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych w Płocku i innych miastach w latach 2014 i W porównaniu z innymi miastami Płock uzyskuje dochody wyższe niż Siedlce i Ostrołęka i niższe niż Radom, co odpowiada wielkościom poszczególnych miejscowości. Jednocześnie porównanie z rokiem ubiegłym pokazuje, że z wyjątkiem Radomia we wszystkich miastach nastąpił wzrost dochodów z tytułu opłat za korzystanie z zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych. Wskaźnikiem, który umożliwia porównanie jest dochód przypadający na jednego mieszkańca. Pozwala to uniknąć zakłóceń związanych z różnicami w zakresie liczby mieszkańców w poszczególnych miastach. Widać, ze najwyższy dochód uzyskuje Płock 22,5 zł (w roku ubiegłym 21,7 zł), następnie Siedlce 21,6 zł (w roku ,1 zł), potem Radom 19,3 zł (w roku ubiegłym 20 zł) i Ostrołęka - 18,6 zł (rok ,9 zł). Średnia ogólnopolska to 19,7 zł (w ,1 zł). Z wyjątkiem Radomia w pozostałych miastach oraz w skali ogólnopolskiej średni dochód na jednego mieszkańca w roku 2015 w stosunku do 2014 wzrósł od 0,5 zł do 0,8 zł. 14

15 Wykres 10. Średni dochód z opłat za korzystanie z zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych na jednego mieszkańca w Płocku i innych miastach oraz średnia ogólnopolska w latach

16 - III KONSEKWENCJE ZDROWOTNE WYNIKAJĄCE Z NADUŻYWANIA ALKOHOLU Zaburzenia związane ze spożywaniem alkoholu wywołują szkody zdrowotne u osób pijących, jak również członków ich rodzin. W Płocku funkcjonują podmioty udzielające pomocy osobom nadużywającym alkoholu bądź uzależnionym, które dysponują danymi na temat rozmiarów problemów alkoholowych oraz przemocy w rodzinie. 1. Dane Poradni Profilaktyki i Leczenia Uzależnień Płockiego Zakładu Opieki Zdrowotnej Spółka z o.o. Poradnia świadczy usługi w zakresie diagnozy i porad, psychoterapii indywidualnej i grupowej, konsultacji psychiatrycznych. Świadczy usługi na rzecz uzależnionych od alkoholu, hazardzistów, dorosłych dzieci alkoholików (DDA) oraz osób związanych emocjonalnie z kimś uzależnionym lub chcących mu pomóc. Największą liczbę pacjentów (tabela poniżej) poradnia przyjmowała w latach (od 1250 do prawie 1500 pacjentów rocznie). Od 2002 roku liczba pacjentów w ciągu roku ustabilizowała się na poziomie nieco powyżej Natomiast w 2012 roku poradnia przyjęła zdecydowanie mniej pacjentów niż w latach ubiegłych 729 osób i w 2013 roku liczba przyjęć pozostała na podobnym poziomie 803 osoby, a w 2014 roku odnotowano dalszy spadek liczby pacjentów 690 osób. W 2015 roku przyjęto bardzo zbliżoną liczbę pacjentów 683 (tabela poniżej). W 2015 roku, liczba pacjentów pierwszorazowych była najniższa na przestrzeni ostatnich 20 lat (163 osoby). Podobnie niska była liczba pacjentów pierwszorazowych jedynie w 2012 roku. Liczba pacjentów zobowiązanych do leczenia zmalała w stosunku do roku ubiegłego (ze 112 do 99 osób). Lata Pacjenci ogółem Leczeni po raz pierwszy x x Zobowiązani do leczenia

17 x brak danych Tabela 2. Liczba pacjentów ogółem, leczonych po raz pierwszy i zobowiązanych w latach W stosunku do lat poprzednich odsetek najmłodszych pacjentów w wieku lat pozostał w zasadzie nie zmieniony (w latach 2012 i %, w %, w %), chociaż z lekką tendencją spadkową. W 2014 roku kobiety stanowiły 19% pacjentów Poradni i wszystkie były leczone z powodu uzależnienia od alkoholu. Natomiast wśród mężczyzn, 4 było leczonych z powodu nadużywania alkoholu. W 2015 roku odsetek kobiet wśród wszystkich pacjentów pozostał niezmieniony, podobnie jak liczba mężczyzn leczonych z powodu nadużywania alkoholu. Przybyła natomiast jedna pacjentka z takim rozpoznaniem. Podobnie jak w roku poprzednim, w 2015 roku kilkadziesiąt osób uzależnionych od alkoholu skorzystało z oferty wykraczającej poza zakres podstawowej opieki zdrowotnej: 30 osobom (w tym 14 kobietom) udzielono porad indywidualnych a 53 osoby (w tym 15 kobiet) uczestniczyły w zajęciach grupowych. W 2014 roku z pomocy w związku ze współuzależnieniem skorzystało w sumie 77 osób (w tym 5 mężczyzn). W 2015 roku ogólna liczba klientów z problemem współuzależnienia wzrosła do 98 osób (w tym 5 mężczyzn). Z tej grupy, 13 kobietom i 2 mężczyznom udzielono porad indywidualnych (w 2014 roku z tej formy pomocy skorzystało 9 kobiet), a 10 pań uczestniczyło w zajęciach grupowych (17 w 2014 roku). Dotyczy to zajęć dodatkowych - nie finansowanych przez NFZ. 2. Dane z Pododdziału Leczenia Alkoholowych Zespołów Abstynencyjnych Płockiego Zakładu Opieki Zdrowotnej Spółka z o.o. Pododdział Leczenia Alkoholowych Zespołów Abstynencyjnych prowadzi leczenie farmakologiczne i diagnostyczne osób z zespołem abstynencyjnym oraz motywowanie do dalszej terapii uzależnienia. Ogółem w 2015 r. hospitalizowano 514 osób uzależnionych od alkoholu (w osoby), w tym 451 mężczyzn (w 2014 r. 447). Od 2007 roku proporcje między hospitalizowanymi kobietami i mężczyznami utrzymują się na stałym poziomie, a mężczyźni stanowią około 90% wszystkich pacjentów. W 2014 roku, w porównaniu z latami poprzednimi, wyraźnie zmalała liczba pacjentów bezdomnych (12 osób), podczas gdy w latach takich osób było powyżej 30. W 2015 roku, na 171 pacjentów, o których zebrano takie informacje, bezdomnych było 20 (w tym jedna kobieta). Wykres poniżej przedstawia liczbę pierwszorazowych hospitalizacji w ostatnich 9 latach. Jak widać, po wyraźnym spadku w 2011 roku, w latach postępuje tendencja spadkowa liczby przyjęć pierwszorazowych. 17

18 Wykres 11. Liczba pacjentów pierwszorazowych w latach Niektórzy pacjenci na Pododdział Leczenia Alkoholowych Zespołów Abstynencyjnych kierowani są na przymusowe leczenie decyzją sądu (wykres poniżej). Jak widać, po chwilowym wzroście w 2013 roku, liczba tych pacjentów utrzymuje się na podobnym poziomie kilkunastu osób w ciągu roku. Wykres 12. Liczba osób skierowanych na leczenie decyzją sądu w latach Dane Wojewódzkiego Szpitala Zespolonego w Płocku W roku 2015 w Wojewódzkim Szpitalu Zespolonym w Płocku z powodu zatrucia alkoholowego leczono 40 osób. Zestawienie danych z lat wskazuje na niewielkie wahania trendu liczby przyjęć z powodu zatrucia alkoholowego (od 24 osób w 2013 do 45 osób w 2011 roku). W 2009 i 2011 roku odnotowano po 1 zgonie, w 2012 i 2014 roku zmarło 18

19 po 6 osób, a w osoby. W 2013 roku nie odnotowano żadnego zgonu z powodu zatrucia alkoholem a za 2010 rok nie mamy danych. Wykres 13. Liczba pacjentów z zatruciem alkoholowym w latach Od roku 2012 i 2013, dane przekazane z Wojewódzkiego Szpitala Zespolonego zawierają informacje na temat wieku pacjentów, a od 2013 również na temat ich płci. Jak widać na poniższym wykresie, w ostatnim roku spadła liczba nieletnich przyjętych do szpitala z zatruciem alkoholowym, a od 2013 roku systematycznie rośnie liczba najstarszych pacjentów (powyżej 30 roku życia). W 2015 roku, wśród pacjentów było 13 kobiet (a w i w 2013 roku 8). Wykres 14. Liczba pacjentów z zatruciem alkoholowym w poszczególnych grupach wiekowych w latach Dane Wojewódzkiego Samodzielnego Zdrowotnej w Gostyninie Zalesiu. Zespołu Publicznych Zakładów Opieki 19

20 Podobnie jak w latach poprzednich, w 2015r. mieszkańcy Płocka uzależnieni od alkoholu podejmowali również leczenie w Wojewódzkim Samodzielnym Zespole Publicznych Zakładów Opieki Zdrowotnej w Gostyninie Zalesiu. Prowadzony jest tam Całodobowy Oddział Terapii Uzależnienia od Alkoholu, który realizuje podstawowy program psychoterapii uzależnienia od alkoholu, mający na celu wyposażenie pacjentów w wiedzę i umiejętności potrzebne do zachowania abstynencji. Leczenie na tym oddziale ma charakter psychoterapii grupowej i indywidualnej. Z kolei Oddział Leczenia Alkoholowych Zespołów Abstynencyjnych prowadzi leczenie pacjentów uzależnionych od alkoholu i innych substancji psychoaktywnych. Poniższy wykres przedstawia liczbę mieszkańców Płocka uzależnionych od alkoholu korzystających z leczenia w Gostyninie - Zalesiu na przestrzeni ostatnich 10 lat. Jak widać, od 2006 do 2013 roku, ogólna liczba osób leczonych w Szpitalu systematycznie malała (142 osoby w 2006 roku i 52 osoby w roku 2013), by w 2014 roku wzrosnąć do 77 osób. W 2015 roku liczba pacjentów pozostała niezmieniona (76 osób). Wśród hospitalizowanych niezmiennie dominują mężczyźni. W 2013r. stanowili oni 85% ogółu pacjentów, w % a w %. Wykres 15. Mieszkańcy Płocka z rozpoznaniem uzależnienia od alkoholu leczeni w szpitalu Gostyninie Zalesiu w latach Na wykresie przedstawionym poniżej zawarte są informacje odnośnie wykształcenia pacjentów szpitala przyjętych w latach W 2015 roku najliczniejszą grupę stanowiły osoby z wykształceniem średnim i zawodowym. 20

21 Wykres 16. Pacjenci uzależnieni od alkoholu przyjęci w latach według wykształcenia. Jak widać na poniższym wykresie, w latach w porównaniu z wcześniejszym okresem, znacznie mniej było pacjentów przyjętych z nakazu sądowego. Wykres 17. Pacjenci uzależnieni od alkoholu przyjęci w latach według poszczególnych kategorii nakaz sądowy, pierwszorazowi, aktywni zawodowo. 5. Dane Ośrodka Medyczno-Psychologicznego VIDE Od 2012 roku działa w Płocku Ośrodek Medyczno-Psychologiczny VIDE, który prowadzi leczenie i psychoterapię dorosłych uzależnionych od alkoholu, osób współuzależnionych oraz osób z zaburzeniami psychicznymi (głównie z lękiem i depresją). Według danych przekazanych z Ośrodka, w 2013 roku w Oddziale Dziennym Leczenia Uzależnienia od Alkoholu leczyło się 73 pacjentów z rozpoznaniem uzależnienia. W 2015 roku w oddziale dziennym przyjęto 23 pacjentów, a w Poradni Leczenia Uzależnień 162 osoby. W tym było 130 pacjentów z rozpoznaniem uzależnienia i 26 nadużywających alkoholu. Trzynastu pacjentów było zobowiązanych do leczenia odwykowego a 75 osób było leczonych 21

22 po raz pierwszy. W 2015 roku 8 pacjentów Oddziału Dziennego uczestniczyło w terapii grupowej. Z takiej oferty skorzystało też 6 współuzależnionych kobiet a 21 pań zasięgnęło porady indywidualnej. Spośród pacjentów Poradni, 14 wzięło udział w terapii grupowej, 54 udzielono porad indywidualnych. Z dodatkowej pomocy, wykraczającej poza zakres podstawowej oferty terapeutycznej skorzystało też 29 kobiet współuzależnionych (w tym 7 z terapii grupowej). 6. Dane Wojewódzkiej Stacji Pogotowia Ratunkowego i Transportu Sanitarnego w Płocku. Według danych otrzymanych z Wojewódzkiej Stacji Pogotowia Ratunkowego i Transportu Sanitarnego w Płocku (dane dotyczą nie tylko mieszkańców Płocka), w roku 2015 interweniowano do 1171 osób pod wpływem alkoholu, w tym do 1005 mężczyzn i 166 kobiet. Poniższe wykresy zawierają zestawienie informacji na temat wieku kobiet i mężczyzn wobec których pogotowie interweniowało w latach Nie zostały w niej uwzględnione wszystkie osoby pod wpływem alkoholu, wobec których pogotowie interweniowało w 2015 roku, ponieważ w przypadku 26 kobiet i 242 mężczyzn wiek był trudny do ustalenia. Jak widać, od 2009 roku systematycznie maleje liczba pacjentów Pogotowia będących pod wpływem alkoholu. Szczególnie widoczne jest zmniejszanie się liczby pacjentów w młodszych grupach wiekowych: mężczyzn do 50 roku życia i kobiet do 40 roku życia. Do pijanych dzieci i nastolatków (do 18 roku życia) Pogotowie Ratunkowe w 2015 roku wyjeżdżało 18 razy, czyli rzadziej niż w poprzednich latach (w 2014 roku - 23 razy i w razy). Wykres 18. Mężczyźni pacjenci Wojewódzkiej Stacji Pogotowia Ratunkowego i Transportu Sanitarnego w latach

23 Wykres 19. Kobiety pacjentki Wojewódzkiej Stacji Pogotowia Ratunkowego i Transportu Sanitarnego w latach Podsumowanie danych na temat przyjęć pacjentów z problemem alkoholowym w placówkach specjalistycznych w Płocku Poniższy wykres przedstawia zestawienie danych z lat z pięciu, wyżej wymienionych placówek leczniczych Płocka (z wyjątkiem Pogotowia Ratunkowego). Jak widać, w 2015 roku utrzymała się tendencja spadkowa ogólnej liczby pacjentów. Wykres 20. Pacjenci leczeni z powodu problemów alkoholowych podsumowanie. 23

24 W 2015 roku przyjęto też mniej pacjentów, którzy po raz pierwszy trafili na leczenie z powodu nadużywania alkoholu. Wykres 21. Pacjenci leczeni po raz pierwszy z powodu problemów alkoholowych podsumowanie. W porównaniu z rokiem 2014 spadła też liczba pacjentów przyjmowanych na leczenie z nakazu sądowego. Wykres 22. Pacjenci zobowiązani do leczenia z powodu problemów alkoholowych podsumowanie. 24

25 W 2014 roku, Płockie placówki zajmujące się leczeniem osób nadużywających alkoholu zaczęły dostarczać dane zgromadzone w sposób umożliwiający więcej, niż w latach poprzednich, porównań między nimi. I tak, jak widać na poniższym wykresie, między placówkami występują wyraźne różnice w proporcji leczonych kobiet i mężczyzn. Kobiety leczone z powodu nadużywania alkoholu w 2014 roku stanowiły aż 40% wszystkich pacjentów przyjętych w związku z problemem alkoholowym. Proporcjonalnie najmniej kobiet, bo tylko 8% ogólnej liczby pacjentów, jest natomiast w Pododdziale Leczenia Alkoholowych Zespołów Abstynencyjnych Płockiego Zakładu Opieki Zdrowotnej. Może to świadczyć o większym zagrożeniu kobiet doraźnymi, negatywnymi konsekwencjami upijania się i mniejszym ryzyku rozwoju uzależnienia. Z drugiej jednak strony, takie proporcje mogą odzwierciedlać wyłącznie fakt rzadszego, w porównaniu z mężczyznami, korzystania przez kobiety z pomocy terapeutycznej w przypadku uzależnienia od alkoholu. Wykres 23. Struktura płci pacjentów leczonych w związku z nadużywaniem alkoholu w latach Porównanie wieku pacjentów poszczególnych placówek (wykresy poniżej) wskazuje, że najwięcej przedstawicieli najmłodszej grupy wiekowej (do 19 roku życia) trafia do Wojewódzkiego Szpitala Zespolonego w związku z zatruciem alkoholowym (29% wszystkich pacjentów). Młodzi dorośli (19-29 lat) w 2014 roku proporcjonalnie częściej trafiali do Poradni Profilaktyki i Leczenia Uzależnień lub do Szpitala w Gostyninie (odpowiednio 11% i 13% wszystkich pacjentów), niż do innych placówek. Natomiast dane z 2015 roku pokazują, że w tej grupie wiekowej najbardziej popularny jest Ośrodek VIDE. 25

26 Wykres 24. Struktura wieku pacjentów leczonych w związku z nadużywaniem alkoholu w 2014 roku. Wykres 25. Struktura wieku pacjentów leczonych w związku z nadużywaniem alkoholu w 2015 roku. Dane na temat wykształcenia i statusu zawodowego pacjentów zostały zebrane jedynie w Pododdziale Leczenia Alkoholowych Zespołów Abstynencyjnych Płockiego Zakładu Opieki Zdrowotnej Spółka z o.o. oraz Wojewódzkim Samodzielnym Zespole Publicznych Zakładów Opieki Zdrowotnej w Gostyninie Zalesiu. Jak widać na poniższych wykresach, struktura wykształcenia pacjentów obu placówek jest podobna, chociaż w 2014 roku w obu placówkach dominowały osoby z wykształceniem zawodowym, a w 2015 w Gostyninie było najwięcej osób z wykształceniem średnim. 26

27 Wykres 26. Struktura wykształcenia pacjentów leczonych w związku z nadużywaniem alkoholu w 2014 roku. Wykres 27. Struktura wykształcenia pacjentów leczonych w związku z nadużywaniem alkoholu w 2015 roku. Natomiast porównanie źródeł utrzymania pacjentów wskazuje, że w Gostyninie, w 2014 roku, proporcja pacjentów pozostających na utrzymaniu rodziny była znacznie wyższa niż w Pododdziale Leczenia Alkoholowych Zespołów Abstynencyjnych. Również w 2015 roku w Gostyninie było proporcjonalnie więcej osób na utrzymaniu rodziny lub korzystających z zasiłków. W 2015 roku, w Pododdziale Leczenia Alkoholowych Zespołów Abstynencyjnych w porównaniu ze szpitalem w Gostyninie-Zalesiu było więcej osób utrzymujących się z pracy dorywczej. 27

28 Wykres 28. Źródła utrzymania pacjentów leczonych w związku z nadużywaniem alkoholu w 2014 roku. Wykres 29. Źródła utrzymania pacjentów leczonych w związku z nadużywaniem alkoholu w 2015 roku. 8. Środki finansowe przeznaczone na dofinansowanie działalności leczniczej Zestawienie informacji z ankiet PARPA G1 wskazuje, że w 2015 roku w Płocku w ramach gminnego programu wykorzystano ponad 4% środków na zwiększenie pomocy terapeutycznej i rehabilitacyjnej dla osób uzależnionych i współuzależnionych, a konkretnie, na zakup świadczeń zdrowotnych z zakresu leczenia uzależnienia od alkoholu (97 440,00 zł). W Radomiu w 2015 roku na sfinansowanie zajęć ponadetatowych prowadzonych przez pracowników placówek leczenia uzależnienia od alkoholu przeznaczono prawie 7% budżetu wykorzystanego na realizację GPPRPA. Jest to poziom wydatków zbliżony do kwoty przeznaczonej w tym mieście na dofinansowanie działalności leczniczej w 2013 roku. Natomiast w Ostrołęce procent budżetu wykorzystanego na realizację GPPRPA przeznaczonego na zwiększenie pomocy dla osób uzależnionych pozostał w 2015 roku na poziomie poniżej 1%, a w Siedlcach wyniósł 0 (wykres poniżej). Procent budżetów gminnych przeznaczonych na wyżej wymienione cele, w skali całego kraju był również niewielki zbliżony do 1% całości wykorzystanych środków. 28

29 Wykres 30. Procent budżetu wykorzystanego na realizację gminnego programu profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych przeznaczony na zwiększenie pomocy dla osób uzależnionych w latach w Płocku i innych miastach. 29

30 - IV KONSEKWENCJE PRAWNE I SPOŁECZNE ZWIĄZANE Z NIEWŁAŚCIWYM UŻYWANIEM ALKOHOLU Dane gromadzone na poziomie ogólnopolskim za pośrednictwem Komendy Głównej Policji pokazują dodatnią korelację pomiędzy nadużywaniem alkoholu a popełnianiem przestępstw i wykroczeń1. W 2015 roku w wybranych kategoriach przestępstw policjanci zarejestrowali łącznie podejrzanych. Stan trzeźwości ustalono u z nich, z czego było nietrzeźwych. Nietrzeźwi stanowili więc 57,4% ogółu przebadanych (w roku 2014 był to poziom podobny 58,2%, natomiast w 2013 było ich ponad 80%) i 28,8% ogółu podejrzanych (w 2014 roku 32,5%, natomiast w ,3%). Analizy te wskazują na wyraźny związek pomiędzy nadużywaniem alkoholu a popełnianiem przestępstw i wykroczeń. Wśród nich do szczególnie uciążliwych ze względu na swoje złożone konsekwencje należy zjawisko przemocy w rodzinie. Już samo spożywanie alkoholu, a nie wbrew powszechnym przekonaniom tylko i wyłącznie uzależnienie od niego, jest wiodącym czynnikiem towarzyszącym występowaniu przemocy w rodzinie i z tego względu przemoc domowa znajduje się na mapie polskich problemów alkoholowych. Z jednej strony alkohol poprzez swoje psychoaktywne biologicznie oddziaływanie ułatwia stosowanie przemocy (zmniejsza mechanizmy kontroli, zaburza ocenę sytuacji), a z drugiej strony ofiary przemocy częściej sięgają po alkohol w celu złagodzenia emocjonalnych skutków doświadczania przemocy. 1. Dane Straży Miejskiej w Płocku Kontrola przestrzegania ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi W wyniku kontroli a także innych działań na terenie miasta ujawniono 532 wykroczenia popełnione przeciwko przepisom ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Stanowi to spadek w stosunku do roku ubiegłego o 4,5%. Można również zaobserwować, że od 2012 roku systematycznie zmniejsza się liczba wykroczeń. 1 Projekt sprawozdania z realizacji Ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi za rok 2015, PARPA. 30

31 Wykres 31. Liczba wykroczeń popełnionych przeciwko przepisom Ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi w latach Wobec sprawców wykroczeń podjęto następujące czynności: udzielono 337 pouczeń (dane w latach ilustruje wykres 32), nałożono 166 mandatów karnych na łączną sumę zł (dane w latach ilustruje wykres 33), skierowano 14 wniosków do sądu, w 9 sprawach prowadzono wciąż czynności wyjaśniające. Wykres 32. Liczba udzielonych pouczeń w latach

32 Wykres 33. Liczba nałożonych mandatów w latach W 2015 roku Straż Miejsca podjęła 542 interwencje dotyczących spożywania alkoholu w miejscach, w których jest to zabronione i stanowiło to 5,7% wszystkich zgłoszonych interwencji. Dane ilustruje wykres 34. Wykres 34. Liczba interwencji dotyczących spożywania alkoholu w miejscach, w których jest to zabronione w latach Interwencje ogółem przeprowadzone wobec osób nietrzeźwych przebywających w miejscach publicznych, w których pozostawienie ich mogło zagrażać ich życiu lub zdrowiu ilustruje poniższy wykres, natomiast interwencje z uwzględnieniem ich rodzaju oraz grupy wiekowej pokazane zostały w formie tabeli. Od 2010 roku systematycznie zwiększała się liczba interwencji ogółem (wzrost w tym okresie o ponad 100%). Natomiast w stosunku do roku 2014 liczba interwencji wzrosła o 17%. 32

33 Wykres 35. Liczba interwencji przeprowadzonych wobec osób nietrzeźwych przebywających w miejscach publicznych, w których pozostawienie ich mogło zagrażać ich życiu lub zdrowiu w latach Z poniższej tabeli widać, że najczęściej podejmowanym rodzajem interwencji przez Straż Miejską było odwiezienie do Izby Wytrzeźwień Liczba tego rodzaju interwencji wzrosła o 17,5% w stosunku do roku ubiegłego osiągając poziom najwyższy w obserwowanym okresie. Dynamikę zmian ilustruje wykres 36.. Wykres 36. Liczba interwencji Straży Miejskiej wobec osób nietrzeźwych w latach przewiezienie do Izby Wytrzeźwień w latach Rodzaj interwencji Grupa wiekowa do ponad 50 nie ustalono Razem 2015 Odwieziono do Izby Wytrzeźwień Odwieziono do miejsca zamieszkania Odwieziono do Policyjnej Izby Zatrzymań

34 Przekazano Pogotowiu/ do szpitala - Razem Odwieziono do Izby Wytrzeźwień Odwieziono do domu Odwieziono do Policyjnej Izby Zatrzymań Przekazano Pogotowiu/ do szpitala Razem rok Odwieziono do Izby Wytrzeźwień - Odwieziono do domu - Odwieziono do Policyjnej Izby Zatrzymań Przekazano Pogotowiu/ do szpitala Razem rok Odwieziono do Izby Wytrzeźwień Odwieziono do domu Odwieziono do Policyjnej Izby Zatrzymań Przekazano Pogotowiu/ do szpitala Razem r. Odwieziono do Izby Wytrzeźwień Odwieziono do domu Odwieziono do Policyjnej Izby Zatrzymań Przekazano Pogotowiu Razem

35 W porównaniu z rokiem ubiegłym największy wzrost procentowy przeprowadzonych interwencji odnotowano w grupie wiekowej (wzrost o 123 osoby czyli 127%), następnie w grupie osób między lat (wzrost o 140 osób czyli o 90,0%). Kolejne grupy, w których zwiększała się liczba interwencji to: (wzrost o 64 osoby, czyli o 20,3%), lat (wzrost o 15 osób czyli o 7,3%), lat (wzrost o 9 osób czyli o 40,9%) oraz grupa, której wieku nie ustalono wzrost z 25 do 50 osób czyli o 100%. Zmniejszenie liczby interwencji nastąpiło tylko w dwóch grupach wiekowych lat (spadek o 2 osoby) i ponad 50 lat (spadek o 101 osób czyli o 13,6%). Wykres 37. Interwencje wobec osób nietrzeźwych w miejscach publicznych w latach w podziale na poszczególne kategorie wiekowe. 2. Dane Izby Wytrzeźwień w Płocku Z danych Izby Wytrzeźwień wynika, że od roku 2009 do roku 2012 liczba klientów zwiększyła się systematycznie, natomiast w latach zaobserwowano odwrócenie trendu i spadek liczby klientów. W 2015 roku liczba klientów zmniejszyła się o 107 osób (2,6%). Warto podkreślić, że w 2014 roku w porównaniu z rokiem 2013, we wszystkich kategoriach wiekowych odnotowano spadek liczby klientów. Warto także zwrócić uwagę, iż w analizowanym okresie od 2008 roku systematycznie spada liczba najmłodszych klientów Izby. Dane dotyczące liczby pobytów w Izbie Wytrzeźwień ilustruje tabela 3. Przedział wiekowy pacjenta lat 2010r. 2011r. 2012r. 2013r lat lat r. 35

36 30-40 lat lat Powyżej 50 roku życia w tym 26 odmów 4114 w tym 13 odmów 4007 w tym 18 odmów Ogółem w tym w tym w tym w 23 odmowy 19 odmów 16 odmów tym 33 odmowy Tabela 3. Ogólna liczba pobytów pacjentów Izby Wytrzeźwień w latach wg kategorii wiekowych. Wykres 38. Liczba pacjentów Izby Wytrzeźwień w latach Przyczyny doprowadzenia do Izby Wytrzeźwień według częstotliwości: wywołanie zgorszenia - 57,1% (w , 9%, w ,3%), awantura domowa 13,7% (w ,9%, w ,1%), zagrożenie swojemu życiu 11,1% (w ,1%, w ,2%), zakłócanie porządku publicznego 11,4% (w ,6%, w ,9%), przekazanie przez lekarza Pogotowia 3,5% (w %, w ,2%), przywieziony ze szpitala 2,2% (w ,9%, w ,2%), Przyczyny doprowadzenia do Izby Wytrzeźwień z częstotliwością występowania poniżej 1%: zniszczenie mienia, dokonanie kradzieży, podejrzenie o przestępstwo, odmowa podania danych, chęć popełnienia samobójstwa, kolizja drogowa kierujący nietrzeźwi. Od 2011 roku systematycznie zmniejsza się liczba osób, które po raz pierwszy trafiły do Izby Wytrzeźwień (w stosunku do roku 2010 spadek o prawie 61 %, zaś w stosunku do roku 2014 o 5,6%). Dane przedstawia wykres

37 Wykres 39. Pobyt w Izbie Wytrzeźwień po raz pierwszy w latach ,5% klientów Izby Wytrzeźwień zostało tam dowiezionych przez Straż Miejską (dokładnie 1743 osoby). Następnie w kolejności: Komenda Miejska Policja dowiozła 1420 osób, co stanowi 35,4% ogółu dowiezionych, SPPP Płock (Samodzielne Pododdziały Prewencji Policji) 785 (19,6% ogółu), inne podmioty 40 (1% ogółu dowiezionych). Od 2011 systematycznie spada liczba klientów dowożonych przez Komendę Miejską, natomiast w czasie ostatnich dwóch lat zwiększyła się liczba klientów dowiezionych przez Straż Miejską. Wykres 40. Podmioty dowożące klientów do Izby Wytrzeźwień w latach Analizując dane dotyczące uczniów i studentów dowiezionych do Izby Wytrzeźwień widać, że ich ogólna liczba w roku 2015 (57 osób) jest większa niż w roku ubiegłym (wzrost o 24 osoby) i jednocześnie wciąż mniejsza niż w latach poprzednich ( osób,

38 96, osób, ). Szczególnie istotny wzrost w stosunku do roku 2014 nastąpił w grupie uczniów szkół ponadgimnazjalnych z 23 do 42. Generalnie widać, że od 2010 roku do 2014 zmniejszała się liczba uczniów szkół ponadgimnazjalnych przywożonych do Izby Wytrzeźwień, natomiast w 2015 roku nastąpił wzrost. W analizowanym okresie systematycznie spadała także liczba uczniów szkół gimnazjalnych (spadek o 70%). W 2015 nie odnotowano żadnych zmian w tej grupie, natomiast liczba dowiezionych do Izby Wytrzeźwień studentów w roku 2015 wzrosła z 2 do 7. Wykres 41. Liczba uczniów i studentów dowiezionych do Izby Wytrzeźwień w latach Dane Komendy Miejskiej Policji w Płocku Nietrzeźwość w miejscach publicznych oraz liczba przestępstw i wykroczeń w związku z alkoholem. Ze statystyk Komendy Miejskiej Policji wynika, że w 2015 roku zatrzymano 1848 osób dorosłych podejrzanych o popełnienie przestępstw i jest to spadek w porównaniu z rokiem 2013 o 9,2%. W roku 2015 liczba podejrzanych o popełnienie przestępstw w związku z alkoholem została podana z uwzględnieniem osób zatrzymanych za prowadzenie pojazdu w stanie nietrzeźwości, co uniemożliwia dokonanie porównań z latami ubiegłymi, kiedy nie uwzględniano tej kategorii osób w grupie przestępstw w związku z alkoholem. Dane ilustruje wykres 36. Komenda Miejska Policji skierowała do Sądu 130 wniosków w związku z wykroczeniami przeciwko porządkowi i spokojowi publicznemu w związku alkoholem (dla porównania w roku ubiegłym było 1285 takich wniosków, a w ) oraz 62 w związku z wykroczeniami przeciwko bezpieczeństwu na drogach w związku z alkoholem (w roku ubiegłym 85). Dodatkowo w pomieszczeniach policyjnych zatrzymano w celu wytrzeźwienia 661 osób (119 kobiet i 542 mężczyzn). Charakterystyki grup wiekowych nie podano. Jeśli chodzi o zjawisko nietrzeźwości na drogach to Policja zgłosiła 7 wypadków spowodowanych przez nietrzeźwych użytkowników dróg. W związku z alkoholem zostało rannych 9 osób. 38

39 Wykres 42. Liczba osób podejrzanych o popełnienie przestępstw w latach W 2015 roku zatrzymano 47 nieletnich podejrzanych o popełnienie czynów karalnych i jest to poziom najniższy na przestrzeni obserwowanych lat. Nie przekazano danych na temat nieletnich znajdujących się pod wpływem alkoholu. Z informacji z Policji wynika również, że 3 nieletnich zostało odwiezionych do Izby Wytrzeźwień (w roku ubiegłym 9) natomiast brakuje informacji o ogólnej liczbie nieletnich ujętych przez Policję pod wpływem alkoholu. W roku 2014 takich osób było 55. Wykres 43. Liczba osób nieletnich podejrzanych o popełnienie przestępstwa ogółem i pod wpływem alkoholu w latach Interwencje dotyczące przemocy w rodzinie Według danych uzyskanych z Komendy Miejskiej w Płocku w 2015 roku Policja przeprowadziła ogółem 693 interwencje domowe, w tym 195 dotyczyło przemocy domowej, 39

40 co stanowiło 28,1% ogółu interwencji i jest to poziom procentowy zbliżony do poziomu z roku 2002 zaś liczba interwencji podobna do roku Liczba interwencji w sprawach przemocy zmniejszyła się w stosunku do roku 2014 o prawie 40%. Liczbę interwencji domowych oraz udział interwencji związanych z przemocą ilustruje tabela 4. Dane z Komendy Miejskiej Policji w Płocku Interwencje domowe dotyczące przemocy w rodzinie w latach Rok Liczba interwencji domowych Liczba interwencji dotycząca przemocy w rodzinie co stanowi 37% ogółu interwencji co stanowi 25% ogółu interwencji co stanowi 27% ogółu interwencji co stanowi 16% ogółu interwencji 2004 x co stanowi 9% ogółu interwencji co stanowi 13% ogółu interwencji co stanowi 8% ogółu interwencji co stanowi 10% ogółu interwencji co stanowi 12% ogółu interwencji co stanowi 9% ogółu interwencji co stanowi 23 % ogółu interwencji co stanowi 11,7% ogółu interwencji co stanowi 11,9% ogółu interwencji co stanowi 34,4% ogółu interwencji co stanowi 28,1 ogółu interwencji Tabela 4. Interwencje domowe dotyczące przemocy w rodzinie w latach

41 Wykres 44. Liczba interwencji dotyczących przemocy w rodzinie w latach Policja w 2015 roku przeprowadziła 195 interwencji dotyczących przemocy w rodzinie i jest to spadek w stosunku do roku poprzedniego o blisko 40%. Wykres 44 ilustruje dynamikę zmian w liczbie interwencji dotyczących przemocy w rodzinie od 2000 roku. Dodatkowo wypełniono 12 formularzy Niebieskiej Karty dokumentując kolejne przypadki przemocy w rodzinie. W ogólnej liczbie 293 osób, wobec których istniało podejrzenie, że stosują przemoc 141 znajdowało się pod wpływem alkoholu, a więc stanowili oni 48% procent ogółu podejrzanych. Dla porównania warto przedstawić wskaźnik ogólnopolski według danych z KGP 64% sprawców znajdowało się pod wpływem alkoholu. Z danych Policji wynika, że wszczęto postępowania wobec 106 podejrzanych w sprawie znęcania się nad rodziną, w 42 przypadkach skierowano sprawy do sądu i jest to liczba największa od 2012 roku (wykres 45). Wykres 45. Liczba spraw skierowanych do sądu z aktem oskarżenia w sprawie o znęcanie się nad rodziną w latach Działania Zespołu Interdyscyplinarnego przeciwdziałania przemocy w rodzinie i grup roboczych w sprawie W 2015 roku poszczególne instytucje uruchomiły procedurę Niebieskie Karty w 260 przypadkach. Najwięcej procedur wszczęła Policja 195. Zespół Interdyscyplinarny 41

42 dodatkowo zajmował się 178 sprawami, które były kontynuacją procedury Niebieska Karta z poprzednich lat. Zespół Interdyscyplinarny/grupa robocza sporządziły w 2015 roku 249 Niebieskich Kart C oraz 189 Niebieskich Kart D. W 3 przypadkach ZI/grupa robocza złożyli do organów ścigania zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa w związku z użyciem przemocy w rodzinie. 24 osobom zapewniono schronienie w związku z prowadzoną procedurą. Nie było przypadków odebrania dziecka z rodziny na podstawie art. 12 a ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie. Zakończono 253 procedury Niebieskie Karty, w tym 165 w związku z ustaniem przemocy i zrealizowaniem indywidualnego planu pomocy i 88 z powodu braku zasadności podejmowania działań. Wykres 46. Liczba Niebieskich Kart sporządzonych przez przedstawicieli poszczególnych służb w roku Charakterystykę osób, wobec których istnieje podejrzenie, że są dotknięte przemocą w rodzinie, ilustruje wykres 47 zaś charakterystykę osób stosujących przemoc pokazuje wykres 48. Wyraźnie widać, że płeć różnicuje obydwie grupy w sposób istotny, ofiarami przemocy są częściej kobiety a osobami podejrzanymi o stosowanie przemocy mężczyźni. Wykres 47. Liczba osób, wobec których istnieje podejrzenie, że są dotknięte przemocą w rodzinie, ogółem i w poszczególnych kategoriach wiekowych. 42

43 Wykres 48. Liczba osób, wobec których istnieje podejrzenie, że stosują przemoc w rodzinie, ogółem i w poszczególnych kategoriach wiekowych. 5. Pomoc materialna dla rodzin z problemem alkoholowym W 2015r. Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej udzielił pomocy materialnej 4004 rodzinom, w tym 211 rodzinom (5,3%) korzystało z pomocy w związku z uzależnieniem lub nadużywaniem alkoholu przez któregoś z członków rodziny. W roku poprzednim rodziny z problemem alkoholowym stanowiły 8,2% ogólnej liczby rodzin korzystających z pomocy społecznej. W porównaniu z rokiem 2014 zmniejszyła się liczba rodzin objętych pomocą z powodu uzależnienia lub nadużywania alkoholu (zmniejszenie o 153 rodziny, co stanowi spadek o 42%) oraz wzrosła kwota środków finansowych przeznaczonych na pomoc dla tych rodzin (wzrost o zł, co stanowi wzrost o 10,9%). Analizując liczbę rodzin z problemem alkoholowym korzystających z pomocy materialnej na przestrzeni lat widać, że do 2011 roku (z wyjątkiem 2009 roku) liczba ta systematycznie spadała z 572 w roku 2005 do 261 w 2011 (spadek o ponad połowę). Następnie lata przyniosły wzrost w tym zakresie a rok 2015 ponowny i istotny spadek. Naniesiona na wykres linia trendu wskazuje na tendencję spadkową. Jeśli z kolei weźmiemy pod uwagę średnią roczną wielkość środków finansowych, jaka w ramach pomocy materialnej jest przekazywana rodzinom z powodu alkoholu to widać, że kwota przekazana w 2015 roku (3 451 zł) jest największa w analizowanym okresie i stanowi wzrost w stosunku do roku ubiegłego o zł. Ogólna kwota przeznaczona na pomoc finansową dla rodzin z problemem alkoholowym zwiększa się systematycznie od 2012 roku osiągając w 2015 roku poziom najwyższy w analizowanym okresie. 43

44 Wykres 49. Liczba rodzin korzystających z pomocy OPS z powodu uzależnienia lub nadużywania alkoholu przez co najmniej jednego z członków rodziny, w latach Na pomarańczowo zaznaczono linię trendu. Wykres 50. Pomoc finansowa dla rodzin z problemem alkoholowym w latach Na pomarańczowo zaznaczono linię trendu. 44

45 Wykres 51. Wielkość środków finansowych przypadających średnio na jedną rodzinę z problemem alkoholowym w latach W roku 2015 w stosunku do roku 2014, z wyjątkiem Ostrołęki, w pozostałych miastach oraz w skali ogólnopolskiej zwiększyła się średnia kwota przeznaczona na pomoc dla rodziny z problemem alkoholowym. Największy wzrost odnotowano w Płocku wzrost o 1637 zł, co stanowi wzrost o ponad 90%. W roku 2014 kwota przeznaczona w Płocku (1814 zł) była w porównaniu z innymi miastami i średnią ogólnopolską najniższa. W roku 2015 rodziny w Płocku otrzymują pomoc większą niż w Radomiu, Siedlcach i skali średniej ogólnopolskiej. Wykres 52. Wielkość środków finansowych przeznaczonych przez OPS średnio na jedną rodzinę z problemem alkoholowym w Płocku i innych miastach oraz średnia ogólnopolska w latach Działalność Hostelu Domu dla Osób Doznających Przemocy w Rodzinie 45

46 W 2015 roku z pomocy Hostelu skorzystało 16 osób 8kobiet i 8 dzieci. Jest to liczba mniejsza niż w roku ubiegłym. Hostel poza ofertą schronienia prowadzi oddziaływania specjalistyczne: grupy wsparcia, informacje, porady prawne, pomoc psychologiczną i pedagogiczną oraz zajęcia korekcyjne dla dzieci i pracę socjalną. Wykres 53. Liczba kobiet i dzieci przebywających w Hostelu w latach Działalność Niebieskiego Pokoju Pokoju Przyjaznych Przesłuchań Niebieski Pokój został uruchomiony w 2006 r. Pokój udostępniany jest przez Ośrodek Interwencji Kryzysowej sądom oraz prokuraturze celem prowadzenia przesłuchań w warunkach bezpiecznych i przyjaznych dzieciom i młodzieży, które były ofiarami lub świadkami czynów karalnych w tym przemocy domowej. Jak widać na poniższym wykresie liczba przesłuchanych dzieci zwiększa się systematycznie od 2012 osiągając w 2015 poziom najwyższy w analizowanym okresie 69. W stosunku do roku ubiegłego liczba ta wzrosła o

47 Wykres 54. Liczba dzieci przesłuchanych w Pokoju Przyjaznych przesłuchań w latach Dane Miejskiej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych W 2015 roku, przy Urzędzie Miasta Płock działała - Miejska Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych. Tak jak w roku poprzednim w skład jej wchodziło 10 osób. W ramach Komisji działają podzespoły problemowe: Zespół podejmujący czynności zmierzające do orzeczenia o zastosowaniu wobec osoby uzależnionej od alkoholu obowiązku poddania się leczeniu w placówce leczenia uzależnienia od alkoholu, Zespół opiniujący wnioski o wydanie zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych, Zespół dokonujący kontroli przestrzegania zasad i warunków korzystania z zezwolenia. Jak widać na poniższym wykresie komisja przeprowadziła rozmowy z 394 członkami rodzin osób z problemem alkoholowym, co stanowi spadek w porównaniu z rokiem 2014 o 193 osoby (spadek o 32,9%). W stosunku do 168 osób Komisja podjęła czynności zmierzające do orzeczenia o zastosowaniu obowiązku poddania się leczeniu w zakładzie lecznictwa odwykowego (spadek w stosunku do roku 2014 o 47 osób o 21,9%). Wobec 96 osób Komisja wystąpiła do sądu z wnioskiem o zobowiązanie do podjęcia leczenia odwykowego, co stanowi spadek w porównaniu z rokiem 2014 o 31 osób (24,5%). Czyli podsumowując w porównaniu z rokiem ubiegłym zmniejszyła się liczba klientów gminnej komisji w procedurze zobowiązania do leczenia odwykowego. 47

48 Wykres 55. Liczba klientów, z którymi kontaktowała się gminnej komisji w procedurze zobowiązywania do leczenia odwykowego w latach Na wykresie poniżej pokazano liczbę klientów gminnych komisji w porównywanych miastach. Jednak, aby umożliwić porównanie działalności gminnych komisji obliczono proporcje na 1000 mieszkańców w każdym z miast oraz w skali ogólnopolskiej. Porównując działalność gminnej komisji w Płocku z innymi miastami wykorzystano dodatkowo kategorię liczba osób, z którymi gminna komisja przeprowadziła rozmowy interwencyjno motywujące w związku z nadużywaniem alkoholu. Z wykresu wyraźnie widać, że obliczona dla Płocka proporcja w kategorii liczba osób, z którymi gminna komisja przeprowadziła rozmowy interwencyjno motywujące w 2015 wzrosła w stosunku do roku 2014 i jest niższa od średniej dla Radomia i średniej ogólnopolskiej oraz wyższa niż średnia dla Siedlec. Średnie dla Siedlec w obydwu kategoriach są najniższe. Natomiast proporcja liczba osób, wobec których gminna komisja wystąpiła z wnioskiem do sądu jest w Płocku nieco niższa niż w roku poprzednim i jednocześnie najwyższa na tle porównywanych miast oraz Polski. Warto zwrócić uwagę na to, że w Płocku zwiększyła się ponownie, wyraźnie widoczna w roku 2013, liczebna różnica między proporcjami osób, z którymi gminna komisja przeprowadziła rozmowy interwencyjne, a tymi wobec których występuje do sądu z wnioskiem o zobowiązanie do leczenia odwykowego. 48

49 Wykres 56. Liczba klientów gminnej komisji w procedurze zobowiązania do leczenia odwykowego w Płocku i innych miastach w 2015 roku. Wykres 57. Proporcje osób z którymi gminna komisja przeprowadziła rozmowy interwencyjno - motywujące oraz wobec których wystąpiła z wnioskiem do sądu o zobowiązanie do leczenia odwykowego na 1000 mieszkańców. Dodatkowe informacje dotyczące realizacji zadań przez miejską komisję rozwiązywania problemów alkoholowych 49

50 zmotywowano do podjęcia leczenia odwykowego 43 osoby, zawieszono procedurę na czas leczenia 35 osób zgłoszonych do komisji, 50 osób zgłoszonych nie stawiło się na dwukrotne wezwania komisji, umorzono 31 spraw dotyczące osób zgłoszonych do komisji oraz 16 procedur na wniosek wnioskodawcy (wycofanie/zawieszenie), skierowano do Sądu Rejonowego w Płocku 96 wniosków o zobowiązanie do leczenia odwykowego osób zgłoszonych do Komisji, skierowano do Sądu Rejonowego w Płocku 1 wniosek o wgląd w sytuację małoletnich dzieci, zaopiniowano pozytywnie 248 wniosków o wydanie zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych oraz 1wniosek negatywnie, przekazano 7 Niebieskich Kart do Miejskiego Zespołu Interdyscyplinarnego ds. Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie, 11 razy członkowie Komisji stawili się w sądzie jako strona w sprawach o zobowiązanie do leczenia odwykowego. Pozostała aktywność gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych Przemoc w rodzinie Na przestrzeni ostatnich trzech lat zwiększyła się liczba osób doświadczających przemocy, z którymi kontaktowała się gminna komisja. Znaczący wzrost odnotowano w roku 2012 w stosunku do 2011 i jest to zapewne związane z wejściem w życie rozporządzenia w sprawie procedury Niebieskiej Karty. Natomiast w roku 2015 w stosunku do roku 2014 zmniejszyła się o 128 (spadek o 80%) liczba osób doznających przemocy osób z którymi gminna komisji kontaktowała się oraz liczba osób stosujących przemoc (spadek o 53 osoby 63,8%). Rok Kontakt z osobami doznającymi przemocy w rodzinie Kontakt z osobami stosującymi przemoc w rodzinie Tabela 5. Kontakt gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych z osobami doświadczającymi przemocy i stosującymi przemoc w latach Wobec członków rodzin, w których dochodzi do przemocy podejmowane były następujące działania: uruchomienie procedury Niebieskiej Karty 7 (w 2014 roku, 5, w ). prowadzenie rozmowy interwencyjnej z osobą nadużywającą alkoholu w związku ze stosowaniem przez nią przemocy 30 (w 2014 roku 65, w ), motywowanie sprawcy przemocy do udziału w programie korekcyjnym/terapii 11 (w 2014 roku 18, w ), 50

51 motywowanie dorosłych ofiar przemocy do zgłaszania się do miejsc specjalistycznej pomocy 21 (w 2014 roku 180, w ), powiadomienie sądu rodzinnego o sytuacji dziecka 1 (w roku , w ), prowadzenie rozmowy z osobą doznającą przemocy w celu diagnozy jej sytuacji w rodzinie 7. Kontrole punktów sprzedaży napojów alkoholowych W 2015 r. Komisja przeprowadziła 238 kontroli punktów sprzedaży napojów alkoholowych i jest to wzrost w porównaniu z rokiem ubiegłym o 13,3%. Na poniższym wykresie widać, że od 2008 roku liczba kontroli punktów sprzedaży systematycznie spadała osiągając w 2011 roku poziom najniższy na przestrzeni obserwowanych lat. Lata to dynamiczny wzrost aktywności w tym zakresie. Podczas kontroli skontrolowano 204 punkty sprzedaży. Wykres 58. Liczba kontroli punktów sprzedaży napojów alkoholowych przeprowadzonych przez Miejską Komisje Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w latach Dane z Punktów Konsultacyjnych W Płocku funkcjonowało 7 punktów konsultacyjno - informacyjnych. Udzielały one porad osobom z problemem alkoholowym, dorosłym członkom ich rodzin oraz ofiarom przemocy i sprawcom przemocy w rodzinie. W porównaniu z rokiem 2014 zwiększyła się ogólna liczba klientów punktów konsultacyjnych o 231 osób (o 10,9%) oraz porad o 94 (o 2,9%). Wzrost dotyczy wszystkich czterech grup klientów. Porównując z kolei lata widać systematyczny wzrost liczby osób z problemem alkoholowym na przestrzeni porównywanego okresu wzrost o blisko 75%. Na przestrzeni ostatnich trzech lat wzrosła także liczba klientów: ofiar przemocy w rodzinie (wzrost o ponad 30%) i osób stosujących przemoc (wzrost o blisko 75%). Rok 2013 Liczba Liczba osób porad Rok 2014 Liczba Liczba osób porad Rok 2015 Liczba Liczba osób porad 51

52 Osoby z problemem alkoholowym Dorośli członkowie rodziny osoby z problemem alkoholowym (w tym współuzależnionym i DDA) Osoby doświadczające przemocy w rodzinie Osoby stosujące przemoc w rodzinie Razem Tabela 6. Liczba klientów oraz porad udzielonych przez punkty konsultacyjne w latach Wykres 59. Liczba klientów punktów konsultacyjnych w podziale na kategorie w latach Kiedy poddamy analizie funkcjonowanie punktów konsultacyjnych w Płocku na tle Radomia i Siedlec (w Ostrołęce w 2015 roku nie funkcjonował żaden punkt konsultacyjny), (wykresy 60 62), to zobaczymy, że punkty konsultacyjne w Płocku przyjęły najwięcej klientów w każdej kategorii osób. Wprawdzie Radom jest miastem najliczniejszym, ale działają w nim tylko dwa punkty konsultacyjne, co zapewne tłumaczy tak niską liczbę klientów 271. Na uwagę zasługuje również fakt, że punkty konsultacyjne w Płocku udzielają porad wszystkim czterem kategoriom klientów. W przypadku Siedlec wątpliwości budzą proporcje między liczbą klientów a liczbą porad - na jedną osobę z problemem alkoholowym przypada 12 porad, a na członka rodziny 12 porad. Punty konsultacyjne nie są miejscem prowadzenia terapii a wszelka pomoc długoterminowa powinna być udzielana w placówkach świadczących usługi zdrowotne. 52

53 Wykres 60. Liczba klientów punktów konsultacyjnych w Płocku i innych miastach w 2015 roku. Wykres 61. Liczba porad udzielonych w punktach konsultacyjnych w Płocku i innych miastach w 2015 roku. 53

54 Wykres 62. Liczba klientów oraz porad udzielonych w punktach konsultacyjnych w Płocku i innych miastach w 2015 roku. Na wykresie poniżej widać, że na przestrzeni ostatnich czterech lat zwiększa się wysokość środków przeznaczonych na finansowanie punktów konsultacyjnych. W 2015 roku zwiększyło się dofinansowanie punktów konsultacyjnych o zł (wzrost o 23,3%) i tym samym poziom finansowania jest najwyższy na przestrzeni całego obserwowanego okresu. Dodana linia trendu wskazuje tendencje wzrostowe. Wykres 63. Dofinansowanie punktów konsultacyjnych w latach Na pomarańczowo zaznaczono linię trendu. Odnosząc dofinansowanie punktów do innych miast widać, że od 2012 roku w Płocku wydatki na punkty konsultacyjne systematycznie rosną. W analizowanym okresie jest to wzrost o blisko 90%. W Radomiu w tym okresie odnotowano zmniejszenie wydatków na funkcjonowanie punktów spadek o blisko 68%, w Ostrołęce o 32%, natomiast w Siedlcach mimo spadku w roku 2015, w analizowanym okresie wydatki zwiększyły się o 60%. 54

55 Wykres 64. Dofinansowanie punktów konsultacyjnych w Płocku oraz w innych miastach w latach Koszt udzielenia jednej porady jest zróżnicowany między poszczególnymi miastami oraz średnią ogólnopolską i w 2015 roku najmniej płacono w Siedlcach 15 zł. W latach najmniej płacił Płock. Płock jest jednocześnie jedynymi miastem, w którym koszt porady na przestrzeni lat systematycznie wzrasta, co wskazuje na zrównoważona i stabilną politykę w tym obszarze. Średnia ogólnopolska ulega niewielkim wahaniom, natomiast w pozostałych miastach w analizowanym okresie widać istotne zróżnicowanie w koszcie jednej porady. Średni koszt porady zdecydowanie zmniejszył się w Ostrołęce (ze 123 zł w 2012 roku do 79 zł w 20142), Radomiu (ze 142 zł do 47 zł) i w Siedlcach (z 85 zł do 15 zł). Dla porównania średnia cena porady finansowanej przez NFZ na Mazowszu w poradni odwykowej wynosi ok. 54 zł wtedy kiedy porady udziela certyfikowany specjalista psychoterapii uzależnień (6 pkt x 9 zł) i 24 zł (3 pkt x 9 zł) kiedy porady udziela instruktor terapii. 2 W Ostrołęce w 2015 roku nie funkcjonowały punkty konsultacyjne 55

56 Wykres 65. Średni koszt jednej porady w punktach konsultacyjnych w Płocku i w innych miastach oraz średnia ogólnopolska w latach Dane z Ośrodka Opiekuńczo Wychowawczego w Płocku Według danych uzyskanych z OOW, w 2015 roku w Placówce Interwencyjnej przebywały 42 osoby (w tym 14 ze względu na ujawniony problem alkoholowy i jedna z powodu przemocy), a w Placówce Socjalizacyjnej 38 osób (w tym 14 ze względu na ujawniony problem alkoholowy a jedna - ze względu na przemoc w rodzinie). Oznacza to, że w 2015 roku miał miejsce dalszy spadek liczby dzieci przebywających w Ośrodku ze względu na problemy alkoholowe lub przemoc w rodzinie (wykres poniżej). Wykres 66. Nieletni przebywający w Ośrodku Opiekuńczo Wychowawczym w latach

57 -VISTNIEJĄCE ZASOBY ORAZ PODEJMOWANE DZIAŁANIA W SFERZE PROFILAKTYKI UZALEŻNIEŃ, ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW ALKOHOLOWYCH ORAZ PRZECIWDZIAŁANIA PRZEMOCY W RODZINIE FINANSOWANIE MIEJSKICH PROGRAMÓW PROFILAKTYKI I ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW ALKOHOLOWYCH PRZEZ GMINĘ PŁOCK W LATACH Lata Wysokość środków wykorzystanych na realizację gminnego programu profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych ,00 zł ,00 zł ,40 zł ,28 zł ,00 zł 2002 w tym ,00zł umieszczone w wykazie wydatków, które nie wygasły z upływem 2002 roku z przeznaczeniem na utworzenie Miejskiego Centrum Rozwiązywania Problemów Społecznych ,73 zł , 61zł w tym ,00 zł umieszczone w wykazie wydatków, które nie wygasły z upływem 2003 roku z przeznaczeniem na utworzenie Miejskiego Centrum Rozwiązywania Problemów Społecznych ,05 zł ,67 zł ,89 zł ,92 zł ,76 zł ,69 zł ,34 zł ,73 zł zł ,31 zł ,86 zł ,95 zł 57

58 Wykres 67. Proporcje dochodów i wydatków na realizację gminnego programu profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych w latach Wykres 68. Procent środków wykorzystanych na realizacje gminnego programu profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych w latach Z powyższych wykresów wynika, że 80% środków uzyskanych z opłat za korzystanie z zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych zostało wykorzystanych na realizację gminnego programu profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych i jest to poziom zbliżony do roku W stosunku do roku ubiegłego jest to spadek o 15%. Wykres wskazuje też na pewną prawidłowość polegającą na cyklicznych wahaniach - jeśli w jednym roku następuje spadek wydatków to w następnym roku procent wydatków na gminny program 58

59 zdecydowanie wzrasta. Proporcje dochodów z opłat za korzystanie z zezwoleń na sprzedaż alkoholu oraz wydatki na realizacje dwóch gminnych programów w porównywanych miastach oraz w skali Polski - rozwiązywania problemów alkoholowych i przeciwdziałania narkomanii ilustruje wykres 69. Kiedy weźmiemy pod uwagę sumę wydatków na realizację dwóch gminnych programów rozwiązywania problemów alkoholowych i przeciwdziałania narkomanii i odniesiemy ją do uzyskanych dochodów to widzimy, że poza Ostrołęką, wydatki w pozostałych miastach oraz w skali ogólnopolskiej wynoszą od 95% do 99%. Wykres 69. Proporcje dochodów z opłat za korzystanie z zezwoleń na sprzedaż alkoholu oraz wydatków na realizację gminnego programu profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych oraz łącznie na realizację dwóch gminnych programów rozwiązywania problemów alkoholowych oraz przeciwdziałania narkomanii. Poniżej przedstawiono wykaz miejsc (instytucji, placówek i grup samopomocowych) udzielających pomocy z zakresu szeroko rozumianych problemów alkoholowych oraz przeciwdziałania przemocy w rodzinie. A. Pomoc dla rodzin z problemem alkoholowym oraz przemocą w rodzinie Poradnie, działalność prowadzona przez organizacje pozarządowe, grupy samopomocowe Podobnie jak w roku ubiegłym, na terenie Płocka w 2015 r. funkcjonowały następujące placówki lecznictwa odwykowego: Poradnia Profilaktyki i Leczenia Uzależnień Płockiego Zakładu Opieki Zdrowotnej Spółka z o.o., Poradnia Leczenia Uzależnień w Ośrodku Medyczno-Psychologicznym Vide w Płocku, 59

60 Pododdział Leczenia Alkoholowych Zespołów Abstynencyjnych Płockiego Zakładu Opieki Zdrowotnej Spółka z o.o., Oddział Dzienny Terapii Uzależnienia od Alkoholu w Ośrodku MedycznoPsychologicznym Vide w Płocku. Ponadto pomoc specjalistyczną oferowały: 7 punktów konsultacyjnych dla osób uzależnionych i ich rodzin, 1 ośrodek interwencji kryzysowej dla ofiar przemocy w rodzinie, 1 noclegownia dla kobiet i matek z dziećmi, 1 hostel dla osób doznających przemocy, Niebieski Pokój, Punkt doradztwa Rodzinnego, Poradnia Rodzinna. W 2015 roku tak jak w roku ubiegłym, na terenie Płocka działalność prowadziły również grupy samopomocowe: 3 grupy AA, 1 grupa Al. - Anon, 2 grupy DDA, 2 grupy wsparcia dla ofiar przemocy, 1 stowarzyszenie abstynenckie, 1 Klub Abstynencki. W 2015 roku funkcjonowało także Centrum Integracji Społecznej utworzone przez organizację pozarządową. W zajęciach uczestniczyło 61 osób, w tym nie uczestniczyły osoby uzależnione od alkoholu. Punkty konsultacyjno-informacyjne oferowały następujące formy pomocy: rozpoznanie problemu zgłaszanego przez klienta, motywowanie osób uzależnionych i współuzależnionych do podjęcia psychoterapii w placówkach lecznictwa odwykowego, kierowanie do specjalistycznego leczenia, motywowanie osób pijących ryzykownie i szkodliwie, ale nieuzależnionych do zmiany szkodliwego wzoru picia, udzielanie wsparcia osobom uzależnionym po zakończonym leczeniu odwykowym, udzielanie pomocy młodzieży upijającej się oraz ich rodzicom, prowadzenie konsultacji w zakresie wsparcia i pomocy dzieciom z rodzin z problemami alkoholowymi, rozpoznawanie zjawiska przemocy, udzielanie konsultacji dla ofiar przemocy, motywowanie sprawców przemocy do udziału w programie korekcyjnym/terapii, udzielanie pomocy prawnej, gromadzenie i przekazywanie aktualnych informacji na temat dostępnych miejsc specjalistycznej pomocy, psychoedukacja, terapia pedagogiczna i logopedyczna dla dzieci, terapia psychologiczna indywidualna, grupowa, małżeńska, w tym dla osób z problemami emocjonalnymi na skutek uzależnień i przemocy w rodzinie, udzielanie konsultacji sprawcom przemocy w rodzinie. 60

61 Pracownicy Punktów Instruktor terapii uzależnień (osoba posiadająca certyfikat instruktora terapii uzależnień nadany przez PARPA) Osoba z wyższym wykształceniem w trakcie szkolenia do uzyskania certyfikatu specjalisty psychoterapii uzależnień Psycholog Liczba osób Pedagog, nauczyciel ( w tym pedagog resocjalizacji) Pracownik socjalny Prawnik 14 1 Certyfikowany specjalista w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie Inne (lekarz neurolog, specjalista terapii uzależnień od narkotyków, pielęgniarka psychiatryczna, doradca zawodowy, profilaktyk uzależnień, pielęgniarka, mediator, logopeda) Na terenie Płocka osoba doświadczająca przemocy i sprawca przemocy może otrzymać profesjonalną pomoc w następujących formach: w punktach konsultacyjnych dla ofiar przemocy w rodzinie, punktów takich było 7, w hostelach dla ofiar przemocy w rodzinie (2 hostele) w Ośrodku Interwencji Kryzysowej, w grupach wsparcia dla ofiar przemocy w rodzinie (2 grupy) grupach roboczych ds. przeciwdziałania przemocy w rodzinie (243 grupy) w konsultacjach dla osób stosujących przemoc w rodzinie, w Niebieskim Pokoju, w mieszkaniach chronionych dla osób doświadczających przemocy w rodzinie (4 takie mieszkania) w zespole interdyscyplinarnym. W ramach systemu przeciwdziałania przemocy w rodzinie w Płocku działają następujące instytucje oraz organizacje: Wydział Zdrowia i Spraw Społecznych Urzędu Miasta, Miejska Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej, Komenda Miejska Policji, Polski Komitet Pomocy Społecznej, szpital, organizacje pozarządowe, placówki oświatowo-wychowawcze, Sąd, Prokuratura, Straż Miejska, Katolickie Stowarzyszenie Pomocy im. Św. Brata Alberta w Płocku, Płockie Stowarzyszenie Klub Abstynentów, Poradnia Psychologiczno Pedagogiczna nr 2 w Płocku. Prowadzenie Hostelu domu dla osób doznających przemocy w rodzinie Dom jest placówką całodobową przeznaczoną dla osób doznających przemocy w rodzinie oraz znajdujących się w trudnej sytuacji życiowej, które z uwagi na występujące zagrożenie życia lub zdrowia zdecydowały się opuścić swoje środowisko domowe. Hostel prowadzony jest przez pracowników Ośrodka Interwencji Kryzysowej i Zespołu Poradnictwa Specjalistycznego Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Płocku. Prowadzenie Niebieskiego Pokoju Pokój udostępniany jest przez Ośrodek Interwencji Kryzysowej Sądom oraz Prokuraturze celem prowadzenia przesłuchań w warunkach bezpiecznych i przyjaznych 61

62 dzieciom i młodzieży, będących ofiarami lub świadkami przemocy domowej. Oprócz tego sala terapeutyczna znajdująca się w pokoju jest wykorzystywana przez Ośrodek Interwencji Kryzysowej oraz Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej do prowadzenia grupy wsparcia dla kobiet. B. Pomoc dzieciom z rodzin z problemem alkoholowym Na terenie miasta Płocka w 2015 roku funkcjonowały 23 miejsca (o 2 więcej niż w 2014 roku) świadczące pomoc dzieciom z rodzin z problemem alkoholowym, w których realizowano program wychowawczy. W sumie, w zajęciach prowadzonych w tych placówkach brało udział 633 dzieci, w tym 281 z rodzin alkoholowych. W 2013 roku rozpoczął działalność ośrodek pomocy podwórkowej, obejmujący opieką 15 dzieci z rodzin z problemem alkoholowym. W 2014 roku funkcjonowały już dwa takie ośrodki, obejmujące opieką w sumie 50 dzieci, w tym 20 z rodzin z problemem alkoholowym. W 2015 roku z tej formy pomocy skorzystało już 55 dzieci (wszystkie z rodzin z problemem alkoholowym). W sumie w ramach Miejskiego Programu Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych na działalność klubów i miejsc pracy podwórkowej wydano w 2015 roku ,00 zł. Wykres poniżej przedstawia zestawienie wydatków MPPiRPA na ww. miejsca, w zestawieniu z liczbą dzieci będących pod ich opieką. Jak widać, od 2008 roku wydatki związane z prowadzeniem ww. placówek systematycznie rosną. Pozytywną zmianą w stosunku do lat ubiegłych jest wzrost liczby dzieci korzystających z tych form pomocy w 2014 i 2015 roku. Wykres 70. Wydatki w ramach gminnego programu na działalność miejsc pomocy dla dzieci z rodzin z problemem alkoholowym oraz liczba dzieci objętych opieką tych placówek. 62

63 Interesujące są zmiany dotyczące przyczyn objęcia dzieci pomocą socjoterapeutyczną lub opiekuńczo wychowawczą. Jak widać na poniższym wykresie, od 2010 roku, w ostatnich latach wzrasta liczba dzieci przyjmowanych do placówek pomocowych z innych powodów niż problemy alkoholowe w rodzinie. W 2008 roku takie dzieci stanowiły 27% populacji objętej działaniem tych placówek, w 2013 roku aż 53%, a w %. W 2015 roku, dzieci przyjętych z powodu innych problemów niż alkohol w rodzinie było ponad 51%. Warto byłoby poznać lepiej rodzaj problemu z jakim borykają się dzieci objęte opieką tych placówek po to, by lepiej dostosować oferowane zajęcia do zmieniającego się profilu podopiecznych. Wykres 71. Dzieci objęte pomocą w świetlicach opiekuńczo wychowawczych, klubach profilaktyki środowiskowej i miejscach pracy podwórkowej. C. Działalność profilaktyczna Analizując działalność profilaktyczną prowadzoną w Płocku w 2015 roku w ramach MPPRPA, warto porównać koszty realizacji działań, po których z dużym prawdopodobieństwem można spodziewać się pozytywnych efektów profilaktycznych (czyli ograniczenia zachowań ryzykownych młodzieży lub szkód wynikających z takich zachowań), z działaniami, po których takich efektów raczej nie można się spodziewać. Do pierwszej grupy należą programy profilaktyczne rekomendowane przez Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii, Ośrodek Rozwoju Edukacji lub Państwową Agencję Rozwiązywania Problemów Alkoholowych. Według danych z ankiety PARPA G1, wysokość środków przeznaczonych w roku 2014 na ich realizację to ,02 zł. Jednak ankieta dodatkowa, w której zostały wymienione wszystkie programy rekomendowane w 2014 roku, wskazuje, że na ich realizację przeznaczono w sumie ,02 zł (32 428,12 zł. na Program Domowych Detektywów; ,90 zł na Fantastyczne Możliwości; ,00 zł. na Archipelag Skarbów, a realizacja programu Przyjaciele Zippiego nie wiązała się z wydatkami z GPPRPA). Dane z 2015 roku wskazują, że na realizację programów rekomendowanych przeznaczono ,11 zł, a więc o , 09 zł więcej niż w roku poprzednim (34 160,06 zł na Program Domowych Detektywów; ,05 zł na Fantastyczne Możliwości; ,00 63

64 zł na Archipelag Skarbów, a realizacja programu Przyjaciele Zippiego nie wiązała się z wydatkami z GPPRPA). Ten wzrost wydatków na realizację programów rekomendowanych jest związany z dopisaniem do listy takich programów trzech programów od lat systematycznie w Płocku wdrażanych: Debaty ( zł), Spójrz Inaczej (7 200 zł) i Trzy Koła (7 080 zł). W Płocku realizacja programów rekomendowanych ma charakter systemowy. Program Domowych Detektywów oraz Program Fantastyczne Możliwości są realizowane odpowiednio we wszystkich klasach IV i VI szkół podstawowych, a program Archipelag Skarbów we wszystkich szkołach gimnazjalnych. Kolejna grupa to programy dla młodzieży z grup ryzyka, na które w 2015 roku przeznaczono ,47 zł. W 2015 roku, w tej grupie mieściły się m.in. program pn. Korekta, programy systematycznie realizowane w Ośrodku Opiekuńczo-Wychowawczym, Ośrodkach Profilaktyki i Terapii Uzależnień, Płockim Ośrodku Kultury i Sztuki. Poza opisanymi powyżej wydatkami, w 2015 roku na realizację innych nierekomendowanych programów przeznaczono ,06 zł (w 2014 roku o ,06 zł mniej ,00 zł.). Ponadto, na realizację innych działań (nie będących programami) o niewiadomej jakości i skuteczności wydatkowano w 2015 roku w sumie 6 849,99 zł., a w tym na: Programy i przedsięwzięcia profilaktyczne opracowywane i realizowane przez młodzież, skierowane do grup rówieśniczych 5 400,00 zł (w 2014 roku ,00 zł): Pozalekcyjne zajęcia sportowe z realizacją programu profilaktycznego 1 449,99 zł. (w 2014 roku ,00 zł) zajęcia skierowane m. in. do dzieci z rodzin wielodzietnych, ubogich. Do tych wydatków należy dodać koszty realizacji działań, o których wiadomo, że nie spełniają kryteriów definicyjnych działań profilaktycznych (festyny i inne imprezy plenerowe; imprezy sportowe; konkursy; pozalekcyjne zajęcia sportowe) w sumie ,65 zł. (podobnie jak w 2014 roku, kiedy na tego typu działania wydano ,93 zł.). Poniższy wykres ilustruje wydatki na realizację programów profilaktycznych w ostatnich latach. 64

65 Wykres 72. Dofinansowanie szkolnych i środowiskowych programów profilaktycznych. * W 2013 roku zmienione zostały pytania ankiety PARPA G1 tak, że nie jest możliwe przedstawienie wydatkowanych środków z rozbiciem na działania szkolne i działania środowiskowe Porównanie zaangażowania środków finansowych w realizację programów profilaktycznych w Płocku i w innych miastach (wykres poniżej) wskazuje, że w 2015 roku w Płocku przeznaczono na ten cel 12% budżetu (tyle samo co w roku poprzednim). W 2015 roku w Ostrołęce znacząco wzrosły wydatki na realizację programów profilaktycznych z 13% w 2014 do 21% budżetu. Przy czym, ponad 90% tych środków pochłonęła realizacja programów nierekomendowanych. W Radomiu i Siedlcach w 2015 roku w ogóle nie finansowano realizacji programów rekomendowanych a na programy nierekomendowane przeznaczono odpowiednio 0,3% i 2% środków z gminnego programów profilaktyki rozwiązywania problemów alkoholowych. Wykres 73. Procent budżetu wykorzystanego na realizację gminnego programu przeznaczony na działalność 65