PALIWA ALTERNATYWNE Z ODPADÓW Z PWZE

Transkrypt

1 Ryszard MICHALSKI, Andrzej WOJCIECHOWSKI PALIWA ALTERNATYWNE Z ODPADÓW Z PWZE W artykule omówiono główną ideę gospodarki zamkniętego obiegu tj. jest stworzenie takich mechanizmów i rozwiązań technicznych oraz stosowanie nowych technologii, aby wzrosła efektywność zapobiegania degradacji środowiska jak również uzyskanie minimalizacji negatywnych skutków ich oddziaływania na zdrowie ludzi i zwierząt. Obecny tryb życia i stosowane metody produkcji zagrażają środowisku naturalnemu. Zastosowanie proekologicznych i ekonomicznie uzasadnionych technologii odzysku materiałowego oraz energetycznego jest głównym celem polityki środowiskowej w dziedzinie zmniejszenia ilości odpadów oraz zagrożeń nimi powodowanych. Paliwa alternatywne (wtórne) pozyskane z odpadów stanowią jedno z najlepszych rozwiązań zagospodarowywania odpadów organicznych. WPROWADZENIE Wraz z rozwojem transportu do środowiska przedostaje się coraz więcej szkodliwych substancji i to we wszystkich etapach cyklu życia pojazdów; w procesie produkcji, eksploatacji jak i ich utylizacji/ unieszkodliwiania. Dlatego dla potrzeb ochrony środowiska opracowano, głównie w UE, szereg regulacji prawnych. Obowiązujące akty prawne powodują konieczność stworzenia takich mechanizmów i rozwiązań technicznych w tym nowych technologii aby efektywność zapobiegania degradacji środowiska i ochrona zasobów naturalnych była jak największa. Jedne z najważniejszych to: Dyrektywa Ramowa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/98/EC z dnia 19 listopada 2008 r. w sprawie odpadów; Dyrektywa 2000/53/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 września 2000 r. w sprawie pojazdów wycofanych z eksploatacji; Ustawa z dnia 20 stycznia 2005 r. o recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji, Ustawa z dnia 27 stycznia 2015 r. o zmianie ustawy o recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji; Ustawa Prawo o Ruchu Drogowym z 20 czerwca 1997 r. z późniejszymi zmianami. W Dyrektywie Ramowej przedstawiono następującą hierarchię postępowania z odpadami: zapobieganie powstawaniu odpadów, przygotowanie ich do ponownego użycia, recykling, odzysk energii, unieszkodliwianie (w tym składowanie). W Dyrektywie zaznaczono, iż naczelnym priorytetem w gospodarce odpadami powinno być zapobieganie ich powstawaniu oraz, że ponowne wykorzystanie i recykling materiałów powinny mieć pierwszeństwo przed odzyskiem energii z odpadów. W przypadku gdy jest to konieczne, aby spełniać wspomniane warunki oraz aby ułatwić lub usprawnić odzysk, odpady powinny być segregowane, pod warunkiem, że jest to wykonalne z technicznego, ekonomicznego i środowiskowego punktu widzenia. Odpady o odmiennych właściwościach powinny być segregowane. Ponadto do 2030 r. UE nakazała spełnienie wymogów recyklingu odpadów komunalnych na poziomie 65%, redukcji składowania odpadów do maksymalnie 10% do 2030r. oraz całkowitego zakazu składowania segregowanych odpadów. Podstawowe zadanie w procesie recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji (PWzE) spoczywa na stacjach demontażu, które zgodnie z rozporządzeniem Ministra Gospodarki i Pracy z 29 czerwca 2007 r. w sprawie minimalnych wymagań dla stacji demontażu oraz sposobu demontażu, zobowiązane są prowadzić demontaż w przykładowy następujący sposób [1]: 1. demontaż akumulatora, 2. osuszenie pojazdu z paliwa, olejów, płynów eksploatacyjnych: hamulcowych, do spryskiwaczy, z układów klimatyzacji, niskokrzepnących średnio ok. 17 litrów różnych płynów eksploatacyjnych na samochód, 3. usunięcie z pojazdów zbiorników z gazem, elementów zawierających materiały wybuchowe, 4. demontaż i segregacja tworzyw sztucznych, 5. demontaż siedzeń, drzwi, pokryw, szyb, kół oraz opon, 6. demontaż silnika, przekładni, katalizatorów, alternatora, rozrusznika, wału napędowego, 7. usuwanie tapicerki, pianek, wykładzin, 8. usuwanie instalacji elektrycznej, 9. strzępienie karoserii z pozostałymi elementami, 10. segregacja materiałów. Zadania te realizuje ponad 1000 podmiotów tj. ok. 920 stacji demontażu oraz ok. 120 punktów zbiórki pojazdów przeznaczonych do demontażu (dane uzyskane od Stowarzyszenia FORS). W procesie recyklingu rozróżnia się trzy jego rodzaje ze względu na uzyskane końcowe efekty: recykling produktowy, tj wymontowanie z pojazdów przedmiotów wyposażenia i części nadających się do ponownego użycia, odzysk materiałowy, tj. wymontowanie z pojazdów elementów nadających się do odzysku materiałowego, 342 AUTOBUSY 6/2017

2 odzysk energetyczny poprzez wytworzenie paliw ciekłych i gazowych, a następnie wykorzystanie ich do produkcji ciepła i energii elektrycznej poprzez spalanie (ew. współspalanie). 1. DIAGNOZA STANU AKTUALNEGO Jeżeli uwzględnić, że w kraju zarejestrowanych jest przeszło 21 milionów samochodów osobowych i dostawczych (kat. M1 i N1) to faktyczna ich ilość jest szacowana na ok. 12 milionów ponieważ taka ilość pojazdów posiada aktualne badania techniczne i ma opłacone OC [2]. Ponieważ utylizacji/unieszkodliwianiu powinno zostać poddane ok szt. (współczynnik kasacji w Unii Europejskiej wynosi 5% do 6% pojazdów samochodowych rocznie). W Polsce stanowi to masę około do Mg odpadów; materiałów, części i zespołów przeznaczonych do recyklingu lub odzysku (przyjęto 1 Mg jako średnią masę jednego samochodu osobowego). Zgodnie z wymaganiami dyrektywy i ustawy recyklingowej można założyć, że 10% masy pojazdów stanowi frakcja przeznaczona do odzysku energetycznego w postaci odpadów palnych (odpady organiczne) takich jak płyny eksploatacyjne, tworzywa sztuczne, guma, tkaniny, pianki, drewno. W konsekwencji można szacować, że masa do ton/rok może stanowić potencjalne paliwa alternatywne. Analiza tablicy 1. oraz rys. 1 ilustrują, że 20 do 30% masy samochodu osobowego stanowią materiały palne. Zakładając, że 50% tych materiałów podlega odzyskowi materiałowemu, to podany wyżej szacunek jest realny [3]. Tab. 1. Udział materiałów w samochodzie osobowym (szacunki własne). Materiały w samochodach osobowych Udział materiałów [%] Stopy żelaza Stopy Al, Mg 4-12 Stopy Zn, Cu, Mo, Ti, Sn, inne 1-3 Tworzywa sztuczne 8-25 Guma opony 5,5-6 Tkaniny drewno 1-2 Szkło 3-3,5 Inne (płyny eksploatacyjne) 1-2 Przetw orzone polimery Materiały tekstylne Tw orzyw a sztuczne 9% Płyny 2% Wyposażenie elektryczne Stopy Zn, Cu, Mo, Ti, Pb, Sn, inne Opony 4% Stopy Al, Mg 6% Guma Szkło 3% Akumulatory Stopy żelaza 69% Rys. 1. Średni udział materiałów w budowie samochodu. [1] Inne 2. RODZAJE RECYKLINGU SAMOCHODÓW 2.1. Recykling produktowy Recykling produktowy polega na wykorzystaniu części i podzespołów (z wyłączeniem przedmiotów wyposażenia i części wymontowanych z pojazdów, których ponowne użycie zagraża bezpieczeństwu ruchu drogowego lub negatywnie wpływa na środowisko). ane podzespoły i części zamienne muszą być poddane weryfikacji i ocenie stanu technicznego przed ponownym wprowadzeniem ich do eksploatacji. Właściwie przeprowadzona weryfikacja i ocena stanu technicznego zespołów i części wymontowanych z pojazdów wycofanych z eksploatacji oraz prawidłowo dokonana naprawa, lub regeneracja pozwala na dostarczenie do eksploatacji pełnowartościowych wyrobów. Przy ocenie stanu technicznego powinno się uwzględniać kryteria ekonomiczne i ekologiczne, bezpieczeństwo dalszego użytkowania, jak również niezawodność funkcjonowania. Wykaz głównych odpadów przeznaczonych do sprzedaży opracowano na podstawie ankiety i zestawiono w tablicy 2. Tab. 2. Wykaz odpadów przeznaczonych do sprzedaży lub do odzysku materiałowego czy energetycznego. Recykling produktowy materiałowy energetyczny Wykaz głównych odpadów przeznaczonych do sprzedaży 1. Akumulator 2. Opony 3. Felgi 4. Wiązki przewodów elektr. 5. Koło kierownicy kompl. 6. Przełączniki zespolone 7. Panel sterowania 8. Podnośnik samochodowy 9. Zestaw kluczy 10. Fotele, kanapy 11. Półka tylna 12. Konsola środkowa 13. Zderzaki, spoilery 14. Drzwi 15. Pokrywa silnika 16. Pokrywa bagażnika 17. Błotniki 18. Mechanizmy opuszczania szyb 19. Wycieraczki szyb kpl. (bez piór) 20. Reflektory 21. Lampy 22. Szyby 23. Przekładnia kierownicza 24. Zawieszenie przednie 25. Zawieszenie tylne 26. Zaciski hamulcowe 27. Amortyzatory hydrauliczne zawieszenia 28. Sprężyny gazowe 29. Układ napędowy kpl. 30. Silnik 31. Listwa dekoracyjna 32. Komputery, alarmy, immobilisery 33. Głowica 34. Miska olejowa 6/2017 AUTOBUSY 343

3 Recykling produktowy materiałowy energetyczny 35. Przepływomierz 36. Przepustnica 37. Zawór (filtr) EGR 38. Kolektor ssący 39. Kolektor wydechowy 40. Aparat zapłonowy 41. Sprzęgło 42. Serwomechanizm hamulców 43. Skrzynia biegów 44. Rozrusznik 45. Alternator 46. Układ klimatyzacji kpl. 47. Sprężarka klimatyzacji 48. Chłodnica klimatyzacji 49. Lusterka zewnętrzne 2.2. materiałowy materiałowy pozwala na odzyskanie materiałów lub surowców przy oszczędności 40 do 90% energii w porównaniu do wyprodukowania nowych materiałów z surowców pierwotnych. Uzyskane w wyniku recyklingu materiały swymi właściwościami mechanicznymi wcale lub tylko w niewielkim stopniu różnią się od materiałów pierwotnych w szczególności dotyczy to metali. W przypadku materiałów niemetalowych (tworzywa polimerowe, guma) odzyskiwane materiały recyklaty dodaje się do nowych materiałów i często ponownie stosuje w samochodach lub znajdują one zastosowanie na elementy nie wymagające wysokich współczynników bezpieczeństwa. Niezmiernie istotną rzeczą jest dokładna identyfikacja i segregacja wymontowanych elementów z wraków demontowanych pojazdów, dlatego elementy przedstawione w tablicy 3 można alternatywnie traktować jako odzysk materiałowy. Tab. 3. Odpady zagrażające bezpieczeństwu ruchu drogowego i środowisku, w przypadku próby ponownego ich wykorzystania, przeznaczone są do odzysku materiałowego lub energetycznego. produktowy Recykling materiałowy Odpady zagrażające bezpieczeństwu ruchu drogowego i środowisku energetyczny 1. Poduszki powietrzne z aktywatorami pirotechn. 2. Klocki, szczęki hamulcowe 3. Przewody i uszczelki układu hamulcowego 4. Tłumiki układu wydech. 5. Przeguby układu kierowniczego i zawieszenia 6. Fotele zintegrowane z pasami bezpieczeństwa i poduszkami powietrznymi 7. Układ blokady kierownicy 8. Immobilisery 9. Urządzenia przeciw włamaniowe i alarmowe 10 Elementy elektr. i elektroniczne w tym ABS, ASR 11 Przewody paliwowe 12 Filtr jednorazowe i wkłady filtrów 13 Zawory recyrkulacji spalin 14 Instalacja zasilania gazem Recykling produktowy materiałowy energetyczny 15 Zestaw pasów bezp. 16 Pióra wycieraczek szyb 17 Płyny eksploatacyjne 18 Katalizatory 19 Kondensatory z zaw. PCB 2.3. energetyczny Termiczne przekształcanie odpadów stanowi dopuszczalną metodę ich przetwarzania w formie odzysku energetycznego. Według dyrektywy jako odzysk rozumie się każdy proces, którego głównym celem jest to, aby odpady ponownie mogły służyć użytecznemu zastosowaniu (zastąpienie innych materiałów, które w przeciwnym wypadku zostałyby zużyte do spełnienia danej funkcji, lub w wyniku którego odpady są przygotowywane do spełnienia takiej funkcji w danym zakładzie lub szerzej w gospodarce). Przykłady odpadów wymontowanych w procesie demontażu, a przeznaczonych głównie na paliwa alternatywne przedstawia tablica 4. Tab. 4. Odpady przeznaczone głównie na paliwa alternatywne. Materiał Zagospodarowanie produktowy Odpady przeznaczone głównie na paliwa alternatywne energetyczny 1. Dywanik podłogowy Kompozyt 2. Podsufitka Kompozyt 3. Wykładzina bagażnika Tkanina 4. Zbiornik paliwa Tworzywo sztuczne 5. Wykładziny drzwi Kompozyt 6. Wykładziny słupków Tworzywo sztuczne drzwi 7. Pokrycia siedzeń Tkanina 8. Wkłady siedzeń Tworzywo sztuczne 9. Tablica przyrządów Tworzywo sztuczne 10. Półka tylna Kompozyt 11. Osłona kolumny kierownicne Tworzywo sztucz- 12. Osłona zegarów Tworzywo sztuczne 13. Konsola środkowa Tworzywo sztuczne 14. Schowki Tworzywo sztuczne 15. Daszki przeciwsłoneczne Tworzywo sztuczne/fe 16. Pasy bezpieczeństwa Tkanina 17. Podłokietniki Tworzywo sztuczne 18. Koło kierownicy Tworzywo sztuczne/fe 19. Lusterka wewnętrzne Tworzywo sztuczne 20. Uszczelki drzwi Guma/Fe 21. Uszczelki maski Guma 22. Uszczelki bagażnika Guma/Fe 23. Osłony progów Tworzywo sztuczne 24. Spoilery Tworzywo sztucz- 344 AUTOBUSY 6/2017

4 I Materiał ne 25. Osłona silnika Tworzywo sztuczne 26. Nadkola Tworzywo sztuczne Zagospodarowanie produktowy energetyczny masy ok Mg tworzyw ze Stany zdemontowanych Zjednoczone i Kanada pojazdów, rocznie ok Mg przeznaczonych jest do odzysku energetycznego. poliamid (PA) 3% laminaty poliestrowoszklane (SMC, BMC, DMC) 3% inne 13% poliuretany (PUR) 22% energetyczny stosuje się w mniejszym zakresie niż odzysk produktowy, czy materiałowy i dotyczy szczególnie; elastomerów (gumy) w tym opon, tworzyw sztucznych, tkanin, materiałów na bazie celulozy oraz przepracowanych olejów. Podczas, gdy oleje i opony pozyskiwane są w stacjach demontażu, to pozostałe materiały tworzą tzw. frakcję lekką uzyskiwaną w wyniku rozdrabniania w strzępiarkach. W ten sposób oczyszczony wrak samochodu poddaje się rozdrobnieniu i separacji na różne frakcje w procesie strzępienia co ilustruje rys. 2. Ziemia 15% Żelazo 2% Minerały 14% Metale nieżelazne 2% Tkaniny 10% Szkło 12% Tworzywa sztuczne 10% Poliuretany 20% Elastomery (guma) 15% Rys. 2. Średni udział frakcji lekkiej (materiały) po strzępieniu po wstępnym demontażu samochodu (PWzE). [1] Podane na wykresie (rys. 2) udziały można traktować jako przykład zawartości frakcji lekkiej, ponieważ stopień demontażu złomowanego samochodu może zasadniczo się różnić, np. strzępieniu można poddać wrak samochodu pozbawiony tylko akumulatora i osuszony z płynów eksploatacyjnych, wówczas odzysk materiałów w tym frakcji lekkiej może być zupełnie inny. Odpady z plastomerów, elastomerów (gumy), tekstyliów, drewna (pochodzące z demontażu lub ze strzępiarki), wykorzystuje się jako paliwa alternatywne (RDF) w cementowniach, piecach wapienniczych, spalarniach (ciepłowniach). energetyczny z uzyskanych na strzępiarce odpadów plastomerowych, elastomerowych i tekstylnych wydaje się dzisiaj bardziej uzasadniony ekonomicznie niż odzysk materiałowy, chociaż z punktu widzenia ochrony środowiska spalanie odpadów wydaje się nieuzasadnione i szkodliwe. 3. PALIWA ALTERNATYWNE 3.1. Tworzywa polimerowe (sztuczne) Tworzywa wielkocząsteczkowe plastomery stanowią 10 15% masy średniolitrażowego samochodu osobowego, tj. 100 do 150 kg. Najwięcej zastosowań, około 60%, występuje we wnętrzu pojazdu, w nadwoziu znajduje się 30% tworzyw, a pozostałe 10% znalazło zastosowanie pod pokrywą silnika i pod płytą podłogową (osłony) [4]. Z poliestry termoplastyczne (PBT) 18% akronitryl-butadienstyren (ABS) 9% polipropylen (PP) 17% poli(chlorek winylu) (PVC) 15% Rys. 3. Tworzywa sztuczne stosowane najczęściej w samochodach osobowych Unii Europejskiej, USA i Kanady w końcu XX wieku. [1] Rozdrobniona frakcja odpadów z tworzyw sztucznych powstająca w procesie rozdrabniania na strzępiarce (stanowi przeszło 30% frakcji lekkiej). Ze względu na wysoką wartość opałową tworzyw sztucznych (przeszło 30 MJ/kg) często stosuje się ich spalanie z odzyskiem energii jako cennego dodatku do paliwa alternatywnego uzyskanego z odpadów komunalnych. Paliwo takie jest coraz częściej współspalane z paliwami stosowanymi w elektrowniach i elektrociepłowniach Elastomery (guma) Corocznie masa wyeksploatowanych w Polsce opon wynosi ok. 200 tys. Mg rocznie. W trakcie eksploatacji ubywa ok % tej masy, zatem do zagospodarowania pozostaje ok. 160 tys. ton. Dodatkowo, ok tys. Mg gumy pochodzi ze zdemontowanych uszczelek (szyby, drzwi, inne elementy nadwozi), węży, rurek, podkładek oraz z elementów zawieszenia jak również z ZSEE itp. [5]. Powodem, dla którego opony są cennym surowcem jest ich wartość energetyczna, która przewyższa wartość energetyczną większości paliw z wyjątkiem ropy naftowej. Spalanie opon w piecach bezdymnych w cementowniach jest bezpieczne dla środowiska oraz umożliwia ich bezodpadowe zagospodarowanie. Nie powstaje w tym procesie ani popiół, ani żużel, gdyż kord stalowy z opon jest trwale związany z wytwarzanym klinkierem, co korzystnie wpływa na jego właściwości wytrzymałościowe. Nie wykazano również zwiększonej, w stosunku do spalania węgla, emisji pyłów, tlenków azotu, tlenków siarki, oraz metali ciężkich poza cynkiem. W piecach cementowych temperatura dochodzi do 2000 C. Są to doskonałe warunki do bezpiecznego spalania opon. Spaliny emitowane przez cementownie są skutecznie oczyszczane przez systemy wydajnych filtrów. W temperaturach występujących w piecach obrotowych całkowitemu rozkładowi ulega większość związków chemicznych. Inną ekonomicznie uzasadnioną technologią unieszkodliwiania odpadów z opon jest proces rozkładu termicznego metodą termolizy [6,7] Oleje Oleje i smary stanowią w samochodzie wycofanym z eksploatacji masę ok.7 kg, co oznacza około 0,05 % masy całkowitej pojazdu, 6/2017 AUTOBUSY 345

5 jeśli do tego dodać oleje i smary zużyte podczas całego życia samochodu (ok. 25 lat), otrzyma się masę ok. 200 kg. Roczne zużycie olejów i smarów samochodowych w Polsce wynosi 350 tys. Mg, z czego szacuje się, 40% jest wykorzystywane jako paliwo alternatywne. Prognozy dotyczące zużycia olejów i smarów z uwagi na odmładzanie się parku samochodowego jak i zwiększanie się przebiegów pomiędzy wymianami olejów i smarów przewidują znaczące zmniejszanie się zapotrzebowania na te produkty. Odpadowe oleje samochodowe to głównie przepracowane oleje silnikowe i oleje przekładniowe, które stanowią jedno z najbardziej niebezpiecznych zagrożeń dla środowiska i zdrowia ludzi i zwierząt. Zagospodarowanie, a następnie wykorzystanie olejów odpadowych regulowane jest przepisami prawa przypisanymi odpadom niebezpiecznym. energetyczny polega na wykorzystaniu energii cieplnej olejów odpadowych. energetyczny realizowany poprzez spalanie, jako rodzaj utylizacji odpadów jest korzystny ekonomicznie, lecz stwarza zagrożenie dla środowiska, szczególnie gdy spala się go w nieodpowiednio przystosowanych piecach, w których następuje uwalnianie się groźnych dla zdrowia i środowiska metali ciężkich, dioksan i furanów Tekstylia Tekstylia stanowią kolejną grupę odpadów, które można poddawać procesowi odzysku energetycznego. Materiały stosowane we wnętrzach samochodów stanowią grupę tekstyliów technicznych, które stanowią ok. 2% masy samochodu, dając w efekcie 10 do 15 tys. Mg tych materiałów w skali roku. Jest to specyficzna grupa odpadów tekstylnych o różnej konstrukcji warstwy włóknistej i warstwy spodniej, tworzących tzw. kompozyt tekstylny. Są one wykorzystywane jako: pokrycia siedzeń samochodów, różnego rodzaju wykładziny, pasy bezpieczeństwa, poduszki powietrzne. Pewna ich ilość powraca jako odpad produktowy do ponownego użytkowania, pozostała część stanowi element frakcji lekkiej powstałej w procesie strzępienia na strzępiarce. Parametry energetyczne jako paliwo energetyczne wynoszą 18 MJ/kg, co powoduje, że są cennym materiałem. Ponadto charakterystyczna dla tego rodzaju odpadów jest mała ilość popiołów powstająca po spaleniu. W przypadku zarówno omówionych paliw alternatywnych jak i odpadów tapicerskich najkorzystniejsze jest ich wykorzystywanie jako paliwo alternatywne do celów energetycznych. 4. KODY ODPADÓW PALNYCH W ASPEKCIE WYKORZYSTANIA ICH JAKO PALIWA ALTERNATYWNE Norma PN-EN 15357:2011 [8] wprowadza do stosowania w Polsce terminologię, dotyczącą stałych paliw wtórnych. Paliwo wtórne jest to paliwo stałe, wytworzone z odpadów innych niż niebezpieczne w procesie przetwarzania i homogenizacji, w celu wykorzystania do odzysku energii. Produkcja paliw z odpadów stanowi doskonały sposób na zagospodarowanie odpadów nie nadających się do recyklingu, a posiadających odpowiednio wysoką wartość kaloryczną. Do kategorii paliw wtórnych zwanych inaczej paliwami alternatywnymi, które można pozyskiwać z PWzE można zaliczyć odpady o dalej wymienionych kodach. Demontaż W wyniku bezpośredniego demontażu pojazdu wycofanego z eksploatacji w SDP powstają odpady z grupy 13 i 16, a gdy wymontowane elementy poddaje się dalszemu demontażowi to wówczas powstają również odpady z grupy * - pojazdy przyjęte do demontażu * - oleje smarowe * * opony odpady gumowe poza oponami 16, duże części z tworzyw sztucznych (zderzaki, tablice rozdzielcze, pojemniki na płyny, pianka poliuretanowa, tapicerka, pokrowce) * - elementy drewniane tkaniny drewno, tkaniny, tworzywa sztuczne łącznie (przy odpadzie złożonym stosuje się kod materiału przeważającego w danej części) Strzępienie W wyniku procesu strzępienia pozostałości po demontażu powstają odpady z grupy pozostałość po demontażu pojazdów wycofanych z eksploatacji * - lekka frakcja i pyły zawierające substancje niebezpieczne lekka frakcja i pyły nie zawierająca substancji niebezpiecznych odpady palne odpady z tworzyw sztucznych 5. BADANIE WARTOŚCI OPAŁOWEJ I SKŁADNIKÓW NIEPALNYCH Do badań właściwości energetycznych pobrano losowo odpady w stacjach demontażu. Wykaz elementów, z których metodą rozdrobnienia w młynku wykonano próbki do badań przedstawiono w tablicy 7. Oznaczanie wartości opałowej wg normy PN-ISO 1928 wykonano przy użyciu bomby kalorymetrycznej. Oznaczanie zawartości składników palnych i niepalnych: metoda polega na spopieleniu badanej próbki odpadów, a następnie wyprażeniu jej do stałej masy w piecu elektrycznym w temperaturze 800 o C i obliczeniu w procentach zawartości składników palnych i niepalnych. Wartość opałową badanych odpadów oraz składniki niepalne (pozostałość po prażeniu) przedstawia tab AUTOBUSY 6/2017

6 Tab. 7. Wartość opałowa i zawartość popiołu w badanych odpadach. Wartość opałowa niepalne Składniki Kod odpadu J/g % Odpady z gumy 1. Opony ,23 2. Uszczelka drzwi ,79 3. Przewód paliwowy ,75 Odpady z tworzyw sztucznych 4. Wkład siedzenia PUR ,12 5. Pasy bezpieczeństwa PA ,56 6. Tablica przyrządów PPT ,69 7. Klosz lampy PMMA ,00 8. Osłona słupka drzwi PPT ,78 9. Kolektor ssący ,87 PAwł.szkl. 10. Zderzak PPEPDM Półka tylna wykładzina welurowapurpaździerz 12. Pokrycie siedzeń welurpur 13. Pokrycie siedzeń welurpurtkanina 14. Dywanik podłogowy poliester guma 15. Podsufitka welurpaździerz 16. Wykładzina drzwi foliapvc wata akrylowapaździerz Odpady zespolone , , , , , ,29 Paliwa energetyczne 17. Olej przepracowany , Olej syntetyczny świeży , Drewno sosnowe opałowe , Węgiel opałowy ,4 Odpady palne, jak ilustruje tablica 7, wykazują wysoką wartość opałową porównywalną z wartością opałową węgla, a zawartość części niepalnych (popiołu) jest tylko nieco wyższa niż dla węgla. Zatem odpady palne odzyskane z pojazdu wycofanego z eksploatacji można uznać jako pełny zamiennik paliw stałych stosowanych w instalacjach energetycznych. PODSUMOWANIE Gospodarka zamkniętego obiegu w tym recykling i odzysk stanowi imperatyw nowoczesnej gospodarki. Odpady zdemontowane z pojazdów wycofanych z eksploatacji stanowią znaczącą masę potencjalnych paliw alternatywnych o wysokich właściwościach energetycznych porównywalnych do węgla kamiennego. W wyniku badań ankietowych przeprowadzonych w stacjach demontażu i na strzępiarkach można szacować, że przeszło Mg rocznie stanowią potencjalne paliwa alternatywne. W sumie ilość odpadów organicznych z przeznaczeniem na paliwa alternatywne można szacować na: Mg tworzywa sztuczne, Mg guma w tym opony, Mg tkaniny, Mg oleje przepracowane, co daje roczny strumień odpadów ( Mg) z eksploatacji i procesów recyklingu głównie z PWzE. Właściwe wykorzystanie wymienionej masy potencjalnych paliw alternatywnych zmniejszy emisję gazów cieplarnianych, zwiększy udział odzyskanych odpadów w energetycznych w bilansie energetycznym kraju. Przeprowadzone badania dowodzą, że wielkość strumieni palnych odpadów z PWzE oraz ich właściwości energetyczne stanowią podstawę podjęcia badań właściwości fizykochemicznych niezbędnych dla celów handlowych oraz oceny przydatności tych paliw dla energetyki (dywersyfikacja źródeł energii). Jednym z ważniejszych obszarów działalności BR jest wdrażanie nowych technologii na rzecz poprawy ochrony środowiska, w tym recyklingu i odzysku materiałowego ukierunkowane w szczególności na: efektywność energetyczną i ograniczenie emisji, pozyskiwanie nowych alternatywnych źródeł energii, dywersyfikację źródeł energii w celu wzmocnienia odporności gospodarki na okresowy deficyt dostaw. Są to tezy zgodne z Polityką Klimatyczno-Energetyczną UE oraz z Krajową Strategią Spójności i Strategią Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko Perspektywa 2020 r. BIBLIOGRAFIA 1. A. Wojciechowski; Recykling samochodów. Materiały i technologie odzysku r. Instytut Transportu Samochodowego ISBN , Instytut Odlewnictwa ISBN , s Pismo Ministerstwa Cyfryzacji z r. do Senatu. 3. A. Wojciechowski, A. Doliński; Dywersyfikacja źródeł energii z odzysku materiałowego poeksploatacyjnych i poprodukcyjnych odpadów organicznych. Międzynarodowa Konferencja Naukowa ENERGIA I ŚRODOWISKO Produkcja Logistyka Zarządzanie października 2014 r. w Lublinie. Wyd. Logistyka 6/2014 s A. Wojciechowski A. Doliński; Zagospodarowanie wybranych materiałów pochodzących z pojazdów wycofanych z eksploatacji w świetle polityki energetycznej Unii Europejskiej. XII Konferencja Naukowo-Techniczna; Logistyka Systemy Transportowe Bezpieczeństwo w Transporcie. LogiTrans 2015, Szczyrk Wydawnictwo Logistyka 3/ A. Wojciechowski, R. Michalski, E. Kamińska; Wybrane metody zagospodarowania zużytych opon. POLIMERY, Nr 57, Tom LVII, 2012, s R. Michalski, A. Wojciechowski; Elastomery w samochodzie. Materiały Międzynarodowej Konferencji Naukowo-Technicznej Problemy recyklingu 2011, , Józefów k. Otwocka, s r. 7. A. Wojciechowski, J. Dyduch, M. Wołosiak; Pozyskiwanie paliw alternatywnych z recyklingu termicznego elastomerów pochodzących z pojazdów wycofanych z eksploatacji. XI Konferencja Naukowo Techniczna Logistyka, systemy transportowe, bez- 6/2017 AUTOBUSY 347

7 pieczeństwo w transporcie LOGITRANS Szczyrk r. Wyd. Logistyka 3/2014. s Norma PN-EN 15357:2011 Stałe paliwa wtórne Terminologia, definicje, określenia. ALTERNATIVE FUELS WITH WASTE PWZE In the article the main idea of a closed circle economy, i.e. the creation of such mechanisms and technical solutions and the use of a new technologies to increase the efficiency of preventing environmental degradation as well as getting minimize the negative effects of their impact on human and animal health are discussed. The current life way and production methods threaten the environment. The use of environmentally friendly and economically viable technologies for material and energy recoveries are the main objectives of environmental policy in the field of reducing waste and the threat caused by them. Alternative fuels (secondary) obtained from waste are one of the best solutions of managing organic waste. Autorzy: mgr inż. Ryszard Michalski Polskie Stowarzyszenie Naukowe Recyklingu dr hab. inż. Andrzej Wojciechowski, prof. IMP Polskie Stowarzyszenie Naukowe Recyklingu 348 AUTOBUSY 6/2017